Huiselijk geweld en seksueel geweld in samenhang bekeken

In de hoofdstukken 2 tot en met 8 zijn de onderzochte vormen van huiselijk geweld en seksueel geweld achtereenvolgens de revue gepasseerd. In dit hoofdstuk worden deze vormen van huiselijk en seksueel geweld in samenhang beschreven. Extra thema’s die aan bod komen zijn slachtofferschap in de kinderjaren en zelfplegerschap.

9.1Slachtofferschap huiselijk geweld en seksueel geweld

Van de onderzochte vormen van huiselijk geweld kwam dwingende controle (5 procent) het vaakst voor, gevolgd door fysiek geweld (4 procent) en ten slotte stalking door een ex-partner met 2 procent. Bij de onderzochte vormen van seksueel geweld waren er met 7 procent de meeste slachtoffers van niet-fysieke seksuele intimidatie. Van online seksuele intimidatie was 5 procent van de personen van 16 jaar of ouder in de afgelopen 12 maanden slachtoffer en van fysiek seksueel geweld 3 procent. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er een kleine overlap is in het slachtofferschap van huiselijk geweld en het slachtofferschap van seksueel geweld (zie ook paragraaf 10.1 in hoofdstuk 10).

9.1.1 Slachtoffers huiselijk geweld en seksueel geweld in de afgelopen 12 maanden1), 2020 (% personen van 16 jaar of ouder)
In afgelopen 12 maanden
Huiselijk geweld .
Fysiek geweld in huiselijk kring 3,7
Dwingende controle in huiselijke kring 4,8
Stalking door ex-partner2) 2,4
Seksueel geweld .
Niet-fysieke seksuele intimidatie 6,8
Fysiek seksueel geweld 3,3
Online seksuele intimidatie 5,4
Bron: CBS, WODC
1) Verbale agressie in huiselijke kring is bij huiselijk geweld niet meegeteld.

9.2Slachtofferschap huiselijk geweld en seksueel geweld in de kinderjaren

Ruim een vijfde (22 procent) van de bevolking van 16 jaar en ouder geeft aan dat zij in de kinderenjaren, dat wil zeggen voor de leeftijd van 12 jaar, slachtoffer zijn geweest van een of meerdere vormen van huiselijk en/of seksueel geweld.

Van fysiek geweld in huiselijke kring was 16 procent in hun kinderjaren slachtoffer. Acht procent gaf aan voor het 12e levensjaar slachtoffer te zijn geweest van dwingende controle in huiselijk kring. Ongeveer 5 procent van de 16‑plussers was in hun kinderjaren slachtoffer van respectievelijk niet-fysieke seksuele intimidatie en van fysiek seksueel geweld. Online seksuele intimidatie kan alleen de relatief jongere generaties hebben getroffen omdat er vroeger nog geen internet was, en werd door 2 procent van de 16‑plussers als kind meegemaakt.

9.2.1 Slachtoffers huiselijk geweld en seksueel geweld in kinderjaren1), 2020 (% personen van 16 jaar of ouder)
16-plussers
Fysiek geweld in huiselijk kring 15,9
Dwingende controle in huiselijke kring 8
Niet-fysieke seksuele intimidatie 4,9
Fysiek seksueel geweld 5,4
Online seksuele intimidatie2) 2,1
Bron: CBS, WODC
1) Verbale agressie in huiselijke kring en stalking door ex-partner zijn hier buiten beschouwing gebleven.
2) Bij personen die in 2020 ca. 45 jaar of ouder waren kan online slachtofferschap op logische gronden niet voorkomen.

Van de personen die in 2020 aangaven in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van huiselijk en/of seksueel geweld gaf 44 procent aan ook in de kinderjaren hiervan slachtoffer te zijn geweest. Van degenen die in de afgelopen 12 maanden geen slachtoffer zijn geweest, gaf 18 procent dit aan.

Wanneer gekeken wordt naar de verschillende vormen van geweld blijkt dat 35 procent van de personen die in de afgelopen 12 maanden slachtoffer zijn geweest van fysiek geweld in huiselijke kring hiervan ook in de kinderjaren slachtoffer zijn geweest. Bij dwingende controle in huiselijke kring is dit 30 procent, en bij niet-fysieke seksuele intimidatie, fysiek seksueel geweld en online seksuele intimidatie respectievelijk 17, 14 en 8 procent.

9.2.2 Huiselijk geweld en seksueel geweld in kinderjaren naar slachtofferschap1), 2020 (% personen van 16 jaar of ouder)
Slachtoffer in afgelopen 12 maanden Geen slachtoffer in afgelopen 12 maanden
Fysiek geweld in huiselijk kring 35,3 15,2
Dwingende controle in huiselijke kring 30,3 6,8
Niet-fysieke seksuele intimidatie 17,4 4
Fysiek seksueel geweld 14,1 5,1
Online seksuele intimidatie2) 8,4 1,7
Bron: CBS, WODC
1) Verbale agressie in huiselijke kring en stalking door ex-partner zijn hier buiten beschouwing gebleven.
2) Bij personen die in 2020 ca. 45 jaar of ouder waren kan online slachtofferschap op logische gronden niet voorkomen.

9.3Plegers huiselijk geweld en seksueel geweld

Huiselijk geweld wordt het vaakst door een partner of ex-partner gepleegd. Bij dwingende controle zijn deze percentages iets hoger dan bij fysiek geweld. Bij seksuele voorvallen zijn de plegers voor het overgrote deel afkomstig van buiten de huiselijke kring (zie tabel 3 in bijlage A). In grofweg de helft van de gevallen gaat het om onbekenden. Andere plegers van buiten de huiselijke kring die relatief vaak worden genoemd zijn dates, goede vrienden/vriendinnen, collega’s, kennissen van het uitgaan/feestjes en – bij online seksuele intimidatie – online kennissen.

Bij seksueel geweld zijn de plegers voor het overgrote deel man (zie tabel 3 in bijlage A). Ook bij fysiek geweld in huiselijke kring en bij dwingende controle in huiselijke kring is de pleger vaker man dan vrouw, maar hier is het verschil veel kleiner dan bij seksueel geweld.

9.3.1 Huiselijk geweld en seksueel geweld door (ex-)partner, 2020 (% slachtoffers in afgelopen 12 maanden)
Partner Ex-partner
Dwingende controle in huiselijke kring 38,2 18,8
Fysiek geweld in huiselijk kring 31,8 10,4
Fysiek seksueel geweld 7,7 4,4
Niet-fysieke seksuele intimidatie 5,1 3,6
Online seksuele intimidatie 2,1 3,8
Bron: CBS, WODC

9.4Gevolgen huiselijk geweld en seksueel geweld

Bij de interpretatie van de cijfers over de gevolgen moet er rekening mee worden gehouden dat de onderliggende vormen van huiselijk geweld en seksueel geweld qua ernst van de ervaring en de impact ervan op het slachtoffer sterk uiteenlopen. Ze variëren bijvoorbeeld van voorvallen zoals ongewenste aanrakingen tot vergrijpen als fysieke mishandeling.

Bij huiselijk geweld zeggen meer slachtoffers dat de ervaringen gevolgen voor hen hebben gehad dan bij seksueel geweld. Zo zegt een meerderheid van de slachtoffers van dwingende controle in huiselijk kring gevolgen te hebben gehad (62 procent); hetzelfde geldt voor de slachtoffers van stalking door de ex-partner (56 procent). De percentages bij niet-fysieke seksuele intimidatie, fysiek seksueel geweld en online seksuele intimidatie zijn met respectievelijk 17, 24 en 13 procent duidelijk lager. Bij fysiek seksueel geweld moet worden opgemerkt dat van de slachtoffers van de expliciete seksuele handelingen een ruime meerderheid (62 procent) hiervan gevolgen heeft gehad. In het algemeen komen psychische problemen het meest voor.

9.4.1 Gevolgen huiselijk geweld en seksueel geweld1), 2020 (% slachtoffers in afgelopen 12 maanden)
Fysiek geweld in huiselijke kring Dwingende controle in huiselijke kring Stalking door ex-partner Niet-fysieke seksuele intimidatie Fysiek seksueel geweld Online seksuele intimidatie
Heeft gevolgen gehad totaal 43,5 62,3 55,7 17,3 23,9 13,1
Lichamelijke problemen 7,0 10,1 7,8 1,8 4,1 1,9
Psychische problemen 27,0 39,3 38,0 11,5 16,2 9,0
Seksuele problemen 6,2 8,9 7,0 3,9 8,2 3,4
Problemen met (een deel van) familie 14,2 20,4 8,2 1,1 1,4 0,9
Relatie- problemen 22,0 28,6 22,2 4,5 9,2 4,7
Kon (een tijdje) niet meer werken 5,1 7,1 6,7 0,9 1,7 1,0
Andere problemen 13,9 19,4 17,3 5,9 6,1 4,1
Bron: CBS, WODC
1) De antwoordcategorie 'zwangerschap' (alleen gevraagd bij fysiek seksueel geweld) ontbreekt en de antwoordcategorieën 'andere problemen met werk/opleiding' en 'andere problemen' zijn samengevoegd. Zie tabel 4 in bijlage A.

9.5Praten over huiselijk geweld en seksueel geweld

De meerderheid van de slachtoffers van huiselijk geweld en seksueel geweld praat met iemand over hun ervaringen. Slachtoffers van huiselijk geweld zoeken nog meer contact dan slachtoffers van seksueel geweld. Van de slachtoffers van huiselijk geweld zeggen grofweg 8 à 9 op de 10 met iemand te hebben gepraat, van de slachtoffers van seksueel geweld zeggen dit 6 à 7 op de 10.

Het meest wordt gesproken met personen in het eigen, informele circuit: vooral met vrienden/vriendinnen, partner, en – bij huiselijk geweld – met andere gezins- of familieleden. Bij huiselijk geweld worden ook professionele hulpverleners zoals (huis)artsen, psychologen of maatschappelijk werkers relatief vaak geconsulteerd. Met andere instanties zoals de politie, Veilig Thuis en het Centrum Seksueel Geweld wordt naar verhouding weinig contact gelegd, waarbij voor wat betreft deze laatste twee instanties opgemerkt moet worden dat deze zich op specifieke doelgroepen richten. Veilig Thuis-organisaties zijn de advies- en meldpunten voor (vermoedens van) huiselijk en seksueel geweld in huiselijke kring en de Centra Seksueel Geweld richten zich met name op slachtoffers van recent seksueel geweld.

9.5.1 Gepraat over huiselijk geweld en seksueel geweld, 2020 (% slachtoffers in afgelopen 12 maanden)
Fysiek geweld in huiselijke kring Dwingende controle in huiselijke kring Stalking door ex-partner Niet-fysieke seksuele intimidatie Fysiek seksueel geweld Online seksuele intimidatie
Met iemand gepraat totaal 76,2 80,6 89,9 67,1 70,2 62,2
Met partner 35,6 34,3 28,6 30,1 27,0 21,1
Met ander gezins- of familielid 33,7 36,3 44,2 15,1 13,9 12,3
Met vriend / vriendin 29,6 43,4 58,3 43,4 50,2 41,0
Met hulp- verlener (bijv. huisarts) 24,3 33,9 30,0 5,7 7,2 4,4
Met medewerker van Veilig Thuis 3,8 4,1 3,5 0,2 0,6 0,3
Met hulpverlener van het Centrum Seksueel Geweld 0,0 0,0 0,0 0,2 0,8 0,3
Met politie 7,6 6,4 10,2 1,6 2,1 2,2
Met iemand anders 10,6 10,9 11,0 7,3 5,9 5,9

9.6Zelf pleger van huiselijk geweld en/of seksueel geweld

Twee procent van bevolking van 16 jaar en ouder geeft aan in de afgelopen 12 maanden zelf weleens lichamelijk agressief, controlerend en/of intimiderend te zijn geweest tegen iemand in de huiselijke kring, een ex-partner te hebben gestalkt of ongewenst seksueel gedrag te hebben vertoond (zie Maatwerktabel). Dit zijn ongeveer 290 duizend personen. Het gaat hier om een totaalbeeld. Er is niet nagevraagd om welk gedrag het nu precies ging. Daarbij zullen niet alle plegers van huiselijk geweld en seksueel geweld eerlijk zijn over hetgeen waar zij zich schuldig aan hebben gemaakt, resulterend in een onderschatting van het percentage plegers van huiselijk of seksueel geweld.

Vrouwen zeggen iets vaker dan mannen (2,3 tegen 1,8 procent) dat zij in de afgelopen 12 maanden weleens agressief, controlerend of intimiderend gedrag hebben vertoond in de huiselijke kring. Ook 45‑minners (ruim 3 procent) geven dit vaker aan in vergelijking met 45- tot 65‑jarigen (1,4 procent) en 65‑plussers (0,6 procent). Verder blijken biseksuele vrouwen zich naar verhouding vaak schuldig te maken aan agressief, controlerend of intimiderend gedrag in de huiselijke kring. Opvallend is dat vrouwen, jongeren en biseksuele vrouwen ook relatief vaak aangeven slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld en seksueel geweld.

9.6.1 Zelf pleger van huiselijk en/of seksueel geweld in huiselijke kring in afgelopen 12 maanden naar kenmerken, 2020 (% personen van 16 jaar of ouder)
In afgelopen 12 maanden
Totaal, 2,0
Geslacht Vrouwen, Geslacht 2,3
Geslacht Mannen, Geslacht 1,8
Leeftijd 16 tot 18 jaar, Leeftijd 3,0
Leeftijd 18 tot 24 jaar, Leeftijd 3,8
Leeftijd 24 tot 45 jaar, Leeftijd 3,2
Leeftijd 45 tot 65 jaar, Leeftijd 1,4
Leeftijd 65 jaar of ouder, Leeftijd 0,6
Seksuele oriëntatie Homo's, Seksuele oriëntatie 2,8
Seksuele oriëntatie Lesbiennes, Seksuele oriëntatie 1,5
Seksuele oriëntatie Biseksuele mannen, Seksuele oriëntatie 3,8
Seksuele oriëntatie Biseksuele vrouwen, Seksuele oriëntatie 8,5
Seksuele oriëntatie Hetero mannen, Seksuele oriëntatie 1,7
Seksuele oriëntatie Hetero vrouwen, Seksuele oriëntatie 2,0
Bron: CBS, WODC

Wanneer het slachtofferschap en het plegerschap van huiselijk en/of seksueel geweld in de huiselijke kring aan elkaar worden gerelateerd, blijkt dat er inderdaad een relatie is. Twaalf procent van de slachtoffers van huiselijk geweld geeft aan zelf ook agressief, controlerend of intimiderend gedrag te hebben vertoond in de huiselijke kring. Van de personen die geen slachtoffer zijn geweest is dit 1 procent.

Colofon

Deze website is ontwikkeld door het CBS in samenwerking met Textcetera Den Haag.
Heb je een vraag of opmerking over deze website, neem dan contact op met het CBS.

Disclaimer en copyright

Cookies

CBS maakt op deze website gebruik van functionele cookies om de site goed te laten werken. Deze cookies bevatten geen persoonsgegevens en hebben nauwelijks gevolgen voor de privacy. Daarnaast gebruiken wij ook analytische cookies om bezoekersstatistieken bij te houden. Bijvoorbeeld hoe vaak pagina's worden bezocht, welke onderwerpen gebruikers naar op zoek zijn en hoe bezoekers op onze site komen. Het doel hiervan is om inzicht te krijgen in het functioneren van de website om zo de gebruikerservaring voor u te kunnen verbeteren. De herleidbaarheid van bezoekers aan onze website beperken wij zo veel mogelijk door de laatste cijfergroep (octet) van ieder IP-adres te anonimiseren. Deze gegevens worden niet gedeeld met andere partijen. CBS gebruikt geen trackingcookies. Trackingcookies zijn cookies die bezoekers tijdens het surfen over andere websites kunnen volgen.

De geplaatste functionele en analytische cookies maken geen of weinig inbreuk op uw privacy. Volgens de regels mogen deze zonder toestemming geplaatst worden.

Meer informatie: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/telecommunicatie/vraag-en-antwoord/mag-een-website-ongevraagd-cookies-plaatsen

Leeswijzer

Verklaring van tekens

. Gegevens ontbreken
* Voorlopig cijfer
** Nader voorlopig cijfer
x Geheim
Nihil
(Indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met
0 (0,0) Het getal is kleiner dan de helft van de gekozen eenheid
Niets (blank) Een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen
2019–2020 2019 tot en met 2020
2019/2020 Het gemiddelde over de jaren 2019 tot en met 2020
2019/’20 Oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz., beginnend in 2019 en eindigend in 2020
2017/’18–2019/’20 Oogstjaar, boekjaar, enz., 2017/’18 tot en met 2019/’20

In geval van afronding kan het voorkomen dat het weergegeven totaal niet overeenstemt met de som van de getallen.

Over het CBS

De wettelijke taak van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is om officiële statistieken te maken en de uitkomsten daarvan openbaar te maken. Het CBS publiceert betrouwbare en samenhangende statistische informatie, die het deelt met andere overheden, burgers, politiek, wetenschap, media en bedrijfsleven. Zo zorgt het CBS ervoor dat maatschappelijke debatten gevoerd kunnen worden op basis van betrouwbare statistische informatie.

Het CBS maakt inzichtelijk wat er feitelijk gebeurt. De informatie die het CBS publiceert, gaat daarom over onderwerpen die de mensen in Nederland raken. Bijvoorbeeld economische groei en consumentenprijzen, maar ook criminaliteit en vrije tijd.

Naast de verantwoordelijkheid voor de nationale (officiële) statistieken is het CBS ook belast met de productie van Europese (communautaire) statistieken. Dit betreft het grootste deel van het werkprogramma.

Voor meer informatie over de taken, organisatie en publicaties van het CBS, zie cbs.nl.

Contact

Met vragen kunt u contact opnemen met het CBS.

Medewerkers

Auteurs

Drs. Math Akkermans

Willem Gielen MSc

Dr. Rianne Kloosterman

Dr. Elke Moons

Ir. Carin Reep

Dr. Marleen Wingen

Begeleidingscommisie

Prof. Dr. Ellen Laan (voorzitter)

Prof. Dr. Majone Steketee

Dr. Daphne van de Bongardt

Dr. Vera Toepoel

Steven Tjalsma, MSc LLM

Claudia Lucardie

Nanja Flikweert, MSc

Dr. Leontien van der Knaap (projectleider WODC)