Arbeidsmarkt

In dit hoofdstuk wordt de arbeidsmarkt van de provincies en de grote steden besproken. Er wordt ingegaan op de werkgelegenheidsontwikkeling, de ontwikkeling van de werkloosheid en de spanning op de arbeidsmarkt. Ook komt de arbeidsparticipatie per gemeente aan bod.

3.1Werkgelegenheid

Naast het bruto binnenlandsproduct groeide in 2019 ook de werkgelegenheid, met 2,3 procent. Dit is een toename van 173 duizend arbeidsjaren. In 2018 groeide de werkgelegenheid nog met ruim 222 duizend arbeidsjaren.

Toon tabel3.1.1 Arbeidsjaren (% verandering t.o.v. een jaar eerder)Verberg tabel3.1.1 Arbeidsjaren (% verandering t.o.v. een jaar eerder)

3.1.1 Arbeidsjaren (% verandering t.o.v. een jaar eerder)

Regio	2019*	2018*
Nederland	2,3	3,0
	.	.
Utrecht	2,4	2,8
Gelderland	2,3	2,7
Noord-Holland	2,3	4,1
Zuid-Holland	2,3	2,6
Noord-Brabant	2,3	3,0
Flevoland	2,3	3,7
Zeeland	2,3	3,5
Overijssel	2,2	3,6
Fryslân	2,2	2,8
Drenthe	2,2	1,9
Limburg	2,1	2,8
Groningen	2,0	1,7
* voorlopige cijfers

De werkgelegenheid groeide in alle provincies met 2 procent of meer ten opzichte van 2018. Utrecht had met 2,4 procent de grootste relatieve toename. Zeeland kent samen met Flevoland absoluut gezien de kleinste toename in arbeidsjaren: in beide provincies kwamen er slechts 3,3 duizend arbeidsjaren bij. Daarbij is het wel zo dat Zeeland sinds jaren het laagste werkloosheidspercentage kent van alle provincies. Uit nu beschikbare lange tijdreeksen vanaf 1995 blijkt dat er de afgelopen 25 jaar grote verschillen zijn tussen provincies in de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Zo groeide de werkgelegenheid in de periode 1995–2019 in Nederland totaal met ruim 30 procent. Er zijn echter grote provinciale verschillen die terug te leiden zijn naar de verschillen in de economische structuur van de provincies. Zo is de provincie Groningen veelal agrarisch en steeg de werkgelegenheid in die periode met slechts 12 procent. In de kleinste provincie Flevoland, met de aanwezigheid van veel leasebedrijven, nam de werkgelegenheid met bijna 68 procent toe. De provincie Utrecht kende mede door de aanwezigheid van veel financiële instellingen een groei van ruim 40 procent.

3.1.2Werkzame personen

	1995	2000	2005	2010	2015	2016	2017	2018*	2019*	groei 2019 t.o.v. 2018		groei 2019 t.o.v. 1995
	x 1 000									absoluut	%	absoluut	%
Nederland	7 271,0	8 202,0	8 340,0	8 777,0	8 807,6	8 943,2	9 156,9	9 395,9	9 575,6	179,7	1,9	2 304,6	31,7
Groningen	260,3	270,9	269	278,6	277,1	284,4	291,8	296,5	301,6	5,1	1,7	41,3	15,9
Fryslân	251,9	279,6	284,6	305,6	297,5	303,1	307,5	314,4	320,3	5,9	1,9	68,4	27,2
Drenthe	196,5	211,2	220,1	229,8	226,1	223,9	229	233,8	238	4,2	1,8	41,5	21,1
Overijssel	491	532,7	536,9	592,6	584,5	596,2	614	634,7	646,7	12	1,9	155,7	31,7
Flevoland	109,7	136,9	153,2	174,1	169,9	170,8	175,9	182,7	186,2	3,5	1,9	76,5	69,7
Gelderland	825,9	918,7	952,1	1 027,8	1 017,2	1 033	1 055,4	1 080,9	1 102,2	21,3	2,0	276,3	33,5
Utrecht	577,4	674,6	690,9	727,1	730,5	739,9	767,7	790,1	805,9	15,8	2,0	228,5	39,6
Noord-Holland	1 301	1 507,6	1 506,4	1 523,4	1 608,5	1 632,1	1 662,5	1 714,9	1 747,8	32,9	1,9	446,8	34,3
Zuid-Holland	1 552,3	1 747,2	1 779,2	1 829,7	1 803,9	1 841,4	1 880,5	1 924,2	1 961,3	37,1	1,9	409,0	26,3
Zeeland	155,2	162,4	169,4	180,7	179,2	180,9	182,7	187,8	191,4	3,6	1,9	36,2	23,3
Noord-Brabant	1 056,3	1 219,1	1 245	1 344,7	1 355,3	1 376,3	1 412,6	1 446,6	1 474,3	27,7	1,9	418,0	39,6
Limburg	490,4	538,2	530	559,7	554,7	559,7	574,3	586,5	597	10,5	1,8	106,6	21,7

Bron:CBS

3.1.3Zelfstandigen

	1995	2000	2005	2010	2015	2016	2017	2018*	2019*	groei 2019 t.o.v. 2018		groei 2019 t.o.v. 1995
	x 1 000									absoluut	%	absoluut	%
Nederland	1 318	1 261	1 281	1 379	1 492,2	1 517,9	1 541,7	1 566,6	1 581,4	14,8	0,9	263,4	20,0
Groningen	57,9	48,2	45,8	46,7	49,4	50	50,1	50,9	51,3	0,4	0,8	–6,6	–11,4
Fryslân	64,6	62,8	59,9	61,2	65,1	65,7	66,1	67,1	67,5	0,4	0,6	2,9	4,5
Drenthe	42,6	38,3	39,8	42,8	43,8	44,3	45	45,6	46	0,4	0,9	3,4	8,0
Overijssel	98,5	89,1	85,8	93,5	98,3	98,9	100,3	101,7	102,5	0,8	0,8	4	4,1
Flevoland	25,5	26,6	29	31,2	34,2	34,9	35,7	36,3	36,5	0,2	0,6	11	43,1
Gelderland	153,8	144,3	153,1	169	181,5	185	187,9	190,8	192,5	1,7	0,9	38,7	25,2
Utrecht	80,4	81,3	91,3	99,5	111,4	114,4	116,2	118,2	119,5	1,3	1,1	39,1	48,6
Noord-Holland	231,2	229,3	228	237	267,1	273,4	278,4	283,4	286,6	3,2	1,1	55,4	24,0
Zuid-Holland	247,5	239,3	242,3	261	286,5	293,2	300,6	305,6	308,8	3,2	1,0	61,3	24,8
Zeeland	34,3	32,3	32,8	36	37,9	38,3	38,8	39,3	39,5	0,2	0,5	5,2	15,2
Noord-Brabant	188,5	183,8	191,5	210,7	223,8	226,6	228,9	232,5	234,7	2,2	0,9	46,2	24,5
Limburg	93,1	85,8	81,6	90,4	93,3	93,3	93,8	95,2	96	0,8	0,8	2,9	3,1

Bron:CBS

Behalve in arbeidsjaren kan de werkgelegenheid ook worden weergegeven in het aantal werkzame personen. In totaal waren in 2019 ruim 9,5 miljoen personen werkzaam in Nederland. Dat zijn er bijna 180 duizend meer dan een jaar eerder. De sterkste stijging in absolute aantallen was in Zuid-Holland. Relatief gezien groeide het aantal werkzame personen het sterkst in Gelderland en Utrecht, in Groningen was de groei het laagst.

Bijna 84 procent van de werkzame personen in Nederland werkte in 2019 in loondienst, de rest zijn zelfstandigen. De groei van het aantal zelfstandigen was in 2019 met 0,9 procent een stuk kleiner dan die van het totaal aantal werkzame personen (1,9 procent). In Noord-Holland was de groei van het aantal zelfstandigen zowel absoluut als relatief het grootste en in Flevoland het kleinst.

Met de nu beschikbare tijdreeks vanaf 1995 is ook de groei ten opzichte van 2019 te zien. Het totaal aantal zelfstandigen steeg in bovenstaande periode met 20 procent. Utrecht kent de grootste stijging met 48,6 procent en Limburg de kleinste stijging met slechts 3,1 procent.

De ontwikkeling van het aantal zelfstandigen kan ook gemeten worden ten opzichte van de ontwikkeling van het totaal aantal werkzame personen. In 2019 was voor heel Nederland 8,2 procent van de toename in werkzame personen een zelfstandige. In Noord-Holland was dit percentage met 9,7 procent het hoogst. Ook in Drenthe lag dit percentage met 9,5 procent boven het Nederlands gemiddeld. In Flevoland en Zeeland was de toename van het aantal werkzame personen het minst vaak een zelfstandige, namelijk respectievelijk 5,7 procent en 5,6 procent.

Toon tabel3.1.4 Werkzame personen, 2019* (%)Verberg tabel3.1.4 Werkzame personen, 2019* (%)

3.1.4 Werkzame personen, 2019* (%)

Regio	Zelfstandigen	Werknemers
Nederland	16,5	83,5
	.	.
Fryslân	21,1	78,9
Zeeland	20,6	79,4
Flevoland	19,6	80,4
Drenthe	19,3	80,7
Gelderland	17,5	82,5
Groningen	17,0	83,0
Noord-Holland	16,4	83,6
Limburg	16,1	83,9
Noord-Brabant	15,9	84,1
Overijssel	15,8	84,2
Zuid-Holland	15,7	84,3
Utrecht	14,8	85,2
* voorlopige cijfers

Het aandeel zelfstandigen ten opzichte van het totaal aantal werkzame personen lag in Nederland op 16,5 procent. Met iets boven de 20 procent zijn er in Friesland en Zeeland relatief veel zelfstandigen. In Utrecht en Zuid-Holland werken relatief veel mensen in loondienst.

3.2Werkloosheid

Een werkloze is een persoon zonder betaald werk, die recent naar werk heeft gezocht en daarvoor direct beschikbaar is. In 2019 telde Nederland 314 duizend werklozen, 36 duizend minder dan in 2018. De werkloosheid bedroeg 3,4 procent van de beroepsbevolking.

De werkloosheid daalde in 2019 in alle Nederlandse provincies. In Groningen was de werkloosheid het hoogst: 4,4 procent van de beroepsbevolking was daar werkloos. De werkloosheid was ook relatief hoog in Friesland, Noord-Holland, Flevoland en Zuid-Holland. Zeeland is al vanaf 2009 de provincie met het laagste werkloosheidspercentage.

Ook het werkloosheidspercentage van de vier grote gemeenten nam af in 2019. De werkloosheid was met 3,5 procent het laagst in Utrecht. De werkloosheid daalde het sterkst in de gemeente Amsterdam, van 4,8 procent in 2018 naar 4,2 procent van de beroepsbevolking in 2019. De daling was ook relatief groot in Utrecht (–0,5 procentpunt). De werkloosheid was net als in voorgaande jaren het hoogst in Rotterdam (5,9 procent in 2019).

De regionale verschillen in werkloosheid in Nederland hangen in belangrijke mate samen met de demografische samenstelling en het onderwijsniveau van de bevolking. De hoge werkloosheid in Rotterdam hangt bijvoorbeeld samen met het relatief lage aandeel hoogopgeleiden in deze gemeente (CBS, augustus 2015).

De werkloosheid in Nederland en de afzonderlijke provincies was lager dan in de Europese Unie gemiddeld. De werkloosheid was wel hoger dan bijvoorbeeld in Tsjechië (2,0 procent) en buurland Duitsland (3,2 procent), de landen met de laagste werkloosheid binnen de EU. Nederland deelde met een werkloosheid van 3,4 procent plaats 4 op de ranglijst van laagste werkloosheid in de EU met Hongarije en Malta. In 2018 stond Nederland op de vijfde plaats. Griekenland kende binnen de EU de hoogste werkloosheid (17,3 procent).

3.2.1Werkloze beroepsbevolking

	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Nederland	7,3	7,4	6,9	6,0	4,9	3,8	3,4
Groningen	8,1	8,5	8,5	7,4	6,2	5,1	4,4
Fryslân	7,9	8,0	7,3	6,3	5,2	4,2	3,4
Drenthe	7,2	7,3	7,0	6,1	4,9	3,9	2,9
Overijssel	7,2	7,1	6,7	6,3	4,9	3,8	3,2
Flevoland	8,9	9,3	7,7	7,2	5,6	4,2	3,6
Gelderland	6,7	7,0	6,4	5,7	4,5	3,6	3,0
Utrecht	6,5	6,5	6,4	5,2	4,2	3,5	3,0
Noord-Holland	7,3	7,2	6,5	5,7	4,8	3,9	3,4
Zuid-Holland	8,0	8,3	7,8	6,9	5,5	4,2	3,9
Zeeland	5,7	5,5	5,5	4,4	3,6	3,0	2,8
Noord-Brabant	6,7	7,1	6,5	5,5	4,4	3,4	3,2
Limburg	7,1	7,3	6,6	5,5	4,7	3,6	3,2
Amsterdam	8,9	8,5	7,7	6,7	5,7	4,8	4,2
Den Haag	9,9	10,9	10,1	8,8	7,2	5,2	5,1
Rotterdam	12,3	12,6	12,0	11,2	8,1	6,2	5,9
Utrecht	7,2	7,6	7,3	6,0	4,6	4,0	3,5
Europese Unie (28 landen)	10,8	10,2	9,4	8,6	7,6	6,8	6,3

Bron:CBS, Eurostat

Sinds 2013 nam de spanning op de arbeidsmarkt toe. Die spanning komt tot uiting in de verhouding tussen het aantal werklozen en het aantal vacatures. Hoe minder werklozen er zijn tegenover elke vacature, hoe hoger de spanning is. In 2013 waren er nog zevenmaal zoveel werklozen als vacatures. De arbeidsmarkt was toen ruim. Doordat de werkloosheid afnam en het aantal vacatures sterk groeide, waren er in 2019 gemiddeld 1,1 werklozen per openstaande vacature.

In de periode 2013–2019 is de spanning in alle twaalf provincies toegenomen. In 2019 was de spanning op de arbeidsmarkt het hoogst in de provincie Utrecht met gemiddeld 0,8 werkloze per openstaande vacature en het laagst in Groningen met gemiddeld 1,8 werklozen per openstaande vacature.

3.2.2Spanning op de arbeidsmarkt

	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Nederland	6,8	6,1	4,7	3,5	2,2	1,4	1,1
Groningen	9,8	7,1	7,1	5,3	3,3	2,2	1,8
Fryslân	10,6	7,6	7,1	5,2	3,1	2,0	1,5
Drenthe	8,4	5,8	6,0	4,5	2,9	1,7	1,2
Overijssel	7,6	6,1	5,0	3,9	2,3	1,4	1,1
Flevoland	10,1	7,1	6,4	5,3	3,0	1,9	1,5
Gelderland	6,9	6,4	4,8	3,6	2,2	1,4	1,1
Utrecht	4,7	4,3	3,4	2,4	1,6	1,1	0,8
Noord-Holland	5,8	5,4	3,7	2,7	1,8	1,3	1,0
Zuid-Holland	7,3	7,2	5,4	4,0	2,5	1,6	1,3
Zeeland	6,4	3,7	4,5	3,1	1,7	1,1	1,0
Noord-Brabant	6,4	6,1	4,6	3,2	2,0	1,2	1,0
Limburg	7,1	6,3	4,9	3,3	2,2	1,4	1,1

Bron:CBS

3.3Arbeidsdeelname

In 2019 hadden bijna 7 op de 10 Nederlanders van 15 tot 75 jaar betaald werk. Alle Nederlandse gemeenten kennen een hogere arbeidsparticipatie dan in 2014, toen de crisis op haar hoogtepunt was en de arbeidsdeelname laag.

Net als in 2018 was de zogenoemde nettoarbeidsparticipatienoot1 in 2019 het laagst in het uiterste zuiden en noordoosten van Nederland. Dit zijn gebieden met relatief veel ouderen die gemiddeld minder vaak betaald werk hebben. Zes gemeenten hebben een arbeidsdeelname lager dan 62,0 procent: Vaals, Heerlen, Kerkrade, Westerwolde, Maastricht en Oldambt. De hoogste arbeidsparticipatie kennen de gemeenten Lansingerland, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Urk (respectievelijk 74,5, 74,5, 74,8 en 75,8 procent).

Toon tabel3.3.1 Nettoarbeidsparticipatie per gemeente, 2019Verberg tabel3.3.1 Nettoarbeidsparticipatie per gemeente, 2019

3.3.1 Nettoarbeidsparticipatie per gemeente, 2019

Gemeente	Netto arbeidsparticipatie
Aa en Hunze	66,5
Aalsmeer	73,6
Aalten	70,1
Achtkarspelen	68,5
Alblasserdam	70,7
Albrandswaard	72,9
Alkmaar	69,7
Almelo	66,5
Almere	70
Alphen aan den Rijn	70,1
Alphen-Chaam	69,9
Altena	71,9
Ameland	70,1
Amersfoort	73,1
Amstelveen	69,8
Amsterdam	69
Apeldoorn	68,6
Appingedam	64,2
Arnhem	66,4
Assen	68
Asten	70,3
Baarle-Nassau	64,9
Baarn	68,4
Barendrecht	73,2
Barneveld	72,5
Beek (L.)	66,7
Beekdaelen	66,1
Beemster	70,9
Beesel	69
Berg en Dal	66,3
Bergeijk	70,9
Bergen (L.)	67,9
Bergen (NH.)	63,8
Bergen op Zoom	66,6
Berkelland	67,2
Bernheze	71,6
Best	73
Beuningen	70,8
Beverwijk	70,5
De Bilt	68,5
Bladel	71,8
Blaricum	66,2
Bloemendaal	67,4
Bodegraven-Reeuwijk	71,4
Boekel	72,3
Borger-Odoorn	65,3
Borne	70,5
Borsele	72
Boxmeer	70,3
Boxtel	69,6
Breda	70,6
Brielle	70,7
Bronckhorst	68,9
Brummen	67,9
Brunssum	63,6
Bunnik	71,9
Bunschoten	73,4
Buren	69,9
Capelle aan den IJssel	66,8
Castricum	70,7
Coevorden	65,4
Cranendonck	68,4
Cuijk	70,1
Culemborg	70,2
Dalfsen	72,4
Dantumadiel	67,1
Delft	66,8
Delfzijl	62,3
Deurne	70,4
Deventer	69,3
Diemen	68,6
Dinkelland	71,8
Doesburg	63,9
Doetinchem	68,3
Dongen	71,8
Dordrecht	66,5
Drechterland	70,1
Drimmelen	70,2
Dronten	70,7
Druten	70,7
Duiven	71,3
Echt-Susteren	66,3
Edam-Volendam	71
Ede	69,4
Eemnes	70,1
Eersel	72,3
Eijsden-Margraten	69,3
Eindhoven	69,9
Elburg	71,2
Emmen	63,2
Enkhuizen	67,9
Enschede	64
Epe	67
Ermelo	69,5
Etten-Leur	69,9
De Fryske Marren	69,2
Geertruidenberg	71,7
Geldrop-Mierlo	68,9
Gemert-Bakel	71,1
Gennep	69,2
Gilze en Rijen	71,3
Goeree-Overflakkee	70,1
Goes	68,3
Goirle	69,7
Gooise Meren	70,3
Gorinchem	70,1
Gouda	68,9
Grave	70,1
's-Gravenhage (gemeente)	64,9
Groningen (gemeente)	65,5
Gulpen-Wittem	64,6
Haaksbergen	68,4
Haaren	71,6
Haarlem	71,1
Haarlemmermeer	72,1
Halderberge	68,7
Hardenberg	70,7
Harderwijk	70
Hardinxveld-Giessendam	72,9
Harlingen	65,9
Hattem	70,7
Heemskerk	70,3
Heemstede	69,1
Heerde	69,5
Heerenveen	68,8
Heerhugowaard	71
Heerlen	61,2
Heeze-Leende	68,9
Heiloo	68,6
Den Helder	65,8
Hellendoorn	71,7
Hellevoetsluis	67,6
Helmond	68,2
Hendrik-Ido-Ambacht	73,2
Hengelo (O.)	68,4
's-Hertogenbosch	71,4
Heumen	69,8
Heusden	71
Hillegom	72,2
Hilvarenbeek	72,1
Hilversum	68,7
Hoeksche Waard	70
Hof van Twente	70
Het Hogeland	64,6
Hollands Kroon	70,5
Hoogeveen	68,4
Hoorn	68,3
Horst aan de Maas	73,5
Houten	74
Huizen	67,8
Hulst	63,3
IJsselstein	72
Kaag en Braassem	72,5
Kampen	72,6
Kapelle	71,9
Katwijk	73
Kerkrade	61,3
Koggenland	72,1
Krimpen aan den IJssel	68,9
Krimpenerwaard	70,1
Laarbeek	70,4
Landerd	70,9
Landgraaf	64,1
Landsmeer	69,6
Langedijk	70,4
Lansingerland	74,5
Laren (NH.)	64,9
Leeuwarden	67,3
Leiden	69,3
Leiderdorp	69,5
Leidschendam-Voorburg	67,5
Lelystad	64,9
Leudal	69,7
Leusden	71
Lingewaard	70,9
Lisse	71,6
Lochem	67,9
Loon op Zand	70,8
Lopik	72,3
Loppersum	66,5
Losser	67,2
Maasdriel	70,8
Maasgouw	66,5
Maassluis	67,2
Maastricht	61,8
Medemblik	69
Meerssen	67,1
Meierijstad	71,5
Meppel	70
Middelburg (Z.)	68,2
Midden-Delfland	74,5
Midden-Drenthe	69
Midden-Groningen	64,8
Mill en Sint Hubert	71,7
Moerdijk	70,4
Molenlanden	71,9
Montferland	67,5
Montfoort	72,8
Mook en Middelaar	67,5
Neder-Betuwe	71,3
Nederweert	70,8
Nieuwegein	68,3
Nieuwkoop	72,9
Nijkerk	71,4
Nijmegen	67,7
Nissewaard	67,4
Noardeast-Fryslân	67,8
Noord-Beveland	65,8
Noordenveld	66,9
Noordoostpolder	70,9
Noordwijk	71
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	68,5
Nunspeet	70,5
Oegstgeest	71,7
Oirschot	71,5
Oisterwijk	70,4
Oldambt	61,9
Oldebroek	69,8
Oldenzaal	69,3
Olst-Wijhe	70,9
Ommen	69,6
Oost Gelre	71,1
Oosterhout	68,9
Ooststellingwerf	67,3
Oostzaan	71,7
Opmeer	70,8
Opsterland	69,6
Oss	69,2
Oude IJsselstreek	66,8
Ouder-Amstel	69,5
Oudewater	71,7
Overbetuwe	71,4
Papendrecht	70,7
Peel en Maas	72,5
Pekela	64,5
Pijnacker-Nootdorp	74,8
Purmerend	68,6
Putten	71,5
Raalte	72,5
Reimerswaal	70,9
Renkum	66,6
Renswoude	74,4
Reusel-De Mierden	71,5
Rheden	64,7
Rhenen	69,5
Ridderkerk	68,3
Rijssen-Holten	72,7
Rijswijk (ZH.)	66,4
Roerdalen	66,5
Roermond	66,5
De Ronde Venen	71,5
Roosendaal	66,4
Rotterdam	63,7
Rozendaal	69,5
Rucphen	66,3
Schagen	69,7
Scherpenzeel	72,4
Schiedam	66,9
Schiermonnikoog	66,9
Schouwen-Duiveland	67,6
Simpelveld	65,6
Sint Anthonis	72
Sint-Michielsgestel	71,1
Sittard-Geleen	63,1
Sliedrecht	70,1
Sluis	63,5
Smallingerland	68
Soest	68,2
Someren	71,8
Son en Breugel	72,2
Stadskanaal	64,8
Staphorst	73,9
Stede Broec	69,3
Steenbergen	69,8
Steenwijkerland	69,1
Stein (L.)	65,6
Stichtse Vecht	71,3
Súdwest-Fryslân	69,1
Terneuzen	65,1
Terschelling	68,7
Texel	66,3
Teylingen	73,8
Tholen	70,1
Tiel	68,3
Tilburg	69,9
Tubbergen	73,1
Twenterand	69,2
Tynaarlo	68,3
Tytsjerksteradiel	68,7
Uden	70,2
Uitgeest	74,1
Uithoorn	72,1
Urk	75,8
Utrecht (gemeente)	73,7
Utrechtse Heuvelrug	68,6
Vaals	54,4
Valkenburg aan de Geul	65,8
Valkenswaard	67,4
Veendam	64,7
Veenendaal	71,4
Veere	68,8
Veldhoven	72
Velsen	69,5
Venlo	67,2
Venray	71,2
Vijfheerenlanden	70,9
Vlaardingen	67,2
Vlieland	71,1
Vlissingen	65,9
Voerendaal	67,2
Voorschoten	69,7
Voorst	69,2
Vught	71,8
Waadhoeke	67,5
Waalre	71,5
Waalwijk	70,4
Waddinxveen	71,4
Wageningen	66,4
Wassenaar	64,8
Waterland	68,7
Weert	67,8
Weesp	69,7
West Betuwe	71,1
West Maas en Waal	70,1
Westerkwartier	69,5
Westerveld	66,2
Westervoort	68,8
Westerwolde	61,3
Westland	73,4
Weststellingwerf	67,6
Westvoorne	68,3
Wierden	72
Wijchen	69,2
Wijdemeren	69,4
Wijk bij Duurstede	70,8
Winterswijk	67,8
Woensdrecht	66
Woerden	71,8
De Wolden	69,9
Wormerland	70,3
Woudenberg	73,4
Zaanstad	68,5
Zaltbommel	71,8
Zandvoort	65,6
Zeewolde	73,3
Zeist	68,4
Zevenaar	65,5
Zoetermeer	68,3
Zoeterwoude	73,1
Zuidplas	73,2
Zundert	69,7
Zutphen	66,3
Zwartewaterland	73,4
Zwijndrecht	67,5
Zwolle	71,9