Waar komt psychische vermoeidheid het meest voor?
Onder werknemers kwamen psychische vermoeidheidsklachtennoot1 door het werk (burn-outklachten) in 2020 het vaakst voor bij werknemers met een pedagogisch beroep, zoals docenten en onderwijzers, en bij mensen met een creatief of taalkundig beroep. In 2020 meldde 16 procent van alle werknemers psychische vermoeidheidsklachten. In 2018 en 2019 was dat 17 procent. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), die CBS en TNO samen uitvoeren.
Meer vermoeidheidsklachten bij hoge werkdruk en weinig zelfstandigheid
Uit de enquêtecijfers blijkt dat geestelijke vermoeidheid door het werk vaker voorkomt bij werknemers die in de regel een hoge werkdruk ervaren. Dat wil zeggen dat ze regelmatig erg snel, heel veel of extra hard moeten werken.
Daarbij blijkt het verschil te maken hoeveel autonomie werknemers hebben, dat wil zeggen of ze veel of weinig te zeggen hebben over de manier waarop ze werken. Werknemers die een hoge werkdruk ervaren maar zelf (mee) kunnen beslissen over de uitvoering, de volgorde en het tempo waarin ze hun taak moeten doen, en over verlof en werktijden, melden minder vaak psychische vermoeidheidsklachten dan werknemers die dat niet kunnen (in 2020 respectievelijk 23 procent en 35 procent). Werknemers met veel autonomie en een lage werkdruk hebben het minst vaak last van psychische vermoeidheidsklachten (in 2020 was dat 8 procent).
| werknemer | psychisch vermoeid |
|---|---|
| Weinig autonomie | . |
| Hoge werkdruk | 35,2 |
| Lage werkdruk | 11,7 |
| Veel autonomie | . |
| Hoge werkdruk | 22,7 |
| Lage werkdruk | 8,0 |
| Bron: CBS, TNO | |
Weinig autonomie en hoge werkdruk in pedagogische beroepen
Dat autonomie, werkdruk en geestelijke vermoeidheidsklachten met elkaar samenhangen, blijkt als beroepen worden vergeleken. Managers ervoeren in 2020 de hoogste werkdruk, maar hadden ook de meeste autonomie. Het percentage werknemers met psychische vermoeidheidsklachten was bij managers een van de laagste. Ook werknemers in de transport- en logistiekberoepen kennen naar verhouding weinig psychische vermoeidheidsklachten. Zij hebben juist weinig autonomie, maar ervaren geen hoge werkdruk. In de pedagogische en de zorg- en welzijnsberoepen komen zowel een hoge werkdruk als een geringe mate van autonomie veel voor.
De dienstverlenende beroepen vormen een uitzondering, met zowel een hoge werkdruk als weinig autonomie. Toch meldden relatief weinig werknemers in 2020 psychische vermoeidheidsklachten. Hier speelt mee dat in deze beroepen, onder andere in de schoonmaak en de horeca, relatief veel jongeren werken.
| beroep | Weinig autonomie | Hoge werkdruk | Regelmatig psychische vermoeidheidsklachten |
|---|---|---|---|
| Alle beroepen | 41,5 | 33,9 | 15,7 |
| Pedagogische beroepen | 61,8 | 40,2 | 21,0 |
| Creatieve en taalkundige beroepen | 27,0 | 33,7 | 18,8 |
| ICT beroepen | 17,7 | 27,5 | 18,5 |
| Zorg en welzijn beroepen | 55,3 | 38,9 | 18,0 |
| Bedrijfseconomische en administratieve beroepen | 26,5 | 35,0 | 16,0 |
| Commerciële beroepen | 42,7 | 34,7 | 15,4 |
| Technische beroepen | 37,3 | 28,4 | 15,3 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridische beroepen | 35,8 | 31,5 | 14,6 |
| Managers | 9,7 | 50,9 | 13,9 |
| Dienstverlenende beroepen | 55,4 | 31,2 | 11,8 |
| Transport en logistiek beroepen | 70,1 | 24,7 | 11,2 |
| Agrarische beroepen | 50,2 | 23,7 | 10,3 |
| Overig | 57,4 | 23,8 | 18,3 |
Bronnen
StatLine – Psycho-sociale arbeidsbelasting werknemers; beroep
Relevante links
Publicatie – De arbeidsmarkt in cijfers 2020
Statistische Trends – Psychisch belastend werk naar beroep
De vragen
- Hoe komt het CBS aan de cijfers?
- Hoeveel woningen telt Nederland?
- Hoe snel groeit de bevolking op een doorsneedag?
- Hoe lang zijn Nederlanders?
- Hoeveel landbouwdieren telt ons land?
- Bij wie zijn werk en privé vaak uit balans?
- Hoeveel diamanten bruidsparen zijn er?
- Hoeveel energie haalt Nederland uit hernieuwbare bronnen?
- Hoeveel mensen zijn slachtoffer van huiselijk geweld?
- Hoeveel Nederlanders gebruiken het internet der dingen?
- Welk geloof hangen we aan?
- In welke richting halen jongeren een diploma?
- Waaraan overlijden mensen op een doorsneedag?
- Hoeveel water gebruiken we?
- Wat kopen we online?
- Hoe gaat het met de verschillende diersoorten?
- Hoeveel jongeren ontvangen hulp?
- Welke bloembollen telen we het meest?
- Hoeveel bedrijven telt Nederland?
- Hoe wonen kinderen in Caribisch Nederland?
- Hoe wordt de Nederlandse bodem gebruikt?
- Hoeveel stekkerauto’s rijden er rond?
- Waar komt psychische vermoeidheid het meest voor?
- Hoeveel stikstof produceert de veehouderij?
- Hoeveel werknemers zijn lid van een vakbond?
- Hoeveel duurder werd voeding?
- Waar zijn de inwoners van Caribisch Nederland geboren?
- Hoeveel gezinnen lopen risico op armoede?
- Hoe duurzaam is ons gedrag?
- Wat importeren we uit China?
- Hoeveel tieners worden moeder?
- Hoe gaat het met onze koopkracht?
- Hoeveel volwassenen roken?
- Hoeveel miljonairs wonen in Nederland?
- Hoeveel toeristen overnachten in Nederland?
- Hoe gaat het CBS om met je privacy?
Noten
Werkgerelateerde psychische vermoeidheid
Psychische vermoeidheid door het werk wordt gemeten aan de hand van de volgende uitspraken:
- Ik voel me emotioneel uitgeput door mijn werk.
- Aan het einde van een werkdag voel ik me leeg.
- Ik voel me moe als ik ’s morgens opsta en geconfronteerd word met mijn werk.
- Het vergt heel veel van mij om de hele dag met mensen te werken.
- Ik voel me compleet uitgeput door mijn werk.
De antwoordmogelijkheden hierbij zijn: nooit, enkele keren per jaar, maandelijks, enkele keren per maand, wekelijks, enkele keren per week of elke dag. Als iemand gemiddeld op deze uitspraken enkele keren per maand of vaker antwoordt, is in deze bijdrage sprake van psychische vermoeidheid door het werk.