Nederland Handelsland 2024: export, import en investeringen – Een introductie

Geopolitieke schokken blijven wereldwijd een grote invloed hebben op het internationale handelssysteem. Zo zijn de Verenigde Staten en China verwikkeld in een felle economische concurrentiestrijd, aangedreven door protectionistisch beleid en handelsregels in een poging waardeketens te veranderen. De voortdurende oorlog in Oekraïne laat bij uitstek zien hoe groot de impact is van geopolitieke gebeurtenissen op de wereldhandel: strenge handelssancties over en weer en een complete herstructurering van de Europese energie- en grondstoffenmarkt. Het conflict tussen Israël en Hamas in Gaza zorgt voor veel instabiliteit in een regio die centraal staat in veel mondiale toeleveringsnetwerken, en is het volgende voorbeeld van een geopolitieke schok die de wereldhandel beïnvloedt.

Met de Brexit en de coronacrisis – en de bijbehorende wereldwijde lockdowns en verstoringen van productieketens – nog vers in het geheugen, zorgen deze geopolitieke gebeurtenissen er mede voor dat ongebreidelde globalisering steeds meer ter discussie staat. Geluiden om minder afhankelijk te zijn van het buitenland – voor bijvoorbeeld medicijnen, energie en kritieke grondstoffen – worden steeds luider. En termen als ‘offshoring’ en ‘outsourcing’ worden in maatschappelijke debatten steeds meer vervangen door ‘re-shoring’, ‘near-shoring’, ‘friend-shoring’ en ‘decoupling’ (UNCTAD, 2023; WTO, 2023). De komende jaren zal blijken in hoeverre Nederlandse bedrijven deze strategie doorvoeren. Wereldwijd lijken bedrijven in ieder geval steeds vaker de mogelijkheden te onderzoeken voor het creëren van parallelle toeleveringsketens om veerkrachtiger te worden (The Economist, 2024). Geopolitieke gebeurtenissen zijn overigens niet de enige reden voor deze veranderende houding. Wereldwijde armoede en ongelijkheid, de gevolgen van klimaatverandering, evenals technologische ontwikkelingen – met name op het gebied van kunstmatige intelligentie – dragen ook bij aan een nieuw geluid over globalisering (The Economist, 2024; WTO, 2023).

Na twee jaren van een ongekende groei, nam de Nederlandse import- en exportwaarde van goederen af in 2023. Dat kwam mede doordat de enorme inflatie afnam en prijzen stabiliseerden. Maar dat is niet het hele verhaal. Want ook het handelsvolume van de Nederlandse goederenhandel nam af in 2023. Dat gold zowel voor de import als de export. Tegelijkertijd groeide de Nederlandse dienstenhandel door naar recordhoogte. Niet eerder importeerde en exporteerde ons land meer diensten dan in 2023. Vooral de gestegen dienstenprijzen waren hier verantwoordelijk voor. Zowel voor de goederen als de diensten blijft Nederland wereldwijd een belangrijke handelspartner; Nederland blijft zich met een stabiel aandeel handhaven in de top 10‑landen van de verschillende handelsstomen.

Nederland is een handelsland bij uitstek. En die handel legt ons land geen windeieren. Aan de export van goederen van Nederlandse makelij, wederuitvoer en diensten verdiende Nederland 337 miljard euro in 2022, goed voor ruim 35 procent van het Nederlandse bbp. En maar liefst 31,4 procent van de Nederlandse werkgelegenheid was te relateren aan de export. Dit komt overeen met 2,6 miljoen voltijdbanen, die direct of indirect gerelateerd zijn aan de Nederlandse export van goederen en diensten.

Niet alles wat Nederland invoert is daadwerkelijk bedoeld voor de Nederlandse markt. Ons land fungeert als belangrijk knooppunt in wereldwijde handel, waarbij het een belangrijke spil vormt voor het Europese achterland. Zo was meer dan de helft van de goedereninvoer bestemd voor wederuitvoer in 2022. En twee derde van de intermediaire goedereninvoer – die door bedrijven in Nederland verder verwerkt worden – heeft ook het buitenland als eindbestemming. In de periode tussen 2019 en 2022 is de Nederlandse economie relatief minder gaan overhouden per euro aan uitvoer van goederen van Nederlandse makelij en wederuitvoer. Dit komt omdat er relatief meer invoer is gebruikt om de uitvoer te verwezenlijken, vooral door prijsstijgingen van ingevoerde goederen. De verdiensten per euro aan dienstenuitvoer zijn in diezelfde periode juist licht toegenomen.

Internationale handel levert de Nederlandse economie en maatschappij dus veel op. We kunnen ook niet zonder de invoer van goederen. Sommige grondstoffen en producten zijn in Nederland simpelweg niet – of in onvoldoende mate – te verkrijgen. Toch zit hier ook een schaduwzijde aan. Zo was in 2020 de mondiale landvoetafdruk van de Nederlandse invoer ongeveer 13 keer de landoppervlakte van Nederland. Rekenen we de invoer bedoeld voor uitvoer niet mee, dan was dat nog steeds bijna 4 keer het landoppervlakte van Nederland. Het betreft dan grotendeels akkers. De grondstof- en broeikasgasvoetafdruk van de Nederlandse import kwam neer op respectievelijk 1 687 miljard kilogram en 505 miljard kilogram CO₂‑equivalent.

Internationalisering en buitenlandse investeringen horen bij elkaar. Ze zorgen voor uitwisseling van kapitaal en kennis tussen economieën, wat de productiviteit en welvaart in beide landen doorgaans ten goede komt. Nederland speelt hierin een grote rol en behoort tot de top van de wereld als het gaat om inkomende en uitgaande investeringen. Nederland investeert veel in het VK en de VS, en ontvangt ook veel investeringen uit die landen. Hoewel slechts twee procent van het Nederlandse bedrijfsleven uit Nederlandse of buitenlandse multinationals bestaat, creëerden zij in 2022 wel respectievelijk 19 en 18 procent van de werkgelegenheid in ons land. Duitsland blijft het favoriete investeringsland voor Nederlandse multinationals.

In onderstaande tabel is een selectie aan kerncijfers weergegeven, die in deze publicatie verder besproken wordt. Het laatste nieuws en andere rapporten op het gebied van globalisering – zoals de Internationaliseringmonitor – is te vinden in ons dossier.

	Waarde
	mln euro
Bruto Binnenlands Product (2023*)
Bbp
In werkelijke prijzen	1 034 086
Internationale handel in goederen (2023*)
Export
Totaal	686 623
waarvan:
Duitsland	155 645
België	79 586
Frankrijk	55 381
Verenigd Koninkrijk (incl. Noord-Ierland)	43 074
Verenigde Staten	34 772
Italië	28 417
Spanje	22 078
Polen	19 322
China	18 112
Zweden	14 843
Import
Totaal	614 860
waarvan:
Duitsland	103 112
Verenigde Staten	64 096
België	62 772
China	51 491
Verenigd Koninkrijk (incl. Noord-Ierland)	31 210
Frankrijk	21 627
Noorwegen	19 964
Italië	15 316
Polen	13 667
Ierland	12 454
Internationale handel in diensten (2023*)
Export
Totaal	290 807
waarvan:
Duitsland	40 590
Verenigde Staten	30 994
Verenigd Koninkrijk	28 925
Ierland	20 325
Frankrijk	17 681
Zwitserland	17 639
België	17 121
Italië	8 134
Spanje	7 198
Zweden	6 685
Import
Totaal	273 323
waarvan:
Verenigde Staten	50 240
Verenigd Koninkrijk	33 223
Duitsland	32 335
Ierland	22 631
Frankrijk	18 773
België	18 351
Spanje	7 736
Italië	6 956
Polen	6 471
India	6 218
Verdiensten dankzij de export (2022*)
Totaal	336 627
waarvan:
Nederlandse makelij	165 334
Wederuitvoer	41 029
Diensten	130 265
	dzd vte
Werkgelegenheid dankzij de export, in vte (2022*)
Totaal	2 554
Direct
Totaal	1 108
waarvan:
Goederen Nederlandse makelij	438
Wederuitvoer	48
Diensten	622
Indirect
Totaal	1 446
waarvan:
Goederen Nederlandse makelij	670
Wederuitvoer	259
Diensten	517

Nederland Handelsland 2024: export, import en investeringen is een publicatie die het Expertisecentrum Globalisering van het CBS heeft ontwikkeld op verzoek van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit betreft de zesde editie. De publicatie bevat jaarlijks terugkerende kerngegevens en indicatoren over de internationalisering van de Nederlandse economie en bedrijfsleven, evenals cijfers over actuele trends. Deze kerngegevens, indicatoren en beschrijvende trends geven een snel inzicht tot de belangrijkste aspecten van internationale handel en de rol van Nederland in wereldwijde productieketens.

De publicatie bestaat uit zeven beschrijvende hoofdstukken, rijkelijk geïllustreerd met figuren, infographics en tabellen. In deze hoofdstukken worden de belangrijkste trends, cijfers en ontwikkelingen gepresenteerd over het jaar 2023 en waar mogelijk wordt al een doorkijkje naar 2024 gegeven. Daar waar geen cijfers van het jaar 2023 beschikbaar zijn, worden de meest recente beschikbare cijfers gebruikt. De datasets waarmee de figuren, tabellen en infographics in deze hoofdstukken tot stand zijn gekomen, zijn dermate omvangrijk dat ze niet volledig in de publicatie opgenomen zijn. Deze zijn wel te downloaden op de landingspagina van deze publicatie.

Zoals gebruikelijk begint de publicatie met een dashboard met infographics, dat een overzicht geeft van enkele belangrijke resultaten uit de hoofdstukken. In de daaropvolgende hoofdstukken staan de volgende vragen centraal:

• Wat zijn enkele actuele ontwikkelingen op het gebied van internationale handel (hoofdstuk 2)? In deze editie zoomen we in op de zogenaamde ‘China plus one-strategie’, de invoer van producten met kritieke en strategische grondstoffen, en ten slotte, de handel met het Verenigd Koninkrijk enkele jaren na de Brexit.
• Hoeveel en welke goederen verhandelt Nederland en met welke landen (hoofdstuk 3)?
• Hoeveel en welke diensten verhandelt Nederland en met welke landen (hoofdstuk 4)?
• Hoeveel wordt er internationaal door Nederland en in Nederland geïnvesteerd (hoofdstuk 5)?
• Wat verdient Nederland aan de export en hoeveel werkgelegenheid is hiermee gemoeid (hoofdstuk 6)?
• Hoe sijpelt de invoer van goederen en diensten door in de Nederlandse economie (hoofdstuk 7)?
• Hoe groot is de Nederlandse voetafdruk door invoer (hoofdstuk 8)?

Wat is er veranderd ten opzichte van de editie in 2023?

Zoals eerder aangehaald bevat de publicatie Nederland Handelsland jaarlijks terugkerende kerngegevens en indicatoren. Hierdoor zijn trends en ontwikkelingen over de internationalisering van de Nederlandse economie en bedrijfsleven goed te volgen. Toch zijn we in enkele gevallen genoodzaakt om wijzigingen door te voeren. Meestal liggen methodologische veranderingen in de statistiekproductie hieraan ten grondslag, of de beschikbaarheid van (externe) data. In de overige gevallen zijn het bewuste keuzes om beter aan te sluiten bij de actuele informatiebehoefte.

In hoofdstuk 2 komen ieder jaar nieuwe thema’s aan bod die relevant zijn en op dat moment een rol spelen in de Nederlandse internationale handel of investeringen. Dit jaar lichten we de goederenhandel met China en andere Aziatische landen uit, de handel in producten met kritieke en strategische grondstoffen en de goederenhandel met het VK enkele jaren na de Brexit.

Omdat de waardeontwikkeling van handel niet het hele verhaal vertelt, is in deze publicatie extra aandacht voor de volume- en prijsontwikkelingen van de Nederlandse handel. In hoofdstuk 3 lichten we naast de waardeontwikkelingen van de internationale handel nu ook volume- en prijsontwikkelingen van de Nederlandse goederenhandel uit. Daarbij maken we onderscheid naar productengroepen, landen en de belangrijkste producten in meer detail.

In hoofdstuk 6 splitsen we de exportverdiensten door export van Nederlandse makelij nu ook uit naar producten, winsten en lonen. Daarnaast is ook hier extra aandacht voor prijs- en volumeontwikkelingen. De gewerkte uren ten behoeve van de export onderscheiden we nu ook naar opleidingsniveau en geslacht.

Ook in hoofdstuk 7 lichten we voor het eerst prijs- en volumeontwikkelingen uit, naast de waardeontwikkeling van de internationale handel.

De informatie over de voetafdruk van de Nederlandse invoer is in deze editie niet langer een paragraaf binnen hoofdstuk 7. We hebben besloten dat dit onderwerp een eigen hoofdstuk verdient. Om die reden is er een hoofdstuk toegevoegd aan deze editie van Nederland Handelsland: hoofdstuk 8. Bij het maken van deze cijfers is overgestapt naar een nieuwe databron, van de GLORIA MRIO-tabel naar de PBL-FIGARO-tabel. Deze tabel biedt meer informatie, maar is wel gedateerder.

Literatuur

Open literatuurlijst