Samenstelling en geografische dimensie van de Nederlandse goederenhandel
Dit hoofdstuk gaat in op de samenstelling en geografische dimensie van de Nederlandse goederenhandel. Hoe zag het Nederlandse handelsportfolio eruit in 2022? Welke goederen werden minder in- of uitgevoerd, en welke juist meer? Wat zijn de belangrijkste landen van herkomst en bestemming voor de Nederlandse handel in goederen? Hoe belangrijk is Nederland voor de goederenhandel van alle andere landen in de wereld? Hoe ontwikkelt het Nederlandse marktaandeel in de wereldhandel zich? Dit hoofdstuk geeft antwoord op deze en vele andere vragen door de samenstelling en geografische dimensie van de Nederlandse goederenexport en -import te analyseren.
3.1Belangrijkste bevindingen
Nederlandse goederenexport in 2022
- Nederlandse goederenexport steeg in 2022 met 30,4 procent tot 731,4 miljard euro. De stijging in exportvolume bedroeg 2,3 procent ten opzichte van 2021. Dit duidt op fors hogere exportprijzen.
- Qua waarde groeide de wederuitvoer in 2022 harder dan de uitvoer van Nederlandse makelij. Dat komt omdat er een relatief grote stijging van de wederuitvoer van minerale brandstoffen plaatsvond.
- In de export naar werelddelen blijven de verhoudingen elk jaar stabiel. Europese landen blijven met 78 procent van de exportwaarde verreweg de belangrijkste exportbestemming. Duitsland, België en Frankrijk waren in 2022 de belangrijkste bestemmingen voor de Nederlandse goederenexport (zie figuur 3.1.1).
- Meer dan de helft (55 procent) van de Nederlandse goederenexport is bestemd voor de vijf grootste exportpartners. Duitsland is in iedere productcategorie de grootste ontvanger, met name bij de minerale brandstoffen is het aandeel van dat land groot.
- Vervoermaterieel bestond in 2022 voor twee derde uit export van Nederlandse makelij, de export van chemische producten, minerale brandstoffen, voeding en dranken en grondstoffen bestond tevens voor meer dan de helft uit goederen van Nederlandse makelij. Bij de export van machines en apparaten en van fabricaten betreft juist ruim 60 procent van de waarde wederuitvoer. De goederenexport naar EU-landen bestaat voor een relatief groot deel uit wederuitvoer; de export naar het VK, de VS, China, Taiwan en Zuid-Korea bestaat voor het grootste deel uit goederen van Nederlandse makelij.
- Aardolieproducten zijn de grootste goederengroep in de uitvoer, daarna aardgas, telefoons, modems en routers en machines en toestellen.
Nederlandse goederenimport in 2022
- De totale goederenimport steeg in 2022 ten opzichte van 2021 met 36,8 procent tot ruim 677 miljard euro. Het importvolume steeg veel minder sterk, met 2,3 procent.
- Europese landen vormen de belangrijkste herkomstlanden voor de Nederlandse goederenimport. Het belang van de VS als herkomstland neemt door de gestegen aardgasimport (LNG) relatief gezien veel toe. Waar vóór de oorlog in Oekraïne veel aardgas uit Rusland kwam, heeft de daling van de relatieve positie van Rusland de weg vrij gemaakt voor andere landen.
- Iets minder dan de helft (49 procent) van de Nederlandse import komt uit de vijf grootste importpartners, met als drie belangrijkste partners Duitsland, België en China (zie figuur 3.1.1).
- De grootste goederengroepen bij de invoer zijn aardgas, ruwe aardolie en aardolieproducten. De waarde van deze productgroepen is enorm gegroeid t.o.v. 2019, waarvoor vooral prijsstijgingen verantwoordelijk zijn. Daarnaast worden consumentenelektronica (telefoons, modems, computers, laptops en tablets) veel ingevoerd, die voor een deel ook weer worden (weder)uitgevoerd.
Belang van Nederland in wereldexport en -import
- Nederland was in 2021 verantwoordelijk voor 3,1 procent van de wereldexport. In rangorde was Nederland na China, de VS, Duitsland, Japan en Zuid-Korea het zesde exportland ter wereld. Het aandeel van Nederland is sinds 2015 met 0,3 procentpunt gegroeid op de wereldwijde exportmarkt van goederen.
- Wereldwijd was Nederland in 2021 de achtste goederenimporteur, na de VS, China, Duitsland, Japan, Frankrijk, Hongkong en het VK. Nederland droeg in 2021 voor 3,2 procent bij aan de wereldwijde import van goederen. Daarmee is de Nederlandse bijdrage in de wereldimport tussen 1970 en 2021 met 1,1 procentpunt afgenomen.
Hoe belangrijk is Nederland voor andere economieën als handelspartner?
- Het Nederlandse aandeel in de Belgische goederenimport bedroeg in 2021 18 procent en België is daarmee het land dat voor het grootste deel afhankelijk is van goederen afkomstig uit Nederland (zie figuur 3.1.1). Voor Duitsland is Nederland de op één na belangrijkste goederenleverancier. Het Nederlandse aandeel in de Britse goederenimport was in 2021 zo’n 0,9 procentpunt lager dan in 2019. Nederland had in 2021 wel een groter aandeel in de Poolse en Taiwanese goederenimport.
- Ook als importeur van goederen staat Nederland er bij veel landen goed voor (zie figuur 3.1.1). Denk hierbij bijvoorbeeld aan IJsland, België en Ivoorkust. In 2021 was 12,4 procent van alle Belgische goederenexport bestemd voor Nederland. Daarmee was Nederland de derde exportbestemming voor België. Het Nederlandse aandeel in de Noorse en Russische goederenexport kromp in 2021. Nederland had in 2021 wel een groter aandeel in de goederenexport van Hongkong en Oekraïne.
Terugleggen CBS cijfers internationale handel in goederen
Het CBS publiceert met ingang van 2023 de tabellen op StatLine over de internationale handel in goederen volgens twee verschillende methodes:
- Eigendomsoverdracht: goederentransacties waarbij een Nederlands bedrijf of persoon het economisch eigendom van de goederen overdraagt aan een buitenlands bedrijf of persoon en omgekeerd;
- Grensoverschrijding: goederenbewegingen waarbij de goederen fysiek de Nederlandse landsgrens passeren, zonder dat hierbij altijd sprake is van economische eigendomsoverdracht.
Vanwege een herontwerp van de statistiek Internationale Handel in Goederen per 2021 is er sprake van een trendbreuk in de reeksen voor internationale handel in goederen. Bij de cijfers volgens grensoverschrijding is door deze breuk de invoer van 2021 zo’n 5 miljard euro hoger en de uitvoer zo’n 1 miljard euro lager dan volgens de oude methode. Daarnaast wordt een groter deel van de handelswaarde toegeschreven aan de quasi-doorvoer dan voorheen. Aan de inkomende kant is de quasi-doorvoer met 23 miljard euro naar boven bijgesteld en aan de uitgaande kant met 32 miljard euro voor 2021. Bij de cijfers volgens eigendomsoverdracht is door deze breuk de invoer van 2021 zo’n 10 miljard euro lager en de uitvoer zo’n 1 miljard euro hoger. Door de herziening zijn de cijfers over 2021 niet goed vergelijkbaar met die over 2020 (zie ook CBS, 2023a).
Er zijn dus twee afzonderlijke tijdreeksen ontstaan. Om een consistente ontwikkeling over een langere tijd weer te kunnen geven is er een teruggelegde tijdreeks gemaakt voor deze publicatie. In dit hoofdstuk wordt het principe van grensoverschrijding gehanteerd. Het is mogelijk deze teruggelegde reeks te maken omdat er voor 2021 zowel cijfers beschikbaar zijn volgens de oude als volgens de nieuwe methode. Hiermee worden de trendmatige ontwikkelingen uit oude jaren gekoppeld aan de waarden uit de jaren met een nieuwe methode. Deze tijdreeks wordt niet gepubliceerd op StatLine, maar wordt enkel gebruikt in publicaties waar tijdreeksen gewenst zijn om meerjarige ontwikkelingen te analyseren.
Leeswijzer
Dit hoofdstuk behandelt zowel de samenstelling als de geografische dimensie van de Nederlandse goederenhandel. In paragraaf 3.2 t/m 3.4 kijken we vanuit een Nederlands perspectief. In paragraaf 3.2 beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen (in termen van waarde en volume) voor de Nederlandse goederenhandel aan de hand van CBS cijfers. Er wordt ook uiteengezet hoe belangrijk de verschillende continenten zijn voor de Nederlandse goederenhandel. In paragraaf 3.3 wordt de Nederlandse goederenexport in meer detail besproken. Hoe is de Nederlandse export samengesteld? Hoe belangrijk zijn andere landen voor de Nederlandse goederenexport? Details over de goederenimport staan in paragraaf 3.4. In paragraaf 3.5 t/m 3.6 draaien we de rollen om en kijken we vanuit het perspectief van de rest van de wereld. Hierbij wordt data gebruikt van CEPII.noot1 Het belang van Nederland als goederenleverancier en afnemer voor andere economieën komt aan bod in respectievelijk paragraaf 3.5 en 3.6.
3.2Belangrijkste ontwikkelingen Nederlandse goederenhandel
Stijging in goederenexport zet door in 2022
In 2022 exporteerde Nederland voor 731,4 miljard euro aan goederen naar het buitenland. Figuur 3.2.1 laat de verdeling tussen uitvoer van Nederlandse producten en wederuitvoer zien. De wederuitvoer bestaat uit goederen die Nederland importeert en vrijwel zonder bewerking ook weer exporteert. Belangrijk hierbij is dat de goederen in Nederlands eigendom zijn geweest. Logischerwijs wordt aan een euro wederuitvoer veel minder verdiend dan aan een euro uitvoer Nederlands product, bedrijven voegen hierbij immers weinig waarde toe. Uit hoofdstuk 6 van deze publicatie blijkt dat, gemiddeld, één euro wederuitvoer 12 eurocent aan verdiensten opleverde in 2021; bij de uitvoer van Nederlandse makelij was dat 55 cent per euro. 50,4 procent van de uitvoerwaarde in 2022 betrof wederuitvoer. De overige 49,6 procent was uitvoer van Nederlands product. Daarmee is de wederuitvoer voor het eerst groter dan de export van Nederlandse makelij. Tot en met 2021 was het aandeel Nederlands product het grootst, al kwamen de percentages elk jaar dichter bij elkaar te liggen.
| Jaar | Nederlandse makelij | Wederuitvoer |
|---|---|---|
| 2022* | 363,1 | 368,3 |
| 2021* | 289,3 | 271,7 |
| 2019 | 261,6 | 233,4 |
| 2015 | 220,8 | 185,1 |
De waarde van de wederuitvoer en uitvoer van goederen van Nederlandse makelij groeide met respectievelijk 36 en 26 procent in 2022. De reden voor de grotere stijging van de wederuitvoer is dat er een relatief grote stijging van de wederuitvoer van minerale brandstoffen plaatsvond. Ten opzichte van het gemiddelde van 2015–2021 steeg het aandeel wederuitvoer bij de minerale brandstoffen in 2022 dan ook met 10 procentpunt. Ook bij de kleinere productcategorie vervoermaterieel steeg het wederuitvoerpercentage met 5 procentpunt.
Waardestijging export fors hoger dan volumeontwikkeling
Het uitbreken van de oorlog in Oekraïne in februari 2022 en de daaropvolgende sancties voor Rusland zorgde voor ongekende prijsstijgingen in vrijwel alle productcategorieën maar met name bij voedingsmiddelen en minerale brandstoffen. Bovendien zorgde het opheffen van coronarestricties wereldwijd tot een toenemende vraag terwijl waardeketens nog verstoord waren door lockdowns, chiptekorten en torenhoge containerprijzen. De oorlog en hogere vraag naar goederen had effect op de jaar-op-jaar ontwikkeling van de export. De waarde steeg tussen 2021 en 2022 met 30,4 procent tot 731 miljard euro. In de periode 2015–2022 steeg de exportwaarde nog nooit eerder zo hard. In de periode 2019–2022, met 2019 als het laatste pre-coronajaar, steeg de absolute exportwaarde met 47,8 procent; daar waar de volumestijging van de goederenexport 8,8 procent bedroeg. Figuur 3.2.2 laat zien dat de volumestijging in 2022 beduidend kleiner was dan de waardestijging, wat duidt op fors hogere exportprijzen. Niettemin was de export in 2022 in volume ook nog 2,3 procent hoger dan in 2021.
| Jaar | Waarde | Volume |
|---|---|---|
| 2016 | 0,6 | 4,4 |
| 2017 | 10,2 | 6,0 |
| 2018 | 6,7 | 3,1 |
| 2019 | 3,1 | 1,3 |
| 2020 | -7,4 | -2,1 |
| 2021* | 22,4 | 8,6 |
| 2022* | 30,4 | 2,3 |
Als voorbeeld van de extreme waardestijgingen kan men aardgas nemen. De exportwaarde van aardgas nam tussen 2021 en 2022 met maar liefst 232 procent toe. Ook andere productgroepen kenden een flinke exportstijging. Zo steeg de waarde van kaas en wrongel met 36 procent en nam de export van personenauto’s met 34 procent toe tot 6,0 miljard euro. Mede door de prijsstijging bij de minerale brandstoffen kwam de productie van andere goederen zoals producten uit de glastuinbouw en kunstmest in de knel. Deze energie-intensieve goederen kenden dan ook een flinke stijging in exportwaarde in 2022. Zo steeg de exportwaarde van kunstmest in 2022 met 57 procent ten opzichte van 2021 (CBS, 2023b). Bovendien werd de aan- en uitvoer van goederen bemoeilijkt door restricties en handelsbarrières, zie ook hoofdstuk 2 over de handelsontwikkelingen m.b.t. de sancties tegen Rusland.
Europa blijft onverminderd belangrijk als exportbestemming
Net als in alle voorgaande jaren blijft het exportaandeel van Europa verreweg het belangrijkst in de totale goederenexport van Nederland, zie figuur 3.2.3. Van alle exportwaarde in 2022 betrof 78 procent export naar een Europees land. Net zoals de export naar andere continenten en werelddelen liggen de verhoudingen elk jaar erg stabiel. Met belangrijke zee- en luchthavens in Nederland, is Nederland een belangrijk logistiek knooppunt in de goederenhandel naar andere Europese landen. De wederuitvoer als percentage van de totale uitvoer steeg voor Duitsland bijvoorbeeld van 59 procent in 2021 naar 62 procent in 2022. Het aandeel van Azië als exportbestemming van Nederlandse goederen liep in de periode 2020–2022 iets terug, van 12 naar 10 procent. Bij de import zien we daarentegen een toenemend belang van China en andere Zuid-Aziatische landen. Zie hiervoor figuur 3.4.2 en paragraaf 3.4.
| Jaar | Europa | Amerika | Azië | Afrika | Overig |
|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 314,4 | 29,9 | 45,3 | 13,8 | 2,5 |
| 2019 | 371,7 | 42,2 | 54,4 | 16,4 | 10,3 |
| 2021* | 430,5 | 44,0 | 59,5 | 16,5 | 10,5 |
| 2022* | 570,7 | 55,3 | 70,3 | 21,5 | 13,6 |
Importwaarde stijgt in 2022 onverminderd door
In 2022 werd door Nederland ook voor een recordbedrag geïmporteerd. In figuur 3.2.4 zien we dat de importwaarde met bijna 37 procent steeg ten opzichte van 2021 tot 677 miljard euro. De belangrijkste oorzaak van deze stijging waren wederom de fors hogere importprijzen. Het importvolume steeg in 2022 met 2,3 procent ten opzichte van 2021. In de periode 2019–2022, met 2019 als het laatste pre-coronajaar, steeg de importwaarde met 55,8 procent; daar waar de volumestijging 8,4 procent bedroeg. Bovendien was de stijging van de importwaarde (36,8 procent) groter dan de stijging van de exportwaarde (30,4 procent).
| Jaar | Waarde | Volume |
|---|---|---|
| 2016 | -1,4 | 5,4 |
| 2017 | 10,1 | 5,7 |
| 2018 | 8,1 | 4 |
| 2019 | 3,9 | 5,2 |
| 2020 | -8,8 | -2,5 |
| 2021* | 24,8 | 8,7 |
| 2022* | 36,8 | 2,3 |
Belang Noord-Amerika als herkomst goederenimport stijgt
Europese landen zijn ook in 2022 de belangrijkste herkomstlanden voor de Nederlandse goederenimport, zie figuur 3.2.5. Door de flink gestegen importwaarde van minerale brandstoffen, die vanwege de oorlog tussen Rusland en Oekraïne vaker uit andere regio’s werden ingevoerd, is het belang van Europa als herkomstregio wel iets teruggelopen. Van 64 procent in 2021 tot 60 procent in 2022. Vóór het uitbreken van de oorlog in Oekraïne werd tussen 2015 en 2021 gemiddeld 28,5 procent van alle aardgas en ruwe aardolie uit Rusland geïmporteerd. Nu hebben de Verenigde Staten deze importstroom voor een belangrijk deel overgenomen. Zij wonnen relatief gezien veel aan importaandeel. Nederland kende vóór 2021 vanuit de VS geen import van vloeibaar aardgas, ook bekend als LNG. In 2022 was dit, mede door de sterk gestegen prijzen, de belangrijkste productgroep afkomstig uit de VS (zie ook Lalkens & van Dijk, 2023).
Azië kent in de periode 2015–2022 een constant aandeel in de import van goederen. Er tekenen zich daarentegen wel grote verschillen tussen landen af. Zo is het aandeel van China als land van herkomst voor de Nederlandse importwaarde tussen 2015 en 2022 gestegen van 8,2 tot 9,5 procent. Japan kende een daling van 1,9 procent in 2015 tot 1,3 procent van de totale importwaarde in 2022. Voor een uitgebreide analyse van het belang van de handel met China verwijzen we naar hoofdstuk 2 van deze publicatie. De ontwikkeling van de belangrijkste export- en importpartners wordt beschreven in paragraaf 3.3 en 3.4.
Afrika had in 2022 ook een relatief belangrijkere positie ten opzichte van voorgaande jaren. Zo steeg het importaandeel van de twee belangrijkste Afrikaanse handelspartners Angola en Nigeria met respectievelijk 0,7 en 0,2 procentpunt ten opzichte van 2021. Met name de ontwikkeling van Angola is opvallend te noemen. Waar er vóór 2021 nog geen LNG vanuit Angola werd geïmporteerd, was het in 2022 de zevende belangrijkste importpartner van vloeibaar aardgas, met een waarde van 2,9 miljard euro. De daling van de relatieve positie van Rusland op de Europese gas- en oliemarkt heeft de weg vrij gemaakt voor andere spelers (zie ook Lalkens & van Dijk, 2023; NOS Nieuws, 2022).
| Jaar | Europa | Amerika | Azië | Afrika | Overig |
|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 228,6 | 39,2 | 75,6 | 11,6 | 1,3 |
| 2019 | 273,0 | 49,6 | 94,0 | 12,1 | 5,7 |
| 2021* | 316,4 | 56,7 | 103,1 | 12,8 | 5,5 |
| 2022* | 408,3 | 85,7 | 150,0 | 25,5 | 7,2 |
3.3Nederlandse goederenexport in detail
Export minerale brandstoffen kent een verdubbeling t.o.v. 2021
De Nederlandse goederenexport had in 2022 een waarde van 731 miljard euro. Dat is 30,4 procent meer dan in 2021. Een belangrijke verklaring voor deze waardestijging is de stijging van de prijzen van minerale brandstoffen. Mede hierdoor waren de minerale brandstoffen de belangrijkste productcategorie voor de export in 2022, zie figuur 3.3.1. In 2021 hadden de minerale brandstoffen een waarde van 79,4 miljard euro en was deze productcategorie goed voor 14 procent van de totale exportwaarde. In 2022 was dit opgelopen naar 161,1 miljard euro en was het met 22 procent de belangrijkste exportcategorie. In de periode 2015–2021 vormden machines en apparaten nog de belangrijkste groep exportproducten. Naast de forse stijging bij de minerale brandstoffen lieten alle andere productcategorieën ook een stijging in waarde zien ten opzichte van 2021.
| Productcategorie | 2022* | 2021* | 2019 | 2015 |
|---|---|---|---|---|
| Minerale brandstoffen | 161,1 | 79,4 | 72,6 | 60,4 |
| Machines en apparaten | 147,2 | 123,7 | 113,4 | 89,1 |
| Fabricaten | 140,6 | 118,5 | 103,0 | 81,2 |
| Chemische producten | 124,4 | 102,9 | 82,0 | 70,8 |
| Voeding en dranken | 87,0 | 72,7 | 67,9 | 57,4 |
| Grondstoffen en natuurproducten | 39,5 | 35,7 | 28,7 | 25,8 |
| Vervoermaterieel | 31,5 | 28,0 | 27,4 | 21,1 |
Duitsland, België en Frankrijk belangrijkste exportpartners
Figuur 3.3.2 laat zien dat de belangrijkste exportpartners al jaren onze buurlanden Duitsland, België en Frankrijk zijn. Het relatieve belang van Duitsland nam in 2022 toe (22,6 procent in 2021; 24,5 procent in 2022). Met een stijging van 42 procent jaar-op-jaar is Duitsland ook de grootste stijger in de top 15 van exportbestemmingen. Ook hier was een belangrijke verklaring de prijsstijging van minerale brandstoffen en het grote aandeel van Duitsland in de Nederlandse export van minerale brandstoffen in 2022. In januari 2021 was de prijs van een vat North Sea Brent olie nog 55,3 dollar. In juni 2022 was deze prijs opgelopen tot 116,6 dollar. Onder meer de aardgasleveringen die Nederland deed aan Duitsland met de daarbij flink gestegen prijzen zorgden voor de grote groei (CBS, 2022a). Ook voor de andere top 3 handelspartners België en Frankrijk wordt een belangrijk deel van de exportstijging verklaard door de uitvoer van minerale brandstoffen. Voor alle partners in de top 15 steeg de exportwaarde in 2022 ten opzichte van 2021.
Het Verenigd Koninkrijk, de vierde belangrijkste exportpartner, had een relatief kleine stijging met zo’n 20 procent. Dat heeft deels te maken met de typen producten die we naar het VK uitvoeren (relatief weinig minerale brandstoffen), en mogelijk ook doordat het VK sinds de Brexit voor Nederlandse bedrijven een minder aantrekkelijke handelspartner geworden is. De export van grondstoffen en natuurproducten (diverse producten waaronder bloemen en planten) naar het VK nam zelfs af met 2,1 procent ten opzichte van 2021. De wederuitvoer en uitvoer van Nederlandse makelij naar het VK hadden een vergelijkbare groei tussen 2021 en 2022. Ook de exportwaarde naar de VS en Polen (beiden +27 procent) en Zweden (+29 procent) nam fors toe. Export naar China groeide met slechts 11 procent tussen 2022 en 2021. Een van de weinige handelspartners die in 2022 minder Nederlandse export ontving dan in 2021 was Rusland. De sancties ingesteld naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne zijn hier een belangrijke verklaring voor. In hoofdstuk 2 wordt verder ingegaan op de handelsrelatie met Rusland. Vooral de export van in Nederland geproduceerde vrachtvoertuigen en bussen naar Rusland daalde (CBS, 2022b).
| Exportpartner | 2022* | 2021* | 2019 | 2015 |
|---|---|---|---|---|
| Duitsland | 179,3 | 126,6 | 107,1 | 93,1 |
| België | 88,1 | 66,9 | 56,3 | 46,8 |
| Frankrijk | 59,1 | 45,3 | 38,6 | 32,0 |
| Verenigd Koninkrijk |
43,3 | 35,9 | 39,8 | 36,5 |
| Verenigde Staten |
34,4 | 27,2 | 25,8 | 17,5 |
| Italië | 30,1 | 23,7 | 19,1 | 16,3 |
| Spanje | 21,7 | 17,3 | 14,8 | 11,5 |
| Polen | 19,7 | 15,5 | 11,3 | 9,3 |
| Zweden | 14,8 | 11,5 | 9,4 | 7,4 |
| China | 14,6 | 13,2 | 12,1 | 8,2 |
| Taiwan | 11,3 | 9,6 | 7,9 | 2,7 |
| Denemarken | 9,3 | 7,6 | 6,0 | 5,5 |
| Tsjechië | 9,1 | 7,3 | 6,4 | 5,6 |
| Oostenrijk | 8,6 | 6,9 | 6,0 | 4,7 |
| Zwitserland | 8,5 | 7,4 | 6,5 | 5,3 |
Meer dan helft van de export naar top 5 handelspartners
Meer dan de helft (55 procent) van de Nederlandse goederenexport is bestemd voor de vijf grootste exportpartners: Duitsland, België, Frankrijk, het VK en de VS. Bij de minerale brandstoffen is het aandeel van de top 5 bestemmingen het grootst met 67 procent van de totale uitvoer. De uitvoer van machines en apparaten is met een aandeel van 44 procent het minst geconcentreerd in de belangrijkste bestemmingen. Net als in 2021 heeft Duitsland voor iedere productcategorie de grootste waarde, zie figuur 3.3.3. De Duitse dominantie in de export is met name groot bij de minerale brandstoffen: ruim 35 procent van de totale Nederlandse export van deze goederen gaat naar Duitsland. Dit betreft ook veel wederuitvoer van ruwe aardolie en (vloeibaar) aardgas. Ook in de productcategorieën machines en apparaten, chemische producten en vervoermaterieel nam het aandeel van Duitsland in de export toe ten opzichte van een jaar eerder.
| productcategorie | Duitsland | België | Frankrijk | Verenigd Koninkrijk | Verenigde Staten | Overig |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Minerale brandstoffen | 57 | 28,9 | 10,9 | 5,9 | 5,3 | 53,2 |
| Machines en apparaten | 26,6 | 8,7 | 10,8 | 9,7 | 9,5 | 81,9 |
| Fabricaten | 33,1 | 15,3 | 13,8 | 9,1 | 7 | 62,4 |
| Chemische producten | 25,9 | 17 | 11,2 | 7,2 | 7,2 | 55,9 |
| Voeding en dranken | 20,1 | 10,6 | 7,6 | 6,5 | 2,5 | 39,7 |
| Grondstoffen en natuurproducten | 10,5 | 4,9 | 2,3 | 2,5 | 1,1 | 18,1 |
| Vervoermaterieel | 6,2 | 2,8 | 2,5 | 2,4 | 1,8 | 15,9 |
Twee derde export van vervoermaterieel is Nederlandse makelij
Wanneer we inzoomen op de grootste productcategorieën, zien we in figuur 3.3.4 grote verschillen in het aandeel wederuitvoer. Zo bestaat de export van vervoermaterieel gemiddeld voor 32 procent uit wederuitvoer. Een aantal goederen in deze productcategorie betreft voornamelijk Nederlandse makelij (goederen zoals boten en bussen). Bij personenauto’s bestond in 2022 bijna de helft van de exportwaarde uit wederuitvoer.
Zowel de export van machines en apparaten als de export van fabricaten bestond in 2022 voor ruim 60 procent uit wederuitvoer. Nederland is een belangrijk punt van aankomst van goederen uit landen wereldwijd. Kleding, fruit, aardolie en aardgas, chips en halfgeleiders, en consumentenelektronica zoals computers, telefoons en modems zijn voorbeelden van goederen die in Nederland binnenkomen en zonder significante bewerking in het buitenland verkocht worden. Dit gebeurt deels in de vorm van wederuitvoer, waarbij Nederlandse bedrijven betrokken zijn. Wanneer buitenlandse bedrijven goederen importeren, niet of nauwelijks bewerken en via Nederland weer exporteren, noemen we dat quasi-doorvoer. Deze vorm van internationale handel blijft in dit hoofdstuk buiten beschouwing, maar de goederen en handelspartners die relatief veel betrokken zijn bij wederuitvoer, zijn dat over het algemeen ook bij quasi-doorvoer.
De uitvoer van chemische producten, minerale brandstoffen, voeding en dranken en grondstoffen bestond elk voor meer dan de helft uit goederen van Nederlandse makelij. Bij de minerale brandstoffen komt dat voornamelijk door de export van geraffineerde aardolieproducten. Nederland produceert zelf amper aardolie, maar verwerkt wel op grote schaal ingevoerde ruwe olie tot brandstoffen als diesel, benzine en LPG, die vervolgens weer geëxporteerd worden als zijnde Nederlands product.
| productcategorie | Wederuitvoer | Nederlandse makelij |
|---|---|---|
| Minerale brandstoffen | 74,9 | 86,2 |
| Machines en apparaten | 89,7 | 57,6 |
| Fabricaten | 88,3 | 52,3 |
| Chemische producten | 60,2 | 64,2 |
| Voeding en dranken | 31,6 | 55,4 |
| Grondstoffen en natuurproducten | 13,5 | 25,9 |
| Vervoermaterieel | 10,0 | 21,5 |
Export naar EU-landen voor groot deel wederuitvoer
De bestemmingsmarkten variëren erg in de aandelen wederuitvoer en goederen van Nederlandse makelij uit Nederland. Zo zien we in figuur 3.3.5 dat met name de uitvoer naar partners dichtbij voor een groot deel uit wederuitvoer bestaat (zie ook CBS, 2023c voor de waarden van wederuitvoer en Nederlandse makelij). Voor Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje was dat ruim 60 procent in 2022. Bij de export naar het VK zijn goederen van Nederlandse makelij het belangrijkst; de wederuitvoer is verantwoordelijk voor 41 procent van de totale uitvoer. Bij de VS is dat maar 28 procent. Voor Denemarken en Zweden is dat allebei 55 procent, en voor China, Taiwan en Zuid-Korea bestaat respectievelijk 24, 8 en 14 procent van de export uit wederuitvoer. Afstand is hierbij een belangrijke factor: hoe verder het bestemmingsland van Nederland af ligt, hoe minder logisch het is dat Nederland als knooppunt van handel fungeert voor het betreffende land.
| land | Wederuitvoer | Nederlandse makelij |
|---|---|---|
| Duitsland | 62,3 | 37,7 |
| België | 56,2 | 43,8 |
| Frankrijk | 63,0 | 37,0 |
| Verenigd Koninkrijk |
40,6 | 59,4 |
| Verenigde Staten |
27,6 | 72,4 |
| Italië | 63,3 | 36,7 |
| Spanje | 61,0 | 39,0 |
| Polen | 60,5 | 39,5 |
| Zweden | 55,2 | 44,8 |
| China | 23,5 | 76,5 |
| Taiwan | 8,0 | 92,0 |
| Zuid-Korea | 13,8 | 86,2 |
| Denemarken | 54,9 | 45,1 |
| Tsjechië | 69,1 | 30,9 |
| Oostenrijk | 65,4 | 34,6 |
Minerale brandstoffen belangrijk exportproduct
In figuur 3.3.6 staan – gesorteerd naar waarde – de vijftien grootste producten die Nederland in 2022 exporteerde, met een onderscheid naar wederuitvoer en Nederlandse makelij. Geraffineerde aardolieproducten zijn verreweg het grootste exportproduct met een exportwaarde van ruim 80 miljard euro. De belangrijkste bestemmingen van de aardolieproducten zijn Duitsland, België, Nigeria, de VS en het VK. Ook de machines, bereide voedingsmiddelen als soepen en sauzen of groenten die in 2022 uitgevoerd werden, zijn veelal van Nederlandse makelij. Machines (bijvoorbeeld voor het fabriceren van microchips) gingen veelal ver weg, met respectievelijk Taiwan, Zuid-Korea, China en de VS als belangrijkste bestemmingen. Groenten gaan voornamelijk naar onze Duitse oosterburen, en ook België en het VK zijn belangrijke bestemmingslanden.
Aardgas, maar ook ruwe aardolie, telefoons, laptops en tablets, geneesmiddelen en farmaceutische producten betreffen voor een relatief groot aandeel wederuitvoer. Met name Duitsland, maar ook Frankrijk en België zijn voor hun energievoorziening deels afhankelijk van Nederlands aardgas (Been & McDonald, 2022). En hoewel Nederland in 2022 ook kampte met de hoge prijzen en teruggevallen leveringen uit Rusland, hebben we langlopende leveringscontracten met onze buurlanden waardoor de exportwaarde van aardgas in 2022 voor zo’n 20 procent uit Nederlands product bestond (Been & McDonald, 2022). Ook telefoons en laptops en tablets gingen met name naar Europese landen dichtbij Nederland: Duitsland, Frankrijk, België en het VK.
| goederengroep | Wederuitvoer | Nederlandse makelij |
|---|---|---|
| Geraffineerde producten van aardolie |
16,3 | 64,0 |
| Aardgas | 34,7 | 10,2 |
| (Mobiele) telefoons, modems, routers |
22,7 | 2,4 |
| Machines, toestellen (w.o. lithografie machines) |
1,7 | 21,8 |
| Andere chemische producten | 12,4 | 6,3 |
| Geneesmiddelen | 11,3 | 4,0 |
| Bloemen en planten | 2,3 | 11,7 |
| Medicinale en farmaceutische producten |
9,2 | 4,2 |
| Medische instrumenten en apparaten |
11,1 | 2,2 |
| Computers, laptops, tablets | 10,6 | 2,3 |
| Gefabriceerde artikelen | 9,1 | 3,3 |
| Bereide voedingsmiddelen | 2,4 | 6,7 |
| Groenten | 2,2 | 5,5 |
| 1)De ruwe aardolie en residuen van aardoliën horen ook in deze figuur, maar de waarde hiervan is geheim. | ||
3.4Nederlandse goederenimport in detail
Minerale brandstoffen belangrijkste productcategorie voor import
De totale goederenimport bedroeg in 2022 ruim 677 miljard euro. Dit was een stijging van 36,8 procent ten opzichte van 2021. Ook bij de import van goederen zien we dat, net als bij de export, de minerale brandstoffen het belangrijkst zijn. Deze productcategorie kende met 94 procent waardestijging een grote groei ten opzichte van 2021 en besloeg in 2022 25 procent van de totale goederenimport, zie figuur 3.4.1. Daarna volgden fabricaten met 22 procent en machines en apparaten met 21 procent. Andere grondstofproducten uit de categorie grondstoffen en natuurproducten kenden ook flinke stijgingen. Zo steeg de importprijs van aluminium in mei 2022 met 64,5 procent ten opzichte van dezelfde periode het jaar ervoor (CBS, 2022c). De import van vervoermaterieel bleef met 17 procent relatief gezien beperkt.
| Productcategorie | 2022* | 2021* | 2019 | 2015 |
|---|---|---|---|---|
| Minerale brandstoffen | 170,6 | 87,9 | 78,6 | 65,3 |
| Fabricaten | 147,6 | 118,1 | 100,8 | 81,3 |
| Machines en apparaten | 141,3 | 113,0 | 102,7 | 83,1 |
| Chemische producten | 91,6 | 70,9 | 55,4 | 47,2 |
| Voeding en dranken | 58,0 | 47,3 | 43,9 | 38,3 |
| Vervoermaterieel | 35,5 | 30,5 | 31,5 | 22,9 |
| Grondstoffen en natuurproducten | 32,0 | 26,8 | 21,3 | 18,4 |
Import minerale brandstoffen verschuift van Rusland naar VS en Noorwegen
Duitsland en België zijn voor zowel de export als de import onze belangrijkste handelspartners. Bij de import daalde hun aandeel in het totaal wel ten opzichte van 2021, zie figuur 3.4.2. Het aandeel van Duitsland in de Nederlandse import daalde van 17,9 procent in 2021 naar 15,3 procent in 2022. Voor België daalde het met 0,3 procentpunt tot 10,1 procent. De importaandelen van de VS en Noorwegen stegen relatief sterk met respectievelijk 0,9 en 0,7 procentpunt. Een deel van de verklaring ligt in de verschuiving van de import van minerale brandstoffen die voorheen uit Rusland kwam. Toch nam de invoer uit Rusland in 2022 ook toe. De Nederlandse invoerwaarde van minerale brandstoffen uit Rusland daalde door de Europees opgelegde sancties vanaf maart 2022. Toch kwam door de hogere prijzen de totale importwaarde uit dat land in 2022 hoger uit dan in 2021 (CBS, 2022b).
| Importpartner | 2022* | 2021* | 2019 | 2015 |
|---|---|---|---|---|
| Duitsland | 103,4 | 88,4 | 75,1 | 63,4 |
| België | 68,0 | 51,4 | 44,7 | 37,3 |
| China | 64,2 | 46,0 | 37,6 | 29,1 |
| Verenigde Staten |
57,1 | 37,1 | 34,3 | 27,1 |
| Verenigd Koninkrijk |
41,5 | 24,3 | 24,7 | 20,6 |
| Noorwegen | 25,7 | 15,6 | 12,0 | 11,9 |
| Frankrijk | 24,0 | 17,7 | 16,5 | 15,8 |
| Rusland | 22,2 | 19,8 | 16,8 | 14,6 |
| Italië | 16,7 | 14,3 | 11,5 | 8,8 |
| Polen | 13,6 | 10,9 | 9,0 | 7,2 |
| Spanje | 12,4 | 10,6 | 8,9 | 6,9 |
| Ierland | 11,0 | 8,4 | 7,3 | 4,7 |
| Zweden | 9,4 | 8,1 | 6,8 | 6,3 |
| Japan | 9,1 | 7,4 | 7,7 | 6,9 |
| Tsjechië | 8,1 | 5,6 | 5,1 | 5,1 |
Duitsland belangrijkste leverancier, maar aandeel neemt af
Uit figuur 3.4.3 blijkt dat iets minder dan de helft (49,4 procent) van de Nederlandse import uit de vijf grootste importpartners komt. Duitsland is het belangrijkste land van herkomst van met name vervoermaterieel (27 procent), voedingsmiddelen (19 procent) en chemische producten (21 procent). Ten opzichte van 2021 (en ook t.o.v. 2019) is Duitsland echter minder belangrijk geworden voor de Nederlandse import, een trend die al langer gaande is zoals Bouman (2023) ook al constateerde. De daling van het Duitse importaandeel speelt bij alle productcategorieën, maar met name bij fabricaten, vervoermaterieel en machines en apparaten. Uit België halen we, machines uitgezonderd, van iedere productcategorie zo’n 10–16 procent van de totale importwaarde. China is een belangrijke leverancier voor machines en apparaten (24 procent) en fabricaten (14 procent), de VS is in 2022 met name belangrijk bij de import van minerale brandstoffen (12 procent) en chemische producten (11 procent). Uit het VK halen we een relatief groot aandeel van de minerale brandstoffen (12 procent).
| productcategorie | Duitsland | België | China | Verenigde Staten | Verenigd Koninkrijk 1) | Totaal |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Chemische producten | 19,6 | 15 | 5,2 | 9,7 | 5,1 | 53,2 |
| Fabricaten | 26,8 | 13,8 | 20,1 | 11 | . | 87,5 |
| Grondstoffen en natuurproducten | 5,6 | 3,2 | 1,1 | 1,8 | 0,7 | 62,4 |
| Machines en apparaten | 21,2 | 5,6 | 33,8 | 11,4 | 5,6 | 55,9 |
| Minerale brandstoffen | 9,4 | 16,7 | 1,3 | 20 | 21,2 | 39,7 |
| Vervoermaterieel | 9,6 | 4,9 | 1,6 | 1,8 | 1,8 | 18,1 |
| Voeding en dranken | 11,1 | 8,8 | 1,2 | 1,4 | 1,5 | 15,9 |
| 1)De import van de productcategorie fabricaten is in 2022 voor het VK geheim. | ||||||
Minerale brandstoffen, telefoons, computers en geneesmiddelen belangrijke importproducten
Mede door enorme prijsstijgingen van energie in 2021 en 2022 zijn de belangrijkste importproducten minerale brandstoffen (zie figuur 3.4.4): aardgas (57 miljard euro), ruwe aardolie (57 miljard euro) en geraffineerde aardolieproducten (38 miljard euro). Andere belangrijke goederen bij de import zijn telefoons (29 miljard euro), laptops en tablets (17 miljard euro) en geneesmiddelen (13 miljard euro). Deze producten worden veelal geïmporteerd door Nederlandse bedrijven en zonder (veel) bewerking weer naar het buitenland uitgevoerd in de vorm van wederuitvoer, zoals we al zagen in paragraaf 3.3 over de goederenexport. Nederland voerde in 2022 ook veel auto’s (12 miljard euro) en auto-onderdelen (8 miljard euro) in, waar ook prijsstijgingen en toegenomen vraag een grote rol in de hoge importwaarde speelden.
| goederengroep | 2022* | 2021* |
|---|---|---|
| Aardgas | 57,3 | 18,5 |
| Ruwe aardolie | 57,0 | 35,6 |
| Geraffineerde producten van aardolie | 38,0 | 23,0 |
| (Mobiele) telefoons, modems, routers | 28,7 | 22,5 |
| Computers, laptops, tablets | 17,0 | 13,6 |
| Andere chemische producten | 13,7 | 11,1 |
| Geneesmiddelen | 12,9 | 10,8 |
| Personenauto's | 11,6 | 9,7 |
| Medische instrumenten en apparaten | 11,2 | 8,8 |
| Medicinale en farmaceutische producten | 10,9 | 9,3 |
| Chips, halfgeleiderelementen | 10,4 | 7,0 |
| Gefabriceerde artikelen | 10,0 | 7,0 |
| Onderdelen voor auto's en tractors | 7,7 | 6,5 |
| Machines en toestellen (w.o. lithografie machines) | 7,7 | 6,8 |
| Elektrische machines, apparaten en toestellen | 7,4 | 5,4 |
Importwaarde aardgas 3 keer zo groot
Vergeleken met 2021 was de importwaarde van aardgas in 2022 ruim 200 procent groter dan in 2021, en die van aardolie en aardolieproducten groeide met respectievelijk 60 en 65 procent. Alle andere producten in de top 15 groeiden ook ten opzichte van 2021, waarbij prijsstijgingen opnieuw een grote rol speelden.noot2 Wereldwijd is het ook zo dat prijsstijgingen een belangrijk deel van de totale waardegroei van internationale handel op zich nemen; de volumegroei is langzamer (UNCTAD, 2023). Dit verschilt echter behoorlijk per bedrijfstak: bij energieproducten, grondstoffen en voeding spelen prijsstijgingen een grotere rol dan in bijvoorbeeld de maakindustrie.
Belangrijke herkomstlanden van aardgas waren in 2022 respectievelijk Noorwegen, het VK en de VS. Belangrijke leveranciers van aardolie waren Rusland, de VS en Noorwegen. Voor de geraffineerde aardolieproducten waren dat België, Duitsland en Rusland. Verreweg de belangrijkste leverancier van telefoons was China, gevolgd door Tsjechië en de VS. Ook voor laptops en tablets is China de belangrijkste leverancier, met daarna de VS, Hongarije en Taiwan. Geneesmiddelen en medicinale en farmaceutische middelen voerden we in 2022 met name in uit Duitsland, de VS, België en Ierland. Duitsland was het belangrijkste herkomstland voor auto’s en auto-onderdelen met daarachter België en Zweden.
3.5Belang van Nederland als goederenleverancier voor andere landen
In deze paragraaf beantwoorden we de vraag welk aandeel Nederland heeft in de goederenimport van andere landen. Naast het belang en aandeel kijken we ook naar de positie van Nederland op de ranglijst van belangrijkste partners voor andere economieën.
CEPII-CHELEM data
We baseren de resultaten in paragraaf 3.5 en 3.6 op de CHELEM International Trade database van het Franse instituut Centre d’Etudes Prospectives et d’Informations Internationales (CEPII). We gebruiken CEPII-CHELEM omwille van de lange tijdreeks van volledig geharmoniseerde en complete bilaterale handelsdata die beschikbaar is. Met harmonisatie bedoelen we dat de handel volledig ‘vierkant’ is gemaakt in de CEPII-CHELEM data: de import van product 1 door land X uit land Y is exact gelijk aan de export van product 1 door land Y naar land X. Dat klinkt nogal voor de hand liggend, maar dit is in bilaterale statistieken zelden het geval. De belangrijkste bron van de CEPII-CHELEM database is VN COMTRADE, aangevuld met data van internationale instituties (zoals IMF, de Wereldbank, de OESO en UNCTAD) en allerhande nationale bronnen zoals statistiekbureaus. In principe wordt gerapporteerd over de handel zonder wederuitvoer, maar voor onder andere Nederland is de wederuitvoer wel onderdeel van de cijfers. Zie ook Aerts et al. (2022) voor meer informatie.
Figuur 3.5.1 laat zien dat Nederland in 2021 verantwoordelijk was voor 3,1 procent van de wereldexport. In rangorde was Nederland na China, de VS, Duitsland, Japan en Zuid-Korea de zesde exporteur wereldwijd. Naburige landen zoals Frankrijk, het VK en België exporteren qua waarde elk minder dan Nederland. Met de zeehaven van Rotterdam en luchthaven Schiphol vormt Nederland een essentieel logistiek knooppunt in het hart van Europa. Het aandeel van Nederland op de wereldwijde exportmarkt van goederen is gegroeid sinds 2015. Tijdens die periode steeg het belang van Nederland in de mondiale goederenexport met 0,3 procentpunt. Ondanks de stagnatie van de wereldhandel bleef de Nederlandse handelsintegratie dus toenemen. Zo nam Nederland in grotere mate deel in de internationale waardeketens en steeg de intra-industriële handelnoot3 (Nauta & Sander, 2022).
| Exporteur | China | Verenigde Staten | Duitsland | Japan | Zuid-Korea | Nederland |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1970 | 0,6 | 13,6 | 12,2 | 6,4 | 0,3 | 3,9 |
| 1971 | 0,6 | 12,5 | 12,4 | 7,2 | 0,3 | 4,1 |
| 1972 | 0,7 | 11,9 | 12,5 | 7,2 | 0,4 | 4,4 |
| 1973 | 0,8 | 12,3 | 13,0 | 6,7 | 0,6 | 4,4 |
| 1974 | 0,7 | 11,6 | 11,9 | 6,9 | 0,6 | 4,1 |
| 1975 | 0,7 | 12,1 | 11,5 | 6,6 | 0,6 | 4,2 |
| 1976 | 0,7 | 11,5 | 11,5 | 7,1 | 0,8 | 4,3 |
| 1977 | 0,6 | 10,5 | 11,7 | 7,4 | 0,9 | 4,0 |
| 1978 | 0,7 | 10,9 | 11,8 | 7,8 | 1,0 | 4,0 |
| 1979 | 0,8 | 10,9 | 11,2 | 6,5 | 0,9 | 4,0 |
| 1980 | 0,9 | 10,8 | 10,2 | 6,7 | 0,9 | 3,8 |
| 1981 | 1,1 | 11,6 | 9,5 | 8,0 | 1,1 | 3,6 |
| 1982 | 1,1 | 11,2 | 10,2 | 7,7 | 1,2 | 3,7 |
| 1983 | 1,1 | 10,6 | 10,1 | 8,4 | 1,4 | 3,8 |
| 1984 | 1,2 | 10,6 | 9,7 | 9,1 | 1,6 | 3,6 |
| 1985 | 1,3 | 10,2 | 10,3 | 9,3 | 1,6 | 3,6 |
| 1986 | 1,3 | 9,4 | 12,4 | 10,3 | 1,7 | 4,0 |
| 1987 | 1,4 | 9,2 | 12,7 | 9,6 | 2,0 | 3,9 |
| 1988 | 1,5 | 10,2 | 12,3 | 9,8 | 2,3 | 3,8 |
| 1989 | 1,7 | 11,1 | 11,9 | 9,3 | 2,1 | 3,6 |
| 1990 | 1,7 | 10,9 | 12,0 | 8,5 | 2,0 | 3,8 |
| 1991 | 2,1 | 11,5 | 11,4 | 9,2 | 2,1 | 3,8 |
| 1992 | 2,5 | 11,4 | 11,3 | 9,3 | 2,1 | 3,7 |
| 1993 | 2,9 | 12,0 | 10,0 | 10,0 | 2,3 | 3,6 |
| 1994 | 3,2 | 11,6 | 10,0 | 9,6 | 2,4 | 3,5 |
| 1995 | 3,3 | 11,1 | 10,2 | 9,1 | 2,6 | 3,6 |
| 1996 | 3,5 | 11,2 | 9,8 | 8,0 | 2,6 | 3,4 |
| 1997 | 3,9 | 11,9 | 9,2 | 7,8 | 2,6 | 3,5 |
| 1998 | 4,0 | 12,0 | 10,1 | 7,3 | 2,6 | 3,3 |
| 1999 | 4,5 | 11,8 | 9,7 | 7,6 | 2,7 | 3,2 |
| 2000 | 5,1 | 12,5 | 8,3 | 7,5 | 2,7 | 3,0 |
| 2001 | 5,6 | 12,0 | 9,1 | 6,6 | 2,5 | 3,1 |
| 2002 | 6,4 | 10,9 | 9,4 | 6,5 | 2,7 | 3,0 |
| 2003 | 7,1 | 9,8 | 9,4 | 6,3 | 2,8 | 3,2 |
| 2004 | 7,8 | 8,9 | 9,4 | 6,2 | 2,9 | 3,2 |
| 2005 | 8,7 | 8,6 | 9,2 | 5,8 | 2,9 | 3,2 |
| 2006 | 9,4 | 8,7 | 9,1 | 5,4 | 2,8 | 3,1 |
| 2007 | 10,1 | 8,3 | 9,0 | 5,2 | 2,8 | 3,2 |
| 2008 | 10,1 | 8,1 | 8,8 | 4,9 | 2,8 | 3,1 |
| 2009 | 11,0 | 8,2 | 8,9 | 4,7 | 3,1 | 3,2 |
| 2010 | 11,9 | 8,1 | 8,3 | 5,1 | 3,3 | 3,0 |
| 2011 | 11,6 | 8,0 | 8,1 | 4,6 | 3,2 | 3,0 |
| 2012 | 12,3 | 8,2 | 7,7 | 4,5 | 3,2 | 3,0 |
| 2013 | 12,5 | 8,2 | 7,7 | 3,9 | 3,2 | 3,0 |
| 2014 | 13,3 | 8,4 | 7,9 | 3,8 | 3,2 | 2,9 |
| 2015 | 14,9 | 8,9 | 8,0 | 3,9 | 3,4 | 2,8 |
| 2016 | 14,4 | 8,8 | 8,3 | 4,1 | 3,3 | 2,8 |
| 2017 | 14,0 | 8,5 | 8,1 | 4,0 | 3,5 | 2,9 |
| 2018 | 14,1 | 8,3 | 8,0 | 3,9 | 3,3 | 2,9 |
| 2019 | 14,4 | 8,4 | 7,9 | 3,8 | 3,1 | 2,9 |
| 2020 | 15,7 | 8,0 | 7,9 | 3,7 | 3,1 | 3,1 |
| 2021 | 15,9 | 7,8 | 7,4 | 3,5 | 3,1 | 3,1 |
| Bron: CBS, CEPII | ||||||
De opkomst van Aziatische handelsreuzen
China was in 2021 overduidelijk de grootste handelsnatie ter wereld, met een aandeel van 15,9 procent in de totale wereldexport (zie figuur 3.5.1). In de afgelopen 25 jaar is de Chinese economie snel gegroeid. Door de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001 konden grote, wereldwijde producenten en multinationals profiteren van het potentieel van het land als ‘fabriek van de wereld’, waardoor het zijn export naar de rest van de wereld snel kon uitbreiden (Nicita & Razo, 2021). Meer details over de ontwikkeling van de Nederlandse goederenhandel met China staan in hoofdstuk 2 van deze publicatie.
Zuid-Korea was in 2021 de vijfde grootste exporteur ter wereld en was verantwoordelijk voor 3,1 procent van de wereldexport. Daarmee is de Zuid-Koreaanse bijdrage in de wereldexport tussen 1970 en 2021 met 2,8 procentpunt gestegen. De snelle toename van de export heeft bijgedragen aan de economische groei van het land. Deze exportgroei kan onder andere verklaard worden door (1) het exportgestuurd beleid en het sluiten van veel vrijhandelsovereenkomsten met grote landen, (2) het profiteren van de economische welvaart van buurlanden middels investeringen in China en het aantrekken van investeringen uit Japan en (3) het diversifiëren van exportmarkten en -producten (Park, 2014; Connolly & Yi, 2015).
Bijna een vijfde van de Belgische goederenimport uit Nederland
Nederland behoort voor alle handelspartners uit figuur 3.5.2 tot de top 5 goederenleveranciers. Ons land was voor buurland België met een aandeel van 18 procent de belangrijkste leverancier van goederen in 2021. Duitsland importeerde in 2021 bijna 10 procent van zijn goederen uit Nederland. Daarmee staat Nederland, na China, op de tweede plaats als belangrijkste goederenleverancier van Duitsland. Frankrijk importeerde in 2021 8,2 procent van alle goederen uit Nederland. In 2019 was dat aandeel nog beduidend kleiner.
| Partner | 2021 | 2019 |
|---|---|---|
| België | 18,0 | 16,7 |
| Duitsland | 9,8 | 9,8 |
| Zweden | 8,8 | 8,1 |
| Denemarken | 8,2 | 7,4 |
| Frankrijk | 8,2 | 6,0 |
| Nigeria | 7,4 | 11,4 |
| Finland | 6,8 | 6,2 |
| Verenigd Koninkrijk |
6,3 | 7,2 |
| Bron: CBS, CEPII | ||
| 1)Alleen handelspartners met een Nederlands aandeel ≥ 6 procent én die ≥ 1 miljard US dollar aan goederen importeerden uit Nederland in 2021. | ||
Nederland in 2021 minder belangrijk voor Nigeria als goederenleverancier
Het aandeel van Nederland in de Nigeriaanse goederenimport kromp van 11,4 procent in 2019 naar 7,4 procent in 2021, zie figuur 3.5.2. In 2021 is India ons land dan ook voorbijgestoken als tweede importpartner voor Nigeria. Nigeria importeerde beduidend minder geraffineerde aardolieproducten en geneesmiddelen uit Nederland in 2021 ten opzichte van 2019. Nigeria haalde in 2021 (op basis van VN COMTRADE data) juist meer geraffineerde olieproducten uit India. India’s toenemende capaciteit om geraffineerde aardolie te leveren, maakt het land tot een waardevolle partner voor Afrikaanse landen (Gurjar, 2018). Een belangrijk deel van de Nigeriaanse olie gaat naar Nederland waar vervolgens geraffineerde olieproducten gemaakt worden. Een deel van deze olieproducten gaat als benzine en diesel weer terug naar Nigeria (Nandram, 2023).
Lager aandeel EU-landen in Britse goederenimport
Nederland nam in 2021 voor het VK een relatief belangrijke positie in als leverancier van goederen, met een aandeel van 6,3 procent. Twee jaar eerder was het Nederlandse aandeel in de Britse goederenimport nog 0,9 procentpunt groter. Figuur 3.5.3 laat dezelfde dalende trend zien voor het belang van andere EU-landen in de totale Britse import, zoals Frankrijk, Italië en Duitsland. China passeerde in 2021 Duitsland als belangrijkste goederenleverancier voor het VK. In 2021 importeerde het VK bijna 13 procent van haar goederen uit China. In 2019 was dat nog net geen 10 procent. Andere niet-EU-landen zoals de VS en Noorwegen namen ook toe qua importbelang.
Sinds 1 januari 2021 is met het in werking treden van de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst (Trade and Cooperation Agreement, ofwel TCA) tussen de EU en het VK de Brexit effectief. Sinds 1 januari 2021 is het VK voor wat betreft de handel voor Nederland een ‘derde land’, een land buiten de EU. Vanuit Nederlands perspectief zien we dat de onzekerheid in de aanloop naar de Brexit al een impact had op de goederenexport naar het VK. Sinds 2016 is de Nederlandse goederenexport naar het VK minder hard gegroeid dan de uitvoer naar andere handelspartners. Vooral de Nederlandse quasi-doorvoer en wederuitvoer naar het VK is afgenomen. De toegevoegde waarde van quasi-doorvoer en wederuitvoer is kleiner dan bij de uitvoer van Nederlandse producten en het verlies in toegevoegde waarde bleef daardoor voor Nederland beperkt.
De afname van wederuitvoer en quasi-doorvoer via Nederland naar het VK is onder andere toe te schrijven aan een verlegging van enkele goederenstromen uit Azië. Voor veel goederen die Nederland van buiten de EU importeert, gelden er importtarieven en -quota. Als deze goederen vervolgens in de vorm van wederuitvoer of quasi-doorvoer doorgaan naar het VK, gelden er bij invoer in het VK mogelijk opnieuw importheffingen. Het is hierom minder aantrekkelijk om goederen van buiten de EU via Nederland naar het VK te verhandelen (zie ook Creemers et al., 2022).
| Partner | 2021 | 2019 |
|---|---|---|
| China | 12,7 | 9,8 |
| Duitsland | 11,2 | 13,0 |
| VS | 8,1 | 7,7 |
| Nederland | 6,3 | 7,2 |
| Noorwegen | 4,9 | 3,1 |
| Frankrijk | 4,7 | 5,8 |
| Italië | 4,0 | 4,2 |
| Bron: CBS, CEPII | ||
| 1)Enkel handelspartners met een importaandeel ≥ 4 procent in 2021. | ||
Nederland groter aandeel in Poolse en Taiwanese import
We zien in tabel 3.5.4 (hierin staan enkel de handelspartners die in 2021 minstens 1 miljard US dollar aan goederen uit Nederland importeerden, en zijn dus een aanvulling op de handelspartners in figuur 3.5.2) dat Nederland voor Polen, met een aandeel van 5,5 procent, een relatief belangrijke positie als leverancier inneemt. Elf jaar eerder was het Nederlandse aandeel in de Poolse goederenimport 4,6 procent. Nederland exporteerde in 2021 ruim 12 procent van overige automobielen zoals vrachtvoertuigen of bussen naar Polen. Daarmee was het onze op één na grootste afnemer van deze goederen. Nederland was in 2021, na Duitsland en China, de belangrijkste importpartner voor Polen. In 2010 stond ons land nog op de vijfde plek.
Taiwan is relatief afhankelijk van Nederland voor zijn goederenimport, zoals is af te leiden uit tabel 3.5.4. Dit betreft hoofdzakelijk de invoer van machines voor de vervaardiging van chips (lithografiemachines). Taiwan was in 2021 met een aandeel van 36,5 procent dan ook onze voornaamste afnemer van deze machines. Het Nederlandse marktaandeel in de import van Taiwan lag in 2021 2 procentpunt hoger dan elf jaar eerder (zie ook CBS, 2022d), en bedroeg 3,2 procent van de totale Taiwanese goederenimport. In 2021 waren China, Japan en de VS de grootste importpartners vanuit Taiwanees perspectief.
| 2010 | 2015 | 2019 | 2020 | 2021 | 2010 | 2015 | 2019 | 2020 | 2021 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| % | % | ||||||||||
| Ierland | 5,2 | 4,7 | 5,3 | 5,4 | 5,9 | Marokko | 2,4 | 2,4 | 2,1 | 2,3 | 2,4 |
| Italië | 5,0 | 4,8 | 4,9 | 5,5 | 5,5 | Zwitserland | 3,6 | 2,1 | 2,1 | 2,0 | 2,1 |
| Luxemburg | 6,8 | 4,5 | 5,8 | 5,6 | 5,5 | Saoedi Arabië | 2,1 | 1,4 | 2,5 | 2,3 | 2,1 |
| Polen | 4,6 | 4,7 | 5,0 | 5,4 | 5,5 | Zuid-Afrika | 1,8 | 1,6 | 1,6 | 1,7 | 1,9 |
| Griekenland | 5,5 | 5,4 | 4,6 | 5,7 | 5,3 | Slovenië | 2,4 | 2,2 | 2,1 | 2,1 | 1,9 |
| Portugal | 5,2 | 4,9 | 5,0 | 5,4 | 5,2 | Slowakije | 2,0 | 2,0 | 2,1 | 2,0 | 1,9 |
| Litouwen | 4,7 | 5,0 | 5,6 | 5,5 | 5,1 | Oekraïne | 1,9 | 1,6 | 1,9 | 2,1 | 1,8 |
| Spanje | 4,9 | 4,2 | 4,7 | 5,0 | 5,1 | Zuid-Korea | 1,1 | 1,1 | 0,9 | 1,5 | 1,7 |
| Noorwegen | 4,5 | 4,6 | 5,0 | 5,3 | 5,0 | Australië | 0,8 | 0,9 | 1,4 | 1,3 | 1,4 |
| Oostenrijk | 3,7 | 3,4 | 3,6 | 3,6 | 4,4 | Brazilië | 1,2 | 1,7 | 1,5 | 1,3 | 1,3 |
| Tsjechië | 4,8 | 4,5 | 3,9 | 4,1 | 4,4 | VS | 1,0 | 0,8 | 1,1 | 1,1 | 1,1 |
| Hongarije | 3,9 | 4,2 | 4,6 | 4,2 | 4,1 | China | 0,7 | 0,8 | 0,9 | 1,0 | 0,8 |
| Bulgarije | 2,6 | 3,5 | 3,4 | 3,9 | 4,1 | Canada | 0,5 | 0,7 | 1,0 | 0,8 | 0,8 |
| Afghanistan | 3,0 | 2,5 | 2,0 | 3,3 | 3,9 | Singapore | 2,0 | 1,4 | 1,0 | 0,9 | 0,8 |
| Roemenië | 3,4 | 3,7 | 3,7 | 3,7 | 3,8 | Mexico | 1,0 | 0,7 | 0,6 | 0,6 | 0,6 |
| Estland | 2,7 | 4,4 | 4,2 | 4,3 | 3,8 | Japan | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,8 | 0,6 |
| Kroatië | 2,4 | 3,4 | 3,5 | 3,7 | 3,6 | India | 0,7 | 0,6 | 0,6 | 0,7 | 0,6 |
| Israël | 3,1 | 3,0 | 2,3 | 3,4 | 3,3 | Indonesië | 0,5 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,5 |
| Taiwan | 1,2 | 1,2 | 3,2 | 2,7 | 3,2 | Maleisië | 0,7 | 0,9 | 0,6 | 0,6 | 0,5 |
| Rusland | 3,2 | 2,4 | 2,9 | 3,0 | 2,8 | Thailand | 0,6 | 0,6 | 0,6 | 0,5 | 0,5 |
| Turkije | 2,9 | 2,4 | 2,7 | 2,8 | 2,6 | Vietnam | 0,7 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,3 |
| Egypte | 2,4 | 2,1 | 2,2 | 2,1 | 2,5 | Hongkong | 0,4 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,3 |
Bron:CEPII, bewerking CBS
1)Enkel handelspartners die ≥ 1 miljard US dollar aan goederen importeerden uit Nederland in 2021.
Bijna 10 procent van IJslandse import afkomstig uit Nederland
Als we kijken naar de handelspartners die voor minder dan 1 miljard US dollar goederen importeren uit Nederland, dan is het Nederlandse aandeel het grootst in de import van IJsland. IJsland haalde in 2021 9,5 procent van alle geïmporteerde goederen uit ons land. Voor IJsland is Nederland, na Noorwegen en Denemarken, de derde belangrijkste goederenleverancier. Een jaar eerder was ons land met een aandeel van 11 procent nog de belangrijkste goederenleverancier vanuit IJslands perspectief. Nederland levert met name elektrische apparaten van Nederlandse makelij aan IJsland.
3.6Belang van Nederland als klant voor andere landen
In deze paragraaf beantwoorden we de vraag welk aandeel Nederland heeft in de goederenexport van andere landen. Naast het Nederlandse belang in de export van andere economieën, kijken we ook naar de positie van Nederland op de ranglijst van belangrijkste bestemmingen voor andere economieën.
Figuur 3.6.1 laat zien dat Nederland in 2021 verantwoordelijk was voor 3,2 procent van de wereldimport voor wat betreft waarde. Daarmee is de Nederlandse bijdrage in de wereldimport tussen 1970 en 2021 met 1,1 procentpunt afgenomen. Het aandeel van andere Europese landen, waaronder Italië, het VK, Frankrijk en Duitsland, nam ook af. In rangorde was Nederland in 2021 na de VS, China, Duitsland, Japan, Frankrijk, Hongkong en het VK, de achtste importeur wereldwijd. De VS was in 2021 het grootste importland ter wereld, met een aandeel van bijna 13 procent in de totale wereldimport. China stond in 2021 op de tweede plek, met een aandeel van 9,4 procent in de wereldimport van goederen. In 2000, dus vóór de toetreding tot de WTO, importeerde China nog maar 2,6 procent van het totaal. Het toenemende belang van China in de wereldimport werd deels aangewakkerd door de toenemende vraag naar consumptiegoederen vanuit een opkomende middenklasse. Ook de rol van China in wereldwijde productieketens, waarbij sommige goederen worden geïmporteerd voor verwerking of assemblage voordat ze verder worden geëxporteerd als halffabricaat of afgewerkt product, speelt mee (Eurostat, 2022).
Hongkong is opgeklommen naar de zesde plek, met een aandeel van 3,3 procent in de wereldimport. In 1970 was dat aandeel nog maar 0,8 procent. De rol van Hongkong als schakel tussen het Chinese vasteland en de rest van de wereld werd in de loop van de tijd sterker, evenals zijn status als internationaal financieel centrum. Gezien de kleine binnenlandse markt, het gebrek aan natuurlijke rijkdommen/grondstoffen en een beperkte productiesector is Hongkong afhankelijk van internationale handel om zijn concurrentievermogen te behouden (Cheung et al., 2018; Pang, 2020).
| Jaar | Verenigde Staten | China | Duitsland | Japan | Frankrijk | Hongkong | Verenigd Koninkrijk | Nederland |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1970 | 12,5 | 0,6 | 10,0 | 5,1 | 5,9 | 0,8 | 6,4 | 4,3 |
| 1971 | 12,9 | 0,6 | 10,2 | 4,8 | 5,9 | 0,8 | 6,4 | 4,3 |
| 1972 | 13,1 | 0,6 | 10,2 | 4,9 | 6,3 | 0,8 | 6,5 | 4,2 |
| 1973 | 11,9 | 0,8 | 10,0 | 5,9 | 6,3 | 0,8 | 6,5 | 4,2 |
| 1974 | 11,3 | 0,8 | 8,9 | 6,8 | 6,2 | 0,7 | 6,3 | 4,1 |
| 1975 | 10,3 | 0,8 | 9,1 | 6,0 | 6,0 | 0,6 | 5,8 | 4,0 |
| 1976 | 11,6 | 0,6 | 9,6 | 6,0 | 6,5 | 0,7 | 5,4 | 4,1 |
| 1977 | 12,4 | 0,7 | 9,7 | 5,8 | 6,3 | 0,8 | 5,3 | 4,2 |
| 1978 | 13,1 | 0,8 | 9,6 | 5,5 | 6,2 | 0,9 | 5,7 | 4,1 |
| 1979 | 12,6 | 1,0 | 9,9 | 6,1 | 6,4 | 0,8 | 6,1 | 4,1 |
| 1980 | 12,0 | 1,0 | 9,6 | 6,5 | 6,7 | 0,8 | 5,7 | 3,9 |
| 1981 | 13,2 | 0,9 | 8,6 | 6,7 | 6,1 | 0,9 | 5,0 | 3,4 |
| 1982 | 13,0 | 0,9 | 8,8 | 6,6 | 6,4 | 0,9 | 5,2 | 3,5 |
| 1983 | 14,3 | 1,0 | 8,9 | 6,5 | 5,9 | 0,9 | 5,3 | 3,6 |
| 1984 | 16,8 | 1,3 | 8,4 | 6,5 | 5,5 | 1,0 | 5,3 | 3,4 |
| 1985 | 17,1 | 1,9 | 8,5 | 6,1 | 5,6 | 0,9 | 5,3 | 3,5 |
| 1986 | 17,1 | 1,7 | 9,3 | 5,2 | 6,2 | 1,0 | 5,7 | 3,7 |
| 1987 | 16,2 | 1,5 | 9,4 | 5,4 | 6,5 | 1,1 | 5,9 | 3,8 |
| 1988 | 15,6 | 1,7 | 9,2 | 6,0 | 6,4 | 1,2 | 6,3 | 3,7 |
| 1989 | 15,3 | 1,6 | 9,0 | 6,3 | 6,5 | 1,2 | 6,2 | 3,6 |
| 1990 | 14,3 | 1,3 | 9,9 | 6,2 | 6,9 | 1,1 | 6,1 | 3,8 |
| 1991 | 13,7 | 1,6 | 10,6 | 6,1 | 6,7 | 1,3 | 5,6 | 3,7 |
| 1992 | 13,9 | 2,0 | 10,2 | 5,7 | 6,5 | 1,4 | 5,6 | 3,7 |
| 1993 | 15,5 | 2,7 | 9,1 | 5,9 | 5,7 | 1,6 | 5,5 | 3,4 |
| 1994 | 15,7 | 2,6 | 8,9 | 6,0 | 5,7 | 1,7 | 5,3 | 3,4 |
| 1995 | 14,7 | 2,7 | 9,1 | 6,2 | 5,7 | 1,7 | 5,2 | 3,4 |
| 1996 | 14,9 | 2,7 | 8,6 | 6,2 | 5,4 | 1,6 | 5,3 | 3,3 |
| 1997 | 15,7 | 2,7 | 8,0 | 5,8 | 5,1 | 1,7 | 5,5 | 3,3 |
| 1998 | 16,7 | 2,6 | 8,5 | 4,8 | 5,5 | 1,3 | 5,8 | 3,3 |
| 1999 | 18,1 | 2,7 | 8,2 | 5,2 | 5,5 | 1,2 | 5,7 | 3,4 |
| 2000 | 18,1 | 2,6 | 7,3 | 5,5 | 5,0 | 3,1 | 5,5 | 3,4 |
| 2001 | 17,4 | 2,9 | 7,6 | 5,2 | 5,1 | 3,0 | 5,5 | 3,4 |
| 2002 | 17,2 | 3,4 | 7,3 | 4,8 | 5,0 | 3,1 | 5,4 | 3,4 |
| 2003 | 16,1 | 4,2 | 7,4 | 4,7 | 5,1 | 3,1 | 5,3 | 3,5 |
| 2004 | 15,4 | 4,6 | 7,4 | 4,5 | 5,0 | 3,0 | 5,1 | 3,5 |
| 2005 | 15,5 | 4,7 | 7,1 | 4,6 | 4,8 | 3,0 | 4,8 | 3,6 |
| 2006 | 14,9 | 4,9 | 7,0 | 4,4 | 4,7 | 2,9 | 4,7 | 3,7 |
| 2007 | 13,7 | 5,2 | 6,9 | 4,2 | 4,6 | 2,9 | 4,6 | 3,6 |
| 2008 | 12,6 | 5,3 | 6,7 | 4,3 | 4,5 | 2,7 | 4,3 | 3,7 |
| 2009 | 12,1 | 6,3 | 6,8 | 4,0 | 4,6 | 3,1 | 4,1 | 3,6 |
| 2010 | 12,3 | 7,2 | 6,4 | 4,3 | 4,0 | 3,2 | 3,8 | 3,5 |
| 2011 | 11,8 | 7,5 | 6,4 | 4,3 | 4,0 | 3,2 | 3,7 | 3,4 |
| 2012 | 12,1 | 7,7 | 6,0 | 4,4 | 3,7 | 3,4 | 3,7 | 3,4 |
| 2013 | 12,0 | 8,1 | 6,0 | 4,2 | 3,7 | 3,7 | 3,6 | 3,3 |
| 2014 | 12,3 | 8,0 | 6,1 | 4,1 | 3,6 | 3,5 | 3,7 | 3,3 |
| 2015 | 13,4 | 7,6 | 6,1 | 3,6 | 3,5 | 3,8 | 3,9 | 3,0 |
| 2016 | 13,3 | 7,6 | 6,3 | 3,6 | 3,6 | 3,7 | 4,1 | 3,0 |
| 2017 | 12,9 | 8,3 | 6,2 | 3,5 | 3,5 | 3,7 | 3,6 | 3,1 |
| 2018 | 12,9 | 8,6 | 6,3 | 3,6 | 3,4 | 3,4 | 3,5 | 3,2 |
| 2019 | 13,0 | 8,7 | 6,3 | 3,6 | 3,5 | 3,1 | 3,6 | 3,2 |
| 2020 | 13,3 | 9,2 | 6,5 | 3,5 | 3,3 | 3,4 | 3,6 | 3,2 |
| 2021 | 12,9 | 9,4 | 6,4 | 3,3 | 3,3 | 3,3 | 3,2 | 3,2 |
| Bron: CBS, CEPII | ||||||||
Bijna een kwart van de IJslandse goederenexport naar Nederland
Nederland behoort voor alle handelspartners uit figuur 3.6.2 tot de top 5 afnemers van goederen. Buurland België exporteerde in 2021 zo’n 12,4 procent van zijn goederen naar Nederland. Daarmee staat Nederland, na Duitsland en Frankrijk, op de derde plaats als belangrijkste klant. Ons land was voor IJsland met een aandeel van 24,3 procent de belangrijkste afnemer van goederen in 2021. De Nederlandse import uit IJsland bestond in 2021 voor het overgrote deel uit aluminium. Ook Ivoorkust verkocht in 2021 het grootste deel van zijn goederen aan Nederland, namelijk 9,7 procent. Het land levert vooral cacaobonen en halffabricaten zoals cacaomassa en cacaoboter aan de Nederlandse industrie. Ivoorkust is met afstand onze belangrijkste leverancier van cacao: 38 procent van de door Nederland geïmporteerde cacao kwam in 2021 uit Ivoorkust. De export uit Ivoorkust naar Nederland was in 2021 qua waarde bijna een vijfde lager dan in 2019. Omdat cacaobonen een oogstgevoelig product zijn, schommelen de prijzen van cacaobonen behoorlijk.
| Handelspartner | 2021 | 2019 |
|---|---|---|
| IJsland | 24,3 | 23,1 |
| België | 12,4 | 11,8 |
| Ivoorkust | 9,7 | 9,9 |
| Verenigd Koninkrijk |
8,5 | 6,7 |
| Rusland | 8,1 | 9,9 |
| Noorwegen | 7,5 | 10,4 |
| Luxemburg | 6,9 | 6,0 |
| Duitsland | 6,4 | 6,2 |
| Finland | 6,3 | 6,0 |
| Bron: CBS, CEPII | ||
| 1)Alleen handelspartners met een Nederlands aandeel ≥ 6 procent én die ≥ 1 miljard US dollar aan goederen exporteerden naar Nederland in 2021. | ||
Nederland in 2021 minder belangrijk als afzetmarkt voor Noorwegen en Rusland
Het aandeel van Nederland in de Noorse goederenexport kromp van 10,4 procent in 2019 naar 7,5 procent in 2021, zie figuur 3.6.2. In 2021 was Nederland niet meer de derde exportpartner van Noorwegen, maar is Zweden ons land voorbijgestoken. Het Noorse exportpakket bestemd voor Nederland bestaat hoofdzakelijk uit minerale brandstoffen. Rusland exporteerde in 2021 8,1 procent van zijn goederen naar Nederland. In 2019 was dat nog 9,9 procent. De export vanuit Rusland naar het VK, de VS en China nam wel toe in diezelfde periode. Rusland levert met name ruwe aardolie en geraffineerde aardolieproducten aan ons land en in 2021 was Rusland dan ook onze belangrijkste ruwe aardolie leverancier.
Nederland groter aandeel in export van Hongkong en Oekraïne
Hongkong is relatief afhankelijk van Nederland voor zijn goederenexport, zoals is af te leiden uit tabel 3.6.3 (hierin staan enkel de handelspartners die in 2021 minstens 1 miljard US dollar aan goederen naar Nederland exporteerden, en zijn dus een aanvulling op de handelspartners in figuur 3.6.2). Nederland ontving in 2021 5,1 procent van de Hongkongse goederenexport. Het betreft hier hoofdzakelijk mobiele telefoons, modems, routers, computers, laptops, tablets, chips en halfgeleiderelementen. Na China was Hongkong in 2021 onze tweede grootste leverancier van mobiele telefoons, modems en routers. Het Nederlandse marktaandeel in de export van Hongkong lag in 2021 2 procentpunt hoger dan in 2010. In 2021 waren China, India, het VK en Nederland de grootste afzetgebieden vanuit Hongkongs perspectief. Volgens cijfers van het Hongkongse statistiekbureau bestaat het overgrote deel van de Hongkongse export naar Nederland uit wederuitvoer. Het statistiekbureau van Hongkong verzamelt niet alleen cijfers over de bestemming van de wederuitvoer, maar ook over de herkomst van de invoer voor deze wederuitvoer. Uit die gegevens blijkt dat in 2021 bijna 91 procent van de Hongkongse wederuitvoer naar Nederland afkomstig was uit China. Deze cijfers bevestigen de functie van Hongkong als doorvoerhaven van in het Chinese vasteland geproduceerde goederen naar de rest van de wereld (Hongkong Census and Statistics Department, 2023; zie ook Creemers et al., 2020).
We zien in tabel 3.6.3 dat Oekraïne in 2021 3,1 procent van al de geëxporteerde goederen verkocht aan Nederlandse bedrijven. In 2021 waren China, Polen, Turkije en Rusland de grootste klanten vanuit Oekraïens perspectief. Sinds 2010 is het Nederlandse aandeel in de Oekraïense goederenexport toegenomen met 2,1 procentpunt. Naast Nederland werden ook China en Polen belangrijker als exportbestemming voor Oekraïne. Het belang van Rusland in de Oekraïense export nam daarentegen fors af: al sinds de annexatie van de Krim in 2014 speelt er een ernstig conflict aan de Russisch-Oekraïense grens. Nederlandse bedrijven importeerden in 2021 hoofdzakelijk plantaardige fijne oliën en vetten, zoals zonnebloemolie, en maïs uit Oekraïne. Oekraïne was in 2021 voor Nederland de belangrijkste leverancier van maïs, op ruime afstand gevolgd door Frankrijk, Duitsland en Roemenië. Ook voor plantaardige fijne oliën en vetten was Oekraïne onze belangrijkste leverancier in 2021 (zie ook CBS, 2022e).
| 2010 | 2015 | 2019 | 2020 | 2021 | 2010 | 2015 | 2019 | 2020 | 2021 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| % | % | ||||||||||
| Estland | 2,3 | 2,9 | 3,3 | 4,0 | 5,7 | Italië | 2,4 | 2,3 | 2,6 | 2,7 | 3,1 |
| Litouwen | 5,4 | 4,3 | 3,8 | 5,4 | 5,3 | Turkije | 2,1 | 2,1 | 3,0 | 2,9 | 2,9 |
| Zweden | 4,9 | 5,2 | 5,4 | 5,2 | 5,2 | China | 2,7 | 2,3 | 2,6 | 2,7 | 2,7 |
| Denemarken | 4,1 | 4,5 | 5,3 | 6,3 | 5,2 | Zuid-Afrika | 2,6 | 1,7 | 2,5 | 3,0 | 2,7 |
| Ierland | 3,8 | 4,2 | 5,3 | 5,1 | 5,1 | Bulgarije | 1,5 | 2,4 | 2,6 | 2,7 | 2,5 |
| Hongkong | 3,1 | 4,1 | 6,0 | 4,6 | 5,1 | Filipijnen | 3,4 | 2,4 | 2,1 | 2,2 | 2,5 |
| Libië | 3,2 | 0,4 | 2,0 | 0,9 | 4,8 | Marokko | 2,6 | 2,5 | 2,5 | 3,0 | 2,4 |
| Nigeria | 2,8 | 6,1 | 5,7 | 5,3 | 4,6 | Griekenland | 2,1 | 2,1 | 2,2 | 2,4 | 2,4 |
| Polen | 4,3 | 4,4 | 4,4 | 4,4 | 4,4 | Maleisië | 3,0 | 2,7 | 2,3 | 2,3 | 2,2 |
| Algerije | 6,8 | 5,2 | 3,5 | 2,7 | 4,2 | India | 2,9 | 1,7 | 2,4 | 2,0 | 2,2 |
| Argentinië | 3,4 | 2,3 | 2,8 | 3,0 | 4,1 | Vietnam | 2,3 | 2,6 | 2,4 | 2,4 | 2,2 |
| Frankrijk | 4,1 | 3,8 | 3,5 | 3,7 | 4,0 | Slowakije | 2,9 | 2,5 | 2,1 | 2,1 | 2,0 |
| Portugal | 4,1 | 4,0 | 4,0 | 3,8 | 4,0 | Singapore | 1,6 | 1,2 | 2,2 | 2,3 | 1,9 |
| Tsjechië | 3,8 | 2,9 | 3,8 | 4,1 | 3,7 | Oostenrijk | 1,6 | 1,6 | 1,9 | 2,0 | 1,9 |
| Spanje | 3,2 | 3,0 | 3,4 | 3,5 | 3,6 | Zwitserland | 2,3 | 1,6 | 1,9 | 2,1 | 1,9 |
| Peru | 2,2 | 2,5 | 3,0 | 3,5 | 3,4 | Indonesië | 2,1 | 1,9 | 1,7 | 1,8 | 1,8 |
| Roemenië | 2,7 | 2,5 | 3,1 | 3,4 | 3,3 | Thailand | 1,7 | 1,8 | 1,8 | 1,7 | 1,8 |
| Pakistan | 1,7 | 2,1 | 2,9 | 3,3 | 3,3 | Chili | 3,6 | 2,6 | 2,4 | 1,9 | 1,7 |
| Bangladesh | 4,2 | 2,7 | 3,4 | 3,5 | 3,2 | Taiwan | 1,7 | 1,3 | 1,6 | 1,6 | 1,6 |
| Brazilië | 4,3 | 4,1 | 3,2 | 3,1 | 3,2 | Japan | 2,0 | 1,8 | 1,6 | 1,6 | 1,6 |
| Colombia | 5,1 | 4,8 | 3,6 | 2,6 | 3,2 | Saoedi Arabië | 1,2 | 0,8 | 0,9 | 1,0 | 1,3 |
| Hongarije | 3,1 | 3,2 | 3,3 | 3,4 | 3,1 | Zuid-Korea | 1,1 | 0,7 | 0,8 | 0,9 | 0,9 |
| Israël | 3,4 | 3,2 | 3,6 | 4,5 | 3,1 | Canada | 0,8 | 0,7 | 0,9 | 1,1 | 0,8 |
| VS | 2,8 | 2,7 | 3,2 | 3,2 | 3,1 | Australië | 0,8 | 0,9 | 0,8 | 0,7 | 0,8 |
| Oekraïne | 1,0 | 2,2 | 3,4 | 3,4 | 3,1 | Mexico | 0,6 | 0,4 | 0,4 | 0,5 | 0,4 |
Bron:CEPII, bewerking CBS
1)Enkel handelspartners die ≥ 1 miljard US dollar aan goederen exporteerden naar Nederland in 2021.
Nederland belangrijke afnemer van goederen uit Kameroen en Kenia
Voor landen met een exportstroom van minder dan 1 miljard US dollar naar Nederland zijn Kameroen en Kenia erg afhankelijk van Nederland, zie figuur 3.6.4. Voor Kameroen is Nederland met een aandeel van 13,6 procent de tweede belangrijkste exportbestemming, enkel voorafgegaan door China. Kameroen levert ons vooral cacao en ruwe aardolie. Na Ivoorkust en Ghana was Kameroen voor Nederland de derde leverancier van cacao. 8,1 procent van de Keniaanse export had in 2021 als bestemming Nederland. Kenia leverde veel bloemen en planten aan Nederland, waarmee Kenia de tweede belangrijkste leverancier van bloemen en planten is.
| Exporteur | 2021 | 2019 |
|---|---|---|
| Kameroen | 13,6 | 13,7 |
| Kenia | 8,1 | 7,4 |
| Venezuela | 5,3 | 1,3 |
| Uruguay | 4,6 | 5,3 |
| Letland | 4,0 | 2,9 |
| Gabon | 4,0 | 1,8 |
| Bron: CBS, CEPII | ||
| 1)Alleen handelspartners met een Nederlands aandeel ≥ 4 procent én die < 1 miljard US dollar aan goederen exporteerden naar Nederland in 2021. | ||
Nederland in 2021 vierde grootste klant voor Venezolaanse export
Venezuela verkocht in 2021 het meeste van zijn goederen aan China, namelijk 26,4 procent. Ons land stond op de vierde plek van grootste Venezolaanse exportpartners, met een aandeel van 5,3 procent in de goederenexport. Twee jaar eerder was dat aandeel 1,3 procent. Vooral veel alcoholen, fenolen, derivaten en schaal- en weekdieren verlieten in 2021 Venezuela richting Nederland. Het Chinese en Amerikaanse exportaandeel van Venezuela daalde in diezelfde periode. In 2019 kondigde de VS sancties af tegen het Venezolaanse staatsoliebedrijf PDVSA. Sinds toen zijn de rekeningen van het bedrijf in Amerika bevroren en mogen Amerikanen niet meer handelen met het bedrijf. Venezuela is een grote olieproducent, maar vanwege de door de VS opgelegde sancties heeft het land enorme moeite om zijn olie aan het buitenland te verkopen (Roy, 2022; NOS Nieuws, 2019).
3.7Literatuur
Literatuur
Aerts, N., Berg, van den, M., Creemers, S., Draper, H., Mounir, A. & Rooyakkers, J. (2022). Internationale handel in goederen: samenstelling en geografie. In D. Herbers & M. Jaarsma (Red), Nederland Handelsland 2022: export, import en investeringen. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Been, J. & McDonald, O. (2022). Buitenland kan nog jaren aanspraak maken op Nederlands gas. Het Financieele Dagblad.
Bouman, M. (2023). Als Duitsland niest, zegt Nederland ‘Gesundheit’. Het Financieele Dagblad.
CBS (2022a). Waar komt ons gas vandaan? Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek
CBS (2022b). Bijna 40 procent minder uitgevoerd naar Rusland in 2022. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek
CBS (2022c). Nederlandse importeurs betaalden in mei 2022 bijna een derde meer. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek
CBS (2022d). Export naar Taiwan sinds 2010 verviervoudigd. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2022e). Import uit Oekraïne in 2021 voor het eerst boven 2 miljard euro. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2023a). Statistiek Internationale handel in goederen volgens eigendomsoverdracht en grensoverschrijding. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.
CBS (2023b). Exportwaarde kunstmest 57 procent hoger in 2022. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek
CBS (2023c). Internationale goederenhandel; grensoverschrijding, kerncijfers. [Dataset]. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Cheung, L., Wong, E., Ng, P. & Wong, K. (2018). Assessing the impact of globalisation: Lessons from Hong Kong. BIS Papers, No 100.
Connolly, M. & Yi, K. M. (2015). How Much of South Korea’s Growth Miracle Can Be Explained by Trade Policy? American Economic Journal: Macroeconomics, 7(4), 188–221.
Creemers, S., Jaarsma, M., Notten, T. & Rooyakkers, J. (2020). De handels- en investeringsrelatie tussen Nederland en China. In S. Creemers, M. Jaarsma & R. Voncken (Red), Internationaliseringsmonitor 2020, tweede kwartaal: China. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Creemers, S., Jaarsma, M. & Rooyakkers, J. (2022). Vooral minder door- en wederuitvoer naar het VK sinds Brexit. ESB, 107(4816), 545–547.
Eurostat (2022). World trade in goods.
Gurjar, S. (2018). India–Africa Oil Partnership in the New Millennium. India Quarterly, 74(2), 197–214.
Hongkong Census and Statistics Department (2023). Interactive Data Dissemination Service for Trade Statistics (Trade-IDDS). [Dataset].
Lalkens, P. & Dijk, van, B. (2023, 23 februari). Oorlog Oekraïne zorgt in Rotterdamse haven voor topjaar vloeibaar gas. Het Financieele Dagblad.
Marrewijk, van, C. (2008). Intra-industry trade. Princeton University Press.
Nandram, A. (2023, 6 januari). Amsterdamse olieterminals willen ‘vieze’ brandstof blijven produceren voor de Afrikaanse markt. De Volkskrant.
Nauta, L. & Sander, F. J. (2022). Ondanks de stagnatie van de wereldhandel bleef de Nederlandse handelsintegratie toenemen. Rabobank.
Nicita, A. & Razo, C. (2021). China: The rise of a trade titan. Genève: United Nations Conference on Trade and Development.
NOS Nieuws (2019, 29 januari). VS legt sancties op aan Venezolaanse staatsoliebedrijf.
NOS Nieuws (2022, 23 mei). Gasboycot Russen drijft Europa in de armen va Qatar.
Pang, I. (2020). Hong Kong: Impact of losing special status from US. ING.
Park, S. (2014). South Korean Trade Strategies in the Post Global Financial Crisis. Journal of Contemporary Issues in Business and Government, 20(1), 59–76.
Roy, D. (2022). Do U.S. Sanctions on Venezuela Work? Council on Foreign Relations.
UNCTAD (2023). Key Statistics and Trends in International Trade 2022. Genève: United Nations Conference on Trade and Development.
Noten
Informatie over specifieke goederen is niet beschikbaar in de CEPII-CHELEM data. Om de bevindingen op basis van CEPII-CHELEM te kunnen duiden, worden in paragraaf 3.5 en 3.6 CBS cijfers (als spiegelbeeld van de internationale handelsstromen) gebruikt op productniveau.
Voor meer details over de volumeontwikkeling verwijzen we naar hoofdstuk 2 van deze publicatie.
De import en export van hetzelfde product wijst op intra-industriële handel (van Marrewijk, 2008).