Wonen

Molukkers die in de jaren ’50 naar Nederland kwamen, konden terecht in woonoorden, onder andere in omgebouwde voormalig concentratiekampen. Op dat moment waren zowel de Molukkers als de Nederlandse overheid ervan overtuigd dat zij weer terug zouden keren naar de Molukken. Toen bleek dat het verblijf van Molukkers in Nederland niet tijdelijk zou zijn, werd het Nederlandse beleid gericht op permanent verblijf in Nederland. Onderdeel van dit beleid was dat Molukkers uit woonoorden verhuisden naar nieuwe woonwijken. Dit resulteerde in het ontstaan van Molukse woonwijken binnen een aantal Nederlandse gemeenten. In Appingedam was de eerste Molukse woonwijk die in 1960 gereedkwam. In de jaren daarna volgden nog meer dan 60 woonwijken (Straver, 2005).

In deze paragraaf wordt beschreven in hoeverre personen van Molukse komaf nog steeds in gemeenten wonen die in de jaren ’70 een Molukse woonwijk hadden. Dit onderzoek richt zich niet op de Molukse wijken zelf, maar op de gemeenten waarin de wijken zich bevonden. Dit is omdat het in de praktijk niet om administratieve wijken (of buurten) gaat, maar in veel gevallen slechts om enkele straten of huizenblokken. Ook is niet altijd duidelijk welke straten of huizenblokken tot de Molukse wijken behoorden. Volgens de gemeentelijke indeling van 2018 hebben 67 gemeenten een Molukse wijk (gehad), waaronder de drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Utrecht.

Molukkers wonen (nog steeds) vaker in gemeente met Molukse wijk

In 2018 woonde 63 procent van de Molukkers in een gemeente met een Molukse wijk. Dit is tweemaal zo veel als Nederlanders zonder migratieachtergrond. Ook anno 2018 is er dus nog steeds enigszins sprake van ruimtelijke concentratie van de Molukse bevolking.

Toon tabel2.1 Woont in een gemeente met een Molukse wijk, 2018 (%)Verberg tabel2.1 Woont in een gemeente met een Molukse wijk, 2018 (%)

2.1 Woont in een gemeente met een Molukse wijk, 2018 (%)

Achtergrond	Woont in gemeente met Molukse wijk
Moluks	63
Nederlands	32

Tussen de generaties bestaat er nauwelijks verschil in het al dan niet wonen in een gemeente met een Molukse wijk. Kinderen van Molukse migranten wonen met 65 procent iets vaker in een gemeente met een Molukse wijk dan kleinkinderen van Molukse migranten (62 procent). Wel zijn er verschillen te constateren wanneer de gemeenten waarin Molukkers wonen worden afgezet tegen het aantal Molukse grootouders dat deze persoon heeft. Hoe meer Molukse grootouders iemand heeft, hoe groter de kans is dat deze persoon in een gemeente met een Molukse wijk woont. Van de Molukkers met vier Molukse grootouders woont bijna driekwart in een gemeente met een Molukse wijk, onder Molukkers met één Molukse grootouder is dit ongeveer de helft.

Uit de bevindingen in hoofdstuk 1 blijkt dat Molukkers vaker een Molukse partner hebben naarmate zij meer Molukse grootouders hebben. Bovendien blijkt dat deze partnerkeuze voornamelijk voorkomt in gemeenten met een Molukse wijk. Van de Molukkers met een Molukse partner woont liefst 89 procent in een gemeente met een Molukse wijk. Voor Molukkers met een niet-Molukse partner ligt dit met 59 procent fors lager. De ruimtelijke concentratie lijkt dus vaker voor te komen onder Molukkers die zich in mindere mate hebben gemengd op etnisch gebied.

Toon tabel2.2 Molukkers woonachtig in gemeente met Molukse wijk, 2018 (%)Verberg tabel2.2 Molukkers woonachtig in gemeente met Molukse wijk, 2018 (%)

2.2 Molukkers woonachtig in gemeente met Molukse wijk, 2018 (%)

Aantal Molukse grootouders	Woont in gemeente met Molukse wijk
1 Molukse grootouder	48
2 Molukse grootouders	61
3 Molukse grootouders	63
4 Molukse grootouders	74

Relatief grootste populatie Molukkers in Leerdam

In de gemeente Leerdam was in 2018 ruim 4 procent van de inwoners van Molukse komaf, en daarmee de gemeente met relatief de grootste populatie Molukkers in Nederland. In totaal hebben de top tien gemeenten met het hoogste aandeel Molukse inwoners allemaal een Molukse wijk (gehad).noot1 Behalve Leerdam gaat het verder om: Vught, Assen, Culemborg, Doesburg, Krimpen aan de IJssel, Appingedam, Tiel, Zuidplas en Middelburg. In deze gemeenten ligt het aandeel Molukse inwoners tussen de 2 en 3 procent.

Toon tabel2.3 Aandeel personen met Molukse achtergrond, 2018Verberg tabel2.3 Aandeel personen met Molukse achtergrond, 2018

2.3 Aandeel personen met Molukse achtergrond, 2018

Gemeentenaam	Aandeel personen met een Molukse achtergrond
's-Gravenhage	0
's-Hertogenbosch	1
Aa en Hunze	0
Aalburg	0
Aalsmeer	0
Aalten	0
Achtkarspelen	0
Alblasserdam	0
Albrandswaard	0
Alkmaar	0
Almelo	1
Almere	0
Alphen aan den Rijn	1
Alphen-Chaam	0
Ameland	0
Amersfoort	0
Amstelveen	0
Amsterdam	0
Apeldoorn	1
Appingedam	2
Arnhem	1
Assen	2
Asten	0
Baarle-Nassau	0
Baarn	0
Barendrecht	0
Barneveld	1
Bedum	0
Beek	0
Beemster	0
Beesel	0
Berg en Dal	0
Bergeijk	0
Bergen (L.)	0
Bergen (NH.)	0
Bergen op Zoom	0
Berkelland	0
Bernheze	1
Best	0
Beuningen	0
Beverwijk	0
Binnenmaas	0
Bladel	0
Blaricum	1
Bloemendaal	0
Bodegraven-Reeuwijk	0
Boekel	0
Borger-Odoorn	0
Borne	0
Borsele	0
Boxmeer	0
Boxtel	0
Breda	1
Brielle	0
Bronckhorst	0
Brummen	1
Brunssum	0
Bunnik	0
Bunschoten	0
Buren	0
Capelle aan den IJssel	2
Castricum	0
Coevorden	0
Cranendonck	0
Cromstrijen	0
Cuijk	1
Culemborg	2
Dalfsen	0
Dantumadiel	0
De Bilt	0
De Fryske Marren	0
De Marne	0
De Ronde Venen	0
De Wolden	0
Delft	0
Delfzijl	1
Den Helder	1
Deurne	0
Deventer	1
Diemen	0
Dinkelland	0
Doesburg	2
Doetinchem	0
Dongen	0
Dongeradeel	0
Dordrecht	0
Drechterland	0
Drimmelen	0
Dronten	0
Druten	0
Duiven	0
Echt-Susteren	0
Edam-Volendam	0
Ede	1
Eemnes	0
Eemsmond	0
Eersel	0
Eijsden-Margraten	0
Eindhoven	0
Elburg	0
Emmen	0
Enkhuizen	0
Enschede	0
Epe	2
Ermelo	0
Etten-Leur	0
Ferwerderadiel	0
Geertruidenberg	0
Geldermalsen	0
Geldrop-Mierlo	0
Gemert-Bakel	0
Gennep	1
Giessenlanden	0
Gilze en Rijen	0
Goeree-Overflakkee	0
Goes	0
Goirle	0
Gooise Meren	0
Gorinchem	0
Gouda	1
Grave	0
Groningen	1
Grootegast	0
Gulpen-Wittem	0
Haaksbergen	0
Haaren	0
Haarlem	0
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	0
Haarlemmermeer	0
Halderberge	0
Hardenberg	0
Harderwijk	0
Hardinxveld-Giessendam	0
Haren	0
Harlingen	0
Hattem	0
Heemskerk	0
Heemstede	0
Heerde	0
Heerenveen	0
Heerhugowaard	0
Heerlen	0
Heeze-Leende	0
Heiloo	0
Hellendoorn	1
Hellevoetsluis	0
Helmond	1
Hendrik-Ido-Ambacht	0
Hengelo	0
Heumen	0
Heusden	0
Hillegom	0
Hilvarenbeek	0
Hilversum	0
Hof van Twente	0
Hollands Kroon	0
Hoogeveen	1
Hoorn	0
Horst aan de Maas	0
Houten	0
Huizen	1
Hulst	0
IJsselstein	0
Kaag en Braassem	0
Kampen	0
Kapelle	0
Katwijk	0
Kerkrade	0
Koggenland	0
Kollumerland en Nieuwkruisland	0
Korendijk	0
Krimpen aan den IJssel	2
Krimpenerwaard	0
Laarbeek	0
Landerd	0
Landgraaf	0
Landsmeer	0
Langedijk	0
Lansingerland	0
Laren	0
Leek	0
Leerdam	4
Leeuwarden	0
Leiden	0
Leiderdorp	0
Leidschendam-Voorburg	0
Lelystad	0
Leudal	0
Leusden	0
Lingewaal	0
Lingewaard	0
Lisse	0
Lochem	0
Loon op Zand	0
Lopik	0
Loppersum	0
Losser	0
Maasdriel	0
Maasgouw	0
Maassluis	0
Maastricht	1
Marum	2
Medemblik	0
Meerssen	0
Meierijstad	0
Meppel	0
Middelburg	2
Midden-Delfland	0
Midden-Drenthe	1
Midden-Groningen	1
Mill en Sint Hubert	0
Moerdijk	0
Molenwaard	0
Montferland	0
Montfoort	0
Mook en Middelaar	0
Neder-Betuwe	1
Nederweert	0
Neerijnen	0
Nieuwegein	1
Nieuwkoop	0
Nijkerk	0
Nijmegen	1
Nissewaard	0
Noord-Beveland	0
Noordenveld	0
Noordoostpolder	0
Noordwijk	0
Noordwijkerhout	0
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	0
Nunspeet	0
Nuth	0
Oegstgeest	0
Oirschot	0
Oisterwijk	0
Oldambt	0
Oldebroek	0
Oldenzaal	0
Olst-Wijhe	0
Ommen	0
Onderbanken	0
Oost Gelre	0
Oosterhout	0
Ooststellingwerf	1
Oostzaan	0
Opmeer	0
Opsterland	0
Oss	0
Oud-Beijerland	0
Oude IJsselstreek	0
Ouder-Amstel	0
Oudewater	0
Overbetuwe	1
Papendrecht	0
Peel en Maas	0
Pekela	0
Pijnacker-Nootdorp	0
Purmerend	0
Putten	0
Raalte	0
Reimerswaal	0
Renkum	0
Renswoude	0
Reusel-De Mierden	0
Rheden	0
Rhenen	0
Ridderkerk	1
Rijssen-Holten	0
Rijswijk	0
Roerdalen	0
Roermond	0
Roosendaal	0
Rotterdam	0
Rozendaal	0
Rucphen	0
Schagen	0
Scherpenzeel	0
Schiedam	0
Schiermonnikoog	0
Schinnen	0
Schouwen-Duiveland	0
Simpelveld	0
Sint Anthonis	0
Sint-Michielsgestel	0
Sittard-Geleen	1
Sliedrecht	0
Sluis	0
Smallingerland	0
Soest	0
Someren	0
Son en Breugel	0
Stadskanaal	0
Staphorst	0
Stede Broec	0
Steenbergen	0
Steenwijkerland	0
Stein	0
Stichtse Vecht	1
Strijen	0
Súdwest-Fryslân	0
Ten Boer	0
Terneuzen	0
Terschelling	0
Texel	0
Teylingen	0
Tholen	0
Tiel	2
Tilburg	0
Tubbergen	0
Twenterand	0
Tynaarlo	0
Tytsjerksteradiel	0
Uden	0
Uitgeest	0
Uithoorn	0
Urk	0
Utrecht	0
Utrechtse Heuvelrug	0
Vaals	0
Valkenburg aan de Geul	0
Valkenswaard	0
Veendam	0
Veenendaal	0
Veere	0
Veldhoven	0
Velsen	0
Venlo	1
Venray	0
Vianen	0
Vlaardingen	0
Vlieland	0
Vlissingen	1
Voerendaal	0
Voorschoten	0
Voorst	1
Vught	3
Waadhoeke	0
Waalre	0
Waalwijk	1
Waddinxveen	0
Wageningen	0
Wassenaar	0
Waterland	0
Weert	0
Weesp	0
Werkendam	0
West Maas en Waal	0
Westerveld	0
Westervoort	1
Westerwolde	0
Westland	0
Weststellingwerf	0
Westvoorne	0
Wierden	1
Wijchen	0
Wijdemeren	0
Wijk bij Duurstede	0
Winsum	0
Winterswijk	1
Woensdrecht	0
Woerden	1
Wormerland	0
Woudenberg	0
Woudrichem	0
Zaanstad	1
Zaltbommel	0
Zandvoort	0
Zederik	0
Zeewolde	0
Zeist	0
Zevenaar	1
Zoetermeer	0
Zoeterwoude	0
Zuidhorn	0
Zuidplas	2
Zundert	0
Zutphen	0
Zwartewaterland	0
Zwijndrecht	0
Zwolle	1

Lager eigenwoningbezit onder Molukkers

Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat Molukse huishoudens (huishoudens waarvan de hoofdkostwinner Moluks is) minder vaak een eigen woning bezitten dan huishoudens met een Nederlandse achtergrond. In 2018 was 37 procent van de Molukse huishoudens in bezit van een eigen woning, vergeleken met 64 procent onder huishoudens zonder migratieachtergrond. Het verschil is groter voor ouderen dan voor jongeren. 65‑plussers met een Nederlandse achtergrond hadden ruim tweemaal zo vaak een koopwoning dan hun Molukse leeftijdsgenoten, terwijl het eigenwoningbezit onder 18–25‑jarigen met een Nederlandse achtergrond ongeveer een kwart hoger was dan onder Molukse 18–25‑jarigen. Het eigenwoningbezit was hoger onder de kinderen van Molukse migranten dan onder de Molukse migranten: 42 procent van de kinderen van Molukse migranten heefteen koopwoning, tegenover 28 procent van de Molukse migranten. Van de kleinkinderen van Molukse migranten heeft ongeveer een derde een koopwoning. Het is nog lastig te zien hoe het woningbezit bij de kleinkinderen van Molukse migranten zich verder ontwikkelt, omdat zij nog relatief jong zijn.

Toon tabel2.4 Eigenwoningbezit, 2018 (%)Verberg tabel2.4 Eigenwoningbezit, 2018 (%)

2.4 Eigenwoningbezit, 2018 (%)

leeftijd	Moluks	Nederlands
18 tot 25 jaar	15	19
25 tot 45 jaar	40	63
45 tot 65 jaar	42	73
65 jaar en ouder	26	57

Relatief grootste verschil waarde koopwoning bij oudste huishoudens

De waarde van de koopwoningen ligt bij Molukse huishoudens gemiddeld lager dan bij huishoudens zonder migratieachtergrond: 232 duizend om 282 duizend euro in 2018. Om het effect van leeftijd te beperken is de gemiddelde WOZ-waarde tevens uitgesplitst naar leeftijdscategorieën. Algemeen geldt dat de gemiddelde waarde van de koopwoning in alle leeftijdsgroepen lager is bij Molukse huishoudens dan bij huishoudens met een Nederlandse achtergrond. Voor zowel Molukse huishoudens als huishoudens met een Nederlandse achtergrond geldt dat de waarde van de woning het laagst is voor huishoudens waarvan de hoofdkostwinner 25 tot 45 jaar oud is. Verder geldt dat het relatieve verschil in waarde van de koopwoning groter wordt naarmate de leeftijd van de hoofdkostwinner hoger is. Bij huishoudens waarvan de hoofdkostwinner 25 tot 45 jaar oud is, lag in 2018 de gemiddelde waarde van de koopwoning onder Molukse huishoudens 12 procent lager dan bij huishoudens zonder migratieachtergrond. Dit verschil loopt op tot ruim 20 procent bij huishoudens waarvan de hoofdkostwinner 65 jaar of ouder is. Tussen de Molukse generaties onderling zijn weinig verschillen te constateren in gemiddelde waarde van de koopwoning.

Toon tabel2.5 Gemiddelde WOZ-waarde van koopwoningen, 2018 (x 1 000 euro)Verberg tabel2.5 Gemiddelde WOZ-waarde van koopwoningen, 2018 (x 1 000 euro)

2.5 Gemiddelde WOZ-waarde van koopwoningen, 2018 (x 1 000 euro)

leeftijd	Moluks	Nederlands
25 tot 45 jaar	221	251
45 tot 65 jaar	241	295
65 jaar en ouder	232	292

Verschil waarde koopwoning groter in gemeenten met Molukse wijk

Het verschil in WOZ-waarde tussen Molukse huishoudens en huishoudens zonder migratieachtergrond is groter in gemeenten met een Molukse wijk dan in gemeenten zonder Molukse wijk. Deze trend is binnen alle onderzochte leeftijdscategorieën te zien. Dit lijkt te suggereren dat Molukse huishoudens die wonen in een gemeente met een Molukse wijk een woning van lagere kwaliteit hebben dan wanneer zij wonen in een gemeente zonder Molukse wijk. Bovendien neemt dit verschil ook hier toe naarmate de hoofdkostwinner van het huishouden ouder is. Bij huishoudens met een hoofdkostwinner van 65 jaar en ouder, bedroeg het verschil in waarde van de koopwoning tussen Molukse huishoudens en huishoudens zonder migratieachtergrond in 2018 gemiddeld 14 procent in gemeenten zonder Molukse wijk. In gemeenten met een Molukse wijk was dit verschil met 27 procent bijna twee keer zo hoog.

Toon tabel2.6 Verschil WOZ-waarde koopwoningen, 2018 (%)Verberg tabel2.6 Verschil WOZ-waarde koopwoningen, 2018 (%)

2.6 Verschil WOZ-waarde koopwoningen, 2018 (%)

leeftijd	Gemeente zonder Molukse wijk	Gemeente met Molukse wijk
25 tot 45 jaar	8	15
45 tot 65 jaar	13	22
65 jaar en ouder	14	27

Personen in Molukse huishoudens wonen minder ruim

Personen die onderdeel zijn van een Moluks huishouden wonen over het algemeen minder ruim dan personen uit huishoudens met een Nederlandse achtergrond. Dit geldt voor alle typen huishoudens en leeftijdsgroepen. Voor alle leeftijdscategorieën is het verschil in woonoppervlak tussen Molukse huishoudens en huishoudens zonder migratieachtergrond relatief het grootst voor paren met kinderen. Het verschil in woonoppervlakte tussen Molukse huishoudens en huishoudens met een Nederlandse achtergrond wordt niet kleiner over de generaties heen. Zowel huishoudens met een Molukse als Nederlandse achtergrond wonen gemiddeld ruimer in gemeenten zonder Molukse wijk dan in gemeenten met een Molukse wijk.

2.7Gemiddeld vloeroppervlak per huishouden, 2017

	Eenpersoons-huishouden	Paar zonder kinderen	Paar met kinderen	Eenouder-huishouden
	m2
25 tot 45 jaar
Moluks, kinderen	74	86	116	94
Moluks, kleinkinderen	72	83	111	91
Nederlands	80	99	135	101
45 tot 65 jaar
Molukse migranten	86	114	118	103
Moluks, kinderen	85	109	122	100
Nederlands	100	138	156	118
65 jaar en ouder
Molukse migranten	90	109	105	107
Moluks, kinderen	87	113	106	105
Nederlands	105	135	150	129
Gemeenten zonder Molukse wijk
Moluks	85	109	124	101
Nederlands	100	133	149	116
Gemeenten met Molukse wijk
Moluks	78	96	112	95
Nederlands	85	118	139	107

Bron:CBS

Conclusie

Op gebied van wonen is nog altijd sprake van enige concentratie van de Molukse bevolking in Nederland. Zo woont in 2018 62 procent van de populatie Molukkers in een gemeente met een Molukse wijk. Onder de bevolking met een Nederlandse achtergrond is dit aandeel met 32 procent bijna twee keer zo klein. Er is dus sprake van enige ruimtelijke concentratie onder personen met een Molukse achtergrond. Deze doet zich vaker voor onder Molukkers die zich in mindere mate hebben gemengd op etnisch gebied. Zo wonen Molukkers vaker in een gemeente met een Molukse wijk naarmate zij meer grootouders hebben die ook van Molukse komaf zijn. Hetzelfde geldt voor Molukkers die een partner hebben die zelf ook van Molukse komaf is. Tussen de generaties bestaat er nauwelijks verschil in het al dan niet wonen in een gemeente met een Molukse wijk.

Behalve ruimtelijke concentratie lijken de cijfers er ook op te wijzen dat de woningen van personen uit Molukse huishoudens van mindere kwaliteit zijn dan de woningen van huishoudens met een Nederlandse achtergrond. Dit is voor alle onderzochte leeftijdscategorieën het geval. Ten opzichte van personen uit Nederlandse huishoudens hebben Molukkers minder vaak een eigen woning en wonen ze gemiddeld kleiner. Wanneer Molukkers wel een eigen woning bezitten, heeft deze gemiddeld een lagere WOZ-waarde dan bij leeftijdsgenoten met een Nederlandse achtergrond. Het verschil in WOZ-waarde is relatief groter tussen huishoudens met een Molukse of Nederlandse achtergrond die zijn gevestigd in een gemeente met een Molukse wijk. Dit lijkt te suggereren dat de achterstand in woningkwaliteit van Molukkers ten opzichte van personen met een Nederlandse achtergrond groter is voor Molukkers die geconcentreerd wonen dan voor Molukkers bij wie dit niet het geval is. Ook op het gebied van woningkwaliteit zijn nauwelijks verschillen geconstateerd tussen de generaties onderling.