Huiselijk geweld en seksueel geweld in samenhang bekeken
In de hoofdstukken 2 tot en met 8 zijn de onderzochte vormen van huiselijk geweld en seksueel geweld achtereenvolgens de revue gepasseerd. In dit hoofdstuk worden deze vormen van huiselijk en seksueel geweld in samenhang beschreven. Extra thema’s die aan bod komen zijn slachtofferschap in de kinderjaren en zelfplegerschap.
9.1Slachtofferschap huiselijk geweld en seksueel geweld
Van de onderzochte vormen van huiselijk geweld kwam dwingende controle (5 procent) het vaakst voor, gevolgd door fysiek geweld (4 procent) en ten slotte stalking door een ex-partner met 2 procent. Bij de onderzochte vormen van seksueel geweld waren er met 7 procent de meeste slachtoffers van niet-fysieke seksuele intimidatie. Van online seksuele intimidatie was 5 procent van de personen van 16 jaar of ouder in de afgelopen 12 maanden slachtoffer en van fysiek seksueel geweld 3 procent. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er een kleine overlap is in het slachtofferschap van huiselijk geweld en het slachtofferschap van seksueel geweld (zie ook paragraaf 10.1 in hoofdstuk 10).
| In afgelopen 12 maanden | |
|---|---|
| Huiselijk geweld | . |
| Fysiek geweld in huiselijk kring | 3,7 |
| Dwingende controle in huiselijke kring | 4,8 |
| Stalking door ex-partner2) | 2,4 |
| Seksueel geweld | . |
| Niet-fysieke seksuele intimidatie | 6,8 |
| Fysiek seksueel geweld | 3,3 |
| Online seksuele intimidatie | 5,4 |
| Bron: CBS, WODC | |
| 1) Verbale agressie in huiselijke kring is bij huiselijk geweld niet meegeteld. | |
9.2Slachtofferschap huiselijk geweld en seksueel geweld in de kinderjaren
Ruim een vijfde (22 procent) van de bevolking van 16 jaar en ouder geeft aan dat zij in de kinderenjaren, dat wil zeggen voor de leeftijd van 12 jaar, slachtoffer zijn geweest van een of meerdere vormen van huiselijk en/of seksueel geweld.
Van fysiek geweld in huiselijke kring was 16 procent in hun kinderjaren slachtoffer. Acht procent gaf aan voor het 12e levensjaar slachtoffer te zijn geweest van dwingende controle in huiselijk kring. Ongeveer 5 procent van de 16‑plussers was in hun kinderjaren slachtoffer van respectievelijk niet-fysieke seksuele intimidatie en van fysiek seksueel geweld. Online seksuele intimidatie kan alleen de relatief jongere generaties hebben getroffen omdat er vroeger nog geen internet was, en werd door 2 procent van de 16‑plussers als kind meegemaakt.
| 16-plussers | |
|---|---|
| Fysiek geweld in huiselijk kring | 15,9 |
| Dwingende controle in huiselijke kring | 8 |
| Niet-fysieke seksuele intimidatie | 4,9 |
| Fysiek seksueel geweld | 5,4 |
| Online seksuele intimidatie2) | 2,1 |
| Bron: CBS, WODC | |
| 1) Verbale agressie in huiselijke kring en stalking door ex-partner zijn hier buiten beschouwing gebleven. | |
| 2) Bij personen die in 2020 ca. 45 jaar of ouder waren kan online slachtofferschap op logische gronden niet voorkomen. | |
Van de personen die in 2020 aangaven in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van huiselijk en/of seksueel geweld gaf 44 procent aan ook in de kinderjaren hiervan slachtoffer te zijn geweest. Van degenen die in de afgelopen 12 maanden geen slachtoffer zijn geweest, gaf 18 procent dit aan.
Wanneer gekeken wordt naar de verschillende vormen van geweld blijkt dat 35 procent van de personen die in de afgelopen 12 maanden slachtoffer zijn geweest van fysiek geweld in huiselijke kring hiervan ook in de kinderjaren slachtoffer zijn geweest. Bij dwingende controle in huiselijke kring is dit 30 procent, en bij niet-fysieke seksuele intimidatie, fysiek seksueel geweld en online seksuele intimidatie respectievelijk 17, 14 en 8 procent.
| Slachtoffer in afgelopen 12 maanden | Geen slachtoffer in afgelopen 12 maanden | |
|---|---|---|
| Fysiek geweld in huiselijk kring | 35,3 | 15,2 |
| Dwingende controle in huiselijke kring | 30,3 | 6,8 |
| Niet-fysieke seksuele intimidatie | 17,4 | 4 |
| Fysiek seksueel geweld | 14,1 | 5,1 |
| Online seksuele intimidatie2) | 8,4 | 1,7 |
| Bron: CBS, WODC | ||
| 1) Verbale agressie in huiselijke kring en stalking door ex-partner zijn hier buiten beschouwing gebleven. | ||
| 2) Bij personen die in 2020 ca. 45 jaar of ouder waren kan online slachtofferschap op logische gronden niet voorkomen. | ||
9.3Plegers huiselijk geweld en seksueel geweld
Huiselijk geweld wordt het vaakst door een partner of ex-partner gepleegd. Bij dwingende controle zijn deze percentages iets hoger dan bij fysiek geweld. Bij seksuele voorvallen zijn de plegers voor het overgrote deel afkomstig van buiten de huiselijke kring (zie tabel 3 in bijlage A). In grofweg de helft van de gevallen gaat het om onbekenden. Andere plegers van buiten de huiselijke kring die relatief vaak worden genoemd zijn dates, goede vrienden/vriendinnen, collega’s, kennissen van het uitgaan/feestjes en – bij online seksuele intimidatie – online kennissen.
Bij seksueel geweld zijn de plegers voor het overgrote deel man (zie tabel 3 in bijlage A). Ook bij fysiek geweld in huiselijke kring en bij dwingende controle in huiselijke kring is de pleger vaker man dan vrouw, maar hier is het verschil veel kleiner dan bij seksueel geweld.
| Partner | Ex-partner | |
|---|---|---|
| Dwingende controle in huiselijke kring | 38,2 | 18,8 |
| Fysiek geweld in huiselijk kring | 31,8 | 10,4 |
| Fysiek seksueel geweld | 7,7 | 4,4 |
| Niet-fysieke seksuele intimidatie | 5,1 | 3,6 |
| Online seksuele intimidatie | 2,1 | 3,8 |
| Bron: CBS, WODC | ||
9.4Gevolgen huiselijk geweld en seksueel geweld
Bij de interpretatie van de cijfers over de gevolgen moet er rekening mee worden gehouden dat de onderliggende vormen van huiselijk geweld en seksueel geweld qua ernst van de ervaring en de impact ervan op het slachtoffer sterk uiteenlopen. Ze variëren bijvoorbeeld van voorvallen zoals ongewenste aanrakingen tot vergrijpen als fysieke mishandeling.
Bij huiselijk geweld zeggen meer slachtoffers dat de ervaringen gevolgen voor hen hebben gehad dan bij seksueel geweld. Zo zegt een meerderheid van de slachtoffers van dwingende controle in huiselijk kring gevolgen te hebben gehad (62 procent); hetzelfde geldt voor de slachtoffers van stalking door de ex-partner (56 procent). De percentages bij niet-fysieke seksuele intimidatie, fysiek seksueel geweld en online seksuele intimidatie zijn met respectievelijk 17, 24 en 13 procent duidelijk lager. Bij fysiek seksueel geweld moet worden opgemerkt dat van de slachtoffers van de expliciete seksuele handelingen een ruime meerderheid (62 procent) hiervan gevolgen heeft gehad. In het algemeen komen psychische problemen het meest voor.
| Fysiek geweld in huiselijke kring | Dwingende controle in huiselijke kring | Stalking door ex-partner | Niet-fysieke seksuele intimidatie | Fysiek seksueel geweld | Online seksuele intimidatie | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Heeft gevolgen gehad totaal | 43,5 | 62,3 | 55,7 | 17,3 | 23,9 | 13,1 |
| Lichamelijke problemen | 7,0 | 10,1 | 7,8 | 1,8 | 4,1 | 1,9 |
| Psychische problemen | 27,0 | 39,3 | 38,0 | 11,5 | 16,2 | 9,0 |
| Seksuele problemen | 6,2 | 8,9 | 7,0 | 3,9 | 8,2 | 3,4 |
| Problemen met (een deel van) familie | 14,2 | 20,4 | 8,2 | 1,1 | 1,4 | 0,9 |
| Relatie- problemen | 22,0 | 28,6 | 22,2 | 4,5 | 9,2 | 4,7 |
| Kon (een tijdje) niet meer werken | 5,1 | 7,1 | 6,7 | 0,9 | 1,7 | 1,0 |
| Andere problemen | 13,9 | 19,4 | 17,3 | 5,9 | 6,1 | 4,1 |
| Bron: CBS, WODC | ||||||
| 1) De antwoordcategorie 'zwangerschap' (alleen gevraagd bij fysiek seksueel geweld) ontbreekt en de antwoordcategorieën 'andere problemen met werk/opleiding' en 'andere problemen' zijn samengevoegd. Zie tabel 4 in bijlage A. | ||||||
9.5Praten over huiselijk geweld en seksueel geweld
De meerderheid van de slachtoffers van huiselijk geweld en seksueel geweld praat met iemand over hun ervaringen. Slachtoffers van huiselijk geweld zoeken nog meer contact dan slachtoffers van seksueel geweld. Van de slachtoffers van huiselijk geweld zeggen grofweg 8 à 9 op de 10 met iemand te hebben gepraat, van de slachtoffers van seksueel geweld zeggen dit 6 à 7 op de 10.
Het meest wordt gesproken met personen in het eigen, informele circuit: vooral met vrienden/vriendinnen, partner, en – bij huiselijk geweld – met andere gezins- of familieleden. Bij huiselijk geweld worden ook professionele hulpverleners zoals (huis)artsen, psychologen of maatschappelijk werkers relatief vaak geconsulteerd. Met andere instanties zoals de politie, Veilig Thuis en het Centrum Seksueel Geweld wordt naar verhouding weinig contact gelegd, waarbij voor wat betreft deze laatste twee instanties opgemerkt moet worden dat deze zich op specifieke doelgroepen richten. Veilig Thuis-organisaties zijn de advies- en meldpunten voor (vermoedens van) huiselijk en seksueel geweld in huiselijke kring en de Centra Seksueel Geweld richten zich met name op slachtoffers van recent seksueel geweld.
| Fysiek geweld in huiselijke kring | Dwingende controle in huiselijke kring | Stalking door ex-partner | Niet-fysieke seksuele intimidatie | Fysiek seksueel geweld | Online seksuele intimidatie | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Met iemand gepraat totaal | 76,2 | 80,6 | 89,9 | 67,1 | 70,2 | 62,2 |
| Met partner | 35,6 | 34,3 | 28,6 | 30,1 | 27,0 | 21,1 |
| Met ander gezins- of familielid | 33,7 | 36,3 | 44,2 | 15,1 | 13,9 | 12,3 |
| Met vriend / vriendin | 29,6 | 43,4 | 58,3 | 43,4 | 50,2 | 41,0 |
| Met hulp- verlener (bijv. huisarts) | 24,3 | 33,9 | 30,0 | 5,7 | 7,2 | 4,4 |
| Met medewerker van Veilig Thuis | 3,8 | 4,1 | 3,5 | 0,2 | 0,6 | 0,3 |
| Met hulpverlener van het Centrum Seksueel Geweld | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 0,8 | 0,3 |
| Met politie | 7,6 | 6,4 | 10,2 | 1,6 | 2,1 | 2,2 |
| Met iemand anders | 10,6 | 10,9 | 11,0 | 7,3 | 5,9 | 5,9 |
9.6Zelf pleger van huiselijk geweld en/of seksueel geweld
Twee procent van bevolking van 16 jaar en ouder geeft aan in de afgelopen 12 maanden zelf weleens lichamelijk agressief, controlerend en/of intimiderend te zijn geweest tegen iemand in de huiselijke kring, een ex-partner te hebben gestalkt of ongewenst seksueel gedrag te hebben vertoond (zie Maatwerktabel). Dit zijn ongeveer 290 duizend personen. Het gaat hier om een totaalbeeld. Er is niet nagevraagd om welk gedrag het nu precies ging. Daarbij zullen niet alle plegers van huiselijk geweld en seksueel geweld eerlijk zijn over hetgeen waar zij zich schuldig aan hebben gemaakt, resulterend in een onderschatting van het percentage plegers van huiselijk of seksueel geweld.
Vrouwen zeggen iets vaker dan mannen (2,3 tegen 1,8 procent) dat zij in de afgelopen 12 maanden weleens agressief, controlerend of intimiderend gedrag hebben vertoond in de huiselijke kring. Ook 45‑minners (ruim 3 procent) geven dit vaker aan in vergelijking met 45- tot 65‑jarigen (1,4 procent) en 65‑plussers (0,6 procent). Verder blijken biseksuele vrouwen zich naar verhouding vaak schuldig te maken aan agressief, controlerend of intimiderend gedrag in de huiselijke kring. Opvallend is dat vrouwen, jongeren en biseksuele vrouwen ook relatief vaak aangeven slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld en seksueel geweld.
| In afgelopen 12 maanden | ||
|---|---|---|
| Totaal, | 2,0 | |
| Geslacht | Vrouwen, Geslacht | 2,3 |
| Geslacht | Mannen, Geslacht | 1,8 |
| Leeftijd | 16 tot 18 jaar, Leeftijd | 3,0 |
| Leeftijd | 18 tot 24 jaar, Leeftijd | 3,8 |
| Leeftijd | 24 tot 45 jaar, Leeftijd | 3,2 |
| Leeftijd | 45 tot 65 jaar, Leeftijd | 1,4 |
| Leeftijd | 65 jaar of ouder, Leeftijd | 0,6 |
| Seksuele oriëntatie | Homo's, Seksuele oriëntatie | 2,8 |
| Seksuele oriëntatie | Lesbiennes, Seksuele oriëntatie | 1,5 |
| Seksuele oriëntatie | Biseksuele mannen, Seksuele oriëntatie | 3,8 |
| Seksuele oriëntatie | Biseksuele vrouwen, Seksuele oriëntatie | 8,5 |
| Seksuele oriëntatie | Hetero mannen, Seksuele oriëntatie | 1,7 |
| Seksuele oriëntatie | Hetero vrouwen, Seksuele oriëntatie | 2,0 |
| Bron: CBS, WODC | ||
Wanneer het slachtofferschap en het plegerschap van huiselijk en/of seksueel geweld in de huiselijke kring aan elkaar worden gerelateerd, blijkt dat er inderdaad een relatie is. Twaalf procent van de slachtoffers van huiselijk geweld geeft aan zelf ook agressief, controlerend of intimiderend gedrag te hebben vertoond in de huiselijke kring. Van de personen die geen slachtoffer zijn geweest is dit 1 procent.