Inkomen van huishoudens

In dit hoofdstuk staat het inkomen van huishoudens centraal. De samenstelling van het inkomen en de herverdeling van het inkomen via premies, belastingen en uitkeringen komen aan bod. Het besteedbare inkomen is het netto-inkomen van het huishouden voor het doen van uitgaven aan goederen en diensten. Hoe is dit inkomen tussen huis­houdens verdeeld, wat was de ontwikkeling vanaf 1977? En hoe zit het met de regionale inkomensverdeling?

2.1Samenstelling huishoudensinkomen

Uitkeringen vormen een vijfde van het bruto-inkomen

Het bruto-inkomen van huishoudens bedroeg in 2022 gemiddeld 82,1 duizend euro. Bijna 80 procent van dit bedrag wordt gevormd door loon, inkomen uit eigen onderneming en vermogens­inkomsten (het primaire inkomen). De resterende 21 procent bestaat bijna geheel uit uitkeringen (inclusief pensioen). Om de sterk gestegen energierekening te kunnen betalen ontvingen de huishoudens met weinig inkomen in 2022 een energietoeslag van in beginsel 1 300 euro. Daarbovenop kregen alle huishoudens met een kleinverbruiks­aansluiting in november en december 190 euro korting op de energierekening (380 euro in totaal). De toeslag en korting worden beschouwd als een bijstandsgerelateerde uitkering. Aldus ontvingen in 2022 incidenteel alle huishoudens een uitkering sociale voorzieningen, normaliter is dat alleen aan ongeveer 35 procent van de huishoudens voorbehouden (zie StatLine).

	Huishoudens		Gemiddeld bedrag	Totaal bedrag	Aandeel van bruto-inkomen
	Aantal	Aandeel
	x 1 000	%	1 000 euro	mln euro	%
1 Inkomen als werknemer	5 209	64,8	79,1	411 867	62,4
2 Inkomen als zelfstandige	1 744	21,7	43,4	75 782	11,5
3 Inkomen uit vermogen	8 037	100,0	4,5	36 392	5,5
4 Primair inkomen (1+2+3)	8 037	100,0	65,2	524 041	79,4
5 Uitkering inkomensverzekering	3 789	47,1	29,3	110 922	16,8
6 Uitkering sociale voorziening	8 037	100,0	2,5	20 404	3,1
7 Ontvangen gebonden overdracht	1 465	18,2	2,6	3 866	0,6
8 Overdracht ontvangen van huishouden	42	0,5	11,6	484	0,1
9 Bruto-inkomen (4+5+6+7+8)	8 037	100,0	82,1	659 716	100,0
10 Overdracht betaald aan huishouden	60	0,7	9,8	582	0,1
11 Premie inkomensverzekering	7 436	92,5	14,6	108 674	16,5
12 Premie ziektekostenverzekering	8 037	100,0	7,7	62 127	9,4
13 Belasting op inkomen	7 385	91,9	10,7	79 323	12,0
14 Besteedbaar inkomen (9-10-11-12-13)	8 037	100,0	50,9	409 010	62,0

De samenstelling van het bruto-inkomen verschilt sterk tussen diverse bevolkingsgroepen, zoals inkomensgroepen. Huishoudens uit de laagste decielgroepen van het bruto-inkomen zijn in sterkere mate afhankelijk van een uitkering inkomensverzekering of sociale voorziening, terwijl het inkomen van de hogere inkomensgroepen grotendeels uit primair inkomen bestaat.

Toon tabel2.1.2 Samenstelling van bruto-inkomen per 10%-groep¹⁾, 2022* (%)Verberg tabel2.1.2 Samenstelling van bruto-inkomen per 10%-groep¹⁾, 2022* (%)

2.1.2 Samenstelling van bruto-inkomen per 10%-groep¹⁾, 2022* (%)

	Primair inkomen	Uitkering inkomensverzekeringen	Uitkering sociale voorzieningen	Ontvangen gebonden overdrachten en overige inkomensoverdrachten
Totaal (82 100 euro)	79,4	16,8	3,1	0,7
	.	.	.	.
1e (15 400 euro)	25,7	33,5	32,1	8,7
2e (26 300 euro)	21,8	54,2	17	6,9
3e (34 400 euro)	36,4	51,4	9,3	2,9
4e (44 100 euro)	50,3	43,8	4,8	1,1
5e (55 900 euro)	61,5	34,8	3,2	0,5
6e (70 400 euro)	72	25,2	2,6	0,2
7e (87 700 euro)	81,9	15,8	2,1	0,1
8e (108 700 euro)	88,3	10	1,7	0,1
9e (138 400 euro)	92,2	6,5	1,2	0
10e (239 400 euro)	94,9	4,4	0,7	0
1)Tussen haakjes staat het gemiddeld bruto-jaarinkomen per inkomensgroep.

Bijna 70 procent bruto-inkomen ouderen komt uit pensioen

De samenstelling van het inkomen varieert met de levensfase. Jongeren zijn voor hun levensonderhoud deels aangewezen op sociale voorzieningen, waaronder de bijstandsuitkering en de studiefinanciering. De sociale voorzieningen worden uit de algemene middelen betaald. In september 2015 werd het sociale leenstelsel ingevoerd en bleef alleen de aanvullende studiefinanciering voor kinderen van ouders met een smalle beurs nog als een sociale voorziening overeind. Sindsdien daalde tot en met 2022 het aandeel van de sociale voorzieningen in het bruto-inkomen van jongeren tot 25 jaar, zie StatLine. Met de herinvoering van de basisbeurs in studiejaar 2023/2024 is het sociale leenstelsel inmiddels alweer ten grave gedragen.

In de leeftijd van 25 tot 45 jaar wordt het inkomen hoofdzakelijk uit arbeid betrokken, terwijl 45- tot 65‑jarigen al wat vaker een beroep doen op een uitkering inkomensverzekering, zoals een werkloosheidsuitkering, een arbeidsongeschiktheidsuitkering of een pensioenuitkering (in totaal ruim 7 procent). Huishoudens met een 65‑plusser als hoofdkostwinner halen bijna 70 procent van hun bruto-inkomen uit een (pensioen)uitkering en profiteren daarmee het meest van de herverdeling.

In 2022 werd gemiddeld 38 procent van het bruto-inkomen afgedragen in de vorm van premies en belastingen. Hierdoor resteerde een besteedbaar inkomen van gemiddeld 50,9 duizend euro. De premies voor inkomensverzekeringen drukken relatief zwaar op huishoudens met een hoofdkostwinner tussen 25 en 65 jaar, een vijfde deel van hun bruto-inkomen gaat hieraan op. Huishoudens met 65‑plussers betalen nauwelijks nog premies voor inkomensverzekeringen: hiervoor hebben zij hun bijdrage al in hun actieve beroepsleven geleverd.

	Totaal	Leeftijd hoofdkostwinner
		tot 25	25 tot 45	45 tot 65	65+
	bruto-inkomen = 100 (in procenten)
1 Inkomen als werknemer	62	82	79	70	10
2 Inkomen als zelfstandige	12	7	12	14	5
3 Inkomen uit vermogen	6	1	2	6	12
4 Primair inkomen (1+2+3)	79	90	93	89	27
5 Uitkering inkomensverzekering	17	2	3	7	70
6 Uitkering sociale voorziening	3	7	4	3	2
7 Ontvangen gebonden overdracht	1	2	1	0	1
8 Overdracht ontvangen van huishouden	0	0	0	0	0
9 Bruto-inkomen (4+5+6+7+8)	100	100	100	100	100
10 Overdracht betaald aan huishouden	0	0	0	0	0
11 Premie inkomensverzekering	17	19	21	19	2
12 Premie ziektekostenverzekering	9	10	9	9	11
13 Belasting op inkomen	12	5	11	14	10
14 Besteedbaar inkomen (9-10-11-12-13)	62	67	59	59	77
	1 000 euro
Gemiddeld besteedbaar inkomen	50,9	18,7	52,3	62,7	39,4
Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen	35,4	16,1	35,4	40,7	31,6
	x 1 000
Aantal huishoudens	8 037	362	2 462	2 926	2 926

Ruim 2,3 miljoen huishoudens met AOW

In 2022 ontvingen ruim 2,3 miljoen huishoudens een AOW-uitkering. Van deze AOW-huishoudens ontvingen er 2,2 miljoen ook aanvullend pensioen, zoals ouderdoms- of partnerpensioen. De AOW-uitkering bedroeg gemiddeld 34 procent van het bruto-inkomen, net zo veel als het aanvullend pensioen.

AOW belangrijkste pensioenpijler van alleenstaande vrouwen

Voor alleenstaande AOW-gerechtigde vrouwen vormde de AOW-uitkering de belangrijkste inkomenscomponent. Gemiddeld was de AOW goed voor 49 procent van hun bruto-inkomen, aanmerkelijk meer dan het aanvullend pensioen (33 procent). Bij alleenstaande mannen was de verhouding tussen beide inkomensposten evenwichtiger. De AOW voorzag in 41 procent en het aanvullend pensioen in 38 procent van het bruto-inkomen. Alleenstaande mannen ontvangen gemiddeld meer aanvullend pensioen dan alleenstaande vrouwen.

Ook bij AOW-gerechtigde paren was de verhouding tussen AOW en aanvullend pensioen evenwichtig. Het aandeel van de AOW-uitkering in het gezamenlijke bruto-inkomen kwam uit op gemiddeld 39 procent en het aandeel van het aanvullend pensioen op gemiddeld 41 procent. Het bijbehorende, gemiddelde inkomen van deze paren was 1,5 keer zo hoog als dat van alleenstaande AOW-gerechtigde mannen en 1,8 keer zo hoog als dat van alleenstaande AOW-gerechtigde vrouwen. Bij paren bestaande uit een AOW’er met een jongere partner voorzag het inkomen als werknemer of zelfstandige in een groter deel van het bruto-inkomen dan de AOW zelf: gemiddeld 34 tegen 17 procent.

Toon tabel2.1.4 Samenstelling bruto-inkomen van AOW-huishoudens¹⁾, 2022* (% van bruto inkomen)Verberg tabel2.1.4 Samenstelling bruto-inkomen van AOW-huishoudens¹⁾, 2022* (% van bruto inkomen)

2.1.4 Samenstelling bruto-inkomen van AOW-huishoudens¹⁾, 2022* (% van bruto inkomen)

	AOW	Aanvullend pensioen	Inkomen uit vermogen	Inkomen als werknemer of zelfstandige	Overig aanvullend inkomen
Totaal (4 410 euro)	33,9	33,9	11,6	16,8	3,8
Alleenstaande vrouw (2 740 euro)	48,7	32,5	11,5	1,6	5,7
Alleenstaande man (3 200 euro)	40,9	38,1	12,4	5,1	3,5
Paar, beiden AOW'er (4 870 euro)	38,5	41,1	13,7	5,1	1,5
Paar, een partner AOW'er (6 310 euro)	16,6	32,4	10,9	34,4	5,7
1) Tussen haakjes is het gemiddeld bruto-maandinkomen vermeld.

Aanvullend inkomen AOW’ers hoger door energietoeslag

Alleenstaande AOW’ers ontvingen in 2022 gemiddeld 1 330 euro bruto AOW per maand. Partners, beiden met AOW, ontvingen samen 1 820 euro AOW. Op jaarbasis komt daar nog vakantiegeld bij, 840 euro voor alleenstaanden en 1 200 euro voor paren. Er was aanzienlijk verschil in aanvullende inkomsten. Een relatief kleine groep huishoudens (1,8 procent oftewel 40 700 huishoudens) had bovenop hun AOW geen of hooguit 250 euro bruto per maand aan aanvullende inkomsten. Dit betrof vooral alleenstaande AOW’ers, alleenstaande vrouwen vrijwel even vaak als alleenstaande mannen (rond 3,5 procent). In voorgaande jaren was het aandeel AOW huishoudens met een dergelijk laag inkomen overigens wel groter, in 2020 ging het om 4,5 procent (zie CBS, 2022a). Het lagere percentage heeft te maken met de energietoeslag. Deze zorgde in 2022 bij AOW-huishoudens met een bescheiden aanvullend inkomen voor een verhoudingsgewijs sterke inkomensverhoging. Een wat grotere groep (7 procent oftewel ruim 160 duizend huishoudens) moest het in 2022 stellen met maandelijks 250 tot 500 euro bovenop de AOW. Ook dit zijn relatief vaak alleenstaanden, met naar verhouding meer alleenstaande vrouwen dan alleenstaande mannen (15 tegen 11 procent). Ook de groep AOW-huishoudens met maandelijks 250 tot 500 euro extra was door de energietoeslag verhoudingsgewijs kleiner dan in voorgaande jaren. Aan de onderkant van de inkomensverdeling van AOW-huishoudens zorgde de energietoeslag dus voor een opwaartse verschuiving van het aanvullend inkomen.

Aan de andere kant gold dat een ruime meerderheid van de AOW-huishoudens (70 procent) de beschikking had over aanvullende inkomsten van maandelijks 1 000 euro bruto of meer. Bij meer dan 6 op de 10 van de AOW-huishoudens met maandelijks 1 000 euro of meer ging het zelfs om 2 duizend euro bruto of meer, dus om een aanvullend bedrag ruimschoots boven de AOW zelf. Het betreft dan vooral paren met alleen één partner in de AOW-leeftijd, met op de tweede plek paren met beide partners in de AOW-leeftijd. Paren met beide partners in de AOW-leeftijd vormen wel veruit de grootste groep.

Toon tabel2.1.5 Hoogte aanvullend inkomen van AOW-huishoudens, 2022* (% huishoudens)Verberg tabel2.1.5 Hoogte aanvullend inkomen van AOW-huishoudens, 2022* (% huishoudens)

2.1.5 Hoogte aanvullend inkomen van AOW-huishoudens, 2022* (% huishoudens)

	Tot 250 euro per maand	250 tot 500 euro per maand	500 tot 1 000 euro per maand	1 000 tot 2 000 euro per maand	2 000 euro en meer per maand
Totaal	1,8	7,2	20,7	24,6	45,7
Alleenstaande vrouw	3,4	14,9	35,3	26,6	19,8
Alleenstaande man	3,5	11,2	26,7	28,3	30,3
Paar, beiden AOW'er	0,6	2,4	14,8	28,8	53,4
Paar, een partner AOW'er	0,2	0,5	3,6	12,1	83,6

2.2Trends in het inkomen van huishoudens

Het bruto-inkomen in 2022 licht gedaald

In 2022 viel het bruto-inkomen ten opzichte van 2021 vooral door de hoge inflatie (zie hoofdstuk 1) licht terug naar 82,1 duizend euro. Dat is wel 27 procent meer dan in 1977. Ook in het eerste coronajaar 2020 groeide het inkomen niet, maar een jaar later trok het weer aan. Duidelijk zichtbaar in de ontwikkeling vanaf 1977 is verder de forse terugval in 1985. Toentertijd, begin jaren tachtig, was er sprake van de zwaarste economische crisis in Nederland in de naoorlogse jaren. Ook de weerslag van de voorlaatste economische crisis die in 2009 toesloeg en een lange nasleep kende (tot en met 2013), is duidelijk zichtbaar in de reeks.

Toon tabel2.2.1 Gemiddeld bruto-inkomen van huishoudens¹⁾ (1000 euro ( in prijzen van 2022))Verberg tabel2.2.1 Gemiddeld bruto-inkomen van huishoudens¹⁾ (1000 euro ( in prijzen van 2022))

2.2.1 Gemiddeld bruto-inkomen van huishoudens¹⁾ (1000 euro ( in prijzen van 2022))

	Gemiddeld bruto inkomen
1977	64,5
1981	63,8
1985	58,6
1989	62,7
1990	64,6
1991	65,1
1992	65,4
1993	64,4
1994	63,3
1995	63,2
1996	63,1
1997	62,9
1998	63,8
1999	65,7
2000	70,1
2001	71,3
2002	71,8
2003	71,9
2004	73,6
2005	73,8
2006	75,8
2007	78,4
2008	78,3
2009	77,8
2010	77,7
2011	75,5
2012	74,6
2013	73,5
2014	75,7
2015	73,7
2016	75,6
2017	77,8
2018	78,3
2019	81,4
2020	81,5
2021	82,6
2022*	82,1
1)Trendbreuk in 2000 en 2011 (zie UL/CBS, 2021).

Conjuncturele, demografische en sociaal-economische ontwikkelingen maar ook het gevoerde inkomensbeleid van de opeenvolgende kabinetten in 45 jaar speelden een rol bij de ontwikkeling van het inkomen. Conjuncturele schommelingen zijn doorgaans het duidelijkst zichtbaar in de inkomenscijfers. Bij demografische ontwikkelingen zoals ontgroening, vergrijzing, instroom van migranten, groei van het aantal eenpersoons­huishouden en meer in het algemeen de vorming van kleinere huishoudens is dit een stuk lastiger. Dat geldt ook voor belangrijke sociaal-economische ontwikkelingen zoals de stijging van de welvaart, de alsmaar verder oplopende arbeidsparticipatie en economische zelfstandigheid van vrouwen en de stijging van het gemiddelde onderwijs­niveau (CBS, 2022b). Al deze factoren zijn met elkaar verweven en het is lastig ze in afzonderlijke bijdragen uiteen te leggen.

In de vorige editie van Welvaart in Nederland (CBS, 2022a) is onder meer ingezoomd op de toenemende inbreng van vrouwen in het totale bruto-inkomen van huishoudens door hun toegenomen arbeidsparticipatie, niet alleen in personen maar vooral ook in uren. Zichtbaar werd gemaakt dat vanaf 1977 de bijdrage van het door vrouwen verdiende inkomen in het bruto-inkomen verdubbelde, terwijl die van mannen met meer dan 30 procent daalde. Ook kwam naar voren dat de samenstelling van het bruto-inkomen vanaf 1977 aanzienlijk wijzigde. Door de vergrijzing, en ook door de instroom van cohorten gepensioneerden met een alsmaar hoger aanvullend pensioen bovenop de AOW, viel een stijging van het aandeel pensioeninkomen in het bruto-inkomen te noteren. Tegelijkertijd nam mede door de vergrijzing het inkomen uit vermogen toe. Ouderen beschikken relatief vaak over een eigen woning waarop geen of nauwelijks hypotheekschuld rust en ook over meer spaargeld. Het volume van de opbrengsten uit de eigen woning nam door de vergrijzing dus verder toe, waardoor het aandeel inkomen uit vermogen in het totale bruto-inkomen alsmaar groter werd. Daarnaast groeide de groep zelfstandigen en dat ging gepaard met een oplopend inkomensaandeel van deze groep. Aan de andere kant daalde in het bruto-inkomen zowel het loonaandeel van werknemers als het aandeel van inkomen uit loondervingsregelingen voor werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid.

Besteedbare ruimte huishoudens in 2022 afgenomen

Het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen oftewel de koopkracht van een huishouden in Nederland bedroeg in 2022 gemiddeld 35,4 duizend euro. Dat is minder dan in 2021 en dat komt zoals gezegd vooral door de sterk gestegen inflatie. Gemiddeld had een huishouden 50 procent meer te besteden dan in 1977, toen het gestandaardiseerde inkomen (in prijzen van 2022) 23,6 duizend euro bedroeg. Deze welvaartsverbetering kwam tot stand ondanks perioden van conjuncturele neergang en demografische ontwikkelingen zoals de vergrijzing en steeds kleinere huishoudens. Zo had het groeiende aandeel alleenstaanden en gepensioneerden in de bevolking een dempende uitwerking op het gemiddeld inkomen, doordat deze groepen relatief vaak een wat lager inkomen hebben. Tegelijkertijd waren er ontwikkelingen die het inkomen juist omhoog stuwen. Zoals zojuist al is toegelicht speelde de toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen en daarmee hogere inbreng van vrouwen in het inkomen een wezenlijke rol in de stijging van het gemiddelde inkomen.

Toon tabel2.2.2 Gemiddeld inkomen huishoudens¹⁾ (1000 euro (in prijzen van 2022))Verberg tabel2.2.2 Gemiddeld inkomen huishoudens¹⁾ (1000 euro (in prijzen van 2022))

2.2.2 Gemiddeld inkomen huishoudens¹⁾ (1000 euro (in prijzen van 2022))

	Besteedbaar inkomen	Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen
1977	37,4	23,6
1981	36,5	23,5
1985	32,7	21,7
1989	36,3	24,4
1990	37,7	25,6
1991	37,7	25,7
1992	37,2	25,5
1993	37	25,4
1994	37	25,5
1995	37,5	25,9
1996	37,6	26
1997	37,8	26,2
1998	38,2	26,7
1999	38,5	27
2000	41,5	28,7
2001	44,5	30,7
2002	44,6	30,9
2003	43,9	30,5
2004	44,6	30,9
2005	44,6	31
2006	45,8	31,9
2007	48,2	33,5
2008	47,9	33,3
2009	47,7	33,2
2010	47,1	32,9
2011	45,8	32
2012	44,9	31,5
2013	44,1	30,8
2014	46	32,2
2015	45,3	31,8
2016	47	33
2017	48	33,7
2018	48,2	33,4
2019	50,5	34,9
2020	50,6	35
2021	51,8	35,9
2022*	50,9	35,4
1) Trendbreuk in 2000 en 2011 (zie UL/CBS, 2021).

Stijgende trend meermaals geremd door conjuncturele terugval

De stijgende trend in het gemiddeld besteedbare inkomen van huishoudens werd in de afgelopen 45 jaar meerdere keren onderbroken door een (conjuncturele) inzinking. In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd Nederland tot twee keer toe (in 1973 en 1979) geconfronteerd met een oliecrisis. Met name in de jaren na de tweede oliecrisis was er sprake van een hoge inflatie, snel oplopende werkloosheid, dalende koopkracht en sterk oplopende begrotingstekorten. Door deze economische malaise kwam het gemiddeld besteedbaar inkomen in 1985 12,5 procent lager uit dan in 1981. Pas in de jaren negentig van de vorige eeuw ontworstelde Nederland zich aan de malaise en volgde er een relatief stabiele periode van economisch herstel met een stijging van het gemiddelde besteedbaar inkomen. In de periode 2000–2014 werd de stijgende trend in het gemiddelde inkomen van huishoudens twee keer onderbroken door een (conjuncturele) inzinking. Rond 2004 was sprake van een verhoudingsgewijs kleine achteruitgang als gevolg van de teruggelopen bedrijvigheid. Een relatief hoog inkomensniveau werd bereikt in 2007, toen de economie floreerde. In de navolgende economische crisis nam het gemiddelde inkomen flink af.

Met het aantrekken van de economie in 2014 ging ook het gemiddelde inkomen weer omhoog. In de jaren 2007 en 2014 kregen de inkomens nog een extra duw omhoog vanwege een incidentele, fiscale maatregel die het voor directeur-grootaandeelhouders aantrekkelijk maakte zich in dat jaar veel dividend uit te keren. In 2017 en 2019 speelde iets vergelijkbaars. Opmerkelijk genoeg bleek de stijgende trend van het gemiddelde inkomen beperkt gevoelig voor de coronapandemie. In coronajaar 2020 was het gemiddelde besteedbaar inkomen vrijwel gelijk aan dat van het jaar ervoor, in coronajaar 2021 was er wel een toename. De overheid kwam toentertijd met een omvangrijk pakket aan steunmaatregelen om de forse economische terugval door corona zoveel mogelijk te verzachten. Dat had een positieve weerslag op het gemiddelde inkomen. In 2022 viel het gemiddelde inkomen evenwel terug vooral als gevolg van de extreem hoge inflatie in dat jaar.

2.3Verdeling besteedbaar huishoudensinkomen

Inkomens scheef verdeeld

In 2022 hadden huishoudens in Nederland gemiddeld 50,9 duizend euro te besteden. Het gestandaardiseerde inkomen kwam uit op gemiddeld 35,4 duizend euro. De inkomens zijn niet gelijk verdeeld. Het mediane oftewel middelste inkomen was met 31,6 duizend euro lager dan het gemiddelde (zie Statline). De hoogste piek in de inkomensverdeling betrof 6,5 procent van de ruim 8,0 miljoen huishoudens. Zij hadden een inkomen tussen 22 en 24 duizend euro, bij meer dan de helft van hen ging het vooral om een pensioeninkomen. Bij de huishoudens met vooral een uitkering lag de piek met een inkomen tussen de 18 en 20 duizend euro lager. Het betreft huishoudens die in 2022 in hoofdzaak van een bijstandsuitkering moesten rondkomen. Ruim een kwart van alle huishoudens met een uitkering viel in dit inkomensbereik. Bij 0,3 procent van alle huishoudens (28 duizend) was er sprake van een negatief inkomen. Dit betrof relatief vaak huishoudens van zelfstandigen die verlies hadden geleden. Aan de andere kant van de inkomensverdeling staan de huishoudens met de hoogste inkomens. Bijna 1,3 miljoen huishoudens (14,1 procent) hadden een gestandaardiseerd inkomen van meer dan 50 duizend euro. Van hen beschikten er 95 duizend over meer dan een ton.

De verdeling van huishoudens die hun besteedbaar inkomen vooral uit loon en winst betrekken was platter en evenwichtiger dan de verdeling op basis van alle inkomens­componenten. De grootste groep van de 5,1 miljoen huishoudens met vooral inkomen uit werk wordt gevormd door 5,8 procent huishoudens met een inkomen van 34 tot 36 duizend euro. 17 procent van de huishoudens met vooral inkomen uit loon en winst hadden een inkomen tussen de 32 en 38 duizend euro.

Toon tabel2.3.1 Huishoudens naar hoogte van het gestandaardiseerd inkomen¹⁾, 2022* (aantal huishoudens (x 1000))Verberg tabel2.3.1 Huishoudens naar hoogte van het gestandaardiseerd inkomen¹⁾, 2022* (aantal huishoudens (x 1000))

2.3.1 Huishoudens naar hoogte van het gestandaardiseerd inkomen¹⁾, 2022* (aantal huishoudens (x 1000))

gestandaardiseerd inkomen (x 1000 euro)	Totaal	Vooral loon- en winstinkomen	Vooral pensioeninkomen	Vooral uitkeringsinkomen
0	0	0	0	0
2	38	27	1	10
4	46	31	3	10
6	52	33	3	12
8	52	34	5	8
10	57	38	6	10
12	62	39	8	12
14	85	43	12	27
16	158	57	26	73
18	327	81	64	180
20	443	113	144	185
22	479	159	259	60
24	520	214	272	33
26	456	236	195	23
28	434	245	169	18
30	434	270	149	14
32	429	287	130	11
34	418	294	113	9
36	404	297	100	7
38	384	288	89	5
40	354	274	76	4
42	317	253	60	3
44	280	231	46	2
46	246	207	36	2
48	215	184	29	1
50	185	160	23	1
52	158	138	19	1
54	134	117	15	1
56	113	100	12	0
58	95	84	10	0
60	80	72	8	0
62	67	60	7	0
64	57	50	6	0
66	48	43	5	0
68	41	36	4	0
70	35	31	3	0
72	30	27	3	0
74	26	23	2	0
76	22	20	2	0
78	19	17	2	0
80	17	16	2	0
82	15	13	1	0
84	13	12	1	0
86	12	11	1	0
88	11	10	1	0
90	10	9	1	0
92	9	8	1	0
94	8	7	1	0
96	7	6	1	0
98	6	6	1	0
100	6	5	0	0
1)Aantal huishoudens per inkomensklasse met een breedte van 2000 euro

Meeste zelfstandigen in hoogste inkomensgroep

Net als bij het bruto-inkomen van huishoudens (zie figuur 2.1.2) wordt de onderkant van de verdeling van het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen gekenmerkt door heterogeniteit in inkomensbronnen. De laagste inkomensdecielgroep bevatte in 2022 in vergelijking tot de tweede inkomensdecielgroep meer huishoudens met vooral loon- of winstinkomen. Bij de werknemershuishoudens betrof het vaak lage looninkomsten die niet per se gedurende het hele jaar werden ontvangen. Bij de zelfstandigen ging het doorgaans om ondernemers­huishoudens die in 2022 nauwelijks winst boekten of verlies leden. Ook bevatte de laagste inkomensgroep de meeste huishoudens met vooral een bijstandsuitkering. In de tweede inkomensdecielgroep waren de huishoudens met vooral een arbeidsongeschiktheids­uitkering en huishoudens met vooral een pensioenuitkering sterker vertegenwoordigd. Bij de pensioenhuishoudens ging het dan om gepensioneerden met AOW en alleen beperkte aanvullende inkomsten. Met het oplopen van de inkomensgroepen neemt ook het aandeel huishoudens met vooral inkomen uit betaald werk toe. In de hoogste inkomensdecielgroep betrokken bijna 9 op de 10 huishoudens hun inkomen voornamelijk uit betaald werk. Binnen de tien onderscheiden inkomensgroepen waren de ondernemers­huishoudens in de hoogste inkomensdecielgroep met bijna 3 op de 10 het meest prominent vertegenwoordigd.

Toon tabel2.3.2 Voornaamste inkomensbron per 10%-inkomensgroep, 2022* (% huishoudens)Verberg tabel2.3.2 Voornaamste inkomensbron per 10%-inkomensgroep, 2022* (% huishoudens)

2.3.2 Voornaamste inkomensbron per 10%-inkomensgroep, 2022* (% huishoudens)

decielgroep gestandaardiseerd inkomen	Inkomen als werknemer	Inkomen als zelfstandige	Uitkering arbeidsongeschiktheid	Uitkering pensioen	Uitkering bijstand	Overig
Totaal	53,1	9,5	3,4	27,7	3,7	2,7
	.	.	.	.	.	.
1e	33	7,9	6,4	17,3	22,3	13,2
2e	23,3	3,5	11,8	38,9	13,2	9,3
3e	37,7	3,6	4,8	51	0,9	2
4e	49,1	4,9	3,8	40,8	0,2	1,1
5e	57,1	6,3	2,6	33,4	0	0,6
6e	63,2	7,8	1,7	26,8	0	0,4
7e	66,4	8,9	1,2	23,2	0	0,3
8e	69,6	10,7	0,8	18,7	0	0,2
9e	71,5	13,9	0,5	13,9	0	0,1
10e	59,9	27	0,3	12,8	0	0,1

2.4Inkomen naar kenmerken van huishoudens

Inkomen later in de carrière het hoogst

Huishoudens met een hoofdkostwinner tot 25 jaar hadden met gemiddeld 16,1 duizend euro in 2022 het laagste gestandaardiseerd inkomen. Deze kostwinners staan nog aan het begin van hun loopbaan. In de daaropvolgende leeftijdsgroepen neemt het inkomen verder toe. Het hoogste inkomenspeil – 40,8 duizend euro – wordt bereikt bij huishoudens met een hoofdkostwinner in de leeftijd van 45 tot 55 jaar, in de groep van 55 tot 65 jaar blijft dit gemiddelde vrijwel onveranderd. De meeste mensen bouwen in de loop van hun carrière een hoger inkomen op en houden dat vervolgens vast totdat ze stoppen met werken.

Laagste inkomen bij alleenstaanden met jonge kinderen

De verbijzondering naar huishoudenssamenstelling (zie Statline) laat voor alleenstaande ouders met louter minderjarige kinderen het laagste inkomen zien: gemiddeld 25,7 duizend euro. Deze huishoudens zijn aangewezen op het inkomen van de ene ouder, meestal een moeder. Relatief vaak betreft het dan een bijstandsuitkering. De hoogste inkomens worden aangetroffen bij paren met ten minste één inwonend meerderjarig kind (46,1 duizend euro), maar ook bij paren tot AOW-leeftijd zonder thuiswonende kinderen (44,8 duizend euro). Bij de eerste groep gaat het dikwijls om 50- tot 65‑jarigen van wie de kinderen eigen inkomen hebben en daarmee bijdragen aan het gezamenlijke gezinsinkomen. Bij paren tot AOW-leeftijd zonder (thuiswonende) kinderen betreft het vaak 50- tot 65‑jarigen, maar ook jongere paren die (nog) geen kinderen hebben. Jongere paren zonder kinderen zijn veelal tweeverdieners, oftewel partners met elk inkomen uit betaald werk (zie kader). Het gemiddeld gestandaardiseerd inkomen van tweeverdieners kwam in 2022 met 46,4 duizend euro logischerwijs hoger uit dan dat van een- en nulverdieners (respectievelijk 33,2 duizend en 26,4 duizend euro).

Minste inkomen voor migrantenhuishoudens

Huishoudens met een hoofdkostwinner van Nederlandse herkomst hadden gemiddeld het hoogste inkomen (36,8 duizend euro). Migrantenhuishoudens hadden de laagste inkomens. Daarbij maakt het verschil of de hoofdkostwinner afkomstig is uit een Europees land of een niet-Europees land. Migrantenhuishoudens van buiten Europa hadden gemiddeld het laagste inkomen (29,0 duizend euro), de migrantenhuishoudens uit een Europees land kwamen hoger uit (32,2 duizend euro). Het inkomen van de tweede generatie huishoudens was hoger dan van migrantenhuishoudens, maar lag gemiddeld zo’n 3 duizend euro onder het niveau van huishoudens met een Nederlandse herkomst. Bij de tweede generatie maakte het onderscheid tussen een Europese of niet-Europese herkomst van de ouders nauwelijks verschil in inkomenshoogte. De inkomensverschillen tussen de onderscheiden herkomstgroepen houden maar heel beperkt verband met verschillen in leeftijd en onderwijsniveau van de hoofdkostwinner.

Inkomen ondernemershuishoudens het hoogst

Gemiddeld hadden huishoudens met voornamelijk inkomen als zelfstandige met ruim 49 duizend euro meer inkomen dan werknemershuishoudens en uitkeringsontvangers (zie ook Statline). De groep zelfstandigenhuishoudens met vooral inkomen als directeur-grootaandeelhouder van een vennootschap, had verreweg het hoogste gestandaardiseerd inkomen (gemiddeld 67,6 duizend euro). Bij de zelfstandigen zijn de onderlinge inkomens­verschillen het grootst. Zelfstandigen kunnen immers zowel flinke winsten boeken als verlies lijden. Daardoor zijn deze huishoudens niet alleen oververtegenwoordigd in de hoogste inkomensregionen, maar ook in de laagste inkomensgroep (zie ook figuur 2.3.2). Bijna 1 op de 10 huishoudens had in 2022 voornamelijk inkomen als zelfstandige, ruim de helft van alle huishoudens betrok het inkomen hoofdzakelijk uit loondienst. Gemiddeld kwamen de werknemershuishoudens uit op een inkomen van 37,9 duizend euro. Daarnaast moest ruim een derde van de huishoudens grotendeels rondkomen van een uitkering. In ruim driekwart van de gevallen betrof het huishoudens met voornamelijk inkomen uit pensioen.

	Aantal huishoudens	Gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen
	x 1 000	1 000 euro
Totaal	8 037	35,4
Leeftijd hoofdkostwinner
Tot 25 jaar	362	16,1
25 tot 35 jaar	1 223	34,0
35 tot 45 jaar	1 238	36,9
45 tot 55 jaar	1 438	40,8
55 tot 65 jaar	1 488	40,7
65 tot 75 jaar	1 219	33,9
75 jaar en ouder	1 069	28,9
Aantal verdieners in huishouden
Nulverdieners	2 476	26,4
Eénverdieners	2 961	33,2
Tweeverdieners	2 600	46,4
Herkomst hoofdkostwinner
Geboren in Nederland, beide ouders geboren in Nederland	6 014	36,8
Geboren in Nederland, één of beide ouders geboren in ander Europees land	236	33,9
Geboren in Nederland, één of beide ouders geboren in ander niet-Europees land	419	33,8
Geboren in buitenland, binnen Europa	458	32,2
Geboren in buitenland, buiten Europa	909	29,0
Voornaamste inkomensbron
Inkomen als werknemer	4 312	37,9
Inkomen als zelfstandige	795	49,3
Inkomen directeur-grootaandeelhouder	182	67,6
Uitkering werkloosheid of arbeidsongeschiktheid	296	22,9
Uitkering pensioen	2 196	31,1
Uitkering bijstand of overige sociale voorziening	420	16,1
Studiefinanciering	19	8,2

2.5Regionale inkomensverdeling

Rijkste gemeenten vooral in het westen van het land

De tien gemeenten met het hoogste gemiddelde huishoudensinkomen bevinden zich vrijwel allemaal in het westen van het land (zie Statline). De hoogste plek is voorbehouden aan Bloemendaal in Noord-Holland met in 2022 een gemiddeld gestandaardiseerd inkomen van 74,3 duizend euro. Dat is ruim twee keer zoveel als het landelijk gemiddelde (35,4 duizend euro). Op nummer twee stond Laren met een inkomen van 62,9 duizend euro, gevolgd door Blaricum (62,8 duizend euro) en Wassenaar (56,6 duizend euro). Hekkensluiters in de top-10 waren de Brabantse gemeenten Waalre en Vught met beide een gemiddeld inkomen van 44,1 duizend euro. Waalre en Vught zijn daarmee de enige rijke gemeenten die niet in het westen van het land liggen. De top-10 van de gemeenten met het laagste inkomen wordt gedomineerd door studentensteden: Wageningen, Groningen, Enschede, Maastricht, Delft en Nijmegen. Heerlen en Kerkrade in het Zuidoosten en Pekela en Leeuwarden in het Noordoosten completeren de groep gemeenten met de laagste inkomens.

Toon tabel2.5.1 Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per gemeente, 2022*Verberg tabel2.5.1 Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per gemeente, 2022*

2.5.1 Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per gemeente, 2022*

	Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen
Aa en Hunze	36,7
Aalsmeer	41,5
Aalten	34,1
Achtkarspelen	31,2
Alblasserdam	35,2
Albrandswaard	41,8
Alkmaar	35
Almelo	31,5
Almere	35,5
Alphen aan den Rijn	37,3
Alphen-Chaam	40
Altena	37,5
Ameland	.
Amersfoort	37,6
Amstelveen	40,7
Amsterdam	36,8
Apeldoorn	35,3
Arnhem	31,7
Assen	32,8
Asten	35,8
Baarle-Nassau	35,8
Baarn	41,5
Barendrecht	41
Barneveld	37,4
Beek (L.)	35,7
Beekdaelen	35,8
Beesel	33,4
Berg en Dal	35,1
Bergeijk	39,2
Bergen (L.)	34,2
Bergen (NH.)	43,6
Bergen op Zoom	34,4
Berkelland	34,6
Bernheze	38,9
Best	38,5
Beuningen	37,3
Beverwijk	34,1
De Bilt	44,1
Bladel	37,4
Blaricum	62,8
Bloemendaal	74,3
Bodegraven-Reeuwijk	40,6
Boekel	38,7
Borger-Odoorn	34,1
Borne	36,6
Borsele	36,4
Boxtel	37,1
Breda	36,1
Bronckhorst	38,1
Brummen	36,5
Brunssum	30,9
Bunnik	41,2
Bunschoten	37,9
Buren	39
Capelle aan den IJssel	34,5
Castricum	41,1
Coevorden	33,8
Cranendonck	36,6
Culemborg	36,4
Dalfsen	36,7
Dantumadiel	31,6
Delft	29,7
Deurne	35,5
Deventer	33,3
Diemen	35,1
Dijk en Waard	36,5
Dinkelland	38,4
Doesburg	32,8
Doetinchem	34,1
Dongen	36,5
Dordrecht	34,3
Drechterland	38,1
Drimmelen	37,6
Dronten	35,1
Druten	36
Duiven	35,9
Echt-Susteren	34,6
Edam-Volendam	40,2
Ede	36,4
Eemnes	40,9
Eemsdelta	31
Eersel	40,5
Eijsden-Margraten	38,6
Eindhoven	33,3
Elburg	35,2
Emmen	31,5
Enkhuizen	34,8
Enschede	29,2
Epe	37
Ermelo	37,5
Etten-Leur	35,6
De Fryske Marren	35,1
Geertruidenberg	35,7
Geldrop-Mierlo	36,8
Gemert-Bakel	35,3
Gennep	34,6
Gilze en Rijen	35,3
Goeree-Overflakkee	36,9
Goes	34,9
Goirle	37,8
Gooise Meren	46,3
Gorinchem	37,7
Gouda	34,9
's-Gravenhage (gemeente)	33,8
Groningen (gemeente)	28,7
Gulpen-Wittem	35,8
Haaksbergen	35,3
Haarlem	37,6
Haarlemmermeer	39,7
Halderberge	35,6
Hardenberg	34,8
Harderwijk	35,3
Hardinxveld-Giessendam	36,3
Harlingen	31,4
Hattem	38
Heemskerk	36,1
Heemstede	48,9
Heerde	36,1
Heerenveen	33,6
Heerlen	29,3
Heeze-Leende	41,1
Heiloo	41,3
Den Helder	32,1
Hellendoorn	35,2
Helmond	33,5
Hendrik-Ido-Ambacht	38,8
Hengelo (O.)	32,8
's-Hertogenbosch	36,6
Heumen	39,1
Heusden	37,1
Hillegom	36,8
Hilvarenbeek	39,2
Hilversum	38,7
Hoeksche Waard	39
Hof van Twente	36,7
Het Hogeland	32,3
Hollands Kroon	35,2
Hoogeveen	32
Hoorn	34,8
Horst aan de Maas	35,9
Houten	40,6
Huizen	39,3
Hulst	35,1
IJsselstein	39,2
Kaag en Braassem	39,9
Kampen	33,9
Kapelle	36,6
Katwijk	36,8
Kerkrade	29,7
Koggenland	38
Krimpen aan den IJssel	36,2
Krimpenerwaard	37,3
Laarbeek	36,4
Land van Cuijk	36,1
Landgraaf	32,2
Landsmeer	41,8
Lansingerland	43,4
Laren (NH.)	62,9
Leeuwarden	30,3
Leiden	32,2
Leiderdorp	38,4
Leidschendam-Voorburg	39
Lelystad	33,2
Leudal	36,4
Leusden	40,7
Lingewaard	36,4
Lisse	37,5
Lochem	39,7
Loon op Zand	36,4
Lopik	39,4
Losser	34,6
Maasdriel	37,3
Maasgouw	36,4
Maashorst	36,4
Maassluis	34,7
Maastricht	29,5
Medemblik	35,8
Meerssen	37,3
Meierijstad	37,3
Meppel	33,8
Middelburg (Z.)	33,7
Midden-Delfland	42,1
Midden-Drenthe	35,2
Midden-Groningen	31,7
Moerdijk	36,3
Molenlanden	39,6
Montferland	34,5
Montfoort	39,8
Mook en Middelaar	42,1
Neder-Betuwe	35,3
Nederweert	36
Nieuwegein	34,9
Nieuwkoop	40,1
Nijkerk	38,5
Nijmegen	30,3
Nissewaard	34,5
Noardeast-Frysl�n	31,7
Noord-Beveland	37
Noordenveld	36
Noordoostpolder	34,3
Noordwijk	40,1
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	41,3
Nunspeet	36
Oegstgeest	47,1
Oirschot	39,6
Oisterwijk	41,6
Oldambt	30,7
Oldebroek	34,9
Oldenzaal	34,6
Olst-Wijhe	36,2
Ommen	35,9
Oost Gelre	36,1
Oosterhout	36,1
Ooststellingwerf	32,9
Oostzaan	38,8
Opmeer	37,2
Opsterland	34,7
Oss	35
Oude IJsselstreek	33,5
Ouder-Amstel	43,3
Oudewater	40,1
Overbetuwe	37,1
Papendrecht	35,9
Peel en Maas	35,4
Pekela	29,5
Pijnacker-Nootdorp	41,9
Purmerend	35,4
Putten	37,7
Raalte	35,5
Reimerswaal	34,7
Renkum	38,9
Renswoude	.
Reusel-De Mierden	37,2
Rheden	34,6
Rhenen	37,8
Ridderkerk	34,9
Rijssen-Holten	37,6
Rijswijk (ZH.)	35,4
Roerdalen	34,9
Roermond	32,8
De Ronde Venen	43,5
Roosendaal	33,8
Rotterdam	31,8
Rozendaal	.
Rucphen	34,7
Schagen	36,6
Scherpenzeel	37,4
Schiedam	32,7
Schiermonnikoog	.
Schouwen-Duiveland	37
Simpelveld	33,5
Sint-Michielsgestel	40,3
Sittard-Geleen	32,7
Sliedrecht	33,9
Sluis	34,3
Smallingerland	32,2
Soest	39,5
Someren	37,1
Son en Breugel	42
Stadskanaal	30,5
Staphorst	37
Stede Broec	34,6
Steenbergen	34,4
Steenwijkerland	34,4
Stein (L.)	34,2
Stichtse Vecht	41
S�dwest-Frysl�n	33,6
Terneuzen	33,9
Terschelling	34,5
Texel	35,2
Teylingen	41,3
Tholen	34,5
Tiel	33
Tilburg	31,4
Tubbergen	37,6
Twenterand	33,1
Tynaarlo	39,1
Tytsjerksteradiel	33,8
Uitgeest	38,9
Uithoorn	38,1
Urk	34,9
Utrecht (gemeente)	34,9
Utrechtse Heuvelrug	42,3
Vaals	30,6
Valkenburg aan de Geul	35,8
Valkenswaard	35,8
Veendam	31,3
Veenendaal	35
Veere	38,4
Veldhoven	38,5
Velsen	35,8
Venlo	32,2
Venray	34,9
Vijfheerenlanden	36,5
Vlaardingen	32,7
Vlieland	.
Vlissingen	31,3
Voerendaal	36,7
Voorne aan Zee	38,9
Voorschoten	42,2
Voorst	37,9
Vught	44,1
Waadhoeke	32,5
Waalre	44,1
Waalwijk	34,3
Waddinxveen	36,9
Wageningen	27,4
Wassenaar	56,6
Waterland	41,3
Weert	34,8
West Betuwe	39
West Maas en Waal	36,6
Westerkwartier	34,9
Westerveld	36,6
Westervoort	33,4
Westerwolde	31,8
Westland	37,6
Weststellingwerf	32,5
Wierden	38,4
Wijchen	36,4
Wijdemeren	45
Wijk bij Duurstede	38,6
Winterswijk	33,6
Woensdrecht	35
Woerden	39,6
De Wolden	38,1
Wormerland	37,4
Woudenberg	38,5
Zaanstad	34,1
Zaltbommel	36,6
Zandvoort	37,5
Zeewolde	36,6
Zeist	40,4
Zevenaar	33,8
Zoetermeer	35,5
Zoeterwoude	40,2
Zuidplas	39,6
Zundert	37
Zutphen	33,2
Zwartewaterland	36
Zwijndrecht	34,4
Zwolle	34,2

Hoogste inkomen			Laagste inkomen
	1 000 euro			1 000 euro
Bloemendaal	74,3		Wageningen	27,4
Laren (NH.)	62,9		Groningen (gemeente)	28,7
Blaricum	62,8		Enschede	29,2
Wassenaar	56,6		Heerlen	29,3
Heemstede	48,9		Maastricht	29,5
Oegstgeest	47,1		Pekela	29,5
Gooise Meren	46,3		Delft	29,7
Wijdemeren	45		Kerkrade	29,7
Waalre	44,1		Leeuwarden	30,3
Vught	44,1		Nijmegen	30,3

2.6Literatuur

Open literatuurlijst