Over het onderzoek
1.1Introductie
Het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) hebben het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gevraagd om in kaart te brengen hoe het de asielmigranten, die vanaf 2014 in Nederland zijn aangekomen, vergaat op terreinen als de asielprocedure, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, onderwijs, gezondheidszorg en criminaliteit.
In juni 2017 zijn van dit onderzoek de eerste resultaten gepubliceerd over de positie van asielzoekers in de periode 2014 – medio 2016. Die periode stond voor veel asielzoekers in het teken van het verkrijgen van een verblijfsvergunning, het betrekken van een nieuwe woning, gezinshereniging en de start van de inburgeringsperiode. In april 2018 publiceerde het CBS een eerste update waarin data van juli 2016 tot en met juni 2017 zijn toegevoegd en ook in 2019, 2020, 2021 en 2022 verschenen er updates, waarin telkens een extra jaar met data is toegevoegd.
Inmiddels heeft het CBS de zesde update uitgevoerd; we weten nu ook hoeveel asielzoekers in de periode van juli 2021 tot en met juni 2022 naar Nederland zijn gekomen. Ook is er nu weer een actueler beeld van hoe het gaat met de migranten die sinds 2014 in Nederland een verblijfsvergunning asiel hebben gekregen. Net als in de vorige edities wordt ook in dit rapport aandacht besteed aan integratie op het gebied van arbeidsmarkt, inburgering, onderwijs, sociale zekerheid, zorggebruik, inkomen, criminaliteit, de inburgering van statushouders. In de vorige editie is de methodiek herzien.noot1 Zo zijn bijvoorbeeld de voorrangsregels voor toekenning van een kenmerk gewijzigd wanneer deze in meerdere bronnen voorkomt. Hierdoor zijn kleine verschillen in aantallen en percentages ontstaan ten opzichte van eerdere updates. Dit jaar is er speciale aandacht voor de groep alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s), is er een set aan baanindicatoren toegevoegd alsmede een apart hoofdstuk over Oekraïners die sinds eind februari 2022 naar Nederland zijn gevlucht.
Uit eerder onderzoek (Engbersen e.a., 2015, Maliepaard e.a., 2017, Ooijevaar e.a., 2016, De Mooij e.a., 2018) blijkt dat er verschillen zijn in bijvoorbeeld onderwijsprestatie en arbeidsmarktparticipatie tussen asielmigranten met verschillende landen van herkomst. Daarom onderscheidden we in de vier voorgaande publicaties vijf nationaliteitennoot2: Syrië, Eritrea, Irak, Afghanistan en Iran. In 2015 waren dit de nationaliteiten met de grootste aantallen ingestroomde asielzoekers. In 2018 waren dit de vijf groepen met de grootste aantallen verleende verblijfsvergunningen. Nu staan deze nationaliteiten nog steeds in de top 10 van zowel asielverzoeken als verleende verblijfsvergunningen. In de vorige update werd voor het eerst de Turkse nationaliteit onderscheiden. Sinds 2018 staat deze nationaliteit in de top vijf van asielverzoeken, en sinds 2019 ook in de top vijf van verleende verblijfsvergunningen. Asielzoekers en statushouders met andere nationaliteiten worden in deze publicatie gegroepeerd in de groep ‘Overig’.
Het CBS zal dit onderzoek tenminste tot en met 2025 jaarlijks uitvoeren, waardoor we de asielzoekers die sinds 2014 Nederland instromen en in Nederland een verblijfsvergunning krijgen, over een steeds langere periode kunnen volgen. Dit vergroot de meerwaarde van dit unieke onderzoek: er wordt immers steeds meer bekend over hoe deze groep asielzoekers in Nederland participeert. Dit betekent bijvoorbeeld ook dat achterstanden in integratie eerder dan voorheen kunnen worden gesignaleerd.
Deze cohortstudie op basis van registerinformatie maakt deel uit van een breder onderzoeksprogramma, waarin ook kennispartners Erasmus Universiteit Rotterdam, WODC en RIVM participeren (Dagevos e.a., 2018, Miltenburg e.a., 2019, Dagevos e.a., 2020, Huijnk e.a., 2021).
Populaties
In dit onderzoek worden vier (deels overlappende) groepen beschreven: asielzoekers in COA-opvang, statushouders, alleenstaande minderjarige vreemdelingen en Oekraïners.
Onder asielzoekers in COA-opvang valt in dit onderzoek iedereen die wordt opgevangen door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Hiertoe behoren zowel mensen die een lopende asielaanvraag hebben, als mensen die al een asielvergunning hebben ontvangen, maar nog wel wonen in een opvanglocatie van het COA. Deze laatste groep is formeel geen asielzoeker meer: het asielverzoek is toegewezen. Zolang zij nog bij het COA verblijven, behoren ze in dit onderzoek echter wel tot de groep asielzoekers. Indien nareizende familieleden worden opgevangen door het COA, worden zij in dit onderzoek ook tot de asielzoekers gerekend. Ook mensen die na een afwijzing in afwachting van vertrek of in afwachting van een uitspraak op beroep of herhaalde aanvraag verblijven in een COA-opvanglocatie behoren tot deze populatie.
Tot de statushouders rekenen we alle personen die een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde of onbepaalde tijd hebben ontvangen van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). In andere publicaties wordt ook wel de term vergunninghouder gebruikt. Ook nareizigers van statushouders ontvangen een (afgeleide) asielvergunning en behoren in dit onderzoek tot de statushouders. Nareizigers zijn gezinsleden van de statushouders aan wie onder speciale voorwaarden een machtiging voorlopig verblijf (mvv) wordt verleend. Wanneer een mvv wordt verstrekt, krijgen deze gezinsleden na binnenkomst in Nederland een afgeleide asielvergunning.
Daarnaast worden in dit onderzoek ook de familieleden van statushouders meegenomen die via reguliere gezinshereniging naar Nederland komen. Deze familieleden worden in dit onderzoek meegeteld in het cohort statushouders, hoewel ze feitelijk geen asielvergunning hebben.
Een alleenstaande minderjarige vreemdeling (amv) is een minderjarige persoon die een aanvraag om toelating als vluchteling heeft ingediend en bij binnenkomst niet wordt begeleid en/of verzorgd door ouders of wettelijk voogd. De groep alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) valt onder de verantwoordelijkheid van Nidos en wordt voor een deel opgevangen bij een COA-opvanglocatie, maar dat hoeft niet. Een deel van amv’s wordt opgevangen door Nidos zelf.
Oekraïners zijn in deze rapportage gedefinieerd als personen die zich vanaf 24 februari 2022 als ingezetene bij een Nederlandse gemeente hebben ingeschreven. Het gaat hierbij zowel om personen met de Oekraïense nationaliteit als om personen met een niet-Oekraïense nationaliteit die vanuit Oekraïne naar Nederland zijn gevlucht. Oekraïners die sinds eind februari naar Nederland zijn gevlucht kunnen in Nederland bescherming krijgen onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming van de Europese Unie.
In het eerste deel van deze rapportage wordt de eerste fase na aankomst van asielzoekers in Nederland besproken. Dit is de periode waarin mensen door het COA worden opgevangen. In het bijzonder wordt ingegaan op de omvang en samenstelling van de populatie, de asielprocedure en gezinshereniging. De populatie bestaat in dit deel uit alle asielzoekers en nareizigers die in de asielopvang verblijven, al dan niet met een verblijfsvergunning. Het tweede deel van de rapportage gaat over personen die een verblijfsvergunning asiel hebben ontvangen. Hier wordt aandacht besteed aan hoe het de statushouders vergaat op het vlak van huisvesting, onderwijs, inburgering, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, zorggebruik en criminaliteit. De populatie van dit deel bestaat uit alle asielzoekers en nareizigers met een verblijfsvergunning, en de gezinsherenigers die horen bij deze statushouders. Het derde deel van deze rapportage bestaat uit Oekraïners die sinds eind februari naar Nederland zijn gevlucht. Het gaat hierbij zowel om personen met de Oekraïense nationaliteit als om personen met een niet-Oekraïense nationaliteit die vanuit Oekraïne naar Nederland zijn gevlucht. Figuur 1.1.1 geeft een schematisch overzicht van de populaties in hoofdstuk 2 (t/m paragraaf 2.8) en 3 terwijl figuur 1.1.2 een overzicht geeft van de nieuwe populaties amv’s (paragraaf 2.9) en Oekraïners (hoofdstuk 4).
1.2Dashboard
Naast deze rapportage is er een interactief dashboard, met daarin nog meer cijfers over de opvang van asielzoekers en de integratie van statushouders. In dit dashboard kunt u zelf kiezen over welke onderwerpen en voor welke nationaliteitennoot3 u cijfers (visueel) gepresenteerd wilt zien.
1.3Methode en begrippen
Meer details over de methode, begrippen en afkortingen zijn te vinden in het ‘Dashboard cohortstudie asiel’ onder het kopje ‘Toelichting’, in het rapport van 2018 of in het rapport van 2017.
1.4Dossier Asiel, migratie en integratie
Meer informatie over asiel, migratie en integratie kunt u vinden in het dossier. In dit dossier staan alle recente cijfers en verdiepende artikelen over migratie, asielzoekers en de integratie van mensen met een migratieachtergrond.
1.5Literatuur
Literatuur
Dagevos, J., Miltenburg, E., Mooij, M. de, Schans, D., Uiters, E. & Wijga, A. (2020). Syrische statushouders op weg in Nederland: de ontwikkeling van hun positie en leefsituatie. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Dagevos, J., Huijnk, W., Maliepaard, M. & Miltenburg, E. (2018) Syriërs in Nederland. Een studie over de eerste jaren van hun leven in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Engbersen, G., Dagevos, J., Jennissen, R., Bakker, L., Leerkens, A., Klaver, J. & Odé, A. (2015). Geen tijd te verliezen: Van opvang naar integratie van asielmigranten. Den Haag: Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Huijnk, W., Dagevos, J., Djundeva, M., Schans, D., Uiters, E., Ruijsbroek, A. & Mooij, M. de (2021) Met beleid van start. Over de rol van beleid voor ontwikkelingen in de positie en leefsituatie van Syrische statushouders. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Maliepaard, M., Witkamp, B. & Jennissen, R. (2017). Een kwestie van tijd? De integratie van asielmigranten: een cohortonderzoek (CAHIER, 2017-3). Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum.
Miltenburg, E., Dagevos, J. & Huijnk, W. (2019). Opnieuw beginnen. Achtergronden van positieverschillen tussen Syrische statushouders. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Mooij, M. de, Dieleman D. & Regt, S. de (2020). Jaarrapport Integratie 2020. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Mooij, M. de, Bloemendal, C. & Dieleman, D. (2018). Jaarrapport Integratie 2018. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Ooijevaar, J. & Bloemendal, C. (2016). Jaarrapport Integratie 2016. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Noten
Meer details over de methode, begrippen en afkortingen zijn te vinden in het ‘Dashboard cohortstudie asiel’ onder het kopje ‘Toelichting’.
Nationaliteit wordt afgeleid van geboorteland, land van herkomst of de oorspronkelijke nationaliteit indien de nationaliteit onbekend of inmiddels Nederlands is.
Nationaliteit wordt afgeleid van geboorteland, land van herkomst of de oorspronkelijke nationaliteit indien de nationaliteit onbekend of inmiddels Nederlands is.