ICT en economie

Auteur: Ron de Heij

De ICT-sector presteerde, in termen van bruto toegevoegde waarde, beter dan de totale economie in 2019. De groei van de ICT-sector was wat minder sterk dan in voorgaande jaren. Opnieuw waren er meer ICT’ers aan het werk in de Nederlandse economie. Het volume van de ICT-investeringen was in 2019 groter dan in het jaar ervoor. De importwaarde van ICT-diensten nam toe, de waarde van de ICT-export (exclusief wederuitvoer) nam af.

2.1De ICT-sector en de Nederlandse economie

De ICT-sector wordt gevormd door bedrijven afkomstig uit de ICT-industrie, de groothandel in ICT-apparatuur en de ICT-dienstensector. De ICT-industrie omvat bedrijven die voornamelijk informatie- en communicatieapparatuur ontwerpen en produceren. Tot de groothandel in ICT-apparatuur behoren bedrijven die handelen in software, computers en overige elektronica, zoals telecommunicatieapparatuur. Ze leveren deze producten hoofdzakelijk aan dealers en andere niet-eindgebruikers. De ICT-dienstensector bestaat uit bedrijven die het proces rondom elektronische informatieverwerking en communicatie ondersteunen. Zij maken bijvoorbeeld software, verzorgen de telecommunicatie of leveren advies.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft de ICT-sector exact gedefinieerd (tabel 2.1.1). Veel landen gebruiken deze definitie in hun statistische publicaties. Dit maakt het eenvoudiger om cijfers over de ICT-sector internationaal te vergelijken. Ook dit hoofdstuk gebruikt deze OESO-definitie, tenzij anders vermeld is.

SBI 2008	Omschrijving
ICT-industrie
261	Vervaardiging van elektronische componenten en printplaten
262	Vervaardiging van computers en randapparatuur
263	Vervaardiging van communicatieapparatuur
264	Vervaardiging van consumentenelektronica
268	Vervaardiging van informatiedragers
Groothandel in ICT-apparatuur
4651	Groothandel in computers, randapparatuur en software
4652	Groothandel in elektronische en telecommunicatieapparatuur en bijbehorende onderdelen
ICT-diensten
582	Uitgeverijen van software
61	Telecommunicatie
62	Dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatietechnologie
631	Gegevensverwerking, webhosting en aanverwante activiteiten; webportalen
951	Reparatie van computers en communicatieapparatuur

Bron:OESO / CBS

Deze paragraaf gaat in op de economische betekenis van de ICT-sector voor de Nederlandse economie. Voor sommige van de gepresenteerde indicatoren geldt dat de gevolgen van de coronacrisis niet zichtbaar zijn doordat de meest recente cijfers dateren uit 2019.

Aantal ICT-bedrijven neemt verder toe

Het aantal bedrijven in de ICT-sector is in 2020 met ruim 1 600 (1,6 procent) toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor. In het vierde kwartaal van 2020 bestond de Nederlandse ICT-sector uit ruim 82 duizend bedrijven (figuur 2.1.2). Ook het totale aantal bedrijven in Neder­land nam toe in deze periode, met bijna 72 duizend tot 1,9 miljoen. Gezamenlijk hadden ICT-bedrijven een aandeel van 4,3 procent in het totale aantal Nederlandse bedrijven.

De meeste bedrijven in de ICT-sector zijn actief als ICT-dienstverlener; eind 2020 waren dit er ruim 76 duizend. Daarnaast waren er 5 150 ICT-groothandelsbedrijven en 960 bedrijven in de ICT-industrie. Ten opzichte van 2019 nam het aantal bedrijven in de ICT-groothandel af (–‍250), terwijl het aantal bedrijven in de ICT-industrie (+ 15) en ICT-diensten toenam (+ 1 540).

Toon tabel2.1.2 ICT-bedrijven¹⁾, vierde kwartaalVerberg tabel2.1.2 ICT-bedrijven¹⁾, vierde kwartaal

2.1.2 ICT-bedrijven¹⁾, vierde kwartaal

Jaar	ICT-diensten	ICT-groothandel	ICT-industrie
2010	48230	6565	805
2011	51745	6345	815
2012	54315	6090	800
2013	56555	5900	795
2014	59985	5830	825
2015	63145	5685	850
2016	65480	5575	835
2017	67865	5545	840
2018	70795	5405	885
2019	74670	5400	945
2020**	76210	5150	960
1)Afgerond op een veelvoud van vijf.
**nader voorlopige cijfers

In de afgelopen tien jaar is het aantal ICT-bedrijven gestaag gestegen. Elk jaar werden er meer ICT-bedrijven opgericht dan opgeheven. De groei in 2020 (1,6 procent) is wel aanzienlijk lager dan in de voorgaande jaren. In de periode 2010–2019 groeide het aantal ICT-bedrijven in Nederland met gemiddeld 4,3 procent per jaar.

In de loop der jaren is met name het aantal ICT-dienstverleners sterk toegenomen. In 2020 waren er 58 procent meer dienstverlenende ICT-bedrijven vergeleken met 2010. Ook het aantal bedrijven in de ICT-industrie nam in deze periode toe: met 19 procent. Eind 2020 waren er ruim 1 400 ICT-groothandelsbedrijven minder dan in 2010. Dit betekent een daling van 22 procent.

Eind 2020 bestond 93 procent van de ICT-sector uit dienstverlenende bedrijven. Sinds 2010 is hun aandeel in de ICT-sector gegroeid. In dat jaar was nog 87 procent van de bedrijven in de ICT-sector een dienstverlener. Het aandeel van de ICT-groothandel en de ICT-industrie was respectievelijk 6 en 1 procent in 2020. Tien jaar eerder omvatten zij respectievelijk 12 en (eveneens) 1 procent van het totale aantal ICT-bedrijven.

Bijna negen duizend ICT-bedrijven opgericht

In 2020 zijn er 8 990 bedrijven opgerichtnoot1 in de ICT-sector (figuur 2.1.3). Het aantal oprichtingen in de ICT-sector maakte daarmee 4,3 procent uit van het totale aantal oprichtingen in Nederland, dat ruim 208 duizend bedroeg. Nieuwe ICT-bedrijven zijn vooral ICT-dienstverleners: het betrof 8 675 oprichtingen in 2020. In de ICT-industrie werden in dat jaar 80 bedrijven opgericht; in de ICT-groothandel 235 bedrijven. Van alle opgerichte ICT-bedrijven in 2020 had ruim negen op de tien 1 werkzame persoon of minder.

Toon tabel2.1.3 Bedrijvendynamiek ICT-sectorVerberg tabel2.1.3 Bedrijvendynamiek ICT-sector

2.1.3 Bedrijvendynamiek ICT-sector

Jaar	Oprichtingen	Opheffingen
2015	7800	4980
2016	8105	6270
2017	7795	4635
2018	8370	5145
2019	8975	5875
2020*	8990	8160
1)Afgerond op een veelvoud van vijf.
*voorlopige cijfers

In 2020 zijn 8 160 ICT-bedrijven opgeheven.noot2 Ten opzichte van 2019 werden 39 procent meer bedrijven in de ICT-sector opgeheven, tegen 22 procent meer opheffingen in alle sectoren. In totaal stopten ruim 140 duizend Nederlandse bedrijven hun activiteiten. Het aantal opheffingen in de ICT-sector maakte 5,8 procent uit van het totaal.

ICT-sector groeit harder dan totale economie

De bruto toegevoegde waardenoot3 van de ICT-sector groeide in 2019 vergeleken met een jaar eerder sterker dan van de Nederlandse economie als geheel. In de ICT-sector groeide de bruto toegevoegde waarde (volume) met 4,5 procent terwijl die in de totale economie met 2 procent steeg (tabel 2.1.4). De groothandel in ICT-apparatuur liet de grootste toename van de toegevoegde waarde zien in 2019. Deze steeg vergeleken met een jaar eerder met 6,4 procent. De toegevoegde waarde van de ICT-dienstensector nam met 4,5 procent toe, de ICT-industrie groeide met 1,1 procent. Een klein aantal multinationals bepaalt het beeld van de Nederlandse ICT-industrie. Deze grote, vaak internationaal opererende, bedrijven vallen deels onder de Nederlandse industrie, al is een flink deel ervan gevestigd in het buitenland. Cijfers over de Nederlandse economie geven alleen een beschrijving van bedrijven of bedrijfsonderdelen die gevestigd zijn in Nederland. Of een bedrijf eigendom is van Nederlandse partijen, speelt hierbij geen rol. Niet alle kosten en opbrengsten komen dan tot uitdrukking in tabel 2.1.4. Dit kan een vertekend beeld geven.

Daling productiewaarde ICT-industrie

Dat een strategische keuze van één bedrijf van grote invloed kan zijn op de cijfers van de ICT-industrie, is terug te zien in de forse daling van de productiewaarde in 2019. Doordat één bedrijf haar activiteiten vanaf 2018 verplaatste naar het buitenland, daalde de productiewaarde – de waarde van het totaal van goederen en diensten dat is geproduceerd – van de ICT-industrie in 2019 met ruim 35 procent vergeleken met een jaar eerder. Het betekent het vierde jaar op rij van productiedaling in de ICT-industrie. ICT-dienstverleners realiseerden gezamenlijk een 4,9 procent hogere productiewaarde dan in 2018. Binnen de ICT-diensten zijn vooral bedrijven in de IT- en informatiedienstverlening aanjagers van de groei (6,1 procent), maar ook de productiewaarde van telecommunicatiebedrijven steeg ten opzichte van 2018 (0,9 procent). Het een en ander leidt ertoe dat de productiewaarde van de ICT-sector als geheel in 2019 met 5,2 procent daalde vergeleken met 2018. In diezelfde periode nam de productiewaarde van de Nederlandse economienoot4 als geheel toe met 1,6 procent.

	2016	2017	2018	2019
	volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar (%)
Productiewaarde (omzet)
Totaal Nederland	2,6	3,3	3,5	1,6
Totaal ICT-sector	2,0	5,2	−0,4	−5,2
waarvan
ICT-industrie	−7,9	−1,6	−11,4	−35,1
groothandel in ICT-apparatuur	4,4	2,1	1,1	4,7
ICT-diensten	7,9	9,6	4,7	4,9
waarvan
telecommunicatie	1,4	4,3	−2,6	0,9
IT- en informatiedienstverlening	11,0	11,9	7,5	6,1
Bruto toegevoegde waarde
Totaal Nederland	2,0	2,9	2,3	2,0
Totaal ICT-sector	5,9	5,9	5,2	4,5
waarvan
ICT-industrie	1,4	6,7	9,9	1,1
groothandel in ICT-apparatuur	4,7	0,3	2,4	6,4
ICT-diensten	6,9	7,2	5,4	4,5
waarvan
telecommunicatie	−1,6	12,1	5,9	9,7
IT- en informatiedienstverlening	10,9	5,4	5,4	2,6
Investeringen1)
Totaal Nederland	−7,3	4,2	3,6	6,2
Totaal ICT-sector	20,5	−13,4	1,2	−1,2
waarvan
ICT-industrie	9,2	−0,1	−8,0	−14,2
groothandel in ICT-apparatuur	−4,6	5,7	−1,4	4,9
ICT-diensten	24,9	−17,0	3,3	0,5
waarvan
telecommunicatie	−5,0	3,5	−6,7	4,6
IT- en informatiedienstverlening	57,8	−31,0	13,5	−2,9
Arbeidsvolume
Totaal Nederland	2,1	2,5	3,0	2,2
Totaal ICT-sector	3,2	4,0	3,7	3,6
waarvan
ICT-industrie	−5,5	−1,4	2,8	−9,3
groothandel in ICT-apparatuur	2,2	1,5	2,0	3,2
ICT-diensten	4,3	5,1	4,2	4,7
waarvan
telecommunicatie	2,2	2,1	−5,9	−5,5
IT- en informatiedienstverlening	4,7	5,6	6,0	6,2

Bron:CBS

¹⁾Bruto investeringen.

Minder geïnvesteerd door ICT-sector

In 2019 investeerde de ICT-sector 1,2 procent minder dan in 2018. De investeringen van de totale economie namen met 6,2 procent toe in deze periode. Niet alle onderdelen van de ICT-sector kenden lagere investeringen. De investeringen van de ICT-groothandel en ICT-dienstensector namen toe (met respectievelijk 4,9 en 0,5 procent). In de ICT-industrie daalden de investeringen in 2019 met 14,2 procent vergeleken met een jaar eerder.

Arbeidsvolume ICT-sector neemt verder toe

Het arbeidsvolume in de ICT-sector steeg in 2019 met 3,6 procent. Dit betekent dat in 2019 meer arbeidsjarennoot5 gewerkt zijn dan een jaar eerder. In de ICT-industrie daalde het arbeidsvolume (–‍9,3 procent). Hoewel binnen de ICT-dienstensector het arbeidsvolume steeg, is wel een wisselend beeld zichtbaar in de onderliggende bedrijfstakken. Zo steeg het arbeidsvolume bij IT- en informatiedienstverleners (6,2 procent), maar daalde het bij telecommunicatiebedrijven (–‍5,5 procent). Het totale arbeidsvolume in Nederland nam toe met 2,2 procent.

Belang Zuid-Koreaanse ICT-sector groot

In 2017 droegen Zuid-Koreaanse ICT-bedrijven voor 11,7 procent bij aan de totale toegevoegde waarde van het land (figuur 2.1.5). Daarmee was het belang van de ICT-sector in Zuid-Korea voor de nationale economie groter dan in Nederland. De Nederlandse ICT-sector had een aandeel van 4,5 procent. Vergeleken met de omringende landen lag het aandeel van de ICT-sector in de totale toegevoegde waarde in Nederland hoger dan in Duitsland en België, maar lager dan in het Verenigd Koninkrijk. Italiaanse ICT-bedrijven droegen het minst bij (0,2 procent van de totale toegevoegde waarde van het land).

Toon tabel2.1.5 Aandeel ICT-sector in toegevoegde waarde, 2017 (%)Verberg tabel2.1.5 Aandeel ICT-sector in toegevoegde waarde, 2017 (%)

2.1.5 Aandeel ICT-sector in toegevoegde waarde, 2017 (%)

Land	ICT-industrie1)	ICT-diensten2)
Zuid-Korea	7,8	3,9
Verenigde Staten	0,8	5,5
Hongarije	2,0	4,2
Estland	0,8	5,2
Finland	1,6	4,3
Verenigd Koninkrijk	0,3	5,1
Tsjechië	0,7	4,5
Slowakije	0,6	4,3
Frankrijk	0,3	4,4
Nederland	0,4	4,1
Duitsland	0,5	3,7
België	0,3	3,5
Slovenië	0,4	3,4
Polen	0,3	3,4
Oostenrijk	0,6	2,9
Litouwen	0,2	3,2
Italië	0,0	0,2
Bron: OESO
1)De ICT-industrie is hier gedefinieerd als SBI 2008-codes 261 t/m 264 en 268.
2)De ICT-dienstensector is hier gedefinieerd als SBI 2008-codes 582, 61,62 en 63.

ICT-dienstverleners waren verantwoordelijk voor 91 procent van de toegevoegde waarde van de Nederlandse ICT-sector in 2017. In Zuid-Korea is de industrie veel belangrijker. In 2017 zorgden Zuid-Koreaanse industriële ICT-bedrijven voor 66 procent van de toegevoegde waarde van de ICT-sector in dat land.

Bijdrage telecomsector aan bbp stabiliseert

De bijdrage van de telecomsector aan het bbp heeft zich gestabiliseerd in 2019. De bruto toegevoegde waarde van telecombedrijven bedroeg bijna 7,9 miljard euro (tabel 2.1.6). Dit komt overeen met 0,97 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Daarmee was het belang van de telecomsector even groot als in 2018. De productiewaarde van de Nederlandse telecomsector bedroeg 14,5 miljard euro. Er werd voor bijna 3,3 miljard euro geïnvesteerd door de telecombedrijven in 2019. Dat is bijna 7 procent meer dan in het jaar ervoor. Telecombedrijven namen 1,85 procent van de investeringen in vaste activa van de totale economie voor hun rekening in 2019. Het arbeidsvolume in de telecombranche bedroeg 26 duizend arbeidsjaren. Ten opzichte van 2018 is het aantal arbeidsjaren afgenomen (–‍2 000). Bedrijven in de telecomsector hadden in 2019 een aandeel van 0,34 procent in het totale arbeidsvolume in Nederland. Dit aandeel neemt al een aantal jaren af.

	2016	2017	2018	2019
	mln euro
Productiewaarde (omzet, basisprijzen)	15 372	15 359	14 661	14 508
Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen)	7 192	7 417	7 495	7 895
Investeringen in vaste activa (lopende prijzen)	3 046	3 201	3 069	3 272
	1 000 fte
Arbeidsvolume	29	30	28	26
	% van bbp
Bruto toegevoegde waarde (basisprijzen)	1,02	1,00	0,97	0,97
	% van de totale economie (bedrijven en overheid)
Investeringen in vaste activa	2,11	2,11	1,89	1,85
Arbeidsvolume	0,40	0,40	0,37	0,34

Bron:CBS

¹⁾SBI 2008-groep 61 (telecommunicatie).

2.2ICT en werkgelegenheid

Deze paragraaf heeft aandacht voor de werkgelegenheid in de ICT-sector. In welke bedrijfstakken zijn ICT’ers werkzaam, en wat zijn hun achtergrondkenmerken? Ook het aantal vacatures in de ICT-sector komt aan bod.

Aantal ICT’ers neemt opnieuw toe

In 2020 waren 474 duizend ICT’ers werkzaam in diverse bedrijfstakken van de Nederlandse economie, bijna 5 procent meer dan een jaar eerder (figuur 2.2.1). Van hen had driekwart een vaste arbeidsrelatie met vaste uren. Het betrof 354 duizend personen; 6 procent meer dan in 2019. ICT’ers hebben relatief vaak een vast dienstverband. Ter vergelijking, in 2020 beschikte 64 procent van de totale Nederlandse beroepsbevolking over een vaste arbeidsrelatie. Ook het aantal zelfstandige ICT’ers nam toe, van 66 duizend in 2019 tot 71 duizend een jaar later. Het aantal ICT’ers met een flexibele arbeidsrelatie daalde, met 4 000 tot 48 duizend personen. Sinds 2011 neemt het aantal werkzame ICT’ers onafgebroken toe.

Toon tabel2.2.1 Werkzame ICT'ers (x 1 000)Verberg tabel2.2.1 Werkzame ICT'ers (x 1 000)

2.2.1 Werkzame ICT'ers (x 1 000)

Jaar	Vaste arbeidsrelatie	Flexibele arbeidsrelatie	Zelfstandigen
2010	252	31	53
2011	250	29	55
2012	254	28	53
2013	253	36	50
2014	254	40	56
2015	273	38	59
2016	279	42	57
2017	278	44	59
2018	303	51	61
2019	334	52	66
2020	354	48	71

De statistische bijlage bij deze publicatie bevat een uitgebreide tabel met achtergrondkenmerken van werkzame ICT’ers (tabel 2.2.1a). Daaruit blijkt onder andere dat 85 procent van hen een man is en dat 79 procent ten minste 35 uur per week werkt. De tabel bevat ook cijfers over beroepsgroepen, leeftijdscategorieën en onderwijsniveaus van ICT’ers.

Ruim derde ICT’ers werkt in informatie en communicatie

Meer dan een derde van alle ICT’ers werkt in de informatie en communicatie. In 2019 waren er 152 duizend ICT’ers werkzaam in deze bedrijfstak (tabel 2.2.2). Van hen verrichtte het merendeel dienstverlenende activiteiten op het terrein van informatietechnologie (86 procent). Circa twee op de drie ICT’ers werken in andere sectoren. Onder andere bij energiebedrijven, financiële instellingen en het openbaar bestuur werken relatief veel ICT’ers.

In 2019 maakten ICT’ers 5 procent uit van de totale beroepsbevolking. In sommige bedrijfstakken zijn ICT’ers sterker vertegenwoordigd dan dit gemiddelde. Van alle personen werkzaam in de bedrijfstak informatie en communicatie had ruim 48 procent een ICT-baan. Ook bij energiebedrijven en financiële instellingen werken relatief veel ICT’ers: ongeveer 1 op de 8 had een ICT-beroep. In de horeca (0,2 procent) en landbouw, bosbouw en visserij (0,4 procent) maken ICT’ers naar verhouding juist een relatief klein deel uit van de werkzame beroepsbevolking in die bedrijfstakken.

						ICT-ers in totale werkzame beroeps­bevolking1)
	2015	2016	2017	2018	2019	2019
	x 1 000					%
Totaal	370	378	380	415	452	5,0
Bedrijfstak
Landbouw, bosbouw en visserij	1	1	1	1	1	0,4
Delfstoffenwinning	1	1	0	0	0	.
Industrie	30	30	30	35	38	4,5
Energie	3	4	3	4	5	13,2
Water	1	1	1	1	1	3,9
Bouw	10	9	8	9	8	1,8
Handel	29	30	30	32	33	2,5
Transport	9	9	8	8	12	2,9
Horeca	1	1	1	2	1	0,2
Informatie en communicatie	126	134	131	139	152	48,4
waarvan
media	9	8	8	9	11	18,7
telecommunicatie	12	11	10	10	10	30,4
informatiedienstverlening	105	115	113	120	131	58,9
Financiële instellingen	30	34	29	29	30	11,9
Verhuur van en handel in onroerend goed	1	1	1	2	3	3,9
Advies en onderzoek	35	29	33	39	44	6,6
Overige zakelijke dienstverlening	12	11	14	12	14	2,8
Overheid	32	30	30	33	38	7,2
Onderwijs	12	12	11	15	14	2,3
Gezondheidszorg	14	14	14	16	18	1,3
Cultuur, sport en recreatie	4	4	5	5	5	2,6
Overige dienstverlening	6	4	5	5	6	3,4
Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel	0	0	0	0	0	0,0
Extraterritoriale organisaties	0	0	0	0	0	.
Onbekend	15	18	26	28	31	5,3

Bron:CBS

¹⁾Internationale definitie.

Relatief veel ICT-specialisten in Zweden

In Zweden was 7 procent van de werkzame beroepsbevolking actief als ICT-specialist in 2019 (figuur 2.2.3). Dit aandeel was in Nederland kleiner: 5,6 procent.noot6 Ook in Finland, Luxemburg, Estland en het Verenigd Koninkrijk maakten ICT-specialisten een groter deel uit van de werkzame beroepsbevolking dan in Nederland in dat jaar. Het gemiddelde aandeel ICT-specialisten in de beroepsbevolking in de EU bedroeg 3,9 procent. Van de landen in de EU kenden Griekenland en Roemenië het kleinste aandeel ICT-specialisten in de werkzame beroepsbevolking.

Toon tabel2.2.3 Aandeel ICT-specialisten (% van werkzame
beroepsbevolking)Verberg tabel2.2.3 Aandeel ICT-specialisten (% van werkzame
beroepsbevolking)

2.2.3 Aandeel ICT-specialisten (% van werkzame
beroepsbevolking)

Land	2019	2015
Zweden	7,0	6,1
Finland	6,8	6,4
Luxemburg	6,1	5,0
Estland	6,0	4,4
Verenigd Koninkrijk	5,6	5,2
Nederland	5,6	5,0
Denemarken	5,2	4,6
België	5,0	4,2
Ierland	4,9	4,6
Malta	4,6	3,8
Oostenrijk	4,3	4,0
Frankrijk	4,2	3,4
Duitsland	4,0	3,7
Tsjechië	4,0	3,5
Slovenië	3,9	3,6
EU-27	3,9	3,5
Slowakije	3,7	2,8
Spanje	3,6	3,1
Portugal	3,6	3,0
Italië	3,5	3,2
Hongarije	3,4	3,6
Kroatië	3,2	2,7
Bulgarije	3,1	2,9
Letland	3,1	2,8
Polen	3,1	2,6
Litouwen	3,1	2,1
Cyprus	2,7	2,7
Roemenië	2,3	1,9
Griekenland	2,1	1,7
Bron: Eurostat

36 procent ICT’ers jonger dan 35 jaar

In 2020 was 36 procent van alle werkzame ICT’ers jonger dan 35 jaar (figuur 2.2.4). Dat betekent dat er sprake is van een toename van jongeren met een ICT-beroep. In 2015 was nog 32 procent van de ICT’ers jonger dan 35 jaar. Ook het aandeel werkzame ICT’ers van 55 tot 75 jaar nam toe; het bedroeg 16 procent in 2020. Vijf jaar eerder had deze groep een aandeel van 13 procent. Met name het aandeel 35- tot 55‑jarige ICT’ers nam af. In 2015 behoorde 55 procent tot deze leeftijdscategorie; in 2020 gold dit voor 47 procent van de personen met een ICT-beroep.

Toon tabel2.2.4 Werkzame ICT'ers, naar leeftijd (%)Verberg tabel2.2.4 Werkzame ICT'ers, naar leeftijd (%)

2.2.4 Werkzame ICT'ers, naar leeftijd (%)

Leeftijd	2010	2015	2020
15 tot 25 jaar	7	6	7
25 tot 35 jaar	28	26	29
35 tot 45 jaar	34	28	24
45 tot 55 jaar	23	27	23
55 tot 65 jaar	8	12	15
65 tot 75 jaar	0	1	1

Werkzame personen in ICT-beroepen zijn gemiddeld nog steeds jonger dan in de totale economie. Het aandeel 45‑plussers in de gehele Nederlandse beroepsbevolking bedroeg 45 procent in 2020 tegen 39 procent van de werkzame personen met een ICT-baan.

Aantal vacatures ICT-sector herstelt

Eind december 2020 bedroeg het aantal openstaande vacatures in de ICT-sector bijna 14 700, ruim 2 duizend minder dan in dezelfde periode in het jaar ervoor (figuur 2.2.5). Het aantal openstaande vacatures vertoonde herstel. Als gevolg van de coronacrisis was het aantal vacatures bij ICT-bedrijven in het tweede kwartaal van 2020 teruggelopen tot 11 600. Aan het einde van dat jaar lag het aantal vacatures dus weer ruim 3 duizend boven dit niveau, een stijging van 27 procent.

Ook in de economie als geheel zette herstel in op de arbeidsmarkt, zij het minder sterk dan in de ICT-sector. Eind 2020 stonden in de gehele economie 213 700 vacatures open. Dat was 7 procent meer dan aan het einde van het tweede kwartaal toen het aantal vacatures teruggelopen was tot 200 400.

Toon tabel2.2.5 Openstaande vacatures¹⁾ (x 1 000)Verberg tabel2.2.5 Openstaande vacatures¹⁾ (x 1 000)

2.2.5 Openstaande vacatures¹⁾ (x 1 000)

Jaar	Kwartaal	ICT-sector	Totaal
2010	1e kwartaal, 2010	6,2	116,0
2010	2e kwartaal, 2010	7,1	124,9
2010	3e kwartaal, 2010	7,2	123,4
2010	4e kwartaal, 2010	7,5	124,4
2011	1e kwartaal, 2011	8,5	135,5
2011	2e kwartaal, 2011	8,6	143,6
2011	3e kwartaal, 2011	7,9	130,6
2011	4e kwartaal, 2011	6,6	116,6
2012	1e kwartaal, 2012	7,0	118,2
2012	2e kwartaal, 2012	7,0	116,1
2012	3e kwartaal, 2012	7,2	106,0
2012	4e kwartaal, 2012	6,9	94,9
2013	1e kwartaal, 2013	6,5	97,1
2013	2e kwartaal, 2013	6,6	96,8
2013	3e kwartaal, 2013	6,5	93,7
2013	4e kwartaal, 2013	6,5	91,0
2014	1e kwartaal, 2014	7,9	105,7
2014	2e kwartaal, 2014	7,6	112,9
2014	3e kwartaal, 2014	7,8	112,1
2014	4e kwartaal, 2014	7,9	112,9
2015	1e kwartaal, 2015	9,4	127,0
2015	2e kwartaal, 2015	8,8	136,5
2015	3e kwartaal, 2015	10,0	130,9
2015	4e kwartaal, 2015	10,9	136,3
2016	1e kwartaal, 2016	11,6	153,0
2016	2e kwartaal, 2016	11,0	161,8
2016	3e kwartaal, 2016	10,1	159,1
2016	4e kwartaal, 2016	10,3	163,4
2017	1e kwartaal, 2017	12,3	188,5
2017	2e kwartaal, 2017	12,8	212,8
2017	3e kwartaal, 2017	11,9	210,1
2017	4e kwartaal, 2017	13,8	218,6
2018	1e kwartaal, 2018	15,8	237,8
2018	2e kwartaal, 2018	15,4	260,6
2018	3e kwartaal, 2018	15,7	258,3
2018	4e kwartaal, 2018	15,2	254,9
2019	1e kwartaal, 2019	17,0	278,9
2019	2e kwartaal, 2019	16,6	293,8
2019	3e kwartaal, 2019	17,2	283,8
2019	4e kwartaal, 2019	16,7	281,2
2020	1e kwartaal, 2020	13,8	221,7
2020	2e kwartaal, 2020	11,6	200,4
2020	3e kwartaal, 2020	12,8	215,6
2020	4e kwartaal, 2020	14,7	213,7
1) De ICT-sector is hier gedefinieerd als de SBI 2008-codes 61, 62 en 63.

Aandeel vacatures ICT-sector neemt toe

Doordat het aantal openstaande vacatures in de ICT-sector sneller herstelde dan in de gehele economie, nam het aandeel van ICT-bedrijven in het totale aantal openstaande vacatures toe. Het bedroeg 6,9 procent aan het einde van 2020. Dat is het hoogste niveau sinds het eerste kwartaal van 2016 (figuur 2.2.6). Het aandeel van de ICT-sector in het totale aantal vacatures was het grootst in het vierde kwartaal van 2015. Het bedroeg toen 8 procent.

Toon tabel2.2.6 Aandeel ICT-sector¹⁾ in alle openstaande vacatures (%)Verberg tabel2.2.6 Aandeel ICT-sector¹⁾ in alle openstaande vacatures (%)

2.2.6 Aandeel ICT-sector¹⁾ in alle openstaande vacatures (%)

Jaar	Kwartaal	Aandeel ICT-sector
2010	1e kwartaal, 2010	5,4
2010	2e kwartaal, 2010	5,7
2010	3e kwartaal, 2010	5,8
2010	4e kwartaal, 2010	6,1
2011	1e kwartaal, 2011	6,3
2011	2e kwartaal, 2011	6,0
2011	3e kwartaal, 2011	6,0
2011	4e kwartaal, 2011	5,7
2012	1e kwartaal, 2012	5,9
2012	2e kwartaal, 2012	6,1
2012	3e kwartaal, 2012	6,8
2012	4e kwartaal, 2012	7,3
2013	1e kwartaal, 2013	6,7
2013	2e kwartaal, 2013	6,8
2013	3e kwartaal, 2013	7,0
2013	4e kwartaal, 2013	7,1
2014	1e kwartaal, 2014	7,5
2014	2e kwartaal, 2014	6,7
2014	3e kwartaal, 2014	7,0
2014	4e kwartaal, 2014	7,0
2015	1e kwartaal, 2015	7,4
2015	2e kwartaal, 2015	6,4
2015	3e kwartaal, 2015	7,6
2015	4e kwartaal, 2015	8,0
2016	1e kwartaal, 2016	7,6
2016	2e kwartaal, 2016	6,8
2016	3e kwartaal, 2016	6,4
2016	4e kwartaal, 2016	6,3
2017	1e kwartaal, 2017	6,5
2017	2e kwartaal, 2017	6,0
2017	3e kwartaal, 2017	5,7
2017	4e kwartaal, 2017	6,3
2018	1e kwartaal, 2018	6,7
2018	2e kwartaal, 2018	5,9
2018	3e kwartaal, 2018	6,1
2018	4e kwartaal, 2018	6,0
2019	1e kwartaal, 2019	6,1
2019	2e kwartaal, 2019	5,6
2019	3e kwartaal, 2019	6,1
2019	4e kwartaal, 2019	5,9
2020	1e kwartaal, 2020	6,2
2020	2e kwartaal, 2020	5,8
2020	3e kwartaal, 2020	5,9
2020	4e kwartaal, 2020	6,9
1) De ICT-sector is hier gedefinieerd als de SBI 2008-codes 61, 62 en 63.

In paragraaf 4.2 van deze publicatie wordt ook aandacht besteed aan cijfers over ICT-vacatures (figuur 4.2.6). Daar gaat het echter om vacatures voor ICT-specialisten in alle bedrijfstakken, niet om alle vacatures in de ICT-sector zoals in dit hoofdstuk.

2.3ICT-bestedingen

De binnenlandse bestedingen aan ICT-goederen en -diensten omvatten drie categorieën:

• De investeringen van bedrijven en overheden in ICT zoals hardware, software en elektronische netwerken.
• Het intermediair verbruik zoals de uitgaven van bedrijven en overheid aan goederen en diensten die in een productieproces gebruikt worden (loonkosten, afschrijvingen en investeringen vallen hier niet onder).
• De consumptie door huishoudens, zoals de aankoop van computers, tablets en smartphones.

In deze paragraaf komt elk van deze categorieën aan bod.

Investeringen in ICT groeien

In 2019 was het volume van de ICT-investeringen 4,3 procent groter dan in 2018 (tabel 2.3.1). Zowel in computer hardware, software als elektronische netwerken werd meer geïnvesteerd. In 2019 groeide het volume van de investeringen in elektronische netwerken met 11,9 procent vergeleken met een jaar eerder. Ook het volume van de investeringen in computer hardware en software was groter dan in 2018 (respectievelijk 4,6 en 3,4 procent).

Gezamenlijk investeerden Nederlandse bedrijven en overheden ruim 176,7 miljard euro in 2019. Van dit bedrag betrof ruim 31,2 miljard euro investeringen in ICT. ICT-investeringen vertegenwoordigden 18 procent van de totale investeringen in Nederland. Binnen de ICT-investeringen zijn de investeringen in software het grootst. In 2019 investeerden Nederlandse bedrijven en overheden samen 24,2 miljard euro in software. Dat kwam overeen met 77 procent van de totale investeringen in ICT.

	2016	2017	2018	2019
	mln euro (lopende prijzen)
Totaal investeringen Nederland	144 572	151 432	162 634	176 696
waarvan
totaal ICT	30 216	28 713	29 446	31 223
waarvan
computer hardware	6 516	4 142	4 198	4 244
elektronische netwerken	2 796	2 847	2 527	2 821
software	20 904	21 724	22 721	24 158
	% van totale investeringen in ICT
Computer hardware	22	14	14	14
Elektronische netwerken	9	10	9	9
Software	69	76	77	77
	% van totale investeringen Nederland
Totaal ICT	21	19	18	18
	volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar (%)
Totale investeringen Nederland	−12,0	4,0	4,7	5,6
waarvan
totaal ICT	−5,5	−5,1	0,2	4,3
waarvan
computer hardware	38,9	−36,2	1,1	4,6
elektronische netwerken	0,5	1,6	−12,7	11,9
software	−14,8	3,7	1,8	3,4

Bron:CBS

ICT-branche: gros investeringen gaat naar ICT

In de informatie- en communicatiebranche was ruim 62 procent van alle investeringen een investering in ICT in 2019 (figuur 2.3.2). Het aandeel is ten opzichte van 2016 kleiner geworden. In dat jaar maakten de ICT-investeringen nog 82 procent uit van alle investeringen in deze bedrijfstak. Ook financiële instellingen investeren relatief veel in ICT. In 2019 omvatten de ICT-investeringen 42 procent van het totaal. In de industrie beslaan ICT-investeringen een minder groot aandeel dan in ICT-intensieve bedrijfstakken zoals de informatie en communicatie en financiële sector. In 2019 betrof 18 procent van alle investeringen in de industrie een ICT-investering.

De statistische bijlage bij deze publicatie bevat een tabel die het aandeel van ICT-investeringen laat zien voor meer bedrijfstakken (tabel 2.3.2a).

Toon tabel2.3.2 ICT-investeringen (% van totale investeringen)Verberg tabel2.3.2 ICT-investeringen (% van totale investeringen)

2.3.2 ICT-investeringen (% van totale investeringen)

Bedrijfstak	2016	2019
Alle bedrijfstakken	20,9	17,7
Industrie	19,0	18,2
Financiële activiteiten en verzekeringen	52,8	42,1
Informatie en communicatie	82,4	62,5

ICT-uitgaven nemen af

In 2019 gaven bedrijven, overheden en consumenten samen ruim 61,5 miljard euro uit aan ICT-goederen en -diensten (tabel 2.3.3). Er werd ruim 1 procent minder uitgegeven dan in 2018. Deze daling wordt veroorzaakt doordat de waarde van ICT-goederen en -diensten die in het productieproces werden verbruikt, ofwel het intermediair verbruik, afnam (–‍1,7 procent). Hieronder vallen bijvoorbeeld de uitgaven die samenhangen met het onderhoud van software. De bestedingen van huishoudens aan ICT – de consumptie – bedroeg ruim 11,4 miljard euro in 2019. Vergeleken met een jaar eerder, namen ze toe (met 0,7 procent). Bedrijven en overheden gaven ruim 4 keer zo veel uit aan ICT als huishoudens. Het aandeel van bedrijven en overheden in de totale ICT-uitgaven is de laatste jaren stabiel gebleven. Het schommelde rond 81 à 82 procent in de periode 2016–2019.

	2016	2017	2018	2019
	mln euro (lopende prijzen)
Totaal ICT-uitgaven (goederen + diensten)	60 628	62 774	62 296	61 519
waarvan
intermediair verbruik (bedrijven en overheden)	49 062	51 161	50 960	50 098
consumptie (huishoudens)	11 566	11 613	11 336	11 421
Uitgaven aan ICT-goederen	23 614	23 460	21 519	18 476
waarvan
intermediair verbruik (bedrijven en overheden)	19 341	19 204	17 221	14 125
consumptie (huishoudens)	4 273	4 256	4 298	4 351
Uitgaven aan ICT-diensten	37 014	39 314	40 777	43 043
waarvan
intermediair verbruik (bedrijven en overheden)	29 721	31 957	33 739	35 973
consumptie (huishoudens)	7 293	7 357	7 038	7 070
Totale consumptie (huishoudens)	490 883	506 752	530 171	553 681

Bron:CBS

De uitgaven aan ICT-goederen bedroegen 18,5 miljard euro in 2019. Dat was 14 procent minder dan in het jaar ervoor. Vooral bedrijven en overheden besteedden in 2019 minder aan ICT- goederen. De uitgaven van huishoudens aan ICT-goederen namen toe. Aan ICT-diensten werd 5,6 procent meer besteed in 2019. Deze stijging kwam vooral voor rekening van bedrijven en overheden die 6,6 procent meer uitgaven aan ICT-diensten dan in 2018. Ook consumenten besteedden meer aan ICT-diensten (0,5 procent).

De totale consumptie van huishoudens bedroeg in 2019 bijna 553,7 miljard euro. Daarvan ging 2,1 procent naar ICT. Dit aandeel is de laatste jaren licht afgenomen; in 2016 spendeerden huishoudens 2,4 procent aan ICT.

2.4Internationale handel in ICT

Fysieke afstanden zijn door digitalisering minder relevant geworden waardoor het voor bedrijven gemakkelijker geworden is om hun producten of diensten over de grens te verkopen. In deze paragraaf staat de handel in ICT tussen Nederland en andere landen centraal.

ICT-import neemt toe, ICT-export neemt af

In 2019 importeerde Nederland voor bijna 61,9 miljard euro aan ICT-goederen en -‍diensten (tabel 2.4.1). Dat is 1,2 procent meer dan in 2018. Ook de totale Nederlandse import nam toe: met 3 procent ten opzichte van 2018. In 2019 maakte de import van ICT-goederen en -‍diensten 10,4 procent uit van de totale Nederlandse import, tegen 12,3 procent in 2016.

Nederland exporteerde voor bijna 31,8 miljard euro aan ICT-goederen en -diensten in 2019 (exclusief wederuitvoer). Dat is ruim 19 procent minder dan een jaar eerder. De daling van de ICT-export werd veroorzaakt doordat er minder ICT-goederen werden geëxporteerd (–‍37,4 procent), de export van ICT-diensten groeide wel (ruim 7 procent). De exportwaarde van ICT-goederen bedroeg 14,6 miljard euro. De geëxporteerde ICT-diensten vertegenwoordigden een waarde van ruim 17,1 miljard euro. In 2019 werd voor ruim 415 miljard euro geëxporteerd door Nederland. ICT-goederen en -diensten maakten hiervan 7,7 procent uit. Dit aandeel is elk jaar kleiner geworden in de periode 2016–2019.

	2016	2017	2018	2019
	mln euro (lopende prijzen)
Totale import	493 346	538 421	576 190	593 626
waarvan
totale ICT-import	60 870	61 796	61 172	61 880
waarvan
ICT-goederen	50 854	51 213	50 253	49 847
ICT-diensten	10 016	10 583	10 919	12 033
Totale export	354 322	384 557	412 181	415 072
waarvan
totale ICT-export	41 096	41 330	39 317	31 765
waarvan
ICT-goederen	26 397	26 251	23 332	14 605
ICT-diensten	14 699	15 079	15 985	17 160
Totale wederuitvoer	211 357	233 254	245 616	258 272
waarvan
totale ICT-wederuitvoer	31 791	34 077	35 283	38 264
waarvan
ICT-goederen	31 622	33 950	35 175	38 129
ICT-diensten	169	127	108	135
Totale ICT-export (goederen, diensten en wederuitvoer)	72 887	75 407	74 600	70 029
	%
Aandeel ICT-goederen in totale ICT-export	36,2	34,8	31,3	20,9
Aandeel ICT-diensten in totale ICT-export	20,2	20,0	21,4	24,5
Aandeel ICT-wederuitvoer in totale ICT-export	43,6	45,2	47,3	54,6
Aandeel ICT-goederen en -diensten in totale import	12,3	11,5	10,6	10,4
Aandeel ICT-goederen en -diensten in totale export	11,6	10,7	9,5	7,7
Aandeel ICT-goederen en -diensten in totale wederuitvoer	15,0	14,6	14,4	14,8

Bron:CBS

Groot deel ICT-export is wederuitvoer

Naast de export van ICT-goederen en-diensten van Nederlandse makelij, bestaat een veel groter deel van de Nederlandse ICT-export uit wederuitvoer. Er is sprake van wederuitvoer als een ingezetene van Nederland een product (of dienst) importeert om dat vervolgens weer te exporteren, zonder het te bewerken. Nederlandse distributiecentra zijn voorbeelden van bedrijven die op deze manier werken. In 2019 realiseerde Nederland voor bijna 38,3 miljard euro aan ICT-wederuitvoer. Dit komt overeen met 54,6 procent van de totale ICT-export. Het aandeel van wederuitvoer in de totale ICT-export is in de periode 2016–2019 jaar na jaar toegenomen.

Het aandeel van ICT-goederen en -diensten in de totale Nederlandse wederuitvoer is in 2019 toegenomen. In 2018 omvatte het 14,4 procent van de totale Nederlandse wederuitvoer. In 2019 bedroeg dit aandeel 14,8 procent.

Aandeel wereldwijde exportwaarde ICT-diensten Nederland neemt af

In 2019 nam Nederland 4,1 procent van de wereldwijde exportwaarde van ICT-diensten voor zijn rekening (figuur 2.4.2). Het aandeel van Nederland is afgenomen ten opzichte van 2015. Destijds had Nederland nog een marktaandeel van 6,7 procent in de wereldwijde exportwaarde van ICT-diensten. Vooral Ierland en India zijn grote exporteurs op dit terrein. In 2019 had Ierland een aandeel van 18,3 procent en India van 9,6 procent. Ierland is al jarenlang een grote ICT-dienstenexporteur vanwege de aanwezigheid van grote buitenlandse ICT-bedrijven. Het aandeel van het land stijgt nog steeds gestaag. Het aandeel van India is de laatste jaren gekrompen. Met name China heeft aandeel gewonnen: het bedroeg 5,4 procent in 2015 tegen 7,9 procent in 2019. Naast Nederland en India zagen onder andere ook het Verenigd Koninkrijk en Zweden hun aandeel teruglopen.

Toon tabel2.4.2 Aandeel wereldwijde exportwaarde ICT-diensten¹⁾²⁾ (%)Verberg tabel2.4.2 Aandeel wereldwijde exportwaarde ICT-diensten¹⁾²⁾ (%)

2.4.2 Aandeel wereldwijde exportwaarde ICT-diensten¹⁾²⁾ (%)

Land	2019	2015
Ierland	18,3	11,9
India	9,6	11,5
China	7,9	5,4
Verenigde Staten	8,2	8,7
Duitsland	6,2	6,4
Verenigd Koninkrijk	4,4	6,0
Nederland	4,1	6,7
Frankrijk	2,8	3,6
Zweden	2,3	3,3
Spanje	2,2	2,3
België	2,1	2,3
Singapore	2,2	1,9
Finland	1,8	1,8
Italië	1,3	1,7
Bron: UNCTAD
1) ICT-diensten zijn hier gedefinieerd als telecommunicatie-, computer- en informatiediensten.
2) Gemeten in US-dollars.

Sterke groei ICT-dienstenexport in Japan en Finland

Japan en Finland kenden de sterkste gemiddelde jaarlijkse groei van de exportwaarde van ICT-diensten tussen 2016 en 2019. Gemiddeld nam de exportwaarde in Japan per jaar met bijna 22 procent toe in deze periode; in Finland met 17,5 procent (figuur 2.4.3). In Nederland groeide de waarde van de ICT-dienstenexport ook: gemiddeld met 7,8 procent. De gemiddelde groei in de EU-28noot7 bedroeg 12,9 procent in de periode 2016–2019.

Toon tabel2.4.3 ICT-export, 2016-2019¹⁾ (gemiddelde jaarlijkse
groei (%))Verberg tabel2.4.3 ICT-export, 2016-2019¹⁾ (gemiddelde jaarlijkse
groei (%))

2.4.3 ICT-export, 2016-2019¹⁾ (gemiddelde jaarlijkse
groei (%))

Land	ICT-diensten2)	ICT-goederen3)
Japan	21,8	1,4
Finland	17,5	5,5
Polen	17,4	7,7
Zuid-Korea	17,4	5,2
Denemarken	13,3	3,2
EU-28	12,9	5,5
Canada	12,8	2,1
Verenigde Staten	8,9	1,5
België	8,5	3,3
Duitsland	8	6,0
Nederland	7,8	6,5
Frankrijk	3,6	3,6
Zweden	1,3	0,6
Italië	0,9	4,2
Verenigd Koninkrijk	-0,3	2,8
Ierland	.	8,9
Bron: OESO, ITCS-database en EBOPS2010-database
1) Zuid-Korea: ICT-diensten, 2016-2018.
2) ICT-diensten betreffen telecommunicatie-, computer- en informatiediensten.
3) ICT-goederen betreffen de goederengroepen 75, 76 en 77 van de Standard International Trade Classification (SITC3).

In alle landen nam de gemiddelde groei van de exportwaarde van ICT-goederen in de periode 2016–2019 toe. In Ierland steeg de ICT-goederenexport het sterkst, gemiddeld met 8,9 procent per jaar. De waarde van de Nederlandse ICT-goederenexport nam gemiddeld met 6,5 procent per jaar toe. Van de landen in figuur 2.4.3 liet Zweden de meest bescheiden groei zien. De waarde van de Zweedse ICT-goederenexport nam met gemiddeld 0,6 procent per jaar toe tussen 2016 en 2019.

Importwaarde ICT-diensten in Ierland sterk gegroeid

In Ierland nam de importwaarde van ICT-diensten met gemiddeld 25,6 procent toe in de periode 2016–2019 (figuur 2.4.4). De cijfers van Ierland worden sterk beïnvloed door de aanwezigheid van grote multinationals. Nederland zag de import van ICT-diensten gemiddeld met 9,7 procent stijgen in die periode. In het Verenigd Koninkrijk nam de import van ICT-diensten af (–‍0,3 procent).

Toon tabel2.4.4 ICT-import, 2016-2019¹⁾ (gemiddelde jaarlijkse
groei (%))Verberg tabel2.4.4 ICT-import, 2016-2019¹⁾ (gemiddelde jaarlijkse
groei (%))

2.4.4 ICT-import, 2016-2019¹⁾ (gemiddelde jaarlijkse
groei (%))

Land	ICT-diensten2)	ICT-goederen3)
Ierland	25,6	13,6
Denemarken	14,0	3,7
Finland	13,4	5,5
Polen	13,0	7,7
Japan	13,0	3,9
Zweden	12,6	2,1
Canada	11,0	3,6
Nederland	9,7	8,6
EU-28	9,1	6,7
Duitsland	8,4	5,3
Frankrijk	7,3	2,5
Spanje	7,1	5,7
België	7,0	7,5
Zuid-Korea	5,2	7,3
Italië	4,8	4,4
Verenigde Staten	3,2	2,7
Verenigd Koninkrijk	-0,3	2,7
Bron: OESO, ITCS-database en EBOPS2010-database
1) ICT-diensten: Zuid-Korea, 2016-2018.
2) ICT-diensten betreffen computer- en informatiediensten.
3) ICT-goederen betreffen de goederengroepen 75, 76 en 77 van de Standard Industrial Trade Classification (SITC3).

Ierland kende tussen 2016 en 2019 eveneens de hoogste gemiddelde groei van de importwaarde van ICT-goederen (13,6 procent). In Nederland steeg de import van ICT-goederen met gemiddeld 8,6 procent. Andere landen met een hoge gemiddelde groei waren Polen (7,7 procent) en België (7,5 procent). De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk kenden de laagste gemiddelde groei van de referentielanden in de periode 2016–2019: 2,7 procent.

China belangrijkste ICT-importland

Eind 2020 was ruim 26 procent van de waarde van ICT-goederen die Nederland importeerde afkomstig uit China (figuur 2.4.5). China is met afstand de belangrijkste leverancier van ICT-goederen met een importwaarde van ruim 23,3 miljard euro in 2020. Ruim de helft van de waarde van alle ingevoerde goederen uit China bestond uit ICT-goederen in dat jaar. Het aandeel van China in de Nederlandse ICT-goederenimport kende in de periode 2012–2020 een vrij grillig verloop. Medio 2014 piekte het aandeel van China, met bijna 34 procent. Begin 2020 was dit geslonken tot 22,1 procent door het grotendeels stilvallen van de Chinese export als gevolg van de uitbraak van de coronapandemie (CBS, 2020a). De op één na belangrijkste handelspartner van Nederland voor de invoer van ICT-goederen is Duitsland. Eind 2020 kwam 9,7 procent van de importwaarde van ICT-goederen uit Duitsland. Ook de Verenigde Staten, Hongkong en Maleisië zijn op dit terrein belangrijke handelspartners voor Nederland.

Toon tabel2.4.5 Aandeel importwaarde ICT-goederen¹⁾ (%)Verberg tabel2.4.5 Aandeel importwaarde ICT-goederen¹⁾ (%)

2.4.5 Aandeel importwaarde ICT-goederen¹⁾ (%)

Jaar	Maand	China	Duitsland	Verenigde Staten	Hongkong	Maleisië
2012	januari, 2012	28,1	10,9	6,4	2,3	5,8
2012	februari, 2012	27,1	10,0	6,6	2,7	5,2
2012	maart, 2012	27,0	10,0	6,9	2,0	5,4
2012	april, 2012	29,7	9,2	6,5	2,2	5,7
2012	mei, 2012	30,2	9,0	6,2	2,2	5,4
2012	juni, 2012	29,2	9,7	6,0	2,1	6,0
2012	juli, 2012	30,9	9,7	6,3	2,1	6,4
2012	augustus, 2012	28,3	9,6	6,2	2,3	6,8
2012	september, 2012	26,8	9,8	6,3	1,8	6,5
2012	oktober, 2012	30,3	9,7	6,0	2,0	5,5
2012	november, 2012	29,9	9,1	6,5	1,9	4,9
2012	december, 2012	29,1	8,7	6,3	2,6	5,5
2013	januari, 2013	28,8	10,6	5,5	2,3	6,6
2013	februari, 2013	28,3	10,6	5,9	1,6	6,3
2013	maart, 2013	27,0	10,6	6,7	2,0	6,4
2013	april, 2013	29,2	10,7	6,3	2,3	6,8
2013	mei, 2013	29,8	10,4	6,1	2,1	6,9
2013	juni, 2013	28,3	10,2	6,1	2,3	6,2
2013	juli, 2013	28,6	10,2	5,9	2,8	6,6
2013	augustus, 2013	28,9	9,6	6,1	3,0	6,2
2013	september, 2013	29,5	10,3	6,0	2,2	7,1
2013	oktober, 2013	31,7	9,6	5,1	2,3	6,5
2013	november, 2013	33,1	9,6	5,9	2,5	6,2
2013	december, 2013	32,4	8,4	6,2	2,7	6,5
2014	januari, 2014	33,3	10,9	5,5	2,0	5,8
2014	februari, 2014	30,8	11,5	5,6	2,0	5,8
2014	maart, 2014	31,9	9,9	6,1	2,4	5,5
2014	april, 2014	32,5	9,8	6,3	2,1	4,8
2014	mei, 2014	33,7	9,7	6,3	2,2	5,6
2014	juni, 2014	31,5	9,9	6,9	2,3	6,4
2014	juli, 2014	32,4	10,2	6,8	2,1	7,4
2014	augustus, 2014	30,7	9,4	7,1	2,8	7,8
2014	september, 2014	29,6	10,5	7,4	2,3	8,2
2014	oktober, 2014	31,5	10,6	6,3	2,2	7,4
2014	november, 2014	30,0	9,6	6,9	2,8	9,4
2014	december, 2014	28,3	9,3	7,7	2,8	9,3
2015	januari, 2015	28,9	11,8	6,2	2,7	7,8
2015	februari, 2015	27,1	10,9	9,6	2,8	8,0
2015	maart, 2015	24,3	10,5	10,0	3,7	7,7
2015	april, 2015	25,9	11,4	9,8	3,8	7,0
2015	mei, 2015	27,7	10,1	8,3	4,0	7,8
2015	juni, 2015	24,5	11,5	8,7	4,3	6,7
2015	juli, 2015	24,9	11,2	7,8	4,2	8,0
2015	augustus, 2015	25,7	9,7	8,9	4,2	7,5
2015	september, 2015	27,0	10,2	8,2	3,8	6,4
2015	oktober, 2015	27,4	10,9	7,6	4,1	7,0
2015	november, 2015	27,7	9,9	7,9	4,5	6,8
2015	december, 2015	25,8	9,3	7,9	4,7	9,3
2016	januari, 2016	26,2	11,8	7,9	4,2	6,8
2016	februari, 2016	25,5	11,6	8,4	3,6	7,7
2016	maart, 2016	23,4	10,8	8,9	4,1	7,1
2016	april, 2016	23,6	11,9	9,2	4,5	6,9
2016	mei, 2016	24,8	11,0	8,4	4,0	7,5
2016	juni, 2016	23,8	12,0	8,2	4,0	6,3
2016	juli, 2016	24,2	10,6	8,3	4,1	8,4
2016	augustus, 2016	25,6	11,1	8,6	4,6	6,7
2016	september, 2016	26,3	10,6	7,7	4,8	6,3
2016	oktober, 2016	27,4	10,9	7,3	4,9	6,6
2016	november, 2016	28,2	10,5	7,6	5,0	6,6
2016	december, 2016	26,9	10,3	7,6	5,3	8,5
2017	januari, 2017	25,6	11,3	7,9	5,3	7,8
2017	februari, 2017	25,9	11,9	8,6	4,0	7,3
2017	maart, 2017	25,0	11,6	8,4	5,3	7,1
2017	april, 2017	24,8	10,8	9,0	5,6	7,1
2017	mei, 2017	26,7	12,4	9,6	4,8	6,0
2017	juni, 2017	25,4	13,3	8,7	5,5	6,7
2017	juli, 2017	24,3	13,1	8,2	5,9	6,3
2017	augustus, 2017	25,4	13,0	9,2	6,0	5,9
2017	september, 2017	25,5	12,8	8,3	6,1	6,4
2017	oktober, 2017	25,4	12,8	8,7	5,5	6,4
2017	november, 2017	26,6	12,8	7,5	5,8	6,8
2017	december, 2017	24,2	12,9	8,1	6,3	8,8
2018	januari, 2018	26,2	13,1	7,3	5,8	6,2
2018	februari, 2018	23,9	14,3	8,8	5,2	6,7
2018	maart, 2018	22,5	13,8	9,6	5,2	8,0
2018	april, 2018	24,5	13,6	7,7	5,4	6,9
2018	mei, 2018	26,9	13,3	8,0	5,5	6,4
2018	juni, 2018	25,2	14,2	8,4	6,2	6,8
2018	juli, 2018	26,5	13,0	8,6	5,4	7,0
2018	augustus, 2018	28,3	12,0	8,3	6,0	6,7
2018	september, 2018	25,9	13,4	8,2	5,3	6,0
2018	oktober, 2018	27,8	13,1	7,1	6,4	6,1
2018	november, 2018	27,5	12,3	7,9	6,7	6,6
2018	december, 2018	26,0	12,3	8,6	7,3	6,3
2019	januari, 2019	27,5	12,4	7,6	6,1	5,1
2019	februari, 2019	26,5	13,1	7,9	4,9	6,8
2019	maart, 2019	23,3	12,4	7,9	6,5	7,8
2019	april, 2019	26,1	13,3	8,2	5,7	5,2
2019	mei, 2019	26,7	12,5	7,6	5,9	6,2
2019	juni, 2019	26,2	12,2	7,9	5,1	6,7
2019	juli, 2019	26,6	12,1	7,5	5,4	7,0
2019	augustus, 2019	27,3	11,0	8,3	5,4	6,8
2019	september, 2019	26,8	11,8	7,8	6,0	5,7
2019	oktober, 2019	28,8	11,0	7,4	5,3	7,0
2019	november, 2019	27,6	10,5	7,0	5,9	7,4
2019	december, 2019	26,4	9,7	7,8	5,8	8,9
2020*	januari, 2020*	28,3	10,2	6,6	5,7	5,6
2020*	februari, 2020*	22,1	10,6	8,7	3,6	7,8
2020*	maart, 2020*	24,3	10,5	8,6	4,1	6,8
2020*	april, 2020*	29,1	9,8	7,9	5,8	5,4
2020*	mei, 2020*	29,4	9,6	6,4	6,0	7,9
2020*	juni, 2020*	28,4	9,8	8,4	5,5	7,3
2020*	juli, 2020*	30,2	9,7	7,4	4,1	5,9
2020*	augustus, 2020*	29,5	9,2	8,8	3,8	6,8
2020*	september, 2020*	27,7	9,9	7,9	4,3	5,4
2020*	oktober, 2020*	28,6	9,6	7,6	4,2	5,5
2020*	november, 2020*	28,4	10,3	7,0	4,6	6,2
2020*	december, 2020*	26,3	9,7	7,6	5,2	4,8
1) ICT-goederen betreffen de goederengroepen 75, 76 en 77 van de Standard Industrial Trade Classification (SITC3).
*voorlopige cijfers

Vooral door de opkomst van China als ‘fabriek van de wereld’ importeert Nederland steeds minder ICT-goederen uit Europa. In 1996 was 55 procent van de importwaarde van ICT-goederen afkomstig uit Europa. Eind 2020 was dit teruggelopen naar 34 procent. Vanuit Azië kwamen juist steeds meer ICT-goederen naar Nederland: 54 procent aan het einde van 2020, tegen 33 procent in dezelfde periode in 1996.

ICT-goederen vooral naar Duitsland

Het aandeel van Duitsland in de totale ICT-goederenexport van Nederland bedroeg ruim 21 procent eind 2020 (figuur 2.4.6). Dat is rond het gemiddelde in de periode 2012–2020 (20,7 procent). Alle in 2020 naar Duitsland uitgevoerde ICT-goederen vertegenwoordigden een waarde van 15,4 miljard euro. Duitsland is al jarenlang de belangrijkste exportbestemming van ICT-goederen voor Nederland. Dit komt onder andere door de centrale ligging van Duitsland in Europa, de zeer grote omvang van de Duitse economie en het grote aantal buurlanden dat Duitsland heeft. Bovendien fungeert Nederland, en met name de haven in Rotterdam, als overslagpunt van veel goederen die Duitsland als bestemming hebben (CBS, 2020b). Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk waren eind 2020 goed voor respectievelijk 8,7 en 8,0 procent van de uitvoerwaarde van Nederlandse ICT-goederen. België en Polen gelden als twee andere belangrijke handelspartners van Nederland voor de Nederlandse ICT-goederenexport.

Toon tabel2.4.6 Aandeel exportwaarde ICT-goederen¹⁾ (%)Verberg tabel2.4.6 Aandeel exportwaarde ICT-goederen¹⁾ (%)

2.4.6 Aandeel exportwaarde ICT-goederen¹⁾ (%)

Jaar	Maand	Duitsland	Frankrijk	Verenigd Koninkrijk	België	Polen
2012	januari, 2012	21,8	9,9	10,6	6,2	3,2
2012	februari, 2012	20,7	10,1	10,9	6,7	3,0
2012	maart, 2012	21,6	8,8	11,2	6,8	3,3
2012	april, 2012	22,7	9,6	10,4	6,9	2,8
2012	mei, 2012	23,0	8,7	10,3	6,4	3,6
2012	juni, 2012	20,8	9,4	9,7	6,7	3,0
2012	juli, 2012	21,1	10,3	10,6	5,8	3,8
2012	augustus, 2012	21,0	8,6	10,8	6,2	3,5
2012	september, 2012	20,9	9,1	10,2	6,1	3,9
2012	oktober, 2012	19,9	10,0	10,4	5,8	3,9
2012	november, 2012	20,3	9,6	9,5	5,7	4,4
2012	december, 2012	19,5	10,0	10,1	6,6	4,6
2013	januari, 2013	20,4	9,4	10,8	6,9	4,1
2013	februari, 2013	20,4	9,4	10,1	6,4	4,3
2013	maart, 2013	20,9	8,7	11,9	6,1	4,1
2013	april, 2013	20,7	9,5	10,0	6,0	3,9
2013	mei, 2013	20,4	8,7	10,3	7,0	4,6
2013	juni, 2013	19,9	9,4	10,5	6,5	4,3
2013	juli, 2013	21,4	10,0	11,2	5,4	4,2
2013	augustus, 2013	20,0	9,4	10,7	5,5	5,4
2013	september, 2013	20,9	9,3	10,1	5,9	4,3
2013	oktober, 2013	21,3	10,6	10,7	5,8	4,0
2013	november, 2013	20,2	10,2	11,2	6,0	4,4
2013	december, 2013	19,0	9,6	10,3	6,6	4,5
2014	januari, 2014	21,8	10,0	10,6	6,7	3,9
2014	februari, 2014	20,7	8,7	10,8	6,1	4,1
2014	maart, 2014	20,6	8,6	11,6	5,9	4,4
2014	april, 2014	20,5	9,4	11,5	6,5	3,7
2014	mei, 2014	20,4	8,8	11,5	6,1	4,5
2014	juni, 2014	19,2	8,8	11,9	6,9	4,0
2014	juli, 2014	20,8	9,2	12,0	6,3	4,0
2014	augustus, 2014	21,4	8,1	11,4	5,9	4,6
2014	september, 2014	20,0	8,2	10,9	6,6	4,1
2014	oktober, 2014	19,8	8,4	11,3	6,6	4,7
2014	november, 2014	21,0	9,0	11,4	6,0	4,8
2014	december, 2014	19,7	8,8	11,7	6,8	4,4
2015	januari, 2015	20,7	9,5	12,6	7,7	4,4
2015	februari, 2015	19,1	8,9	12,5	6,7	4,3
2015	maart, 2015	19,7	8,5	12,8	6,5	4,4
2015	april, 2015	20,6	9,0	12,5	6,2	4,8
2015	mei, 2015	19,3	8,3	12,3	6,3	5,0
2015	juni, 2015	19,5	8,6	12,8	7,2	4,2
2015	juli, 2015	20,8	8,1	13,6	6,0	4,8
2015	augustus, 2015	21,0	8,0	13,2	6,2	4,6
2015	september, 2015	20,7	8,5	12,7	5,7	4,5
2015	oktober, 2015	21,7	8,7	11,0	6,7	4,6
2015	november, 2015	21,6	9,8	10,9	6,3	4,4
2015	december, 2015	19,8	9,3	13,0	7,4	4,5
2016	januari, 2016	22,3	9,7	11,9	8,0	4,1
2016	februari, 2016	20,5	8,9	11,0	6,7	4,6
2016	maart, 2016	19,9	8,8	12,0	6,6	4,7
2016	april, 2016	22,2	8,6	11,0	6,4	4,0
2016	mei, 2016	21,5	8,9	11,0	6,7	3,8
2016	juni, 2016	19,9	9,2	11,8	6,8	4,4
2016	juli, 2016	20,3	8,7	12,3	6,0	4,9
2016	augustus, 2016	22,2	8,2	12,6	6,4	4,2
2016	september, 2016	21,5	9,1	10,2	6,0	4,2
2016	oktober, 2016	21,6	9,3	10,4	6,0	4,6
2016	november, 2016	21,2	9,1	10,4	6,2	4,4
2016	december, 2016	20,7	9,1	10,2	6,7	4,6
2017	januari, 2017	22,2	9,1	10,9	7,0	4,2
2017	februari, 2017	21,4	8,7	11,1	7,0	4,6
2017	maart, 2017	20,6	8,9	10,9	6,1	4,6
2017	april, 2017	21,2	9,1	10,6	6,6	3,6
2017	mei, 2017	21,3	8,3	10,7	6,9	4,3
2017	juni, 2017	20,3	9,2	10,9	6,5	4,1
2017	juli, 2017	20,8	8,6	11,4	6,4	4,2
2017	augustus, 2017	21,2	8,9	11,0	6,6	3,9
2017	september, 2017	21,7	9,2	10,3	6,2	4,6
2017	oktober, 2017	20,6	9,3	11,0	6,2	3,7
2017	november, 2017	20,1	9,6	10,3	5,7	4,6
2017	december, 2017	20,8	9,3	10,2	6,2	4,9
2018	januari, 2018	20,9	9,1	10,9	6,4	3,8
2018	februari, 2018	19,8	8,3	11,2	6,6	4,6
2018	maart, 2018	19,5	8,3	11,3	5,8	4,6
2018	april, 2018	19,9	8,7	11,5	6,9	3,7
2018	mei, 2018	19,6	7,8	10,9	6,7	4,8
2018	juni, 2018	20,4	8,7	10,1	6,7	4,5
2018	juli, 2018	20,9	7,5	10,9	6,2	4,6
2018	augustus, 2018	20,7	7,6	11,0	5,7	5,2
2018	september, 2018	20,7	7,8	10,4	6,2	4,4
2018	oktober, 2018	21,4	8,6	10,7	6,8	3,9
2018	november, 2018	20,9	8,8	10,2	5,9	5,1
2018	december, 2018	20,3	8,3	10,6	6,4	5,4
2019	januari, 2019	22,6	9,0	10,8	6,8	3,0
2019	februari, 2019	20,6	8,5	11,3	6,1	4,6
2019	maart, 2019	19,3	8,1	11,6	7,1	4,6
2019	april, 2019	20,6	8,4	10,3	6,7	3,8
2019	mei, 2019	19,9	7,7	9,2	6,8	4,6
2019	juni, 2019	19,8	8,1	9,8	6,7	4,6
2019	juli, 2019	20,5	8,1	10,2	6,0	4,4
2019	augustus, 2019	19,9	8,0	10,0	6,1	4,8
2019	september, 2019	20,7	8,3	9,2	6,2	4,6
2019	oktober, 2019	19,9	7,9	10,0	6,6	4,7
2019	november, 2019	21,1	8,4	8,9	6,6	5,6
2019	december, 2019	20,0	8,8	8,7	6,6	5,9
2020*	januari, 2020*	20,4	8,4	8,7	7,6	4,5
2020*	februari, 2020*	19,7	7,5	8,8	6,7	5,7
2020*	maart, 2020*	19,7	7,2	9,3	6,0	5,3
2020*	april, 2020*	21,8	6,8	8,8	6,3	4,2
2020*	mei, 2020*	20,6	7,5	7,4	6,6	6,5
2020*	juni, 2020*	19,6	9,0	8,3	7,0	6,6
2020*	juli, 2020*	20,8	8,8	9,3	7,1	5,8
2020*	augustus, 2020*	20,8	8,5	10,1	7,1	6,5
2020*	september, 2020*	20,3	8,3	10,1	6,6	4,6
2020*	oktober, 2020*	20,3	8,1	9,9	6,8	5,2
2020*	november, 2020*	21,5	8,3	9,5	7,0	5,7
2020*	december, 2020*	21,2	8,7	8,0	7,0	5,2
1) ICT-goederen betreffen de goederengroepen 75, 76 en 77 van de Standard Industrial Trade Classification (SITC3).
*voorlopige cijfers

Terwijl Azië bij de import van ICT-goederen door Nederland een grote rol speelt, is dat bij de export veel minder het geval. Eind 2020 had de ICT-goederenuitvoer naar Azië een aandeel van 9,5 procent in de totale exportwaarde van ICT-goederen, terwijl Europese bestemmingen een aandeel van bijna 84 procent hadden.

2.5Literatuur

Open literatuurlijst