Arbeidsmarkt

In dit hoofdstuk wordt de arbeidsmarkt van de diverse provincies en de grote steden besproken. Er wordt ingegaan op de ontwikkeling van de werkgelegenheid, de werkloosheid en de spanning op de arbeidsmarkt. Ook wordt de arbeidsparticipatie per gemeente behandeld.

3.1Werkgelegenheid

Naast het bruto binnenlandsproduct (bbp) groeide in 2018 ook de werkgelegenheid, met 2,6 procent. Dit is een toename van 193 duizend arbeidsjaren. In 2017 groeide de werkgelegenheid nog met 156 duizend arbeidsjaren.

De werkgelegenheid groeide in alle provincies met 2,4 procent of meer ten opzichte van 2017. Noord-Brabant had met 2,8 procent de grootste relatieve toename gevolgd door Noord-Holland Zuid-Holland en Limburg met een groei van 2,7 procent. Zeeland kende samen met Flevoland absoluut gezien de kleinste toename in arbeidsjaren. Er kwamen slechts 3 600 arbeidsjaren bij. Daarbij is het wel zo dat Zeeland sinds jaren het laagste werkloosheidspercentage kent van alle provincies.

3.1.2Totaal werkzame personen

	2015	2016	2017*	2018*	groei 2018 t.o.v. 2017
	x 1 000				absoluut	%
Nederland	8 807,6	8 943,2	9 142,5	9 366,9	224,4	2,5
Provincie
Groningen	277,1	284,4	292,0	298,9	6,9	2,4
Friesland	297,5	303,1	307,4	314,3	6,9	2,2
Drenthe	226,1	223,9	228,7	234,1	5,4	2,4
Overijssel	584,5	596,2	613,2	628,4	15,2	2,5
Flevoland	169,9	170,8	175,4	179,7	4,3	2,5
Gelderland	1 017,2	1 033,0	1 053,7	1 079,1	25,4	2,4
Utrecht	730,5	739,9	766,7	785,3	18,6	2,4
Noord-Holland	1 608,5	1 632,1	1 659,6	1 700,3	14,7	2,5
Zuid-Holland	1 803,9	1 841,4	1 875,4	1 922,4	47,0	2,5
Zeeland	179,2	180,9	182,4	186,7	4,3	2,4
Noord-Brabant	1 355,3	1 376,3	1 412,0	1 448,8	36,8	2,6
Limburg	554,7	559,7	574,4	589,0	14,6	2,5

Bron:CBS

3.1.3Zelfstandigen

	2015	2016	2017*	2018*	groei 2018 t.o.v. 2017
	x 1 000				absoluut	%
Nederland	1 492,2	1 517,9	1 526,5	1 537,5	11	0,7
Provincie
Groningen	49,4	50,0	50,3	50,6	0,3	0,6
Friesland	65,1	65,7	66,0	66,5	0,5	0,8
Drenthe	43,8	44,3	44,5	44,8	0,3	0,7
Overijssel	98,3	98,9	99,4	100,1	0,7	0,7
Flevoland	34,2	34,9	35,1	35,3	0,2	0,6
Gelderland	181,5	185,0	186,0	187,3	1,3	0,7
Utrecht	111,4	114,4	115,1	116,0	0,9	0,8
Noord-Holland	267,1	273,4	275,2	277,4	2,2	0,8
Zuid-Holland	286,5	293,2	294,8	297,0	2,2	0,7
Zeeland	37,9	38,3	38,4	38,7	0,3	0,8
Noord-Brabant	223,8	226,6	227,9	229,5	1,6	0,7
Limburg	93,3	93,3	93,7	94,4	0,7	0,7

Bron:CBS

Behalve in arbeidsjaren kan de werkgelegenheid ook worden weergegeven in het aantal werkzame personen. In totaal waren in 2018 ruim 9,3 miljoen personen werkzaam in Nederland. Dat zijn er bijna 225 duizend personen meer dan een jaar eerder. De sterkste stijging in absolute aantallen was in Zuid-Holland. Relatief gezien groeide het aantal werkzame personen het sterkst in Noord-Brabant en het minst in Friesland.

Bijna 84 procent van de werkzame personen in Nederland werkte in 2018 in loondienst. De overigen zijn zelfstandigen. De groei van het aantal zelfstandigen was in 2018 met 0,7 procent een stuk kleiner dan die van het totaal aantal werkzame personen. In Noord-Holland was de groei van het aantal zelfstandigen zowel absoluut als relatief het grootste en in Flevoland het kleinst.

De ontwikkeling van het aantal zelfstandigen kan ook gemeten worden ten opzichte van de ontwikkeling van het totaal aantal werkzame personen. Van de toename in werkzame personen in 2018 was 4,9 procent een zelfstandige. In Friesland was dit percentage met 7,2 procent het hoogst. Ook in Noord-Holland lag dit percentage met 5,4 procent boven het Nederlands gemiddeld. In Noord-Brabant en Overijssel was de toename van het aantal werkzame personen het minst vaak een zelfstandige, namelijk 4,6 procent.

Het aandeel zelfstandigen ten opzichte van het totaal aantal werkzame personen lag in Nederland op 16,4 procent. In Friesland en Zeeland zijn er relatief veel zelfstandigen. In Utrecht en Zuid-Holland werken relatief veel mensen in loondienst.

3.2Werkloosheid

Een werkloze is een persoon zonder betaald werk, die recent naar werk heeft gezocht en daarvoor direct beschikbaar is. In 2018 telde Nederland 350 duizend werklozen, 88 duizend minder dan in 2017. De werkloosheid bedroeg 3,8 procent van de beroepsbevolking.

De werkloosheid daalde in 2018 in alle Nederlandse provincies. In Groningen was de werkloosheid het hoogst: 5,1 procent van de beroepsbevolking was daar werkloos. De werkloosheid was ook relatief hoog in Friesland, Flevoland en Zuid-Holland. In 2017 kenden deze provincies ook al een relatief hoge werkloosheid. Zeeland is al vanaf 2009 de provincie met het laagste werkloosheidspercentage.

Ook het werkloosheidspercentage van de vier grote gemeenten nam af in 2018. De werkloosheid was met 4,0 procent het laagst in Utrecht. De werkloosheid daalde het sterkst in de gemeente Den Haag, van 7,2 procent in 2017 naar 5,2 procent van de beroepsbevolking in 2018. De daling van de werkloosheid was ook relatief groot in Rotterdam (–1,9 procentpunt). Ondanks deze daling was de werkloosheid in deze gemeente net als in voorgaande jaren nog altijd het hoogst (6,2 procent in 2018).

De regionale verschillen in werkloosheid in Nederland hangen in belangrijke mate samen met de demografische samenstelling en het onderwijsniveau van de bevolking. De hoge werkloosheid in Rotterdam hangt bijvoorbeeld samen met het relatief lage aandeel hoogopgeleiden in deze gemeente (CBS, augustus 2015).

De werkloosheid in Nederland en de afzonderlijke provincies was lager dan gemiddeld in de Europese Unie. De werkloosheid was wel hoger dan bijvoorbeeld in Tsjechië (2,2 procent) en buurland Duitsland (3,4 procent), de landen met de laagste werkloosheid binnen de EU. Nederland bezette plaats vijf op de ranglijst van laagste werkloosheid in de EU. In 2017 stond Nederland nog op de zesde plaats. De Nederlandse werkloosheid was in 2018 vergelijkbaar met de werkloosheid in Hongarije en Malta (beide 3,7 procent) en Polen (3,9 procent). Griekenland kende binnen de EU de hoogste werkloosheid (19,3 procent).

3.2.1Werkloze beroepsbevolking

	2013	2014	2015	2016	2017	2018
	% beroepsbevolking
Provincie
Groningen	8,1	8,5	8,5	7,4	6,2	5,1
Friesland	7,9	8,0	7,3	6,3	5,2	4,2
Drenthe	7,2	7,3	7,0	6,1	4,9	3,9
Overijssel	7,2	7,1	6,7	6,3	4,9	3,8
Flevoland	8,9	9,3	7,7	7,2	5,6	4,2
Gelderland	6,7	7,0	6,4	5,7	4,5	3,6
Utrecht	6,5	6,5	6,4	5,2	4,2	3,5
Noord-Holland	7,3	7,2	6,5	5,7	4,8	3,9
Zuid-Holland	8,0	8,3	7,8	6,9	5,5	4,2
Zeeland	5,7	5,5	5,5	4,4	3,6	3,0
Noord-Brabant	6,7	7,1	6,5	5,5	4,4	3,4
Limburg	7,1	7,3	6,6	5,5	4,7	3,6
Gemeente
Amsterdam	8,9	8,5	7,7	6,7	5,7	4,8
Den Haag	9,9	10,9	10,1	8,8	7,2	5,2
Rotterdam	12,3	12,6	12,0	11,2	8,1	6,2
Utrecht	7,2	7,6	7,3	6,0	4,6	4,0
Nederland	7,3	7,4	6,9	6,0	4,9	3,8
Europese Unie (28 landen)	10,8	10,2	9,4	8,6	7,6	6,8

Bron:CBS, Eurostat

Sinds 2013 neemt de spanning op de arbeidsmarkt toe. Die spanning komt tot uiting in de verhouding tussen het aantal werklozen en het aantal vacatures. Hoe minder werklozen er zijn tegenover elke vacature, hoe hoger de spanning is. In 2013 waren er nog zevenmaal zoveel werklozen als vacatures. De arbeidsmarkt was toen ruim. Doordat de werkloosheid afnam en het aantal vacatures sterk groeide, waren er in 2018 gemiddeld 1,4 werklozen per openstaande vacature.

In de periode 2013–2018 nam de spanning in alle twaalf provincies toe. In 2018 was de spanning op de arbeidsmarkt het hoogst in de provincies Utrecht en Zeeland met gemiddeld 1,1 werkloze per openstaande vacature en het laagst in Groningen met gemiddeld 2,2 werklozen per openstaande vacature.

3.2.2Spanning op de arbeidsmarkt

	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Nederland	4,6	6,8	6,1	4,7	3,5	2,2	1,4
Provincie
Groningen	7,0	9,8	7,1	7,1	5,3	3,3	2,2
Friesland	7,0	10,6	7,6	7,1	5,2	3,1	2,0
Drenthe	5,8	8,4	5,8	6,0	4,5	2,9	1,7
Overijssel	4,9	7,6	6,1	5,0	3,9	2,3	1,4
Flevoland	7,0	10,1	7,1	6,4	5,3	3,0	1,9
Gelderland	4,5	6,9	6,4	4,8	3,6	2,2	1,4
Utrecht	3,3	4,7	4,3	3,4	2,4	1,6	1,1
Noord-Holland	4,0	5,8	5,4	3,7	2,7	1,8	1,3
Zuid-Holland	5,2	7,3	7,2	5,4	4,0	2,5	1,6
Zeeland	4,0	6,4	3,7	4,5	3,1	1,7	1,1
Noord-Brabant	4,2	6,4	6,1	4,6	3,2	2,0	1,2
Limburg	4,6	7,1	6,3	4,9	3,3	2,2	1,4

Bron:CBS

3.3Arbeidsdeelname

In 2018 hadden twee op de drie Nederlanders van 15 tot 75 jaar betaald werk. Inmiddels kennen bijna alle Nederlandse gemeenten een hogere arbeidsparticipatie dan in 2014, toen de crisis op haar hoogtepunt was en de arbeidsdeelname laag.

Net als in 2017 was de zogenoemde nettoarbeidsparticipatienoot1 in 2018 het laagst in het uiterste zuiden en noordoosten van Nederland. Dit zijn gebieden met relatief veel ouderen die gemiddeld minder vaak betaald werk hebben. In vijf gemeenten was de arbeidsdeelname lager dan 61,0 procent. Het betreft Vaals, Kerkrade, Heerlen, Westerwolde en Oldambt. De hoogste arbeidsparticipatie hadden de gemeenten Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Urk (respectievelijk 73,7, 73,8 en 75,2 procent).