Nederland Handelsland 2021: export, import en investeringen – Een introductie

Nederland Handelsland 2021: export, import en investeringen is een publicatie die het Expertisecentrum Globalisering van het CBS in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft ontwikkeld. Het is een publicatie met jaarlijks terugkerende kerngegevens en indicatoren op het vlak van internationalisering van de Nederlandse economie en bedrijfsleven. De publicatie en de bijbehorende tabellensets bevatten vele tijdreeksen, hoofdzakelijk op een hoog macro- of mesoniveau, met enkele onderwerpen specifiek gericht op prioriteiten uit de handelsagenda van het kabinet.

Inhoud editie 2021

Voor Nederland, met zijn open economie, is internationale handel erg belangrijk. Veel Nederlandse bedrijven, zowel grote als kleine, doen zaken in het buitenland. Andere bedrijven zijn hoofdzakelijk toeleveranciers van exporterende bedrijven of multinationals, zonder dat zij zelf internationaal actief zijn. Ook hebben sommige Nederlandse bedrijven vestigingen in meerdere landen, of staan zij onder zeggenschap van een buitenlands bedrijf, en zijn ze zodoende direct of indirect onderdeel van mondiale waardeketens. Al deze aspecten van internationale handel en investeringen komen aan bod in de publicatie Nederland Handelsland 2021: export, import en investeringen.

Deze publicatie bestaat uit zeven beschrijvende hoofdstukken, geïllustreerd met vele figuren, infographics en tabellen. In deze hoofdstukken worden de belangrijkste trends, cijfers en ontwikkelingen gepresenteerd. De complete datasets waarop deze hoofdstukken tot stand zijn gekomen, zijn dermate omvangrijk dat ze niet integraal in de publicatie zijn opgenomen. Deze datasets zijn beschikbaar en te downloaden op de landingspagina van deze publicatie. De publicatie begint met een dashboard (hoofdstuk 1), waarin een overzicht van de belangrijkste resultaten uit de andere hoofdstukken wordt gegeven. Het vormt daarmee de rode draad van de publicatie. Die rode draad heeft de volgende structuur:

• Wat verdient Nederland aan de export (hoofdstuk 2)?
• Wie handelt internationaal (hoofdstuk 3)?
• Wat en hoeveel wordt er verhandeld (hoofdstuk 4)?
• Met wie worden goederen verhandeld (hoofdstuk 5)?
• Hoe sijpelen goederen en diensten uit het buitenland in Nederland door (hoofdstuk 6)?
• Hoeveel investeert Nederland internationaal en hoeveel investeert het buitenland in Nederland (hoofdstuk 7)?
• Hoeveel uitstoot gaat er gepaard met de internationale handels- en doorvoerstromen (hoofdstuk 8)?

Wat is er veranderd ten opzichte van editie 2020?

Ten opzichte van de editie van 2020 is er een aantal wijzigingen doorgevoerd. Zo is er onder andere meer aandacht voor de Nederlandse import. In hoofdstuk 3 wordt extra aandacht besteed aan het aantal banen bij bedrijven met invoer (of uitvoer) en wordt er gefocust op de personeelskenmerken van de mensen die deze banen vervullen. Hierbij wordt tevens onderscheid gemaakt naar de mate van importafhankelijkheid van het bedrijf. In hoofdstuk 6 wordt de rol en de inzet van de Nederlandse invoer verder uitgediept. We onderzoeken onder meer wat er gebeurt met de goederen en diensten die Nederland binnenkomen. Deze invoer kan vier bestemmingen hebben: (1) invoer voor directe bestedingen in Nederland, (2) invoer voor productie en dienstverlening Nederland ten behoeve van consumptie in Nederland, (3) invoer voor productie en dienstverlening Nederland ten behoeve van export, en (4) invoer direct bestemd voor het buitenland. Een aanzienlijk deel van deze ingevoerde goederen en diensten blijkt essentieel te zijn om (concurrerend) te kunnen exporteren.

Ten opzichte van de editie van 2020 worden in hoofdstuk 2 de verdiensten aan de export van goederen en diensten nu ook gespecificeerd naar bestemming. Zo wordt duidelijk aan welke export, naar welk land, Nederland het meeste overhoudt en of dit dankzij export van Nederlandse makelij, wederuitvoer of diensten wordt verdiend. Ook nieuw in hoofdstuk 2 is een nadere specificering van de bijdrage van de uitvoer aan de bbp-groei van Nederland. Hieruit blijkt, met uitzondering van het jaar 2017, de uitvoer van goederen en diensten tussen 2016 en 2019 minder te hebben bijgedragen aan de volumegroei van het bbp dan de binnenlandse bestedingen.

In hoofdstuk 4 vervalt de paragraaf met betrekking tot carry-along trade. In plaats daarvan is er meer aandacht voor de concentratie van de internationale goederen- en dienstenhandel.

Tot slot is er een zevende en volledig nieuw hoofdstuk toegevoegd aan deze publicatie. In dit hoofdstuk brengen we het verband tussen CO₂-, stikstofoxiden- en fijnstofemissies en internationale goederenstromen die naar, via, of uit Nederland lopen, in beeld. De groei van de internationale handels- en doorvoerstromen en de impact daarvan op het milieu is een punt van toenemende zorg. Vanzelfsprekend gaat de groei van de goederenhandel hand in hand met een sterke groei van het transport per schip, vliegtuig, trein en vrachtwagen van halffabricaten en eindproducten, wat gepaard gaat met de uitstoot van allerhande schadelijke stoffen. De focus in dit extra hoofdstuk ligt op de feitelijke emissies uit mobiele bronnen in samenhang met de grensoverschrijdende handels- en doorvoerstromen op Nederlands grondgebied. Hiervoor worden verschillende statistieken gekoppeld: (1) de statistiek in-, uitvoer en doorvoer, (2) internationale handel in goederen statistiek, en (3) statistieken over feitelijke emissies.

Actuele (handels)cijfers: coronabox

Door de opgelegde noodmaatregelen om de verspreiding van het coronavirus in te dammen, krompen veel economieën in 2020 ongekend sterk. Volgens schattingen van het IMF kromp de wereldeconomie met 3,3 procent in 2020 en noteerde Europa een economische krimp van 5,8 procent (IMF, 2021). Wanneer er een schok plaatsvindt, zoals bij een pandemie, heeft dat niet alleen gevolgen voor de direct betrokken handelaren maar voor iedereen die via productieketens verbonden is. Dit geldt ook voor Nederlandse bedrijven; ook zij zijn meer en meer onderdeel gaan vormen van wereldwijde productieprocessen en afhankelijker geworden van buitenlandse toeleveranciers en afnemers. Berekeningen van het CBS tonen dat het Nederlandse bbp in 2020 met 3,8 procent gekrompen is ten opzichte van een jaar eerder (CBS, 2021a; CBS, 2021b).

Veel trends in deze publicatie hebben betrekking op de jaren tot en met 2019. Door de coronapandemie zijn 2020 en in zekere mate ook 2021 echter atypische jaren. Om hieraan recht te doen zijn in de hierna volgende coronabox enkele indicatoren opgenomen voor 2020 en indien mogelijk de eerste helft van 2021. Hierin zijn economische groeicijfers opgenomen, alsook de ontwikkeling van de internationale handelswaarde per maand, de importwaarde van mondmaskers tot en met het tweede kwartaal van 2021, cijfers over de ontwikkeling met betrekking tot luchtvaart, het belang van de export voor het bbp en de werkgelegenheid, en de mate waarin Nederlandse bedrijven, en specifiek internationale goederenhandelaren, gebruik hebben gemaakt van het corona steun- en herstelpakket van de Nederlandse overheid. Ook is er in hoofdstukken 4, 5 en 7 aandacht voor de Nederlandse handel en investeringen ten tijde van de coronacrisis.

Actuele (handels- en investerings)cijfers: Brexit

De coronacrisis treft zowel de onze als de volledige wereldeconomie volop. Daarnaast staat Nederland voor andere uitdagingen (Van Der Heijden et al., 2021); nieuwe handelsbarrières door het vertrek van de Britten uit de Europese Unie (Brexit), de klimaatcrisis, de sancties opgelegd door de Europese Unie aan onder andere China en Rusland, en de druk op de machtsverhoudingen tussen de EU, het economische grote China en de grootste economie ter wereld, de Verenigde Staten.

De meest recente ontwikkelingen in de Nederlands-Britse betrekkingen – als gevolg van de Brexit – beperken zich ten tijde van het schrijven van deze publicatie grotendeels nog tot handelscijfers tot en met het eerste kwartaal van 2021. In hoofdstuk 5 krijgt de Nederlandse handel met het Verenigd Koninkrijk meer nadruk naar aanleiding van Brexit. Ook in hoofdstuk 7 komt de invloed van Brexit op de directe investeringsrelatie met het Verenigd Koninkrijk kort aan bod. De investeringscijfers zijn op het moment van schrijven beschikbaar tot en met 2020.

Literatuur

Open literatuurlijst