Het aanbod van arbeid

Om te bepalen hoe groot het aanbod van arbeidskrachten is, wordt allereerst gekeken naar de Nederlandse bevolking van 15 tot 75 jaar. Tussen 1 januari 2022 en 1 januari 2023 groeide dit deel van de bevolking met 133 duizend personen tot 13,4 miljoen.

Deze toename is het saldo van omvangrijke stromen. Zo werden in de loop van het jaar 192 duizend personen 15 jaar. Een bijna even groot aantal mensen werd 75 jaar, maar daarnaast overleden 50 duizend mensen voor hun 75^ste levensjaar. Dat de omvang van de bevolking van 15 tot 75 jaar toch toenam, komt doordat de immigratie de emigratie overtrof. Ook daarbij gaat het om grote stromen. In 2022 vestigden zich 335 duizend mensen van 15 tot 75 jaar in Nederland, terwijl er 155 duizend vertrokken.

Toon tabel3.1 Bevolking van 15 tot 75 jaar (mln)Verberg tabel3.1 Bevolking van 15 tot 75 jaar (mln)

3.1 Bevolking van 15 tot 75 jaar (mln)

Jaar	Bevolking	Bevolking, prognose
1950	6,857	.
1951	6,950	.
1952	7,015	.
1953	7,061	.
1954	7,122	.
1955	7,193	.
1956	7,277	.
1957	7,353	.
1958	7,434	.
1959	7,550	.
1960	7,646	.
1961	7,732	.
1962	7,905	.
1963	8,070	.
1964	8,204	.
1965	8,340	.
1966	8,472	.
1967	8,599	.
1968	8,702	.
1969	8,813	.
1970	8,936	.
1971	9,068	.
1972	9,199	.
1973	9,317	.
1974	9,440	.
1975	9,576	.
1976	9,736	.
1977	9,864	.
1978	9,991	.
1979	10,127	.
1980	10,275	.
1981	10,423	.
1982	10,542	.
1983	10,651	.
1984	10,759	.
1985	10,878	.
1986	11,000	.
1987	11,115	.
1988	11,222	.
1989	11,302	.
1990	11,369	.
1991	11,451	.
1992	11,532	.
1993	11,604	.
1994	11,678	.
1995	11,728	.
1996	11,766	.
1997	11,805	.
1998	11,851	.
1999	11,904	.
2000	11,961	.
2001	12,037	.
2002	12,120	.
2003	12,184	.
2004	12,228	.
2005	12,264	.
2006	12,294	.
2007	12,323	.
2008	12,369	.
2009	12,442	.
2010	12,518	.
2011	12,582	.
2012	12,641	.
2013	12,687	.
2014	12,735	.
2015	12,796	.
2016	12,870	.
2017	12,964	.
2018	13,051	.
2019	13,135	.
2020	13,226	.
2021	13,281	.
2022	13,311	.
2023	.	13,306
2024	.	13,351
2025	.	13,394
2026	.	13,437
2027	.	13,472
2028	.	13,495
2029	.	13,512
2030	.	13,528
2031	.	13,536
2032	.	13,539
2033	.	13,535
2034	.	13,526
2035	.	13,512
2036	.	13,497
2037	.	13,469
2038	.	13,443
2039	.	13,420
2040	.	13,402
2041	.	13,393
2042	.	13,390
2043	.	13,392
2044	.	13,396
2045	.	13,395
2046	.	13,400
2047	.	13,415
2048	.	13,440
2049	.	13,480
2050	.	13,527
2051	.	13,579
2052	.	13,632
2053	.	13,685
2054	.	13,734
2055	.	13,781
2056	.	13,821
2057	.	13,861
2058	.	13,904
2059	.	13,945
2060	.	13,981
2061	.	14,012
2062	.	14,037
2063	.	14,060
2064	.	14,082
2065	.	14,100
2066	.	14,112
2067	.	14,123
2068	.	14,135
2069	.	14,150
2070	.	14,164

StatLine: Bevolking 2022, Bevolkingsprognose tot 2070 en Bevolking 1950–2021.

Cijfers over het aanbod op de arbeidsmarkt worden samengesteld op basis van gegevens uit de Enquête beroepsbevolking (EBB). Het CBS voert deze enquête uit onder personen van 15 tot 90 jaar die in een particulier huishouden in Nederland leven. De uitkomsten worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar. Daarmee sluit het CBS aan bij internationale afspraken over statistieken met betrekking tot de beroepsbevolking.

Bij het samenstellen van de gegevens over de beroepsbevolking gaat het CBS uit van een gemiddelde populatie voor het hele jaar. Die wijkt af van de precieze stand op 1 januari 2023 volgens de Bevolkingsstatistiek. Bovendien telt de EBB de mensen in inrichtingen, instellingen en tehuizen niet mee (de zogeheten institutionele bevolking). Volgens die methode waren er in 2022 gemiddeld 13,2 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die in een particulier huishouden in Nederland woonden.

Beroepsbevolking verder gegroeid

De beroepsbevolking bestaat uit alle mensen van 15 tot 75 jaar die betaald werk hebben (de werkzame beroepsbevolking) en degenen die geen betaald werk hebben, maar wel recent naar werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn (de werkloze beroepsbevolking). In 2022 groeide de beroepsbevolking met 235 duizend personen tot 9,9 miljoen mensen. Dat cijfer is het gemiddelde over het hele jaar; eind 2022 was de beroepsbevolking zelfs gegroeid tot boven de 10 miljoen.

Binnen die beroepsbevolking nam het aantal werklozen af en het aantal werkenden toe. De werkzame beroepsbevolking groeit al vanaf 2015, met een onderbreking in 2020, toen de groei bijna nul was. In 2021 zette de stijging door en die versnelde in 2022. Er kwamen in het meest recente jaar 293 duizend werkenden bij. De totale werkzame beroepsbevolking telde daarmee 9,5 miljoen mensen.

Tegelijkertijd daalde het aantal werklozen met 58 duizend naar 350 duizend. De daling was vrijwel even sterk als in 2021 (57 duizend).

Toon tabel3.2 Beroepsbevolking (15 tot 75 jaar), verandering t.o.v. een jaar eerder (x 1 000)Verberg tabel3.2 Beroepsbevolking (15 tot 75 jaar), verandering t.o.v. een jaar eerder (x 1 000)

3.2 Beroepsbevolking (15 tot 75 jaar), verandering t.o.v. een jaar eerder (x 1 000)

	Jaar	Verandering
Werkzame beroepsbevolking	'12, Werkzame beroepsbevolking	52
Werkzame beroepsbevolking	'13, Werkzame beroepsbevolking	-63
Werkzame beroepsbevolking	'14, Werkzame beroepsbevolking	-51
Werkzame beroepsbevolking	'15, Werkzame beroepsbevolking	76
Werkzame beroepsbevolking	'16, Werkzame beroepsbevolking	112
Werkzame beroepsbevolking	'17, Werkzame beroepsbevolking	174
Werkzame beroepsbevolking	'18, Werkzame beroepsbevolking	195
Werkzame beroepsbevolking	'19, Werkzame beroepsbevolking	178
Werkzame beroepsbevolking	'20, Werkzame beroepsbevolking	-1
Werkzame beroepsbevolking	'21, Werkzame beroepsbevolking	139
Werkzame beroepsbevolking	'22, Werkzame beroepsbevolking	293
Werkzame beroepsbevolking	, Werkzame beroepsbevolking	.
Werkloze beroepsbevolking	'12, Werkloze beroepsbevolking	78
Werkloze beroepsbevolking	'13, Werkloze beroepsbevolking	132
Werkloze beroepsbevolking	'14, Werkloze beroepsbevolking	8
Werkloze beroepsbevolking	'15, Werkloze beroepsbevolking	-38
Werkloze beroepsbevolking	'16, Werkloze beroepsbevolking	-78
Werkloze beroepsbevolking	'17, Werkloze beroepsbevolking	-100
Werkloze beroepsbevolking	'18, Werkloze beroepsbevolking	-87
Werkloze beroepsbevolking	'19, Werkloze beroepsbevolking	-36
Werkloze beroepsbevolking	'20, Werkloze beroepsbevolking	42
Werkloze beroepsbevolking	'21, Werkloze beroepsbevolking	-57
Werkloze beroepsbevolking	'22, Werkloze beroepsbevolking	-58
Werkloze beroepsbevolking	, Werkloze beroepsbevolking	.
Niet- beroepsbevolking	'12, Niet- beroepsbevolking	-42
Niet- beroepsbevolking	'13, Niet- beroepsbevolking	28
Niet- beroepsbevolking	'14, Niet- beroepsbevolking	69
Niet- beroepsbevolking	'15, Niet- beroepsbevolking	-17
Niet- beroepsbevolking	'16, Niet- beroepsbevolking	50
Niet- beroepsbevolking	'17, Niet- beroepsbevolking	27
Niet- beroepsbevolking	'18, Niet- beroepsbevolking	-42
Niet- beroepsbevolking	'19, Niet- beroepsbevolking	-63
Niet- beroepsbevolking	'20, Niet- beroepsbevolking	38
Niet- beroepsbevolking	'21, Niet- beroepsbevolking	-30
Niet- beroepsbevolking	'22, Niet- beroepsbevolking	-153

StatLine: Arbeidsdeelname en werkloosheid.

In 2022 bedroeg de brutoarbeidsparticipatie 74,8 procent, een nieuw hoogtepunt. Dit percentage geeft aan welk deel van de bevolking (van 15 tot 75 jaar) tot de beroepsbevolking behoort. In 2021 was dat nog 73,5 procent. Een stijging van 1,3 procentpunt in een jaar tijd is niet eerder voorgekomen in de reeks vanaf 2013. De stijging van de participatiegraad naar bijna drie kwart van de bevolking betekent dat meer mensen een binding met de arbeidsmarkt hebben. Die binding wordt bepaald aan de hand van de positie die iemand inneemt op de arbeidsmarkt. Deze is het grootst voor degenen die betaald werk hebben en het kleinst voor degenen die geen betaald werk hebben, niet zoeken naar werk en er niet direct voor beschikbaar zijn. In tijden waarin de krapte op de arbeidsmarkt groot is, zoals in de afgelopen jaren, neemt de binding met de arbeidsmarkt toe. Het wordt dan voor mensen die moeilijker aan de slag komen aantrekkelijker om op zoek te gaan naar betaald werk en betaald werk te vinden.

De toename van de participatie was bij jongeren (15 tot 25 jaar) het sterkst. In 2021 herstelde de brutoarbeidsparticipatie van jongeren al deels van de daling in 2020. In 2022 zette dat herstel flink door. Ook bij de 25- tot 45‑jarigen en 45- tot 75‑jarigen was er sprake van een toename.

Toon tabel3.3 Ontwikkeling brutoarbeidsparticipatie naar leeftijd (%-punt verandering t.o.v. een jaar eerder)Verberg tabel3.3 Ontwikkeling brutoarbeidsparticipatie naar leeftijd (%-punt verandering t.o.v. een jaar eerder)

3.3 Ontwikkeling brutoarbeidsparticipatie naar leeftijd (%-punt verandering t.o.v. een jaar eerder)

Jaar	2020	2021	2022
15 tot 25 jaar	-1,4	0,9	2,7
25 tot 45 jaar	0,2	0,1	0,4
45 tot 75 jaar	0	0,1	1,2

StatLine: Brutoarbeidsparticipatie, leeftijd.

Aantal personen buiten beroepsbevolking gedaald tot niveau 2009

Een deel van de 15- tot 75‑jarige bevolking heeft geen betaald werk, heeft niet recent naar werk gezocht en/of is ook niet beschikbaar voor werk. Deze groep wordt niet gerekend tot de beroepsbevolking.

In 2022 ging het om 3,3 miljoen mensen, oftewel 25 procent van alle 15- tot 75‑jarigen. Na een stijging in 2020 is het aantal mensen buiten de beroepsbevolking voor het tweede jaar op rij kleiner geworden. In 2020 ging het nog om 3,5 miljoen mensen.

In 2009 was deze groep voor het laatst bijna even groot als nu. Omdat Nederland toen nog minder inwoners telde, ging het destijds nog om 27 procent van de bevolking die geen of een geringe binding had met de arbeidsmarkt.

Bij een krappe arbeidsmarkt, zoals in de afgelopen jaren, wordt de niet-beroepsbevolking kleiner. Verreweg de grootste groep van mensen buiten de arbeidsmarkt wordt gevormd door degenen die niet willen of kunnen werken omdat ze daarvoor te oud zijn. Daarnaast is er een flinke groep die vanwege ziekte of arbeidsongeschiktheid niet zoekt en niet beschikbaar is. Het volgen van een opleiding of de zorg voor het gezin zijn ook redenen om niet te willen of kunnen werken.

Ten opzichte van vorig jaar nam in 2022 het aantal ouderen af dat vanwege hoge leeftijd niet wilde werken én het aantal jongeren dat dit vanwege een studie niet wilde. Er waren in 2022 ook minder mensen die wel beschikbaar waren voor werk, maar niet hadden gezocht.

Toon tabel3.4 Niet-beroepsbevolking: redenen niet gezocht en niet beschikbaar (x 1 000)Verberg tabel3.4 Niet-beroepsbevolking: redenen niet gezocht en niet beschikbaar (x 1 000)

3.4 Niet-beroepsbevolking: redenen niet gezocht en niet beschikbaar (x 1 000)

	Beschikbaar, niet gezocht	Gezocht, niet beschikbaar	Niet beschikbaar en niet gezocht vanwege zorg gezin/huishouden	Niet beschikbaar en niet gezocht vanwege opleiding/studie	Niet beschikbaar en niet gezocht vanwege vut/pensioen/hoge leeftijd	Niet beschikbaar en niet gezocht vanwege ziekte/arbeidsongeschiktheid	Niet beschikbaar en niet gezocht vanwege andere redenen
2022	189	112	279	324	1559	785	83
2021	238	114	266	359	1638	759	108

StatLine: Arbeidsdeelname; binding met de arbeidsmarkt.

Zie ook: Kleiner deel niet-werkenden op zoek naar of direct beschikbaar voor werk.

Omvang werkzame beroepsbevolking naar nieuw record

In 2022 nam de werkzame beroepsbevolking opnieuw toe en bereikte daarmee een nieuw record (9,5 miljoen). Dat aantal is overigens niet gelijk aan het aantal werkzame personen dat in hoofdstuk 2 van deze publicatie is vermeld. De werkzame beroepsbevolking omvat namelijk personen van 15 tot 75 jaar in een particulier huishouden die in Nederland wonen en betaald werk hebben. Daarbij maakt het niet uit in welk land ze werken. Bij de werkzame personen in hoofdstuk 2 wordt iedereen meegeteld die bijdraagt aan de productie in Nederland. Daarbij wordt niet gekeken naar leeftijd of woonland. Bijlage 2 licht deze verschillen nader toe.

Van de werkzame beroepsbevolking werkte in 2022 iets meer dan de helft (52 procent) voltijds (35 uur of meer per week). Onder werkende jongeren van 15 tot 25 jaar is het deel dat voltijds werkt duidelijk kleiner dan gemiddeld (24 procent), bij 25- tot 45‑jarigen (61 procent) en 45- tot 75‑jarigen (55 procent) juist groter.

Onder mannen was het percentage voltijders veel groter (71) dan onder vrouwen (31). Wel is het aantal voltijders in 2022 bij vrouwen meer toegenomen dan bij mannen. In 2022 werkten 1,4 miljoen vrouwen voltijds. Zowel bij 25- tot 45‑jarigen als bij 45- tot 75‑jarigen nam het aantal voltijds werkende vrouwen relatief sterk toe. Bij mannen nam het aantal werkende jongeren relatief sterk toe. Zij gingen vooral aan de slag in deeltijd.

Toon tabel3.5 Bevolking 15 tot 75 jaar, verdeling werkzaam en niet-werkzaam, 2022 (x 1 000)Verberg tabel3.5 Bevolking 15 tot 75 jaar, verdeling werkzaam en niet-werkzaam, 2022 (x 1 000)

3.5 Bevolking 15 tot 75 jaar, verdeling werkzaam en niet-werkzaam, 2022 (x 1 000)

leeftijd in jaren	Werkzaam 35 uur per week of meer (voltijd)	Werkzaam 12 tot 35 uur per week	Werkzaam < 12 uur per week	Niet werkzaam
15	2	15	89	86
16	4	41	85	63
17	10	55	79	54
18	20	68	71	51
19	26	81	64	50
20	40	81	54	50
21	50	85	49	46
22	61	84	40	44
23	80	77	28	43
24	98	65	20	38
25	115	57	15	36
26	124	58	8	30
27	126	62	5	33
28	134	63	4	28
29	143	59	4	24
30	140	64	4	26
31	128	70	4	28
32	127	73	4	27
33	122	74	4	28
34	123	75	4	26
35	109	76	3	27
36	107	72	4	27
37	111	76	4	28
38	114	75	4	28
39	108	74	4	26
40	99	74	3	26
41	108	70	3	29
42	106	76	4	26
43	105	69	4	26
44	108	70	5	29
45	112	73	3	23
46	106	67	3	25
47	111	69	3	28
48	113	63	4	28
49	119	79	3	32
50	128	73	5	38
51	131	82	5	36
52	137	84	5	36
53	132	78	6	42
54	126	80	6	38
55	118	84	5	41
56	120	83	6	43
57	123	81	6	45
58	112	82	7	51
59	102	78	8	58
60	89	76	9	69
61	83	77	7	70
62	70	74	9	79
63	63	70	8	87
64	52	55	8	105
65	39	44	8	122
66	21	26	9	151
67	9	17	9	167
68	5	13	10	167
69	4	10	8	172
70	2	8	5	176
71	4	8	9	162
72	2	6	7	154
73	3	7	6	170
74	2	7	6	178

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; arbeidsduur en leeftijd.

Veel deeltijd in zorg en horeca

In de bedrijfstakken zorg, onderwijs en horeca is het percentage deeltijdwerkers het hoogst. In bedrijfstakken met de hoogste percentages vrouwen worden banen vaak ingevuld door deeltijders. In de zorg en het onderwijs werken naar verhouding veel vrouwen (in 2022 respectievelijk 81 en 64 procent). Ter vergelijking: voor alle bedrijfstakken bij elkaar was 47 procent vrouw.

Het grote aantal deeltijdwerkers in de horeca gaat samen met een groot aantal jongeren. Van alle werkenden was 17 procent 15 tot 25 jaar, in de horeca was dat ruim drie keer zoveel (54 procent). In de informatie en communicatie en bouwnijverheid werkten naar verhouding de minste mensen in deeltijd.

De beroepsgroep met het hoogste percentage deeltijdwerkers valt niet onder de bedrijfstak horeca. Het gaat namelijk om kassamedewerkers, van wie in 2022 niet minder dan 95 procent in deeltijd werkte. Iets meer dan drie kwart van alle kassamedewerkers was jonger dan 25 jaar, 86 procent was vrouw.

De horeca kent wel een paar andere beroepsgroepen waar het percentage deeltijders ook een stuk hoger ligt dan gemiddeld. Het gaat om keukenhulpen, kelners en barpersoneel. In de zorg hebben de beroepsgroepen verzorgenden en mbo-verpleegkundigen relatief veel deeltijders.

Zie ook: Wie werken het vaakst in deeltijd? – Nederland in cijfers 2022.

Arbeidsparticipatie bij jongeren sterk gestegen

Het percentage van de bevolking van 15 tot 75 jaar met betaald werk wordt de

nettoarbeidsparticipatie genoemd. In 2022 werkte 72,2 procent van alle 15- tot 75‑jarigen in loondienst of als zelfstandige. Dit is hoger dan in 2021, toen het percentage nog 70,4 was. Bij mannen nam de arbeidsdeelname iets meer toe dan bij vrouwen (2,0 tegenover 1,6 procentpunt ten opzichte van 2021). Vooral bij jongeren was de toename sterk (3,8 procentpunt), tegenover 0,9 procentpunt bij 25- tot 45‑jarigen en 1,5 procentpunt bij 45- tot 75‑jarigen.

Toon tabel3.6 Nettoarbeidsparticipatie (%)Verberg tabel3.6 Nettoarbeidsparticipatie (%)

3.6 Nettoarbeidsparticipatie (%)

Jaar	15 tot 75 jaar	15 tot 25 jaar	25 tot 45 jaar	45 tot 75 jaar
2003	65,6	70,6	82,7	48,2
2004	65,2	67,9	82,7	48,7
2005	65,5	67,6	83,1	49,6
2006	66,3	68,7	84,6	50,3
2007	68,0	71,2	86,2	52,2
2008	69,2	72,3	87,6	53,8
2009	68,9	70,8	87,0	54,7
2010	68,0	68,6	85,9	54,7
2011	67,8	69,2	85,3	54,9
2012	67,7	69,0	84,7	55,5
2013	66,7	67,9	83,2	55,1
2014	66,2	66,6	82,9	55,0
2015	66,7	68,5	83,3	55,4
2016	67,1	68,5	83,8	56,1
2017	67,9	69,9	84,3	57,0
2018	69,1	71,5	85,5	58,0
2019	70,0	72,8	86,0	59,1
2020	69,6	69,9	85,7	59,3
2021	70,4	71,7	86,4	59,7
2022	72,2	75,5	87,3	61,2

StatLine: Nettoarbeidsparticipatie.

Jonge mannen hadden in 2022 vaker betaald werk dan jonge vrouwen

In 2022 lag de nettoarbeidsparticipatie van jonge mannen hoger dan die van jonge vrouwen. Dat was voor het eerst sinds 2003, het eerste jaar waarvoor het CBS de arbeidsparticipatie volgens de huidige methode heeft gemeten. Al die tijd was bij vrouwen van 15 tot 25 jaar een groter deel aan het werk dan bij mannen van die leeftijd.

Het verschil was niet heel groot: 75,7 procent van de jonge mannen had in 2022 betaald werk, bij jonge vrouwen was dat 75,3 procent. Deze percentages liggen flink hoger dan voor de coronacrisis. In 2019 was de arbeidsdeelname van jongeren 72,8 procent. Vooral bij deze jonge groep liep de participatie in de eerste maanden van 2020 terug. In mei 2020, na de eerste maanden met een lockdown, werkte 63,8 procent van de jonge mannen en 70,2 procent van de jonge vrouwen.

Na de beginfase van de pandemie herstelde de arbeidsdeelname van jonge vrouwen sneller dan van de mannelijke leeftijdgenoten, waardoor het verschil in de loop van 2020 groter werd. Aan het einde van dat jaar begon het verschil af te nemen en in mei 2022 was de arbeidsdeelname voor jonge mannen en vrouwen ongeveer gelijk. Na een lichte daling in de zomer nam de arbeidsparticipatie voor mannen weer toe, terwijl die bij jonge vrouwen juist iets verder afnam. Vanaf mei 2022 lag de arbeidsdeelname van de jonge mannen daarmee boven die van de vrouwen.

StatLine: Arbeidsdeelname jongeren.

Zie ook: Inhaalslag arbeidsdeelname jonge mannen en Jonge mannen hebben nu vaker betaald werk dan jonge vrouwen.

Steeds meer 55‑plussers op de arbeidsmarkt

In 2022 hadden 2,1 miljoen mensen in Nederland van 55 jaar en ouder betaald werk. Dat zijn er bijna 700 duizend meer dan in 2013, bij de start van de cijferreeks. Dat komt doordat er inmiddels veel meer 55‑plussers zijn (de vergrijzing), maar ook doordat die vaker werken en langer aan het werk blijven.

Bij dat laatste speelt uiteraard mee dat prepensioenregelingen als de VUT zijn afgeschaft en dat in de afgelopen jaren de AOW-leeftijd verder naar boven is verschoven, nadat deze werd gekoppeld aan de levensverwachting. Het deel van de 55- tot 65‑jarigen dat werkt (nettoarbeidsparticipatie) nam toe van 58,5 in 2013 naar 73,1 procent in 2022. Bij 65- tot 75‑jarigen groeide dit aandeel van 10,0 naar 16,2 procent. Onder 75‑plussers is de nettoarbeidsparticipatie ook wat toegenomen, maar hun arbeidsdeelname is met 2,8 procent betrekkelijk gering.

Van de 55‑plussers die werkten deed bijna de helft dit in 2022 voltijds, dat wil zeggen 35 uur per week of meer. Naarmate de leeftijd hoger ligt, wordt dit percentage kleiner. Van de 55- tot 65‑jarigen werkte 52,8 procent voltijds, bij 65 tot 75 jaar was dit nog 28,3 procent, terwijl onder 75‑plussers slechts 15,3 procent een volledige werkweek heeft.

Sinds 2013 werken er veel meer 55‑plussers als zelfstandige, niet alleen in absoluut aantal, maar ook in verhouding tot het totaal aantal werkende leeftijdgenoten. Van de 55‑plussers waren er in 2022 547 duizend werkzaam als zelfstandige. Dat zijn er 229 duizend meer dan in 2013. Deze toename is naar verhouding veel sterker dan die onder de jongere leeftijdsgroepen.

Vooral na de AOW-gerechtigde leeftijd gaan zelfstandigen een veel groter deel uitmaken van de werkende senioren. Onder 55- tot 65‑jarigen met werk was het aandeel zelfstandigen 22 procent in 2022; onder de 65- tot 75‑jarigen was dit 44 procent en bij de 75‑plussers 77 procent. Sowieso heeft de werkende AOW’er vaker een flexibele arbeidsrelatie dan voor het bereiken van het staatspensioen. Waar het merendeel van de 55- tot 65‑jarige werknemers een vaste arbeidsrelatie heeft, verschuift dit bij de 65‑plussers in loondienst meer naar flexibel werk. 75‑plussers hebben zelfs vaker een flexibele dan een vaste arbeidsrelatie. Zij werken met name als oproep-, inval- en uitzendkracht.

Toon tabel3.7 Werkzame beroepsbevolking, 55-plussers (x 1 000)Verberg tabel3.7 Werkzame beroepsbevolking, 55-plussers (x 1 000)

3.7 Werkzame beroepsbevolking, 55-plussers (x 1 000)

Jaar	55 tot 65 jaar	65 tot 75 jaar	75 jaar of ouder
2013	1259	162	20
2014	1275	185	21
2015	1342	168	26
2016	1400	171	25
2017	1469	192	28
2018	1537	222	24
2019	1614	251	30
2020	1670	261	28
2021	1707	280	27
2022	1766	314	39

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; 55-plussers.

Zie ook: Steeds meer 55-plussers met betaald werk.

Zowel meer vaste als flexwerknemers afgelopen jaren

In 2022 waren er 8,0 miljoen werknemers, van wie de meesten, 5,3 miljoen, een vaste arbeidsrelatie hadden. Dat wil zeggen: een contract voor onbepaalde tijd en een vast aantal uren per week. Vanaf 2016 steeg het aantal vaste werknemers en die stijgende trend zette in 2022 door, met een toename van 88 duizend.

Tegelijkertijd nam het aantal flexwerknemers in 2022 nog sterker toe. 2,7 miljoen werknemers hadden een flexibele arbeidsrelatie, 111 duizend meer dan in 2021. De rest van de werkenden, ongeveer 1,5 miljoen, verrichtte geen arbeid in loondienst, maar werkte voor eigen rekening of risico. De meesten (ruim drie kwart) waren zzp’er. Het aantal zelfstandigen nam naar verhouding sterker toe dan het aantal werknemers.

Toon tabel3.8 Werkzame beroepsbevolking naar arbeidsrelatie, 15 tot 75 jaar (x 1 000)Verberg tabel3.8 Werkzame beroepsbevolking naar arbeidsrelatie, 15 tot 75 jaar (x 1 000)

3.8 Werkzame beroepsbevolking naar arbeidsrelatie, 15 tot 75 jaar (x 1 000)

Jaar	Werknemer met vaste arbeidsrelatie	Werknemer met flexibele arbeidsrelatie	Zelftstandige zonder personeel (zzp)	Zelfstandige met personeel of meewerkend gezinslid
2013	4723	2476	894	340
2014	4613	2519	916	335
2015	4608	2583	936	330
2016	4622	2647	960	340
2017	4672	2751	986	337
2018	4814	2791	999	336
2019	4996	2765	1019	337
2020	5158	2545	1054	359
2021	5230	2580	1078	367
2022	5317	2691	1178	362

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; arbeidsrelatie flexwerknemers.

Bijna 100 duizend zzp’ers erbij

Van de 9,5 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die in 2022 betaald werk hadden, werkten er bijna 1,2 miljoen in hun hoofdbaan als zelfstandige zonder personeel (zzp’er). Een jaar eerder waren dat er nog bijna 1,1 miljoen. De toename kwam geheel voor rekening van zzp’ers die eigen arbeid of diensten aanbieden. Zij maken ook het grootste deel uit van de zelfstandigen; in 2022 bijna 1,0 miljoen van de 1,5 miljoen. De overige typen zelfstandigen die het CBS onderscheidt, veranderden de afgelopen jaren nauwelijks in omvang. Daarbij gaat het om zzp’ers die producten of grondstoffen verkopen, zelfstandigen met personeel en meewerkende gezinsleden.

Van de nieuwe zelfstandigen is na te gaan wat ze voorheen deden. Sommigen werkten eerder als werknemer in de hoofdbaan, anderen hadden geen werk. Gemiddeld per kwartaal in 2022 maakten 51 duizend werknemers de overstap; 50 duizend begonnen als zelfstandige terwijl ze geen werk hadden. In 2021 waren er iets meer mensen dan in 2022 die geen werk hadden voordat ze als zelfstandige startten (56 duizend). Er waren toen juist minder werknemers die de overstap naar zelfstandige maakten (36 duizend).

De groei in zzp’ers ging het hardst in de zorg- en welzijnsberoepen, gevolgd door technische, commerciële en ICT-beroepen. In 2022 waren er 22 duizend meer zelfstandigen met een zorg- en welzijnsberoep dan het jaar ervoor. Vooral de beroepsgroepen sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders en psychologen en sociologen groeiden.

Zie ook: Aantal zzp’ers gegroeid naar 1,2 miljoen in derde kwartaal van 2022.

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; beroep.

Vanuit de Inkomensstatistiek worden eveneens uitkomsten gepubliceerd over het aantal zzp’ers en over hun inkomen en vermogen, zie StatLine: Zelfstandigen; inkomen, vermogen, kenmerken en Zelfstandigen; persoonskenmerken en bedrijfstakken.

Het Dossier ZZP geeft een aanvullend beeld van zzp’ers in Nederland en bevat een rubriek met veel gestelde vragen.

Toon tabel3.11 Zelfstandigen (x 1 000)Verberg tabel3.11 Zelfstandigen (x 1 000)

3.11 Zelfstandigen (x 1 000)

	Zzp-eigen arbeid	Zzp-producten	Meewerkend gezinslid	Zelfstandige met personeel (zmp)
2013	701	194	38	302
2014	709	207	36	299
2015	721	215	40	290
2016	744	216	34	306
2017	766	219	26	311
2018	799	200	26	310
2019	823	196	27	310
2020	853	201	30	329
2021	895	183	33	334
2022	994	181	32	331

Werkloosheid in 2022 afgenomen

In 2022 waren 350 duizend mensen werkloos (3,5 procent van de beroepsbevolking). Tussen 2014 en 2022 daalde het werkloosheidspercentage van 8,3 naar 3,5. Alleen in 2020 was er een stijging van 4,4 naar 4,9 procent.

Met 350 duizend lag het aantal werklozen 58 duizend lager dan in 2021. Dat is een vrijwel even sterke daling als in 2021, toen de werkloosheid met 57 duizend afnam. Met 350 duizend mensen en 3,5 procent van de beroepsbevolking was de werkloosheid het laagst sinds de start van de reeks met jaarcijfers in 2003. In vrijwel alle leeftijdsgroepen nam de werkloosheid af en was deze het laagst sinds 2003. Alleen bij de 25- tot 30‑jarigen en zestigers was de werkloosheid in 2022 iets hoger dan in 2021.

Toon tabel3.13 Werkloosheidspercentage naar leeftijd (%)Verberg tabel3.13 Werkloosheidspercentage naar leeftijd (%)

3.13 Werkloosheidspercentage naar leeftijd (%)

Perioden	2022	2021
15 tot 75 jaar	3,5	4,2
15 tot 20 jaar	10,0	12,4
20 tot 25 jaar	5,7	6,8
25 tot 30 jaar	4,0	3,9
30 tot 35 jaar	2,7	3,5
35 tot 40 jaar	2,4	2,8
40 tot 45 jaar	2,2	3,1
45 tot 50 jaar	1,7	2,4
50 tot 55 jaar	1,9	2,8
55 tot 60 jaar	2,1	2,9
60 tot 65 jaar	3,8	3,7
65 tot 70 jaar	5,0	4,0
70 tot 75 jaar	3,1	3,7

StatLine: Werkloosheid naar leeftijd.

Bijna 8 op 10 korter dan een jaar werkloos in 2022

In 2014 piekte de werkloosheid met 762 duizend werklozen. Acht jaar later, in 2022, was de werkloosheid meer dan gehalveerd. In die periode is vooral het aantal langdurig werklozen sterk teruggelopen. Waren er in 2014 nog 271 duizend mensen een jaar of langer werkloos, in 2022 waren dat er 66 duizend. Het aantal langdurig werklozen is van 2016 tot en met 2022 voortdurend gedaald, ook in het eerste coronajaar. Het aantal mensen dat kort werkloos was, dat wil zeggen minder dan een jaar, daalde in 2021 en 2022 weer, na een stijging in 2020. In 2022 was 79 procent van de werklozen minder dan een jaar op zoek naar werk.

Toon tabel3.14 Werkloze beroepsbevolking naar werkloosheidsduur (x 1 000)Verberg tabel3.14 Werkloze beroepsbevolking naar werkloosheidsduur (x 1 000)

3.14 Werkloze beroepsbevolking naar werkloosheidsduur (x 1 000)

	Kort werkloos	Langdurig werkloos	Onbekend
2013	491	240	23
2014	467	271	25
2015	424	287	13
2016	391	239	15
2017	347	186	13
2018	311	136	12
2019	312	101	10
2020	372	82	11
2021	314	80	14
2022	275	66	10

StatLine: Werkloze beroepsbevolking; werkloosheidsduur.

228 duizend mensen werden gemiddeld per kwartaal werkloos in 2022

De ontwikkeling van de werkloze beroepsbevolking is een optelsom van verschillende stromen. Tegenover degenen die hun werk kwijtraken, staan werklozen die betaald werk vinden. Daarnaast is er een toestroom naar werkloosheid van mensen buiten de beroepsbevolking, zoals schoolverlaters en herintreders, die de arbeidsmarkt op komen en op zoek gaan naar werk. Er is ook een omgekeerde stroom van werklozen die uitstromen naar de niet-beroepsbevolking. Het CBS publiceert per kwartaal de uitkomsten van deze optelsom, de zogeheten wisselingen van arbeidspositie.

In 2022 werden gemiddeld van het ene op het andere kwartaal 228 duizend mensen werkloos. 103 duizend van hen hadden betaald werk, 125 duizend maakten geen deel uit van de beroepsbevolking. Tegelijkertijd waren gemiddeld van het ene op het andere kwartaal 231 duizend mensen niet langer werkloos. Zij gingen aan het werk (146 duizend) of verlieten de beroepsbevolking (86 duizend), bijvoorbeeld vanwege pensionering.

StatLine: Arbeidsdeelname; wisselingen van arbeidspositie per kwartaal.

368 duizend mensen vonden gemiddeld per kwartaal werk in 2022

Niet iedereen die zonder werk raakt, wordt werkloos. Gemiddeld per kwartaal in 2022 kwam van degenen die stopten met betaald werk, een groot deel (192 duizend) terecht in de niet-beroepsbevolking. Daar staat tegenover dat gemiddeld 222 duizend mensen vanuit de niet-beroepsbevolking een kwartaal later aan het werk waren.

Het aantal werkenden wordt dus niet alleen bepaald door de uitwisseling met de werkloze beroepsbevolking, maar ook doordat enerzijds werkenden de beroepsbevolking verlaten en anderzijds mensen aan het werk gaan die eerder buiten de beroepsbevolking stonden. In totaal vonden in 2022 gemiddeld per kwartaal 368 duizend mensen betaald werk. Dat zijn er gemiddeld per kwartaal 73 duizend meer dan de 295 duizend personen die stopten met betaald werk (103 duizend die werkloos werden en nog eens 192 duizend die naar de niet-beroepsbevolking stroomden).

Onbenut arbeidspotentieel zonder werk

In 2022 waren er bijna 3,7 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die geen betaald werk hadden. Deze mensen zijn niet allemaal werkloos. Volgens de richtlijnen van de International Labour Organization (ILO) is iemand werkloos als hij of zij geen betaald werk heeft, recent naar werk heeft gezocht en daarvoor direct beschikbaar is.

Naast de 350 duizend werklozen in 2022 waren er mensen die of recent zochten (112 duizend) of direct beschikbaar waren voor werk (189 duizend). Deze twee groepen worden niet tot de werklozen gerekend, omdat ze niet aan beide voorwaarden van de ILO-definitie voldoen. Omdat zij in ieder geval aan een voorwaarde voldoen, worden zij aangeduid met de term semiwerklozen.

De werklozen en semiwerklozen samen telden in 2022 651 duizend mensen die geen betaald werk hadden, maar wel beschikbaar waren voor werk en/of hiernaar hadden gezocht. Zij vormen het onbenut arbeidspotentieel zonder werk. Deze groep is in 2022 verder in omvang afgenomen en was niet eerder zo klein sinds de start van de reeks in 2013. Naast de werklozen is in 2022 vooral de groep gekrompen die niet zocht maar wel beschikbaar is voor werk.

StatLine: Onbenut arbeidspotentieel zonder werk.

Zie ook: Arbeidspotentieel van niet-werkenden.

Onbenut arbeidspotentieel met werk

Ook onder werkenden is er onbenut potentieel. Het gaat dan om mensen die in deeltijd werken, maar het aantal uren zouden willen uitbreiden en daarvoor ook direct beschikbaar zijn. Zij worden ook wel onderbenutte deeltijdwerkers genoemd en vormen het onbenut arbeidspotentieel met werk. In 2022 ging het om 508 duizend mensen. Dat is ruim 5 procent van de werkzame beroepsbevolking.

Terwijl de werkzame beroepsbevolking sinds 2015 nagenoeg ieder jaar verder toenam, nam het aantal onderbenutte deeltijdwerkers steeds verder af, van ruim 800 duizend in 2015 naar ruim 500 duizend in 2022. Net als het aantal werklozen en semiwerklozen nam alleen in 2020, het eerste coronajaar, het aantal onderbenutte deeltijdwerkers toe.

Relatief veel onderbenutte deeltijders bij onderwijsvolgenden en in pedagogische en zorgberoepen

Een deel van de onderbenutte deeltijders volgt onderwijs. In 2022 ging het om 225 duizend personen. Bij deze groep gaat het meestal om een bijbaan, het zijn voornamelijk jongeren. Zij werkten gemiddeld ook minder uren dan degenen die geen onderwijs volgden, namelijk 13 uur tegenover 22 uur per week.

De man-vrouwverdeling bij de onderwijsvolgenden is anders dan die bij de niet-onderwijsvolgenden. 2 van elke 3 onbenutte deeltijders die geen onderwijs volgen zijn vrouwen. Bij de onderwijsvolgenden is dat iets meer dan de helft. Onderbenutte deeltijders waren (met 7,9 procent) oververtegenwoordigd bij niet-onderwijsvolgenden met een dienstverlenend beroep. Hieronder vallen beroepen zoals schoonmakers, kelners en keukenhulpen.

Het percentage in de pedagogische beroepen (5,7 procent) en de zorg- en welzijnsberoepen (5,0 procent) is relatief hoog. In deze beroepsklassen wordt naar verhouding veel in deeltijd gewerkt ten opzichte van andere beroepsklassen. In de afgelopen jaren is het percentage onderbenutte deeltijders wel sterk afgenomen in deze beroepsklassen. De beroepen waar relatief weinig niet-onderwijsvolgende onderbenutte deeltijders zijn, zijn de managers (0,8 procent), technische beroepen (1,4 procent) en ICT-beroepen (1,6 procent). Deze beroepsklassen kennen ook de minste deeltijders.

Toon tabel3.18 Onbenutte deeltijders (15 tot 75 jaar) naar beroepsklasse, 2022 (%)Verberg tabel3.18 Onbenutte deeltijders (15 tot 75 jaar) naar beroepsklasse, 2022 (%)

3.18 Onbenutte deeltijders (15 tot 75 jaar) naar beroepsklasse, 2022 (%)

Beroepsklasse	Onderbenutte deeltijders	Deeltijders
Dienstverlenend	7,9	62,6
Creatief en taalkundig	6,4	42,1
Pedagogisch	5,7	60,0
Zorg en welzijn	5,0	69,3
Transport en logistiek	4,1	34,4
Commercieel	3,9	39,6
Bedrijfseconomisch en administratief	3,8	44,0
Overig	2,9	32,5
Agrarisch	2,1	24,7
Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch	1,7	32,7
ICT	1,6	18,9
Technisch	1,4	21,6
Managers	0,8	12,7

StatLine: Onbenut arbeidspotentieel met werk, 2022 en Binding met de arbeidsmarkt, 2022.

Zie ook: Vooral jongeren wilden meer uren werken in 2021.

Ruim 3 miljoen mensen niet op zoek en niet beschikbaar voor werk

Naast het aantal werklozen en semiwerklozen zijn er ook nog 3,1 miljoen mensen zonder betaald werk die niet recent naar werk hebben gezocht en niet op korte termijn beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Daarbinnen valt ook het gepensioneerde deel van de bevolking van 15 tot 75 jaar. Deze groep, die niet werkt, niet zoekt en niet op korte termijn beschikbaar is vanwege pensioen of hoge leeftijd, telde in 2022 iets minder dan 1,6 miljoen mensen. In 2013 ging het nog om 1,5 miljoen mensen, in 2021 waren het er ruim 1,6 miljoen. De groep die om andere redenen niet werkt, niet zoekt naar werk en niet beschikbaar is, bleef de afgelopen jaren vrijwel even groot met 1,5 á 1,6 miljoen.

Voor jongeren uit deze groep niet-werkenden was het volgen van een opleiding of studie de belangrijkste reden om niet te werken (87 procent). Ziekte of arbeidsongeschiktheid was onder de 25- tot 45‑jarigen de belangrijkste reden (49 procent), pensioen of hoge leeftijd voor de 45- tot 75‑jarigen (66 procent).

StatLine: Binding met de arbeidsmarkt, 2022.

Toon tabel3.19 Reden niet gezocht en niet beschikbaar voor werk, 2022 (x 1 000)Verberg tabel3.19 Reden niet gezocht en niet beschikbaar voor werk, 2022 (x 1 000)

3.19 Reden niet gezocht en niet beschikbaar voor werk, 2022 (x 1 000)

	Zorg gezin/huishouden	Opleiding studie	Pensioen/hoge leeftijd	Ziekte/arbeidsongeschiktheid	Andere redenen
Mannen	.	.	.	.	.
15 tot 25 jaar	1	131	0	9	6
25 tot 35 jaar	2	24	0	28	6
35 tot 45 jaar	4	5	1	37	5
45 tot 55 jaar	5	3	1	72	7
55 tot 65 jaar	8	1	47	133	9
65 tot 75 jaar	7	0	653	42	3
Vrouwen	.	.	.	.	.
15 tot 25 jaar	3	120	0	15	5
25 tot 35 jaar	34	25	0	48	9
35 tot 45 jaar	60	9	0	68	7
45 tot 55 jaar	52	5	1	105	7
55 tot 65 jaar	79	2	82	180	16
65 tot 75 jaar	25	0	774	48	3

StatLine: Arbeidsdeelname, binding met de arbeidsmarkt.

Zie ook: Ziekte en pensioen voornaamste redenen om niet te werken.