Nederland Handelsland 2023: export, import en investeringen – Een introductie

De hele wereld ondervindt gevolgen van de oorlog in Oekraïne, niet alleen geopolitiek maar ook op het gebied van inflatie, voedselzekerheid en economie. In een geglobaliseerde wereld is iedereen met elkaar verbonden en wordt iedereen geraakt. Nederland is als kleine en open handelsnatie sterk verbonden met het buitenland en mede daardoor gevoelig voor internationale ontwikkelingen. In februari van dit jaar is het tweede jaar van de oorlog in Oekraïne ingegaan. Door de oorlog en de ingestelde sancties tegen Rusland is de Nederlandse handel met Rusland en ook Oekraïne teruggelopen. Bovendien zijn de prijzen van met name minerale brandstoffen en grondstoffen die we invoeren mede onder invloed van de oorlog enorm gestegen.

China en de EU zijn sinds de verlaging van wederzijdse invoertarieven in de jaren negentig steeds meer met elkaar gaan handelen. Dit leidt tot een steeds grotere wederzijdse verwevenheid, die voordelen maar ook risico’s met zich meebrengt. We zijn afhankelijker van China geworden en het land heeft daardoor ook meer geopolitieke macht gekregen (Aerts et al., 2022). De handel met China is een belangrijk onderwerp van gesprek als het gaat over strategische afhankelijkheden. De Nederlandse import uit China is enorm gegroeid sinds het land twee decennia geleden de deuren heeft opengezet voor internationale samenwerking. In 2022 importeerde Nederland voor 64,2 miljard euro aan goederen uit het land, 9,5 procent van de totale goederenimport. Een deel van de producten waarvoor Nederland en andere Europese landen bouwen op de import uit China zijn belangrijk voor de groene transitie waar Europese landen voor staan. China is voor Nederland de grootste leverancier van zogenaamde transitiegoederen en levert bijvoorbeeld veel zonnepanelen en een groot bedrag aan lithium-ion-accu’s en magneten, benodigd voor elektrische auto’s.

Productieproblemen in China, sancties tegen Rusland, verwoestingen in Oekraïne, verhoogde transportkosten; deze en veel andere factoren kunnen een negatieve impact op de Nederlandse goederen- en dienstenhandel hebben. Na het herstel van de coronacrisis en de eerste prijsstijgingen in 2021, steeg de waarde van de Nederlandse goederenhandel in 2022 opnieuw. In 2022 was de exportwaarde van goederen 30,4 procent hoger dan in 2021. De goederenimport nam toe met 36,8 procent. Dit komt door de fors hogere prijzen van veel goederen zoals minerale brandstoffen, voedingsmiddelen en materialen. De omvang van het handelsvolume nam ook toe, maar veel minder sterk. Het volume van de in- en uitvoer was, gecorrigeerd voor de prijsstijgingen, in 2022 ongeveer 2,3 procent groter dan in 2021. In 2022 was de waarde van de wederuitvoer, waarbij ingevoerde producten vrijwel zonder bewerking weer worden geëxporteerd, voor het eerst groter dan de export van Nederlandse makelij. De stijging werd mede veroorzaakt door de grote groei in de wederuitvoerwaarde van minerale brandstoffen die gedreven werd door de prijsstijgingen. Desondanks bevestigt deze verhouding tussen export van goederen van Nederlandse makelij en de wederuitvoer het belang van Nederland als toegangspoort tot de rest van Europa. Veel goederen komen via Nederland Europa binnen en worden via de weg of binnenvaart naar het achterland getransporteerd.

Tijdens de aanvang van de coronacrisis in 2020 is de Nederlandse dienstenhandel flink gekrompen. In 2021 was er al een herstel, dat in 2022 doorzette. Nederland exporteerde in 2022 voor bijna 261 miljard euro aan diensten; dat is 22 procent meer dan in 2021 en voor het eerst weer boven het niveau van 2019. Nederlandse importeurs kochten in 2022 voor 250 miljard euro aan diensten in het buitenland. Dat is 19 procent meer dan een jaar eerder, en 16 procent meer dan in 2019. De toename van de in- en uitvoer van diensten bestaat voor een belangrijk deel ook uit prijsstijgingen. De bestedingen van toeristen in Nederland groeiden snel onder invloed van het opheffen van een groot deel van de corona gerelateerde reisbeperkingen. Ook omgekeerd was er een grote groei waar te nemen bij de bestedingen van Nederlanders tijdens hun verblijf in het buitenland.

Het laatste nieuws en andere rapporten op het gebied van globalisering zoals de Internationaliseringmonitor is te vinden in ons dossier.

Nederland Handelsland 2023: export, import en investeringen is een publicatie die het Expertisecentrum Globalisering van het CBS in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft ontwikkeld. De publicatie bevat jaarlijks terugkerende kerngegevens en indicatoren op het vlak van internationalisering van de Nederlandse economie en bedrijfsleven, alsook cijfers over actuele trends. Deze kerngegevens, indicatoren en beschrijvende trends bieden snel toegang tot de belangrijkste gegevens over internationale handel en de rol van Nederland in internationale productieketens.

De publicatie bestaat uit zes beschrijvende hoofdstukken, geïllustreerd met vele figuren, infographics en tabellen. In deze hoofdstukken worden de belangrijkste trends, cijfers en ontwikkelingen gepresenteerd over het jaar 2022 – soms 2021 of eerder – en waar mogelijk wordt al een doorkijkje naar 2023 gegeven. De datasets waarmee de figuren, tabellen en infographics in deze hoofdstukken tot stand zijn gekomen, zijn dermate omvangrijk dat ze niet integraal in de publicatie zijn opgenomen, maar te downloaden zijn van de landingspagina van de publicatie. Net als in voorgaande jaren begint de publicatie met een dashboard voorzien van een globaal overzicht van belangrijke resultaten uit de verschillende hoofdstukken. Dit dashboard, en daarmee ook de hoofdstukken, hebben de volgende structuur:

• Wat zijn de meest actuele ontwikkelingen (hoofdstuk 2)?
• Hoeveel en welke goederen verhandelt Nederland en met welke landen (hoofdstuk 3)?
• Hoeveel en welke diensten verhandelt Nederland en met welke landen (hoofdstuk 4)?
• Hoeveel wordt er internationaal vanuit Nederland en in Nederland geïnvesteerd (hoofdstuk 5)?
• Wat verdient Nederland aan de export en hoeveel werkgelegenheid is hiermee gemoeid (hoofdstuk 6)?
• Hoe sijpelt de invoer van goederen en diensten door in de Nederlandse economie (hoofdstuk 7)?

Wat is er veranderd ten opzichte van de editie in 2022?

Nederland Handelsland 2023 heeft ten opzichte van vorig jaar een aantal wijzigingen ondergaan. Zo is er in verband met een trendbreuk en vernieuwde koppeling met bedrijfskenmerken dit jaar geen apart hoofdstuk opgenomen over de bedrijvendemografie van in goederen en/of diensten handelende bedrijven (hoofdstuk 5 in 2022 editie). In hoofdstuk 5 over de buitenlandse investeringen en multinationals (hoofdstuk 8 in 2022 editie) maken we een onderscheid tussen horizontale en verticale investeringen, wat een groot deel van het vraagstuk omtrent de complementariteit van handel en investeringen kan verklaren. Hoofdstuk 7, over de inzet van invoer in de Nederlandse economie, is dit jaar uitgebreid met een analyse van de broeikasgasvoetafdruk van de Nederlandse invoer. Hiermee is dieper onderzoek gedaan naar de uitstoot die in andere landen wordt veroorzaakt door goederen en diensten die Nederland invoert.

Actuele ontwikkelingen

Veel cijfers in deze publicatie hebben betrekking op de jaren tot en met 2022. Door de nasleep van de coronacrisis, inflatie en de inval van Rusland in Oekraïne zijn 2021, 2022 en 2023 in zekere mate atypische jaren. Om hieraan recht te doen is dit jaar opnieuw een hoofdstuk gewijd aan de meest actuele ontwikkelingen. Hierin komen de meest recent beschikbare cijfers aan bod. Hoofdstuk 2 is in vijf thema’s ingedeeld, te weten: 1) de handelsontwikkelingen met betrekking tot de sancties tegen Rusland, 2) de volumeontwikkelingen van de goederenhandel, 3) de handelsrelatie tussen Nederland en China, 4) de Nederlandse afhankelijkheid voor de groene transitie en 5) de ontwikkelingen van vrouwelijk ondernemerschap. Waar mogelijk worden bovengenoemde thema’s ook in de andere hoofdstukken aangehaald.

Literatuur

Open literatuurlijst