Amerikaanse multinationals in Nederland
Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de rol van Amerikaanse multinationals in Nederland. In welke bedrijfstakken domineren deze bedrijven, hoe zijn de bedrijfsprestaties van deze bedrijven, en hoe dragen ze bij aan de werkgelegenheid in Nederland? Wat zijn de kenmerken van werknemers bij Amerikaanse multinationals, zoals de verdeling tussen mannen en vrouwen en het salarisniveau? Verschillen Amerikaanse bedrijven in Nederland van die in andere EU-landen? En wat is de omvang en aard van de bilaterale investeringsstromen tussen Nederland en de Verenigde Staten?
5.1Inleiding
De economische betrekkingen tussen Nederland en de Verenigde Staten vormen al decennialang een van de pijlers van de Nederlandse internationale handel en investeringsstructuur. De VS, als grootste economie ter wereld, speelt een centrale rol in de mondiale economie, terwijl Nederland een belangrijke toegangspoort tot Europa biedt. Deze strategische relatie wordt versterkt door de aanwezigheid van Amerikaanse multinationals in Nederland. Hun aanwezigheid draagt niet alleen bij aan de Nederlandse economie, maar oefent ook invloed uit op innovatie, werkgelegenheid en bilaterale investeringen.
Waar aan denken bij Amerikaanse multinationals in Nederland?
Wanneer we denken aan Amerikaanse bedrijven in Nederland, komen al snel bekende en invloedrijke namen naar voren. Grote ondernemingen zoals McDonald’s, Google en Coca-Cola zijn hier actief. Andere voorbeelden zijn onder andere Microsoft, Boeing, Tesla en Kraft Heinz. Deze Amerikaanse multinationals hebben ervoor gekozen zich in Nederland te vestigen, mede omdat hun producten hier populair zijn en veel aftrek vinden (Indeed, 2024).
De strategische positionering in Europa, de meertalige beroepsbevolking, de aantrekkingskracht op internationaal talent, fiscale voordelen, transparante regels en goede logistieke faciliteiten maken Nederland aantrekkelijk voor bedrijven (Ebeling, 2024; UNCTAD, 2022).
Het economische belang van Amerikaanse multinationals in Nederland
Amerikaanse multinationals vormen een relevant onderdeel van de Nederlandse economie. Het belang van deze bedrijven beperkt zich echter niet tot directe economische indicatoren zoals handel en werkgelegenheid. Veel Amerikaanse multinationals spelen een centrale rol in internationale waardeketens en maken gebruik van Nederland als toegangspoort tot de Europese markt.
Hoewel Amerikaanse multinationals een belangrijke bijdrage leveren aan de Nederlandse economie, zijn er ook enkele kanttekeningen te maken bij hun aanwezigheid. Buitenlandse multinationals, waaronder Amerikaanse, kunnen leiden tot verdringing van binnenlandse bedrijven, extra beslag leggen op natuurlijke hulpbronnen en het milieu, en het risico bestaat dat ze hun activiteiten in Nederland relatief eenvoudig verplaatsen naar andere landen (CBS, 2018). Daarnaast bestaat er de mogelijkheid dat Amerikaanse bedrijven winsten uit Nederlandse activiteiten grotendeels terugsluizen naar het moederland, wat de lokale economische impact beperkt. Ook kunnen fiscale motieven een rol spelen in hun vestigingskeuze, waardoor hun betrokkenheid mogelijk tijdelijk of opportunistisch van aard is.
Relevantie voor innovatie
Naast economische stabiliteit en werkgelegenheid dragen Amerikaanse multinationals ook bij aan de technologische vooruitgang in Nederland. Veel van deze bedrijven investeren fors in onderzoek en ontwikkeling en zijn vaak pioniers op het gebied van digitale transformatie en verduurzaming (Europese Commissie, 2023). Studies tonen aan dat multinationals, met name in sectoren zoals technologie, farmacie en energie, een belangrijke katalysator zijn voor kennisoverdracht en innovatie (Narula & Dunning, 2010). Amerikaanse bedrijven zoals Microsoft, IBM en Pfizer hebben niet alleen onderzoeksfaciliteiten in Nederland, maar werken ook samen met Nederlandse universiteiten en kennisinstellingen. Dit creëert een ecosysteem waarin innovatie en economische groei hand in hand gaan.
Politieke en beleidsmatige relevantie
De aanwezigheid van Amerikaanse multinationals in Nederland reikt verder dan louter economische baten. Zij biedt strategische voordelen binnen de bredere geopolitieke en handelscontext. In een tijdperk waarin globalisering wordt beïnvloed door geopolitieke spanningen, protectionisme en veranderende handelsroutes, spelen internationale investeringsstromen een cruciale rol in de economische weerbaarheid van een land. Amerikaanse bedrijven in Nederland functioneren vaak als bruggenhoofden tussen de Amerikaanse en Europese markten.
Tegelijkertijd brengt deze aanwezigheid ook strategische afhankelijkheden met zich mee, die beleidsmatig aandacht verdienen. Buitenlandse investeringen kunnen, naast het binnenhalen van kennis en technologie, ook risico’s met zich meebrengen op het gebied van spionage, sabotage of ongewenste politieke beïnvloeding. Hoewel de Verenigde Staten historisch gezien als trouwe bondgenoot worden beschouwd, is het van belang om in beleid ook oog te hebben voor mogelijke kwetsbaarheden – net zoals dat gebeurt bij investeringen uit andere geopolitiek relevante landen. Een gebalanceerde beleidsanalyse vraagt daarom om aandacht voor zowel de economische kansen als de potentiële strategische risico’s.
Leeswijzer
In dit hoofdstuk analyseren we de kenmerken van Amerikaanse multinationals in Nederland en hun economische en maatschappelijke bijdrage. In paragraaf 5.2 gaan we dieper in op de bedrijfstakken waarin deze bedrijven actief zijn, evenals hun omzet en handelsstromen. In paragraaf 5.3 worden de werknemersprofielen binnen deze bedrijven belicht, met speciale aandacht voor genderverhoudingen, werkgelegenheid en salarissen. In paragraaf 5.4 maken we een Europese vergelijking om te kijken of het profiel van de Amerikaanse bedrijven in Nederland verschilt ten opzichte van hun profiel in andere EU-landen. Hierbij kijken we naar aantal bedrijven, aantal werkzame personen en bedrijfstakken. Ten slotte onderzoeken we in paragraaf 5.5 de bilaterale investeringsstromen tussen Nederland en de VS. Paragraaf 5.6 geeft een samenvatting en conclusie.
Door het combineren van gegevens uit verschillende bronnen, zoals CBS, Eurostat, De Nederlandsche Bank (DNB), het Amerikaanse statistiekbureau Bureau of Economic Analysis (BEA) en de Amerikaanse Kamer van Koophandel (AmCham) biedt dit hoofdstuk een uitgebreid overzicht van de rol van Amerikaanse multinationals in Nederland.
5.2Kenmerken van Amerikaanse multinationals in Nederland
Amerikaanse multinationals spelen een relevante rol in de Nederlandse economie en zijn sterk vertegenwoordigd in diverse bedrijfstakken. Deze paragraaf biedt een diepgaande analyse van de kenmerken van Amerikaanse multinationals in Nederland. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de groei van het aantal multinationals, hun sectorale spreiding, omzetcijfers en handelsstromen binnen het Nederlandse bedrijfsleven.
Nederlandse bedrijfsleven
Het Algemeen Bedrijvenregister (ABR) maakt gebruik van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) om bedrijfseenheden in te delen naar hoofdactiviteit. Het Nederlandse bedrijfsleven omvat alle bedrijven uit de SBI-secties B tot en met N, exclusief K plus S95. Deze afbakening wordt internationaal aangeduid als de ‘non-financial business economy’. Deze categorie is een samenstelling van de volgende bedrijfstakken:
- B Delfstoffenwinning
- C Industrie
- D Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht
- E Winning en distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering
- F Bouwnijverheid
- G Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s
- H Vervoer en opslag
- I Logies-, maaltijd- en drankverstrekking
- J Informatie en communicatie
- L Verhuur van en handel in onroerend goed
- M Advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening
- N Verhuur van roerende goederen en overige zakelijke dienstverlening
- S95 Reparatie van consumentenartikelen
Deze afbakening wordt gebruikt in paragraaf 5.2 en 5.3.
Multinationals en zeggenschap
Multinationals zijn ondernemingen die zeggenschap hebben over bedrijven in twee of meer landen. Multinationals kunnen onder Nederlandse of buitenlandse zeggenschap vallen. De indeling Amerikaanse multinational/overige multinational is gebaseerd op het land van vestiging van de Ultimate Controlling Institutional Unit (UCI). Nederlandse multinationals vallen onder de categorie ‘overige multinationals’. Nederlandse bedrijven zonder dochterbedrijven in het buitenland zijn geclassificeerd als niet-multinational. De UCI wordt gebruikt in paragraaf 5.2 en 5.3 om Amerikaanse multinationals in Nederland te identificeren.
Niet-Amerikaanse buitenlandse multinationals groeien gestaag tussen 2018 en 2022
Tussen 2018 en 2022 is het aantal Amerikaanse multinationals in Nederland gestegen van bijna 3 100 naar ongeveer 3 200 bedrijven, een toename van 3,6 procent. Deze groei is bescheiden, maar toont een lichte toename van de aanwezigheid van Amerikaanse bedrijven in Nederland. Deze toename kan deels worden verklaard door de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsland, mede dankzij de strategische ligging, hoogontwikkelde logistieke infrastructuur en stabiele economische omgeving (Ebeling, 2024; UNCTAD, 2022).
In dezelfde periode groeide het aantal andere buitenlandse multinationals sterker, van ruim 11 duizend in 2018 naar ruim 14 duizend in 2022, een toename van zo’n 26 procent. Het aantal Nederlandse multinationals liet daarentegen een lichte daling zien van 9 600 naar 9 280 bedrijven. Dit kan wijzen op consolidatie binnen bepaalde bedrijfstakken, competitie met buitenlandse multinationals, of een verhoogde focus van Nederlandse bedrijven op binnenlandse markten. Daarnaast laat een eerdere publicatie van het CBS zien dat deze bevinding met name werd verklaard door een afname van Nederlandse multinationals met betrekkelijk weinig werkzame personen (CBS, 2025).
Figuur 5.2.1 laat deze trends duidelijk zien en maakt zichtbaar dat het aandeel van Amerikaanse multinationals binnen de totale buitenlandse bedrijven in Nederland relatief stabiel blijft. Ondanks dat de groei minder sterk is dan die van andere buitenlandse bedrijven, behouden Amerikaanse multinationals een substantieel aandeel in het Nederlandse bedrijfsleven. Dit is in lijn met bevindingen van UNCTAD (2022), die stelt dat Amerikaanse bedrijven wereldwijd streven naar een stabiele, langdurige aanwezigheid in strategische markten. Daarnaast is er geen sprake van een corona-effect in de ontwikkeling van het aantal buitenlandse multinationals; dit onderstreept de langdurige en stabiele activiteiten van deze bedrijven.
| jaar | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| 2018 | 3075 | 9600 | 11240 |
| 2019 | 2975 | 9745 | 11675 |
| 2020 | 2915 | 9770 | 12530 |
| 2021 | 3010 | 9510 | 13050 |
| 2022* | 3185 | 9280 | 14230 |
Groot- en detailhandel en zakelijke diensten zijn de dominante bedrijfstakken voor Amerikaanse multinationals
Figuur 5.2.2 geeft inzicht in het aantal Nederlandse, Amerikaanse en andere buitenlandse multinationals binnen de tien grootste bedrijfstakken in Nederland in 2022. Hieruit blijkt dat Amerikaanse multinationals vooral actief zijn in de bedrijfstakken groot- en detailhandel, specialistische zakelijke diensten, informatie en communicatie, en industrie. In de groot- en detailhandel waren in 2022 ruim 1 000 Amerikaanse bedrijven actief, gevolgd door ruim 600 bedrijven in de specialistische zakelijke diensten, bijna 600 in informatie en communicatie, en bijna 500 in de industrie. Bedrijfstakken zoals de bouw, horeca en energievoorziening kennen een kleinere aanwezigheid van Amerikaanse bedrijven.
| Bedrijfstak | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Groot- en detailhandel | 1010 | 2820 | 5365 |
| Specialistische zakelijke diensten | 615 | 1720 | 2275 |
| Industrie | 475 | 1520 | 1800 |
| Informatie en communicatie | 585 | 955 | 1615 |
| Vervoer en opslag | 155 | 565 | 990 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 150 | 590 | 750 |
| Bouwnijverheid | 35 | 530 | 480 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 100 | 300 | 455 |
| Horeca | 15 | 130 | 195 |
| Energievoorziening | 5 | 50 | 150 |
Amerikaanse multinationals hebben een sterke aanwezigheid in kennisintensieve bedrijfstakken
Figuur 5.2.3 toont een overzicht van de tien bedrijfstakken met de hoogste relatieve aanwezigheid van Amerikaanse multinationals. De aanwezigheid van Amerikaanse multinationals is het meest uitgesproken in kennisintensieve bedrijfstakken. Met name in de bedrijfstakken informatie en communicatie en specialistische zakelijke diensten nemen Amerikaanse bedrijven met respectievelijk bijna 19 en ruim 13 procent een substantieel aandeel van het totaal aantal bedrijven in. Binnen de groep Amerikaanse multinationals in de specialistische zakelijke diensten valt ruim 43 procent in de categorie holdings (geen financiële), concerndiensten binnen het eigen concern en managementadvisering, wat wijst op een sterke vertegenwoordiging van strategische en coördinerende bedrijfsfuncties binnen deze bedrijfstak. Volgens Narula & Dunning (2010) vestigen buitenlandse multinationals zich vaak in bedrijfstakken en regio’s die toegang bieden tot hoogwaardige kennis en technologische innovatie, wat aansluit bij de voorkeur van Amerikaanse bedrijven voor deze bedrijfstakken. Ook bedrijfstakken zoals industrie (bijna 13 procent) en onroerend goed (ruim 11 procent) laten een significant aandeel Amerikaanse bedrijven zien, wat hun brede sectorale spreiding in Nederland onderstreept. Binnen de groep Amerikaanse multinationals in de industrie bevindt zich bijna 18 procent in de branche vervaardiging van overige machines en apparaten, en ruim 15 procent in de vervaardiging van chemische producten.
| Bedrijfstak | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Informatie en communicatie | 18,6 | 30,3 | 51,1 |
| Specialistische zakelijke diensten | 13,4 | 37,3 | 49,4 |
| Industrie | 12,6 | 40,1 | 47,4 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 11,5 | 35,0 | 53,5 |
| Groot- en detailhandel | 11,0 | 30,7 | 58,3 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 10,2 | 39,6 | 50,2 |
| Vervoer en opslag | 9,0 | 33,2 | 57,9 |
| Horeca | 5,0 | 38,5 | 56,6 |
| Bouwnijverheid | 3,5 | 50,6 | 45,8 |
| Energievoorziening | 3,4 | 24,0 | 72,5 |
Omzetdominantie van Amerikaanse multinationals in technologische en dienstverlenende bedrijfstakken
Hoewel Amerikaanse bedrijven in aantal kleiner zijn, domineren zij qua omzet in bedrijfstakken zoals informatie en communicatie, specialistische zakelijke diensten en industrie (CBS, 2024a). Figuur 5.2.4 laat zien dat Amerikaanse bedrijven binnen deze bedrijfstakken aanzienlijk hogere omzetten genereren dan andere multinationals. Dit kan worden toegeschreven aan schaalvoordelen, hun mondiale netwerk en de ruime beschikbaarheid van kapitaal (CPB, 2024). Het is daarbij belangrijk te benadrukken dat een dominante positie in termen van omzet niet één-op-één gelijkstaat aan economisch belang voor Nederland. Zowel buitenlandse als Nederlandse multinationals maken bovengemiddeld veel gebruik van ingevoerde intermediaire goederen en diensten, vergeleken met niet-multinationals. Dit betekent dat hun toegevoegde waarde – en daarmee hun bijdrage aan het bbp – mogelijk aanzienlijk lager is dan de omzet op het eerste gezicht doet vermoeden.
Daarnaast kunnen buitenlandse multinationals een deel van hun winsten laten terugvloeien naar het moederbedrijf in het buitenland. Bij Nederlandse multinationals blijven deze winsten doorgaans binnen de landsgrenzen. Hierdoor kan de impact van buitenlandse en Nederlandse multinationals op het bruto nationaal inkomen aanzienlijk verschillen.
UNCTAD (2022) bevestigt dat Amerikaanse multinationals wereldwijd de grootste investeerders zijn in kennisintensieve bedrijfstakken. Dit helpt hun dominante positie in deze bedrijfstakken in Nederland te verklaren, maar plaatst die positie ook in een breder perspectief van mondiale waardecreatie en herverdeling van winsten.
| Bedrijfstak | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Informatie en communicatie | 30,2 | 26,0 | 43,8 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 29,0 | 36,5 | 34,5 |
| Specialistische zakelijke diensten | 25,6 | 31,2 | 43,3 |
| Industrie | 24,3 | 31,1 | 44,6 |
| Horeca | 19,5 | 35,8 | 44,7 |
| Groot- en detailhandel | 18,0 | 25,4 | 56,5 |
| Vervoer en opslag | 12,2 | 32,6 | 55,2 |
| Delfstoffenwinning | 4,8 | 23,8 | 71,4 |
| Energievoorziening | 4,7 | 14,4 | 80,9 |
| Bouwnijverheid | 1,4 | 68,9 | 29,8 |
Amerikaanse multinationals handelen meer buiten de EU
Amerikaanse multinationals realiseren hogere mediane import- en exportwaarden dan andere multinationaltypes, met name in extra-EU-handelsstromen (figuur 5.2.5). Dit benadrukt hun sterke internationale netwerken en het strategische gebruik van Nederland als logistiek knooppunt. Daarnaast tonen de Amerikaanse multinationals een aanzienlijke voorkeur voor import van buiten de EU ten opzichte van andere multinationals: import vanuit de EU is namelijk het laagst voor deze groep, en het hoogst voor Nederlandse multinationals.
| Handelsstroom | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Export extra-EU | 672,3 | 265,7 | 215,8 |
| Import extra-EU | 231,8 | 99,2 | 124,1 |
| Export intra-EU | 633,8 | 291,0 | 183,6 |
| Import intra-EU | 113,5 | 153,3 | 126,9 |
5.3Kenmerken van werknemers bij Amerikaanse bedrijven in Nederland
In deze paragraaf worden de kenmerken van werknemers bij Amerikaanse en andere in Nederland gevestigde multinationals gevisualiseerd en geanalyseerd. Dit biedt inzicht in de bijdrage aan werkgelegenheid, de verschillen tussen mannen en vrouwen, leeftijd en salaris.
Amerikaanse multinationals waren in 2022 goed voor 245 850 voltijdequivalenten (vte) in Nederland. Dit komt overeen met bijna 23 procent van de totale werkgelegenheid bij buitenlandse multinationals. Daarmee vertegenwoordigen zij een aanzienlijk deel van de buitenlandse arbeidsmarkt in Nederland. De werkgelegenheid bij Amerikaanse multinationals is bovendien in de afgelopen jaren gestaag toegenomen: van 212 585 vte in 2018 naar 245 850 vte in 2022.
Werknemersinformatie, beloning en vte-data
Cijfers die betrekking hebben tot werknemersinformatie, beloning en vte zijn gestoeld op informatie afkomstig uit het Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB). Op basis van deze CBS-gegevens wordt onder meer bepaald hoeveel werknemersbanen er zijn in Nederland, plus de daarbij behorende karakteristieken zoals leeftijd, geslacht en loon.
Nederlandse multinationals hebben gemiddeld meer vte’s dan Amerikaanse
De analyse in figuur 5.3.1 van het gemiddeld aantal voltijdequivalenten (vte’s) toont aan dat Nederlandse multinationals gemiddeld meer banen aanbieden dan Amerikaanse en andere buitenlandse bedrijven. Dit geldt zowel voor mannelijke als vrouwelijke werknemers. Nederlandse multinationals hebben gemiddeld ruim 76 vte’s aan mannelijke werknemers en ruim 34 vte’s aan vrouwelijke werknemers in dienst, terwijl Amerikaanse multinationals respectievelijk bijna 63 vte’s aan mannelijke en bijna 29 vte’s aan vrouwelijke werknemers in dienst hebben. Andere buitenlandse multinationals zitten daar tussenin met gemiddeld 50 vte’s aan mannelijke en 23 aan vrouwelijke vte’s. Dit verschil kan verklaard worden door de grotere schaal van Nederlandse multinationals binnen hun thuismarkt. Eerder CBS onderzoek benadrukt dat Amerikaanse bedrijven vaker inzetten op gespecialiseerde kennisintensieve functies, wat kan leiden tot een kleinere maar meer gespecialiseerde personeelsbezetting (CBS, 2022a). In een eerdere publicatie van het CBS (2019) worden verschillen tussen kenmerken van dienstverbanden en werknemers verder uitgesplitst op bedrijfstakniveau.
| Werknemersgroep | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Mannen | 62,5 | 76,6 | 50,1 |
| Vrouwen | 28,8 | 34,1 | 23,2 |
Amerikaanse multinationals hebben een oudere werknemerspopulatie
De gemiddelde leeftijd van werknemers bij Amerikaanse multinationals ligt hoger dan bij Nederlandse en andere buitenlandse multinationals, zoals blijkt uit figuur 5.3.2. Mannelijke werknemers bij Amerikaanse bedrijven zijn gemiddeld 42 jaar oud, tegenover 40 jaar bij Nederlandse multinationals. Ook vrouwelijke werknemers bij Amerikaanse bedrijven zijn gemiddeld ouder (39 jaar) dan bij Nederlandse multinationals (37 jaar). De hogere gemiddelde leeftijd kan ook samenhangen met de sectorverdeling van multinationals naar herkomstland. Amerikaanse multinationals zijn relatief sterk vertegenwoordigd in bedrijfstakken zoals informatie en communicatie of specialistische zakelijke diensten, waar werknemers gemiddeld ouder zijn. Bedrijfstakken met jongere werknemers, zoals horeca of de bouw, kennen juist minder Amerikaanse aanwezigheid. De hogere gemiddelde leeftijd bij Amerikaanse multinationals kan dus deels structureel van aard zijn door hun sectorale oriëntatie.
| geslacht | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Mannen | 42,0 | 39,8 | 41,7 |
| Vrouwen | 37,7 | 35,7 | 36,7 |
Werknemers bij Amerikaanse multinationals verdienen goed, vooral mannen
Amerikaanse multinationals laten duidelijke verschillen zien in de mediane bruto uurloonniveaus van werknemers. Mannelijke werknemers verdienen bij Amerikaanse bedrijven mediaan ruim 35 euro per uur, vergeleken met 29 euro bij andere buitenlandse multinationals en 26 euro bij Nederlandse multinationals. Ook vrouwelijke werknemers verdienen bij Amerikaanse bedrijven met 29 euro per uur aanzienlijk meer dan hun collega’s bij andere buitenlandse (ruim 22 euro) en Nederlandse multinationals (ruim 20 euro). Een belangrijke verklaring hiervoor ligt waarschijnlijk in de sectorale spreiding van Amerikaanse multinationals. Zij zijn relatief sterk vertegenwoordigd in kennisintensieve, hoogbetaalde bedrijfstakken zoals technologie, informatie en communicatie, en consultancy, en juist minder actief in bedrijfstakken met gemiddeld lagere lonen zoals horeca en detailhandel. Deze sectororiëntatie lijkt dan ook een groot deel van de loonverschillen te kunnen verklaren.
Eerdere CBS publicaties bevestigen dat buitenlandse multinationals gemiddeld hogere lonen betalen dan Nederlandse multinationals. Dit hangt samen met verschillen in de vertegenwoordiging van Amerikaanse multinationals in bedrijfstakken ten opzichte van andere multinationals, maar ook met kenmerken op het niveau van werknemer en werkgever, zoals functietype, opleidingsniveau en bedrijfsgrootte (CBS, 2022b). Om nauwkeuriger te bepalen in hoeverre het hogere loon bij Amerikaanse multinationals samenhangt met specifieke kenmerken zoals langdurige arbeidsrelaties of organisatiedynamiek – en niet enkel met bedrijfstakstructuur – is additioneel onderzoek nodig waarbij gecontroleerd wordt voor relevante factoren op werknemers- en bedrijfsniveau.
| geslacht | Amerikaanse | Nederlandse | Andere buitenlandse |
|---|---|---|---|
| Mannen | 35,4 | 26,4 | 29,2 |
| Vrouwen | 28,7 | 20,5 | 22,4 |
VS na Duitsland belangrijkste bestemming voor dochters van Nederlandse multinationals
Hier kijken we naar de Nederlandse multinationals in het buitenland, en de VS in het bijzonder. Hoeveel zijn er in de VS actief en hoeveel werkgelegenheid wordt er middels buitenlandse dochterondernemingen in de VS gecreëerd? Nederlandse multinationals investeren ook in het buitenland, bijvoorbeeld door een belang in een buitenlandse onderneming te verwerven of een dochteronderneming te starten.
Bijna 11 procent van alle buitenlandse dochterondernemingen onder Nederlandse zeggenschap bevonden zich in 2022 in de VS. Er waren 2 469 Nederlandse dochterondernemingen in de VS, zie tabel 5.3.4. Dat is 17 procent meer dan een jaar eerder. Het totaal aantal Nederlandse dochterondernemingen in het buitenland nam ook toe, met 12 procent. De Verenigde Staten volgden Duitsland als tweede voornaamste bestemming voor dochterondernemingen van Nederlandse multinationals in 2022. De Nederlandse bedrijven met dochters in de VS zijn veelal actief in de groot- en detailhandel, specialistische zakelijke dienstverlening en de industrie. Dit zijn ook de bedrijfstakken die de overhand hebben bij de groep Nederlandse bedrijven in het buitenland.
| Totaal buitenland | VS | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | |||
| Aantal dochterondernemingen | 20 335 | 22 687 | 2 116 | (10%) | 2 469 | (11%) |
| Werkzame personen (x 1 000) | 2 044 | 2 287 | 421 | (21%) | 484 | (21%) |
| Omzet (mln euro) | 998 513 | 1 244 863 | 249 390 | (25%) | 321 244 | (26%) |
| Investeringen (mln euro) | 59 732 | 54 559 | 11 825 | (20%) | 9 593 | (18%) |
Bron:CBS (2024b)
1) OFATS hebben betrekking op de standaard bedrijfsindeling bedrijfstakken B-S, exclusief O.
In 2022 waren er zo’n 484 duizend personen werkzaam bij Nederlandse dochterondernemingen in de VS. Dat is een groei van 15 procent ten opzichte van 2021. Ter vergelijking, het aantal werkzame personen bij Nederlandse dochters in het buitenland nam in diezelfde periode toe met 12 procent. De omzet bij Nederlandse bedrijven in de VS bedroeg in 2022 circa 321 miljard euro.
5.4Amerikaanse bedrijven in Nederland in vergelijking met andere EU-landen
Uit de resultaten van het Europese arbeidsmarktonderzoek van Intelligence Group 2022 blijkt dat zes van de tien meest favoriete werkgevers in Europa zijn oorsprong in Amerika heeft. Dit gaat om Amazon, Microsoft, Google, Apple, Coca Cola en IBM (IG, 2022). Buitenlandse bedrijven in de Europese Unie (EU) leveren een aanzienlijke bijdrage aan de werkgelegenheid en het bbp. In 2020 waren deze buitenlandse multinationals verantwoordelijk voor 17 procent van de EU27 toegevoegde waarde en 37 procent van de exportwaarde. Ter vergelijking, buitenlandse multinationals waren goed voor 19 procent van de Nederlandse toegevoegde waarde in 2020 en 44 procent van de export. Het aandeel van buitenlandse multinationals in de totale Duitse toegevoegde waarde was 14 procent in 2020. Voor Frankrijk was dat 11 procent (OESO, 2024).
Sinds 2016 is al een duidelijke trend zichtbaar naar meer protectionismenoot1 en meer focus op het versterken van de eigen Amerikaanse industrieën. De hogere invoerrechten ingesteld onder president Trump, zijn nauwelijks afgeschaald onder Biden. Ze zijn grotendeels in stand gehouden of zelfs verhoogd (Evofenedex, 2024). Kort na het begin van zijn tweede termijn legde Trump heffingen van 25 procent op voor de invoer van aluminium en staal uit de EU, zoals ook in hoofdstuk 2 van deze Internationaliseringsmonitor aan bod kwam. De heffingen gelden voor alle landen en omvatten ook bijna 300 afgeleide producten (Evofenedex, 2025). Trump’s beleid past in de meer protectionistische koers die de VS al jaren geleden inzette.
Toch is en blijft de EU belangrijk voor de wereldwijde activiteiten van Amerikaanse bedrijven. Denk hierbij aan omzet, marktaandeel, personeel en winstgevendheid (AmChamEU, 2025).
Inward en Outward Foreign Affiliates Statistics
De Foreign Affiliates statistiek beschrijft de activiteiten van bedrijven in het binnenland waarover een institutionele eenheid in het buitenland zeggenschap heeft (Inward FATS), of van bedrijven in het buitenland waarover een binnenlandse institutionele eenheid de controle heeft (Outward FATS). De zeggenschap van bedrijven wordt bepaald aan de hand van het land waar de strategische besluitvorming plaatsvindt. Deze zeggenschap ligt bij de Ultimate Controlling Institutional Unit (UCI). Onder UCI wordt verstaan de institutionele eenheid, hoger in de keten van zeggenschap, niet onder zeggenschap van een andere institutionele eenheid.
In deze paragraaf gebruiken we de Inward FATS van Eurostat (Eurostat, 2024). De Outward FATS van het CBS worden kort aangehaald in het leeskader op het einde van paragraaf 5.3 (CBS, 2024b). De verschillen in cijfers tussen enerzijds paragrafen 5.2 en 5.3, en anderzijds paragraaf 5.4 hebben te maken met een andere afbakening van de economie. De Eurostat-cijfers in paragraaf 5.4 omvatten bedrijven actief in NACE-secties B tot N en P tot R en afdelingen S95 en S96. Daarnaast wordt er bij de CBS-cijfers in paragraaf 5.3 gesproken over voltijdequivalenten, terwijl de Inward FATS van Eurostat werkzame personen gebruikt.
Amerikaanse multinationals kozen van alle EU-landen het vaakst voor Duitsland
Amerikaanse multinationals investeren ook in het buitenland, bijvoorbeeld door een belang in een buitenlandse onderneming te verwerven of een dochteronderneming te starten. Figuur 5.4.1 toont waar in de EU27 de bedrijven onder Amerikaanse zeggenschap zich bevinden. Duitsland was in 2022 de populairste EU-bestemming voor dochterondernemingen van Amerikaanse multinationals. Zo waren er in 2022 ruim 4,4 duizend dochterondernemingen van Amerikaanse multinationals actief in Duitsland. Na Duitsland telde Nederland, met 3 452 ondernemingen, de meeste Amerikaanse multinationals. Dit betekent dat 13 procent van alle Amerikaanse dochterbedrijven in de EU27 in ons land gevestigd was. De strategische positionering in Europa, de meertalige beroepsbevolking, de aantrekkingskracht op internationaal talent, fiscale voordelen, transparante regels en goede logistieke faciliteiten maken Nederland aantrekkelijk voor bedrijven. Daarnaast ervaren Amerikanen vaak een minder grote cultuurclash met Nederlanders dan met bijvoorbeeld Fransen (Ebeling, 2024). Multinationals betalen in Ierland slechts 12,5 procent winstbelasting. In Nederland is het tarief bijvoorbeeld 25 procent; in landen als Duitsland en Frankrijk is het nog een paar procent meer. Met zijn lagere belastingsgraad kon Ierland grote multinationals aantrekken die een uitvalsbasis in Europa zochten, zoals Alphabet (Google) en Facebook (NOS Nieuws, 2021; RTL Z, 2021).
| Land | Aantal bedrijven |
|---|---|
| Duitsland | 4427 |
| Nederland | 3452 |
| Ierland | 2379 |
| Italië | 1941 |
| Spanje | 1676 |
| Frankrijk | 1534 |
| Hongarije | 1259 |
| Tsjechië | 1227 |
| Denemarken | 1095 |
| Zweden | 1031 |
| Overig EU27 | 6979 |
| Bron: Eurostat (2024) | |
In 2022 waren er in de hele EU27 ruim 2,2 duizend Amerikaanse dochterondernemingen meer dan een jaar eerder. Dit was goed voor een groei van 9 procent. Ten opzichte van 2021 is het aantal Amerikaanse dochterondernemingen – in absolute termen – het sterkst gegroeid in Duitsland (+800), Slowakije (+304), Denemarken (+298) en Frankrijk (+159). Ook in Nederland groeide het aantal Amerikaanse dochters, maar in mindere mate (+44).
Amerikaanse multinationals in Nederland kleiner dan in buurlanden
In 2022 werkten er in de hele EU27 zo’n 3,6 miljoen mensen voor bedrijven met een Amerikaanse moeder. Dat zijn er ongeveer 210 duizend meer dan in 2021. Bij dochterondernemingen in Duitsland werkten in 2022 – binnen de EU27 – de meeste mensen, namelijk 775 duizend. Frankrijk (497 duizend) en Italië (351 duizend) vervolledigen de top 3. Nederland staat met 283 duizend werkzame personen op een 5e plaats. Wat verder opvalt, is het relatief hoge aantal werkzame personen per dochteronderneming in Frankrijk: met 497 duizend werkzame personen bij 1,5 duizend Amerikaanse dochterondernemingen is dit 324 mensen per onderneming. Dit is bijna 4 keer zo hoog als bij Amerikaanse bedrijven in Nederland. Deze bedrijven in Nederland telden gemiddeld 82 werkzame personen in 2022. Ter vergelijking, België en Duitsland hadden respectievelijk gemiddeld 402 en 175 werkzame personen per onderneming. De Amerikaanse multinationals in Nederland zijn dus relatief gezien kleiner dan die in de buurlanden.
Amerikaanse multinationals in Duitsland actief in informatiesector, en in Nederland in groot- en detailhandel
Als we in figuur 5.4.2 kijken naar de bedrijfstakken, blijken Amerikaanse bedrijven in Nederland vooral actief te zijn in de groot- en detailhandel, specialistische zakelijke diensten (zoals consultancy op juridisch of management vlak), de informatie- en communicatiesector (waaronder IT-dienstverlening), de industrie en de financiële dienstverlening. Ook voor Spanje, Frankrijk, Hongarije, Tsjechië, Denemarken en Zweden is de groot- en detailhandel de grootste bedrijfstak waar Amerikaanse multinationals in investeren. De activiteiten van Amerikaanse multinationals in Duitsland en Italië wijken wat af. Voor Duitsland is de informatie- en communicatiesector het populairst onder Amerikaanse multinationals. Hierbij kan gedacht worden aan bedrijven zoals Microsoft, Google Deutschland en Intel (AmCham, 2023). Bijna een kwart van de Amerikaanse bedrijven in Italië zijn actief in de industrie, waaronder de machine- en chemische industrie. Voor Duitsland is dat 21 procent. De Amerikaanse bedrijven in Duitsland zijn in deze bedrijfstak vooral actief in de meubel- en chemische industrie. Daarnaast investeert de Amerikaanse auto-industrie ook in Duitsland, met Ford als een prominent voorbeeld. Ford heeft onder andere een fabriek in Keulen. De auto-industrie is een essentieel onderdeel van de Duitse industrie (AmCham, 2023; Smid, 2023).
5.5Investeringsrelatie tussen de VS en Nederland
Zoals hoofdstuk 1 van deze publicatie al liet zien, behoren de Verenigde Staten tot de top van de wereld wat betreft de waarde van hun inkomende en uitgaande directe investeringsposities. De handelsbetrekkingen tussen de EU en de VS zijn substantieel; hun wederzijdse investeringen zijn de grootste ter wereld. Europa is goed voor meer dan de helft van de totale investeringen in de VS (EIU, 2024). In 2023 bedroeg de directe investeringspositie van de VS in Europa 3 950 miljard US dollar; dat is 3,9 procent meer dan in 2022. De directe investeringspositie van Europa in de VS bedroeg 3 463 miljard US dollar. Dit is een stijging van 2,5 procent ten opzichte van 2022 (BEA, 2024a). De totale Amerikaanse investeringen in Europa bedroegen in 2022 meer dan 3 700 miljard euro, ondersteunen rechtstreeks meer dan 4,9 miljoen banen in Europa en genereren jaarlijks miljarden euro’s aan inkomsten, handel en onderzoek en ontwikkeling (AmChamEU, 2025).
Directe buitenlandse investeringen
Directe buitenlandse investeringen zijn transacties met een permanent karakter waarbij de investeerder een belang heeft van minimaal 10 procent in de (dochter)onderneming. Dat maakt directe investeringen een duidelijke graadmeter voor internationale verwevenheid (DNB, 2024a). In deze paragraaf kijken we vanuit Amerikaans perspectief naar de investeringsrelatie met Nederland. Hiervoor gebruiken we investeringsdata van het Bureau of Economic Analysis tot en met 2023 (BEA, 2024b).
VS grootste directe investeerder in Nederland
De VS en Nederland zijn niet alleen belangrijke handelspartners, maar hebben ook een intensieve investeringsrelatie. De Verenigde Staten voeren consequent de Nederlandse ranglijst aan met inkomende investeringspartners. Wanneer geldstromen via in Nederland gevestigde SPE’snoot2 buiten beschouwing worden gelaten, bestaat de top 5 in 2023 verder uit het VK, Duitsland, Luxemburg en België. Omgekeerd was de VS in 2023 de tweede grootste bestemming voor Nederlandse investeringen exclusief SPE’s. Het VK stond op plek 1 (DNB, 2024b; DNB, 2024c).
Zowel de inkomende investeringen door de VS in Nederland als uitgaande directe investeringen door Nederland in de VS vinden vooral plaats in financiële instellingen en bedrijven die zich richten op de groot- en detailhandel en zakelijke dienstverlening (DNB, 2024a). De directe investeringen gaan gepaard met flinke inkomensstromen, met name dividenden en ingehouden winsten. Volgens DNB is de afgelopen vijf jaar in totaal ruim 125 miljard euro meer aan winsten naar de VS gestroomd dan andersom. Dit wordt veroorzaakt door grote Amerikaanse multinationals die hun internationale winsten via dochterondernemingen in Nederland terug laten stromen naar hun hoofdkantoor (DNB, 2024a).
Amerikaanse investeringen in Nederland fors toegenomen
In tabel 5.5.1 zien we dat de uitgaande investeringspositie van de VS de afgelopen jaren aanzienlijk steeg. Waar deze in 2003 nog 1 770 miljard US dollar bedroeg, was dat in 2023 gestegen naar 6 676 miljard US dollar. De Amerikaanse investeringspositie in Nederland nam nog sterker toe, met 426 procent. Nederland was in 2023 het tweede land met de hoogste Amerikaanse investeringspositie; het VK stond op plek 1. In 2023 kwam 14,7 procent van de Amerikaanse investeringspositie in Nederland terecht, zie figuur 5.5.2. Twintig jaar eerder was dat nog 10,2 procent. Voor zowel de totale investeringspositie van de VS als de investeringspositie van de VS in Nederland is dit het hoogste niveau in twintig jaar.
| Totaal | Europa | Nederland | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Type investering | mld US dollar | % | mld US dollar | % | mld US dollar | % |
| Uitgaand | 4 907 | 277,3 | 2 770 | 234,7 | 794 | 426,1 |
| Inkomend | 3 999 | 286,6 | 2 461 | 245,8 | 571 | 389,4 |
| Inkomend UBO1) | 3 999 | 286,6 | 2 112 | 228,6 | 106 | 81,8 |
Bron:BEA (2024b)
1)UBO = Ultimate Beneficial Owner.
Ook de inkomende investeringspositie in de VS groeide fors de afgelopen twintig jaar. In 2023 telde de VS bijna 4 keer zoveel buitenlandse investeringen als in 2003; voor investeringen door Nederlandse bedrijven was dat bijna 5 keer. In 2023 was Nederland dan ook de grootste investeerder van de VS. Van de totale inkomende investeringspositie in de VS kwam in 2023 13,3 procent uit Nederland. Twintig jaar eerder stond Nederland op plek 4, na het VK, Duitsland en Japan. Voor zowel de totale investeringspositie van de VS als de investeringspositie van Nederland in de VS is dit het hoogste niveau in twintig jaar.
Wanneer we kijken naar het land met het uiteindelijke belanghebbende eigendom (Ultimate Beneficial Owner, UBO), dan daalt het Nederlandse aandeel van 9,3 procent in 2003 naar 4,4 procent in 2023. Uit hoofdstuk 1 bleek al dat Japan in 2023 de meeste investeringen in de VS had; Nederland stond op de 8e plek als we rekening houden met het uiteindelijke belanghebbende eigendom. Een groot deel van de investeringen uit ons land is uiteindelijk eigendom van investeerders in andere landen.
| Jaar | Uitgaand | Inkomend | Inkomend UBO |
|---|---|---|---|
| 2003 | 10,5 | 10,5 | 9,3 |
| 2004 | 10,2 | 10,5 | 8,5 |
| 2005 | 10,7 | 9,6 | 8 |
| 2006 | 11,3 | 9,9 | 8,1 |
| 2007 | 13,8 | 9,3 | 5,7 |
| 2008 | 13,1 | 8,8 | 4,8 |
| 2009 | 14 | 10 | 5,5 |
| 2010 | 13,8 | 10,3 | 5,3 |
| 2011 | 14,7 | 9,1 | 5,2 |
| 2012 | 14,7 | 9,4 | 4,4 |
| 2013 | 16,2 | 8,7 | 4,6 |
| 2014 | 14,7 | 8,8 | 4,5 |
| 2015 | 15,7 | 8,9 | 4,9 |
| 2016 | 14,8 | 8,8 | 4,8 |
| 2017 | 15,2 | 9,5 | 5 |
| 2018 | 14 | 10,7 | 4,9 |
| 2019 | 13,9 | 11,3 | 5,1 |
| 2020 | 13,6 | 12 | 3,7 |
| 2021 | 13,4 | 13,9 | 4,5 |
| 2022 | 15 | 13,6 | 4,5 |
| 2023 | 14,7 | 13,3 | 4,4 |
| Bron: BEA (2024b) | |||
VS investeert in Nederland vooral in holdings
De uitgaande directe investeringen van de VS in Nederland vinden vooral plaats in holdings, zie figuur 5.5.3. Op ruime afstand volgen industriële bedrijven en bedrijven in de financiële sector. Binnen de industrie zijn dat met name bedrijven die zich richten op chemie, computers en elektronische producten, en machines. Uit hoofdstuk 2 bleek al dat bedrijven in Nederland veel medicijnen voor de Amerikaanse markt produceren. Zo hebben bedrijven als Janssen, Organon en Pfizer grote vestigingen in ons land (van Harreveld, 2025). Holdings zijn ook de belangrijkste sector voor de VS om in te investeren in Europa, al is het overwicht daar minder groot.
| Bestemming | Holdings | Industrie | Financiële instellingen en verzekeringen | Informatie en communicatie | Groot- en detailhandel | Overig |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nederland | 79 | 5 | 4 | 4 | 3 | 5 |
| Europa | 57 | 12 | 11 | 7 | 3 | 10 |
| Totaal | 49 | 15 | 14 | 6 | 4 | 13 |
| Bron: BEA (2024b) | ||||||
Meeste Nederlandse investeringen komen terecht in Amerikaanse industrie
De inkomende directe investeringen in de VS door Nederland vinden vooral plaats in de industrie, zie figuur 5.5.4. Dat zijn met name bedrijven die zich richten op chemie, en computers en elektronische producten. Op ruime afstand volgen de sectoren informatie en communicatie, en groot- en detailhandel. De industrie, en dan met name de chemische industrie, is ook de belangrijkste sector voor Europa om in te investeren in de VS, al is het overwicht daar wat minder groot. Als we kijken naar het land met het uiteindelijke belanghebbende eigendom (Ultimate Beneficial Owner, UBO), dan komt nog steeds meer dan de helft van de Nederlandse investeringen in de VS terecht in de industrie.
| Herkomst DBI | Industrie | Informatie en communicatie | Financiële instellingen en verzekeringen | Groot- en detailhandel | Prof., wetensch. en techn. diensten | Overig |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nederland | 57 | 10 | 4 | 5 | 3 | 20 |
| Europa | 49 | 6 | 9 | 7 | 6 | 23 |
| Totaal | 41 | 5 | 11 | 10 | 4 | 29 |
| Bron: BEA (2024b) | ||||||
5.6Samenvatting en conclusie
De Verenigde Staten hebben zich ontwikkeld tot een wereldwijde financiële en economische grootmacht. Tussen 2018 en 2022 groeide het aantal Amerikaanse multinationals in Nederland licht, in tegenstelling tot de sterkere groei van andere buitenlandse multinationals. De aantrekkingskracht van Nederland als vestigingsland komt voort uit de strategische ligging, goed ontwikkelde logistieke infrastructuur en een voorspelbare economische en juridische omgeving (Ebeling, 2024; UNCTAD, 2022).
Amerikaanse multinationals zijn met name actief in internationaal georiënteerde en kennisintensieve bedrijfstakken. Hun aanwezigheid is relatief groot in bedrijfstakken als informatie en communicatie, specialistische zakelijke diensten en de industrie. Binnen de groep Amerikaanse multinationals in de industrie bevindt zich bijna 18 procent in de branche vervaardiging van overige machines en apparaten, en ruim 15 procent in de vervaardiging van chemische producten. Binnen de specialistische zakelijke diensten zien we dat ruim 43 procent in de categorie holdings (geen financiële), concerndiensten binnen het eigen concern en managementadvisering valt. Ondanks hun relatief kleine aantal genereren zij hier een bovengemiddelde omzet, wat onder meer te danken is aan schaalvoordelen, technologische voorsprong en ruime toegang tot kapitaal. Bovendien hebben ze meer handel met niet-EU-landen ten opzichte van andere multinationals in Nederland, wat hun sterke positie in internationale waardeketens bevestigt. Dit onderstreept de rol van Nederland als strategisch knooppunt binnen hun wereldwijde operaties.
De Europese Unie is nog steeds cruciaal voor de wereldwijde activiteiten – omzet, marktaandeel, personeel en winstgevendheid – van Amerikaanse bedrijven. In 2022 waren met 3 452 Amerikaanse bedrijven ongeveer 13 procent van de Amerikaanse multinationals in de EU in Nederland gevestigd. Ook Duitsland en Ierland vormden een aanzienlijk deel van de Amerikaanse multinationals in de EU. Bij dochterondernemingen in Nederland werkten in 2022 283 duizend mensen. In Duitsland was dat 775 duizend. Amerikaanse bedrijven in Nederland zijn vooral actief in de groot- en detailhandel, specialistische zakelijke diensten, en de informatie- en communicatiesector. Voor Duitsland zijn de informatie- en communicatiesector en de industrie het populairst onder Amerikaanse multinationals.
Nederland heeft in de afgelopen twintig jaar steeds meer geïnvesteerd in de Verenigde Staten. Waar de inkomende investeringspositie van Nederland in de VS in 2003 nog 147 miljard US dollar bedroeg, was dat in 2023 gestegen naar 717 miljard US dollar. Dit was het hoogste niveau in twintig jaar. In 2023 was Nederland dan ook de grootste investeerder van de VS. Als we kijken naar het land met het uiteindelijke belanghebbende eigendom (Ultimate Beneficial Owner, UBO), dan zakt Nederland naar plek 8. De meeste Nederlandse investeringen kwamen terecht in de Amerikaanse industrie, en dan met name de chemische industrie en vervaardigers van computers en elektronische producten.
Omgekeerd was Nederland in 2023 het tweede land met de hoogste Amerikaanse investeringen; het VK stond op plek 1. De uitgaande investeringspositie van de VS in Nederland was in 2003 nog 186 miljard US dollar, in 2023 was dat gestegen naar 980 miljard US dollar. Dit was het hoogste niveau in twintig jaar. De uitgaande directe investeringen van de VS in Nederland vinden vooral plaats in holdings, op enige afstand volgen industriële bedrijven en bedrijven in de financiële sector.
Amerikaanse multinationals vervullen een noemenswaardige rol in de Nederlandse economie dankzij hun sterke aanwezigheid in hoogwaardige bedrijfstakken, hun bijdrage aan handel met niet-EU-landen en hun structurele positie in het vestigingsklimaat. Hun economische impact heeft echter kanttekeningen: door winstrepatriëring en het intensieve gebruik van ingevoerde inputgoederen wordt hun bijdrage aan het Nederlandse bbp deels gerelativeerd. Dit onderstreept de noodzaak van een genuanceerde benadering bij het beoordelen van hun betekenis binnen internationale waardeketens en de nationale welvaartsontwikkeling.
5.7Literatuur
Literatuur
AmCham (2023, november). U.S. Companies in Germany. American Chamber of Commerce in Germany. Geraadpleegd op 14 februari 2025.
AmChamEU (2025, 20 januari). Business expectations for the new EU and US administrations. American Chamber of Commerce to the European Union members. Geraadpleegd op 3 februari 2025.
BEA (2024a). Europe – International Trade and Investment Country Facts. Bureau of Economic Analysis. Geraadpleegd op 6 maart 2025.
BEA (2024b). International Data: Direct Investment and MNE. [Dataset]. Bureau of Economic Analysis. Geraadpleegd op 14 februari 2025.
CBS (2018). Multinationals en niet-multinationals in de Nederlandse economie. Centraal Bureau voor de Statistiek. Geraadpleegd op 6 maart 2025.
CBS (2019). Internationaliseringsmonitor 2019, eerste kwartaal: Verenigde Staten. Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2022a). Nederland handelsland 2022: Export, import en investeringen. Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2022b). Meer loon en hogere werkdruk bij Amerikaanse bedrijven. Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2024a). Nederland handelsland 2024, Buitenlandse investeringen en multinationals. Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2024b). Nederlandse zeggenschap bedrijven; buiten en binnen EU-zone, bedrijfstak. [Dataset]. Geraadpleegd op 24 januari 2025.
CBS (2025, 21 januari). Aandeel Nederlandse multinationals in economie afgenomen. Centraal Bureau voor de Statistiek.
CPB (2024). Kansen en kwetsbaarheden: economische verwevenheid met de VS. Centraal Planbureau.
DNB (2024a, 24 december). Netto import goederenhandel met VS krimpt. De Nederlandsche Bank. Geraadpleegd op 17 februari 2025.
DNB (2024b). Buitenlandse directe investeringen in Nederland: posities. [Dataset]. Geraadpleegd op 20 februari 2025.
DNB (2024c). Nederlandse directe investeringen in het buitenland: posities. [Dataset]. Geraadpleegd op 20 februari 2025.
Ebeling, C. (2024, 4 november). ‘Of het nu Harris wordt of Trump, het wordt America first’. M&A Community. Geraadpleegd op 14 februari 2025.
EIU (2024, 24 mei). US election: its impact on Europe. The Economist Intelligence Unit. Geraadpleegd op 6 maart 2025.
Eurostat (2024). Foreign controlled EU enterprises by NACE Rev.2 activity and country of control (from 2021 onwards). [Dataset]. Geraadpleegd op 27 januari 2025.
Europese Commissie (2023). EU companies doubled R&D investment growth in 2022.
Evofenedex (2024, 7 november). President Trump: evofenedex analyseert gevolgen voor bedrijfsleven. Geraadpleegd op 24 maart 2025.
Evofenedex (2025, 13 maart). Heffingen president Trump op staal en aluminium zijn ingegaan. Geraadpleegd op 24 maart 2025.
IG (2022, 12 oktober). US employers dominate most preferred European employers. Intelligence Group. Geraadpleegd op 6 maart 2025.
Indeed (2024, 29 juli). Hoe kun je in Nederland werken voor een Amerikaans bedrijf? Geraadpleegd op 6 maart 2025.
Jungbluth, C. (2020, 27 januari). Economic Impact of Foreign-owned Firms in the EU and Germany. Geraadpleegd op 3 februari 2025.
Narula, R., & Dunning, J. H. (2010). Multinational Enterprises, Development and Globalization: Some Clarifications and a Research Agenda. Oxford Development Studies.
NOS Nieuws (2021, 7 oktober). Ierland toch akkoord, wereldwijde minimum winstbelasting dichterbij. Geraadpleegd op 24 maart 2025.
OESO (2022). Global Investment Trends and Labour Market Impacts. OECD International Direct Investment Statistics 2022.
OESO (2024). Multinational enterprises and global value chains: output, value added and trade. [Dataset]. Geraadpleegd op 28 maart 2025.
RTL Z (2021, 8 oktober). Ierland door de bocht: gaat winstbelasting toch verhogen. Geraadpleegd op 24 maart 2025.
Smid, R. L. (2023, 13 juni). Ford investeert 2 miljard in ‘schone’ Duitse fabriek. Automotive Online. Geraadpleegd op 14 februari 2025.
UNCTAD (2022). World Investment Report 2022: International Investment Trends. World Investment Report 2022.
Van Harreveld, M. (2025, 4 februari). Trump-heffingen gaan Nederlandse economie raken, vooral farmaceutische industrie is kwetsbaar. BNR. Geraadpleegd op 6 maart 2025.
Noten
Het beschermen van de binnenlandse productie door onder andere invoerheffingen, niet-tarifaire maatregelen en importquota’s.
Special Purpose Entities (SPE's) – ook wel brievenbusmaatschappijen genoemd – werden in het verleden aangeduid als bijzondere financiële instellingen (BFI’s). SPE’s zijn bedrijven die een zeer beperkte tot geen bijdrage leveren aan de reële Nederlandse economie, geen binnenlandse deelnemingen hebben en maximaal vijf werknemers hebben. SPE's worden meestal opgericht voor specifieke, soms fiscale redenen (DNB, 2024b; DNB, 2024c).