Inkomen van huishoudens

In dit hoofdstuk staat het inkomen van huishoudens centraal. De samenstelling van het inkomen alsmede de herverdeling van het inkomen via premies, belastingen en uitkeringen komen aan bod. Het besteedbare inkomen is het netto inkomen van het huishouden voor het doen van uitgaven voor goederen en diensten. Hoe is dit inkomen tussen huishoudens verdeeld, wat was de ontwikkeling vanaf 1977? En hoe zit het met de regionale inkomensverdeling?

2.1Samenstelling huishoudensinkomen

Uitkeringen vormen ruim een vijfde van het bruto-inkomen

Het bruto-inkomen van huishoudens bedroeg in 2020 gemiddeld 75 200 euro. Ruim driekwart van dit bedrag wordt gevormd door loon, inkomen uit eigen onderneming en vermogensinkomsten (het primaire inkomen). De resterende 22 procent bestaat bijna geheel uit uitkeringen (inclusief pensioen).

	Aantal huishoudens		Gemiddeld bedrag	Totaal bedrag	Aandeel van bruto-inkomen
	x 1 000	%	1 000 euro	mln euro	%
1 Inkomen als werknemer	5 072	64,3	72,1	365 900	61,6
2 Inkomen als zelfstandige	1 608	20,4	37,6	60 497	10,2
3 Inkomen uit vermogen	7 892	100,0	4,9	38 429	6,5
4 Primair inkomen (1+2+3)	7 892	100,0	58,9	464 825	78,3
5 Uitkering inkomensverzekering	3 865	49,0	27,5	106 468	17,9
6 Uitkering sociale voorziening	2 828	35,8	6,3	17 908	3,0
7 Ontvangen gebonden overdracht	1 476	18,7	2,6	3 818	0,6
8 Overdracht ontvangen van huishouden	47	0,6	11,6	541	0,1
9 Bruto-inkomen (4+5+6+7+8)	7 892	100,0	75,2	593 560	100,0
10 Overdracht betaald aan huishouden	65	0,8	9,9	640	0,1
11 Premie inkomensverzekering	7 342	93,0	13,2	97 124	16,4
12 Premie ziektekostenverzekering	7 892	100,0	7,2	56 945	9,6
13 Belasting op inkomen	7 309	92,6	9,5	69 117	11,6
14 Besteedbaar inkomen (9–10–11–12–13)	7 892	100,0	46,8	369 735	62,3

De samenstelling van het bruto-inkomen verschilt sterk tussen diverse bevolkingsgroepen, zoals inkomensgroepen. Huishoudens uit de laagste decielgroepen van het bruto-inkomen zijn in sterkere mate afhankelijk van een uitkering inkomensverzekering of sociale voorziening, terwijl het inkomen van de hogere inkomensgroepen grotendeels uit primair inkomen bestaat.

Toon tabel2.1.2 Samenstelling van bruto-inkomen per 10%-groep¹⁾, 2020* (%)Verberg tabel2.1.2 Samenstelling van bruto-inkomen per 10%-groep¹⁾, 2020* (%)

2.1.2 Samenstelling van bruto-inkomen per 10%-groep¹⁾, 2020* (%)

	Primair inkomen	Uitkering inkomensverzekeringen	Uitkering sociale voorzieningen	Ontvangen gebonden overdrachten en overige inkomensoverdrachten
Totaal (75 200 euro)	78,3	17,9	3,0	0,7
	.	.	.	.
1e (13 800 euro)	23,2	35,7	31,5	9,6
2e (24 300 euro)	21,1	55,1	16,2	7,6
3e (32 000 euro)	35,1	52,3	9,4	3,3
4e (41 000 euro)	48,3	45,6	4,9	1,3
5e (52 000 euro)	60,4	35,8	3,3	0,5
6e (65 200 euro)	70,8	26,3	2,7	0,3
7e (80 900 euro)	80,4	17,3	2,2	0,2
8e (99 900 euro)	87	11,3	1,7	0,1
9e (127 100 euro)	91	7,7	1,2	0,1
10e (229 200 euro)	93,8	5,5	0,6	0,1
1)Tussen haakjes staat het gemiddeld bruto jaarinkomen per inkomensgroep.

Drie kwart bruto-inkomen ouderen komt uit pensioen

De samenstelling van het inkomen varieert met de levensfase. Jongeren zijn voor hun levensonderhoud deels aangewezen op sociale voorzieningen, waaronder de bijstandsuitkering en (in afnemende mate) de studiefinanciering. De sociale voorzieningen worden uit de algemene middelen betaald. In september 2015 werd het sociale leenstelsel ingevoerd en bleef alleen de aanvullende studiefinanciering voor kinderen van ouders met een smalle beurs nog als een sociale voorziening overeind. Sindsdien daalt het aandeel van de sociale voorzieningen in het bruto-inkomen van jongeren tot 25 jaar, zie Statline.

In de leeftijd van 25 tot 45 jaar wordt het inkomen hoofdzakelijk uit arbeid betrokken, terwijl 45- tot 65‑jarigen al wat vaker een beroep doen op een uitkering inkomensverzekering. Zo komt krap een tiende deel van hun bruto-inkomen uit een werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Huishoudens met een 65‑plusser als hoofdkostwinner halen meer dan 70 procent van hun bruto-inkomen uit een (pensioen)uitkering en profiteren daarmee het meest van de herverdeling.

In 2020 werd gemiddeld 38 procent van het bruto-inkomen afgedragen in de vorm van premies en belastingen. Hierdoor resteerde een besteedbaar inkomen van gemiddeld 46,8 duizend euro. De premies inkomensverzekering drukken relatief zwaar op huishoudens met een hoofdkostwinner tussen 25 en 65 jaar, een vijfde deel van hun bruto-inkomen gaat hieraan op. Huishoudens met 65‑plussers betalen nauwelijks nog premies voor inkomensverzekeringen: hiervoor hebben zij hun bijdrage al in hun actieve beroepsleven geleverd.

	Totaal	Leeftijd hoofdkostwinner
		tot 25	25 tot 45	45 tot 65	65+
	bruto-inkomen = 100
1 Inkomen als werknemer	62	81	79	69	9
2 Inkomen als zelfstandige	10	5	11	12	4
3 Inkomen uit vermogen	7	1	2	7	14
4 Primair inkomen (1+2+3)	78	87	92	88	27
5 Uitkering inkomensverzekering	18	3	3	9	71
6 Uitkering sociale voorziening	3	8	4	3	1
7 Ontvangen gebonden overdracht	1	2	1	0	1
8 Overdracht ontvangen van huishouden	0	0	0	0	0
9 Bruto-inkomen (4+5+6+7+8)	100	100	100	100	100
10 Overdracht betaald aan huishouden	0	0	0	0	0
11 Premie inkomensverzekering	16	19	21	19	2
12 Premie ziektekostenverzekering	10	10	10	9	11
13 Belasting op inkomen	12	4	10	13	10
14 Besteedbaar inkomen (9–10–11–12–13)	62	67	59	59	76
	1 000 euro
Gemiddeld besteedbaar inkomen	46,8	16,3	47,1	57,7	36,8
Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen	32,4	14,1	31,8	37,4	29,3
	x 1 000
Aantal huishoudens	7 892	346	2 406	2 942	2 198

Bijna 2,2 miljoen huishoudens met AOW

In 2020 ontvingen krap 2,2 miljoen huishoudens een AOW-uitkering. Van deze AOW-huishoudens ontvingen er 2,1 miljoen ook aanvullend pensioen, zoals ouderdoms- of partnerpensioen. De AOW-uitkering bedroeg gemiddeld 35 procent van het bruto inkomen, ongeveer net zo veel als het aanvullend pensioen (34 procent).

Toon tabel2.1.4 Samenstelling bruto inkomen van AOW-huishoudens¹⁾, 2020* (% van bruto inkomen)Verberg tabel2.1.4 Samenstelling bruto inkomen van AOW-huishoudens¹⁾, 2020* (% van bruto inkomen)

2.1.4 Samenstelling bruto inkomen van AOW-huishoudens¹⁾, 2020* (% van bruto inkomen)

	AOW	Aanvullend pensioen	Inkomen uit vermogen	Inkomen als werknemer of zelfstandige	Overig aanvullend inkomen
Totaal (4 130 euro)	34,9	33,8	13,4	14,9	2,9
Alleenstaande vrouw (2 540 euro)	50,3	32,6	12,3	1,2	3,6
Alleenstaande man (3 000 euro)	41,6	38,4	14	4,1	1,8
Paar, beiden AOW'er (4 590 euro)	39	40,3	15,9	4,2	0,7
Paar, een partner AOW'er (5 870 euro)	18,6	33	13,5	29,7	5,1
1) Tussen haakjes is het gemiddeld bruto maandinkomen vermeld.

AOW belangrijkste pensioenpijler van alleenstaande vrouwen

Voor alleenstaande AOW-gerechtigde vrouwen vormde de AOW-uitkering de belangrijkste inkomenscomponent. Gemiddeld was de AOW goed voor de helft van hun bruto-inkomen, aanmerkelijk meer dan het aanvullend pensioen (33 procent). Bij alleenstaande mannen was de verhouding tussen beide inkomensposten evenwichtiger: de AOW voorzag in 42 procent en het aanvullend pensioen in 38 procent van het bruto-inkomen. Alleenstaande mannen ontvangen gemiddeld meer aanvullend pensioen dan alleenstaande vrouwen.

Ook bij AOW-gerechtigde paren was de verhouding tussen AOW en aanvullend pensioen evenwichtig, het aandeel van de AOW-uitkering in het gezamenlijke bruto-inkomen kwam uit op gemiddeld 39 procent en het aandeel van het aanvullend pensioen op gemiddeld 40 procent. Het bijbehorende, gemiddelde inkomen van deze paren was 1,5 keer zo hoog als dat van alleenstaande mannen en 1,8 keer zo hoog als dat van alleenstaande vrouwen. Bij paren bestaande uit een AOW’er met een jongere partner voorzag het inkomen als werknemer of zelfstandige in een groter deel van het bruto inkomen dan de AOW zelf: gemiddeld 30 tegen 19 procent.

Bijna 1 op de 20 heeft kale AOW met een beetje extra

Alleenstaande AOW’ers ontvingen in 2020 gemiddeld 1 260 euro bruto AOW per maand. Partners, beiden met AOW, ontvingen samen 1 730 euro AOW. De aanvullende inkomsten verschilden sterk. Zo waren er 97 000 duizend huishoudens (4,5 procent) die bovenop hun AOW geen of hooguit 250 euro bruto per maand aan aanvullende inkomsten hadden. Dit betrof vooral alleenstaande AOW’ers, alleenstaande vrouwen overigens iets vaker dan alleenstaande mannen (9 tegen 8 procent). Ruim 205 duizend huishoudens (9 procent) moesten het maandelijks stellen met 250 tot 500 euro bovenop de AOW. Ook dit zijn relatief vaak alleenstaanden. Onder alleenstaande AOW-gerechtigde vrouwen was het aandeel met maandelijks 250 tot 500 euro extra groter dan onder alleenstaande AOW-gerechtigde mannen (19 tegen 13 procent). Aan de andere kant ontving 66 procent van de AOW-huishoudens (vooral paren) maandelijks aanvullende inkomsten van 1 000 euro bruto of meer. Bij meer dan 6 op de 10 van deze AOW-huishoudens ging het zelfs om 2 duizend euro bruto of meer, dus om een aanvullend bedrag ruimschoots boven de AOW zelf.

Toon tabel2.1.5 Hoogte aanvullend inkomen van AOW-huishoudens, 2020* (% huishoudens)Verberg tabel2.1.5 Hoogte aanvullend inkomen van AOW-huishoudens, 2020* (% huishoudens)

2.1.5 Hoogte aanvullend inkomen van AOW-huishoudens, 2020* (% huishoudens)

	Tot 250 euro per maand	250 tot 500 euro per maand	500 tot 1 000 euro per maand	1 000 tot 2 000 euro per maand	2 000 euro of meer per maand
Alleenstaande vrouw	8,8	19	31,3	23,8	16,9
Alleenstaande man	8,1	12,8	25,4	27	26,7
Paar, beiden AOW'er	1,4	4,3	17,5	29,4	47,4
Paar, een partner AOW'er	0,5	1,4	5,9	14,7	77,6

2.2Trends in het inkomen van huishoudens

Bruto inkomen groeide met ruim een kwart in 43 jaar

In prijzen van 2020 is het gemiddelde bruto inkomen van huishoudens opgelopen van 59,2 duizend euro in 1977 naar 75,2 duizend euro in 2020. Dat komt overeen met een stijging van 27 procent. Duidelijk zichtbaar in de lange reeks is de sterke terugval in het bruto inkomen in 1985. Toentertijd, begin jaren tachtig, was er sprake van de zwaarste economische crisis in Nederland in de naoorlogse jaren. Ook de weerslag van de voorlaatste economische crisis die in 2009 toesloeg en een lange nasleep kende (tot en met 2013), is duidelijk zichtbaar in de reeks.

Toon tabel2.2.1 Gemiddeld bruto inkomen van huishoudens (1 000 euro (in prijzen van 2020))Verberg tabel2.2.1 Gemiddeld bruto inkomen van huishoudens (1 000 euro (in prijzen van 2020))

2.2.1 Gemiddeld bruto inkomen van huishoudens (1 000 euro (in prijzen van 2020))

		Gemiddeld bruto inkomen
'77-'00	1977, '77-'00	59,2
'77-'00	1981, '77-'00	58,5
'77-'00	1985, '77-'00	53,8
'77-'00	1989, '77-'00	57,5
'77-'00	1990, '77-'00	59,3
'77-'00	1991, '77-'00	59,8
'77-'00	1992, '77-'00	60
'77-'00	1993, '77-'00	59,1
'77-'00	1994, '77-'00	58,1
'77-'00	1995, '77-'00	58,1
'77-'00	1996, '77-'00	58,1
'77-'00	1997, '77-'00	57,9
'77-'00	1998, '77-'00	58,8
'77-'00	1999, '77-'00	60,5
'00-'10	2000, '00-'10	61,8
'00-'10	2001, '00-'10	65,5
'00-'10	2002, '00-'10	65,9
'00-'10	2003, '00-'10	65,9
'00-'10	2004, '00-'10	67,6
'00-'10	2005, '00-'10	67,8
'00-'10	2006, '00-'10	69,5
'00-'10	2007, '00-'10	71,9
'00-'10	2008, '00-'10	71,8
'00-'10	2009, '00-'10	71,4
'00-'10	2010, '00-'10	71,3
'11-'20*	2011, '11-'20*	69,3
'11-'20*	2012, '11-'20*	68,4
'11-'20*	2013, '11-'20*	67,4
'11-'20*	2014, '11-'20*	69,5
'11-'20*	2015, '11-'20*	67,6
'11-'20*	2016, '11-'20*	69,3
'11-'20*	2017, '11-'20*	71,4
'11-'20*	2018, '11-'20*	71,8
'11-'20*	2019, '11-'20*	74,6
'11-'20*	2020*, '11-'20*	75,2

Conjuncturele, demografische en sociaal-economische ontwikkelingen maar ook het gevoerde inkomensbeleid van de opeenvolgende kabinetten in al die jaren speelden een rol bij de ontwikkeling van het inkomen. Conjuncturele schommelingen zijn doorgaans het duidelijkst zichtbaar in de inkomenscijfers. Bij demografische ontwikkelingen zoals de ontgroening, vergrijzing, instroom van migranten, groei van het aantal eenpersoonshuishouden en meer in het algemeen de vorming van kleinere huishoudens is dit al een stuk lastiger. Dat geldt ook voor belangrijke sociaal-economische ontwikkelingen zoals de stijging van de welvaart, de alsmaar verder oplopende arbeidsparticipatie en economische zelfstandigheid van vrouwen en de stijging van het gemiddelde opleidingsniveau (CBS/SCP, 2020). Al deze factoren zijn met elkaar verweven en het is lastig ze in afzonderlijke bijdragen aan de groei van het inkomen uiteen te leggen. In deze paragraaf worden de toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen en de veranderende sociaal-economische samenstelling van huishoudens in relatie tot de ontwikkeling van het bruto inkomen bezien. Ook komen de conjuncturele effecten aan bod. Deze worden voor de periode 1977–2020 in relatie tot het besteedbaar inkomen besproken.

Toenemende inbreng van vrouwen in bruto inkomen huishoudens

Door de toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen, niet alleen in personen maar vooral ook in uren, verminderde in 43 jaar het aantal eenverdieners en steeg het aantal anderhalf- en tweeverdienershuishoudens. Deze ontwikkeling is zichtbaar in de verhouding tussen het totale persoonlijk primair inkomen (oftewel bruto inkomen uit werk) van vrouwen en het totale bruto inkomen van het huishouden. De bijdrage van het persoonlijk primair inkomen van vrouwen in het bruto inkomen van het huishouden kwam in 1977 uit op 13,3 procent. Dat aandeel verdubbelde naar 26,2 procent in 2020. Bij mannen daalde de bijdrage van het persoonlijk primair inkomen in deze periode van 66,0 procent naar 45,7 procent. In 1977 stonden tegenover 10 vrouwen met een eigen primair inkomen 22 mannen met een eigen primair inkomen. In 2020 is de verhouding dichter bij elkaar komen te liggen, tegenover 10 vrouwen staan dan 11 mannen met primair inkomen. Het gemiddeld primair inkomen van mannen is (in prijzen van 2020) maar beperkt gestegen: van ruim 46 duizend euro in 1977 naar ruim 52 duizend euro in 2020, terwijl het gemiddeld primair inkomen van vrouwen in deze periode opliep van bijna 21 duizend euro naar bijna 34 duizend euro.

Toon tabel2.2.2 Totaal persoonlijk bruto inkomen uit werk (in % van totaal bruto inkomen huishoudens)Verberg tabel2.2.2 Totaal persoonlijk bruto inkomen uit werk (in % van totaal bruto inkomen huishoudens)

2.2.2 Totaal persoonlijk bruto inkomen uit werk (in % van totaal bruto inkomen huishoudens)

		Mannen	Vrouwen
'77-'00	1977, '77-'00	66	13,3
'77-'00	1981, '77-'00	62,6	14,1
'77-'00	1985, '77-'00	60	14,1
'77-'00	1989, '77-'00	58,3	16
'77-'00	1990, '77-'00	58,1	16,5
'77-'00	1991, '77-'00	57,3	17,3
'77-'00	1992, '77-'00	56,4	17,7
'77-'00	1993, '77-'00	55,5	18,2
'77-'00	1994, '77-'00	55,5	18,5
'77-'00	1995, '77-'00	55,9	18,7
'77-'00	1996, '77-'00	55,5	19,3
'77-'00	1997, '77-'00	55,9	19,8
'77-'00	1998, '77-'00	56,5	20,4
'77-'00	1999, '77-'00	57,1	21,2
'00-'10	2000, '00-'10	56,5	21,4
'00-'10	2001, '00-'10	55,1	21,5
'00-'10	2002, '00-'10	54,7	22
'00-'10	2003, '00-'10	54,3	22,2
'00-'10	2004, '00-'10	53,8	22,2
'00-'10	2005, '00-'10	53,7	22,6
'00-'10	2006, '00-'10	53,7	23
'00-'10	2007, '00-'10	52,7	23,2
'00-'10	2008, '00-'10	53	24
'00-'10	2009, '00-'10	51,8	24,3
'00-'10	2010, '00-'10	51,2	24,6
'11-'20*	2011, '11-'20*	50,6	24,8
'11-'20*	2012, '11-'20*	49,9	25
'11-'20*	2013, '11-'20*	48,9	25
'11-'20*	2014, '11-'20*	47,6	24,5
'11-'20*	2015, '11-'20*	48,2	25,2
'11-'20*	2016, '11-'20*	47,7	25,3
'11-'20*	2017, '11-'20*	46,9	25,2
'11-'20*	2018, '11-'20*	47,2	25,8
'11-'20*	2019, '11-'20*	46,1	25,7
'11-'20*	2020*, '11-'20*	45,7	26,2

Veranderingen in samenstelling van het inkomen

De diverse sociaal-economische en demografische ontwikkelingen hebben er toe bijgedragen dat de samenstelling van het bruto inkomen in de loop van de tijd is gewijzigd. Zo steeg het aandeel van inkomen uit pensioen (inclusief AOW) van 11 procent in 1977 naar bijna 15 procent in 2020. Deze toename houdt verband met de vergrijzing maar ook met de instroom van cohorten gepensioneerden met een alsmaar hoger aanvullend pensioen bovenop de AOW (zie hoofdstuk 3). Wel hebben de verhoging van de pensioenleeftijd en de minder gunstige regelingen voor vervroegde uittreding de groei van pensioenen in het afgelopen decennium afgevlakt. Daarnaast nam het inkomen uit vermogen substantieel toe: van 1 procent in 1977 naar 6,5 procent in 2020. Ook hier speelt de vergrijzing een rol. Ouderen beschikken relatief vaak over een eigen woning waarop geen of nauwelijks hypotheekschuld rust. Het volume van de opbrengsten uit de eigen woning neemt door de vergrijzing dus verder toe waardoor het aandeel inkomen uit vermogen in het totale bruto inkomen alsmaar groter wordt.

De toename van het aantal zelfstandigen in 43 jaar ging gepaard met een oplopend inkomensaandeel: van 8,5 procent in 1977 naar ruim 10 procent in 2020. Het percentage met vooral inkomen als werknemer daalde van krap 71 procent in 1977 naar krap 62 procent in 2020. Ook het percentage inkomen uit loondervingsregelingen voor werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid daalde in de periode 1977–2020. 

Toon tabel2.2.3 Samenstelling bruto inkomen huishoudens (% van bruto inkomen)Verberg tabel2.2.3 Samenstelling bruto inkomen huishoudens (% van bruto inkomen)

2.2.3 Samenstelling bruto inkomen huishoudens (% van bruto inkomen)

		Inkomen als werknemer	Inkomen als zelfstandige	Inkomen uit vermogen	Uitkering werkloos- of arbeidsongeschiktheid	Pensioen	Uitkering sociale voorziening	Toeslagen en overdrachten
'77-'00	1977, '77-'00	70,8	8,5	1,1	4,4	10,7	3,5	1
'77-'00	1981, '77-'00	69,8	7	1	5,5	11,3	4,3	1,2
'77-'00	1985, '77-'00	67,3	6,8	1,2	4,8	12,6	6	1,3
'77-'00	1989, '77-'00	65,8	8,4	1,4	5,6	12,7	4,6	1,4
'77-'00	1990, '77-'00	65,7	8,9	1,6	5,3	12,9	4,2	1,4
'77-'00	1991, '77-'00	66	8,6	1,7	5,3	12,9	4,1	1,4
'77-'00	1992, '77-'00	66,1	8	1,9	5,6	13,1	4	1,3
'77-'00	1993, '77-'00	66,2	7,5	1,6	6	13,4	4	1,3
'77-'00	1994, '77-'00	66,1	7,9	1,5	5,9	13,4	4	1,2
'77-'00	1995, '77-'00	65,6	9	1,6	5,6	13,3	3,7	1,1
'77-'00	1996, '77-'00	66,2	8,5	1,5	5,4	13,5	3,6	1,3
'77-'00	1997, '77-'00	67,1	8,6	1,3	4,9	13,6	3,3	1,2
'77-'00	1998, '77-'00	68,6	8,4	0,9	4,1	13,4	3,3	1,4
'77-'00	1999, '77-'00	69,8	8,5	0,7	3,6	13,1	3	1,3
'00-'10	2000, '00-'10	68,7	9,2	1,4	3,6	12,9	2,9	1,4
'00-'10	2001, '00-'10	68,1	8,5	2,8	3,5	13,1	2,8	1,4
'00-'10	2002, '00-'10	68,4	8,3	2,4	3,6	13,3	2,7	1,4
'00-'10	2003, '00-'10	68,6	7,9	1,6	3,9	13,7	2,7	1,5
'00-'10	2004, '00-'10	67,5	8,6	2	3,9	13,9	2,6	1,5
'00-'10	2005, '00-'10	67,1	9,3	1,6	3,9	14,1	2,6	1,5
'00-'10	2006, '00-'10	67,1	9,6	1,6	3,8	14,3	2,5	1,1
'00-'10	2007, '00-'10	65,8	10,1	3,3	3,3	14,1	2,4	1
'00-'10	2008, '00-'10	66,3	10,7	2	3,2	14,4	2,4	1
'00-'10	2009, '00-'10	66,4	9,7	2	3,5	14,8	2,5	0,9
'00-'10	2010, '00-'10	66	9,8	1,8	3,7	15,2	2,6	0,9
'11-'20*	2011, '11-'20*	65,5	9,9	2,1	3,9	15	2,9	0,7
'11-'20*	2012, '11-'20*	65,2	9,6	2,4	4	15,2	2,9	0,7
'11-'20*	2013, '11-'20*	64,3	9,5	2,5	4,4	15,5	3,1	0,7
'11-'20*	2014, '11-'20*	62,5	9,6	4,6	4,3	15,2	3	0,7
'11-'20*	2015, '11-'20*	63,3	10,2	2,8	4,2	15,6	3,2	0,8
'11-'20*	2016, '11-'20*	62,5	10,5	3,5	3,9	15,6	3,1	0,8
'11-'20*	2017, '11-'20*	61,5	10,6	4	3,7	16,4	3	0,8
'11-'20*	2018, '11-'20*	62,2	10,9	4,8	3,5	15	2,8	0,8
'11-'20*	2019, '11-'20*	61	10,7	7,2	3,3	14,4	2,7	0,7
'11-'20*	2020*, '11-'20*	61,6	10,2	6,5	3,3	14,6	3	0,7

Besteedbare ruimte huishoudens toegenomen

Het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van een huishouden in Nederland bedroeg in 2020 gemiddeld 32,4 duizend euro. Hiermee had een doorsnee-huishouden 50 procent meer te besteden dan in 1977, toen het gestandaardiseerde inkomen (in prijzen van 2020) 21,6 duizend euro bedroeg. Deze welvaartsverbetering kwam tot stand ondanks perioden van conjuncturele neergang, demografische ontwikkelingen zoals de vergrijzing en de toename van alleenstaanden. Zoals zojuist al is toegelicht speelde de toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen en dienovereenkomstige hogere inkomen van vrouwen (CBS, 2022) een wezenlijke rol in de stijging van het gemiddelde inkomen. Tegelijkertijd waren er ontwikkelingen die het inkomen juist omlaag drukken. Zo had het groeiende aandeel alleenstaanden en gepensioneerden in de bevolking een dempende uitwerking op het gemiddeld inkomen, doordat deze groepen relatief vaak een wat lager inkomen hebben.

Stijgende trend meermaals geremd door conjuncturele terugval

De stijgende trend in het gemiddelde besteedbaar inkomen van huishoudens werd in de periode 1977–2020 meerdere keren onderbroken door een (conjuncturele) inzinking. In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd Nederland tot twee keer toe (in 1973 en 1979) geconfronteerd met een oliecrisis. Met name in de jaren na de tweede oliecrisis was er sprake van een hoge inflatie, snel oplopende werkloosheid, dalende koopkracht en sterk oplopende begrotingstekorten. Door deze economische malaise kwam het gemiddeld besteedbaar inkomen in 1985 12,5 procent lager uit dan in 1981. De overheid reageerde toentertijd met stringente bezuinigingen op de sociale voorzieningen en in afstemming met werkgevers- en werknemersorganisaties werd er een algehele loonsverlaging doorgevoerd. Dit beleid wierp vruchten af. Gaandeweg de jaren negentig van de vorige eeuw ontwikkelde zich een relatief stabiele periode van economisch herstel en trok ook het gemiddelde besteedbaar inkomen verder aan.

De belastingherziening rond de eeuwwisseling bewerkstelligde een substantiële verhoging van het gemiddelde inkomen in 2001, maar in de navolgende jaren tot 2014 werd de stijgende trend in het gemiddelde inkomen van huishoudens twee keer onderbroken door een (conjuncturele) inzinking. Rond 2004 was sprake van een verhoudingsgewijs kleine achteruitgang als gevolg van de teruggelopen bedrijvigheid. Een relatief hoog inkomensniveau werd bereikt in 2007, toen de economie floreerde. In de navolgende economische crisis nam het gemiddelde inkomen sterk af. Met het aantrekken van de economie in 2014 ging ook het gemiddelde inkomen weer omhoog. In de jaren 2007, 2014, 2017 en 2019 kregen de inkomens nog een extra duw omhoog vanwege gunstige fiscale maatregelen voor directeuren-grootaandeelhouders in deze jaren. Opmerkelijk genoeg bleek de stijgende trend van het gemiddelde inkomen relatief ongevoelig voor de coronapandemie. In 2020, het eerste jaar van de coronapandemie, steeg het gemiddelde inkomen ten opzichte van 2019 nog met ruim 1 procent. Van overheidswege werd een omvangrijk pakket aan steunmaatregelen in het geweer gebracht om de economische terugval door corona zoveel mogelijk te verzachten. Daarnaast speelden eerder in cao’s vastgelegde loonstijgingen een rol.

Toon tabel2.2.4 Gemiddeld inkomen huishoudens (1 000 euro (in prijzen van 2020))Verberg tabel2.2.4 Gemiddeld inkomen huishoudens (1 000 euro (in prijzen van 2020))

2.2.4 Gemiddeld inkomen huishoudens (1 000 euro (in prijzen van 2020))

		Besteedbaar inkomen	Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen
'77-'00	1977, '77-'00	34,3	21,6
'77-'00	1981, '77-'00	33,4	21,5
'77-'00	1985, '77-'00	30	19,9
'77-'00	1989, '77-'00	33,3	22,4
'77-'00	1990, '77-'00	34,6	23,5
'77-'00	1991, '77-'00	34,6	23,6
'77-'00	1992, '77-'00	34,2	23,4
'77-'00	1993, '77-'00	34	23,3
'77-'00	1994, '77-'00	34	23,4
'77-'00	1995, '77-'00	34,5	23,8
'77-'00	1996, '77-'00	34,6	23,9
'77-'00	1997, '77-'00	34,8	24,1
'77-'00	1998, '77-'00	35,2	24,6
'77-'00	1999, '77-'00	35,5	24,8
'00-'10	2000, '00-'10	36,6	25,3
'00-'10	2001, '00-'10	40,9	28,2
'00-'10	2002, '00-'10	40,9	28,4
'00-'10	2003, '00-'10	40,3	27,9
'00-'10	2004, '00-'10	41	28,4
'00-'10	2005, '00-'10	40,9	28,4
'00-'10	2006, '00-'10	42,1	29,3
'00-'10	2007, '00-'10	44,2	30,7
'00-'10	2008, '00-'10	43,9	30,6
'00-'10	2009, '00-'10	43,7	30,5
'00-'10	2010, '00-'10	43,2	30,2
'11-'20*	2011, '11-'20*	42	29,4
'11-'20*	2012, '11-'20*	41,2	28,9
'11-'20*	2013, '11-'20*	40,4	28,3
'11-'20*	2014, '11-'20*	42,2	29,5
'11-'20*	2015, '11-'20*	41,5	29,1
'11-'20*	2016, '11-'20*	43,1	30,2
'11-'20*	2017, '11-'20*	44	30,9
'11-'20*	2018, '11-'20*	44,2	30,7
'11-'20*	2019, '11-'20*	46,3	32
'11-'20*	2020*, '11-'20*	46,8	32,4

2.3Verdeling huishoudensinkomen

Inkomens scheef verdeeld

In 2020 hadden huishoudens in Nederland gemiddeld 46,8 duizend euro te besteden. Het gestandaardiseerde inkomen kwam uit op gemiddeld 32,4 duizend euro. De inkomens zijn niet gelijk verdeeld. Het mediane oftewel middelste inkomen was met 28,6 duizend euro lager dan het gemiddelde. De hoogste piek in de inkomensverdeling betrof 6,8 procent van de bijna 7,9 miljoen huishoudens. Zij hadden een inkomen tussen 20 en 22 duizend euro, bij de helft van hen ging het vooral om een pensioeninkomen. Bij de huishoudens met voornamelijk een uitkering lag de piek met een inkomen tussen de 14 en 16 duizend euro lager. Het betreft huishoudens die in 2020 in hoofdzaak van een bijstandsuitkering moesten rondkomen. Ruim een kwart van alle huishoudens met een uitkering viel in dit inkomensbereik. Bij een half procent van alle huishoudens (ruim 41 duizend) was er sprake van een negatief inkomen. Dit betrof veelal huishoudens van zelfstandigen die verlies hebben geleden. Aan de andere kant van de inkomensverdeling staan de huishoudens met de hoogste inkomens. Bijna 770 duizend huishoudens (9,7 procent) hadden een gestandaardiseerd inkomen van meer dan 50 duizend euro. Van hen beschikten er 79 duizend over meer dan een ton.

De verdeling van huishoudens die hun inkomen vooral uit loon en winst betrekken was platter en evenwichtiger dan de verdeling op basis van alle inkomenscomponenten. De hoogste piek van de 4,9 miljoen huishoudens met vooral inkomen uit werk betrof de groep met een inkomen van 30 tot 32 duizend euro (6,5 procent). Bijna 1 op de 5 werkende huishoudens had een inkomen tussen de 28 en 34 duizend euro.

Toon tabel2.3.1 Huishoudens naar hoogte van het gestandaardiseerd inkomen¹⁾, 2020* (Aantal huishoudens (x 1000))Verberg tabel2.3.1 Huishoudens naar hoogte van het gestandaardiseerd inkomen¹⁾, 2020* (Aantal huishoudens (x 1000))

2.3.1 Huishoudens naar hoogte van het gestandaardiseerd inkomen¹⁾, 2020* (Aantal huishoudens (x 1000))

Gestandaardiseerd inkomen (1 000 euro)	Totaal	Vooral loon- en winstinkomen	Vooral pensioeninkomen	Vooral uitkeringsinkomen
0	0	0	0	0
2	46	31	4	10
4	52	32	5	12
6	56	32	6	13
8	59	35	6	13
10	66	38	9	16
12	84	42	13	27
14	179	55	27	94
16	368	81	68	217
18	425	111	149	163
20	463	157	238	66
22	539	226	271	41
24	495	256	209	29
26	464	269	171	22
28	467	299	150	17
30	460	315	131	13
32	441	318	112	10
34	417	311	97	8
36	388	296	85	6
38	348	271	72	4
40	303	244	55	3
42	261	216	42	2
44	223	188	33	2
46	188	160	26	1
48	158	136	21	1
50	132	114	17	1
52	110	95	13	1
54	90	79	11	0
56	75	65	9	0
58	62	54	7	0
60	52	45	6	0
62	43	37	5	0
64	36	31	4	0
66	31	27	3	0
68	26	22	3	0
70	22	19	3	0
72	19	17	2	0
74	17	14	2	0
76	15	13	2	0
78	13	11	1	0
80	11	10	1	0
82	10	9	1	0
84	9	8	1	0
86	8	7	1	0
88	7	6	1	0
90	7	6	1	0
92	6	5	1	0
94	5	5	1	0
96	5	4	0	0
98	4	4	0	0
100	4	4	0	0
1)Aantal huishoudens per inkomensklasse met een breedte van 2000 euro

2.4Inkomen naar kenmerken van huishoudens

Inkomen aan het eind carrière het hoogst

Huishoudens met een hoofdkostwinner tot 25 jaar hadden met gemiddeld 14,1 duizend euro in 2020 het laagste gestandaardiseerd inkomen. Deze kostwinners staan nog aan het begin van hun loopbaan. Tot 65 jaar geldt: hoe ouder de leeftijdsgroep, hoe hoger het inkomen. Gemiddeld het hoogste inkomenspeil – 37,6 duizend euro – wordt bereikt bij huishoudens met een hoofdkostwinner in de leeftijdsgroep van 55 tot 65 jaar. Doorgaans hebben zij in de loop van hun carrière een steeds hoger inkomen opgebouwd en blijven veelal dat hoge inkomen vasthouden totdat men stopt met werken. Pensionering betekent doorgaans een inkomensterugval en 65‑plussers hebben gemiddeld dan ook minder inkomen dan de jongere leeftijdsgroepen.

Laagste inkomen bij alleenstaanden met jonge kinderen

De verbijzondering naar huishoudenssamenstelling (zie Statline) laat voor alleenstaande ouders met louter minderjarige kinderen het laagste inkomen zien: gemiddeld 23,4 duizend euro. Deze huishoudens zijn aangewezen op het inkomen van maar één persoon, meestal de moeder. Relatief vaak betreft het dan een bijstandsuitkering. De hoogste inkomens worden aangetroffen bij paren tot AOW-leeftijd zonder thuiswonende kinderen (41,2 duizend euro) of paren met ten minste één inwonend meerderjarig kind (42,4 duizend euro). Het gaat dikwijls om 50- tot 65‑jarigen van wie de kinderen al het huis uit zijn of van wie de kinderen eigen inkomen hebben en daarmee bijdragen aan het gezamenlijke gezinsinkomen. Jonge paren zonder kinderen zijn veelal tweeverdieners, oftewel beide partners hebben inkomen uit betaald werk (zie kader). Het gestandaardiseerd inkomen van tweeverdieners kwam in 2020 met 42,6 duizend euro logischerwijs hoger uit dan dat van een- en nulverdieners (respectievelijk 32,1 duizend en 24,3 duizend euro).

Inkomen ondernemershuishoudens het hoogst

Gemiddeld hadden huishoudens met voornamelijk inkomen uit een eigen onderneming met ruim 48 duizend euro meer inkomen dan werknemershuishoudens en uitkeringsontvangers.

De groep zelfstandigenhuishoudens met vooral inkomen als directeur-grootaandeelhouder van een vennootschap, had verreweg het hoogste gestandaardiseerd inkomen (gemiddeld 78,6 duizend euro). Bij de zelfstandigen zijn de onderlinge inkomensverschillen het grootst. Zelfstandigen kunnen immers zowel flinke winsten boeken als verlies lijden. Daardoor zijn deze huishoudens niet alleen oververtegenwoordigd in de hoogste inkomensregionen, maar ook in de groep met een laag of negatief inkomen (Statline). Bijna 1 op de 10 huishoudens had in 2020 voornamelijk inkomen als zelfstandige, ruim de helft van alle huishoudens betrok het inkomen hoofdzakelijk uit loondienst. Gemiddeld kwamen de werknemershuishoudens uit op een inkomen van 34,4 duizend euro. Daarnaast moest ruim een derde van de huishoudens grotendeels rondkomen van een uitkering. In bijna driekwart van de gevallen betrof het huishoudens met voornamelijk inkomen uit pensioen.

	Aantal	Gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen
	x 1 000	1 000 euro
Totaal	7 892	32,4
Leeftijd hoofdkostwinner
Tot 25 jaar	346	14,1
25 tot 35 jaar	1 198	30,2
35 tot 45 jaar	1 208	33,4
45 tot 55 jaar	1 493	37,2
55 tot 65 jaar	1 449	37,6
65 tot 75 jaar	1 201	31,7
75 jaar of ouder	997	26,4
Aantal verdieners in huishouden
Nulverdieners	2 484	24,1
Eénverdieners	2 887	30,7
Tweeverdieners	2 521	42,5
Voornaamste inkomensbron
Inkomen uit arbeid	4 200	34,4
Inkomen uit eigen onderneming	711	48,4
inkomen directeur-grootaandeelhouder	169	78,6
Uitkering werkloosheid of arbeidsongeschiktheid	328	21
Uitkering pensioen	2 169	29,2
Uitkering bijstand of overige sociale voorziening	437	15,8
Studiefinanciering	48	4,3

2.5Regionale inkomensverdeling

Rijkste gemeenten vooral in het westen van het land

De tien gemeenten met het hoogste gemiddelde huishoudensinkomen bevinden zich vrijwel allemaal in het westen van het land. De hoogste plek is voorbehouden aan Blaricum in Noord-Holland met in 2020 een gemiddeld gestandaardiseerd inkomen van 61,7 duizend euro. Dat is 90 procent hoger dan het landelijk gemiddelde (32,4 duizend euro). Op nummer twee stond Bloemendaal met een inkomen van 58,7 duizend euro, gevolgd door Laren (56,8 duizend euro) en Wassenaar (55,1 duizend euro). Hekkensluiter in de top-10 waren De Ronde Venen waar het gemiddelde 42,7 duizend euro bedroeg. Het Brabantse Waalre, gelegen onder de rook van Eindhoven, is de enige rijke gemeente die niet in het westen van het land is gesitueerd. Met gemiddeld 43,4 duizend euro kwam Waalre op de achtste plek. De top-10 van de gemeenten met het laagste inkomen wordt gedomineerd door studentensteden: Wageningen, Groningen, Enschede, Delft, Nijmegen, en Maastricht.

Toon tabel2.5.1 Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per gemeente, 2020*Verberg tabel2.5.1 Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per gemeente, 2020*

2.5.1 Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen per gemeente, 2020*

Gemeente	Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen
Aa en Hunze	33,6
Aalsmeer	39,5
Aalten	31,2
Achtkarspelen	28,3
Alblasserdam	31,8
Albrandswaard	38,2
Alkmaar	31,7
Almelo	28,7
Almere	31,8
Alphen aan den Rijn	34,6
Alphen-Chaam	37,4
Altena	34,1
Ameland	.
Amersfoort	34,3
Amstelveen	37,2
Amsterdam	33,2
Apeldoorn	32,3
Arnhem	28,4
Assen	29,9
Asten	33,4
Baarle-Nassau	33,2
Baarn	38,3
Barendrecht	37,4
Barneveld	34,6
Beek (L.)	32,6
Beekdaelen	32,8
Beemster	38,9
Beesel	30,8
Berg en Dal	32,1
Bergeijk	36
Bergen (L.)	31,8
Bergen (NH.)	42,5
Bergen op Zoom	31,3
Berkelland	31,7
Bernheze	35,8
Best	36,2
Beuningen	34,4
Beverwijk	31
De Bilt	40,8
Bladel	34,9
Blaricum	61,7
Bloemendaal	58,7
Bodegraven-Reeuwijk	38,1
Boekel	34,6
Borger-Odoorn	30,9
Borne	33,8
Borsele	33,4
Boxmeer	33,9
Boxtel	35,9
Breda	32,9
Brielle	36,8
Bronckhorst	35,2
Brummen	34,1
Brunssum	28,7
Bunnik	38,5
Bunschoten	35,2
Buren	37,2
Capelle aan den IJssel	31,9
Castricum	38,1
Coevorden	30,9
Cranendonck	33,4
Cuijk	33
Culemborg	33,3
Dalfsen	33,8
Dantumadiel	28,8
Delft	27
Deurne	32,7
Deventer	30,3
Diemen	30,5
Dinkelland	34,6
Doesburg	29,8
Doetinchem	31,3
Dongen	33,5
Dordrecht	31,2
Drechterland	35,6
Drimmelen	34,4
Dronten	31,9
Druten	33
Duiven	33,2
Echt-Susteren	32,1
Edam-Volendam	37,3
Ede	33,4
Eemnes	37,3
Eemsdelta	28,3
Eersel	40,4
Eijsden-Margraten	35,4
Eindhoven	30,2
Elburg	31,8
Emmen	28,8
Enkhuizen	33,2
Enschede	26,6
Epe	33,9
Ermelo	34,9
Etten-Leur	32,7
De Fryske Marren	31,8
Geertruidenberg	33,1
Geldrop-Mierlo	33,4
Gemert-Bakel	32,5
Gennep	32,4
Gilze en Rijen	32,6
Goeree-Overflakkee	33,8
Goes	32,1
Goirle	34,6
Gooise Meren	44
Gorinchem	32,2
Gouda	31,8
Grave	32,4
's-Gravenhage (gemeente)	30,8
Groningen (gemeente)	25,6
Gulpen-Wittem	32,8
Haaksbergen	33
Haarlem	34,2
Haarlemmermeer	36,3
Halderberge	32,9
Hardenberg	31,3
Harderwijk	32,7
Hardinxveld-Giessendam	34
Harlingen	28,9
Hattem	35,7
Heemskerk	32,8
Heemstede	45
Heerde	33,9
Heerenveen	31,3
Heerhugowaard	32,5
Heerlen	26,8
Heeze-Leende	38,5
Heiloo	37,6
Den Helder	29,1
Hellendoorn	32,1
Hellevoetsluis	33,3
Helmond	30,8
Hendrik-Ido-Ambacht	36,5
Hengelo (O.)	30
's-Hertogenbosch	33,4
Heumen	35,9
Heusden	34,1
Hillegom	33,7
Hilvarenbeek	36,8
Hilversum	34,9
Hoeksche Waard	36,2
Hof van Twente	34,1
Het Hogeland	29,5
Hollands Kroon	32,2
Hoogeveen	29,1
Hoorn	31,7
Horst aan de Maas	33
Houten	37,3
Huizen	36,1
Hulst	31,9
IJsselstein	36,4
Kaag en Braassem	37
Kampen	30,4
Kapelle	33,9
Katwijk	33,5
Kerkrade	26,9
Koggenland	35,6
Krimpen aan den IJssel	33,9
Krimpenerwaard	35
Laarbeek	33,9
Landerd	35,5
Landgraaf	29,5
Landsmeer	39,2
Langedijk	35,2
Lansingerland	40,3
Laren (NH.)	56,8
Leeuwarden	27,5
Leiden	29,4
Leiderdorp	35,4
Leidschendam-Voorburg	35,9
Lelystad	30,2
Leudal	32,9
Leusden	37,8
Lingewaard	33,2
Lisse	34,8
Lochem	36,3
Loon op Zand	33,3
Lopik	36
Losser	32,2
Maasdriel	35,1
Maasgouw	33,6
Maassluis	31,1
Maastricht	27,5
Medemblik	33,2
Meerssen	34,9
Meierijstad	34,7
Meppel	30,9
Middelburg (Z.)	31,3
Midden-Delfland	40,8
Midden-Drenthe	31,7
Midden-Groningen	28,8
Mill en Sint Hubert	33,8
Moerdijk	33,1
Molenlanden	37,3
Montferland	31,7
Montfoort	38,3
Mook en Middelaar	37
Neder-Betuwe	32,8
Nederweert	34,7
Nieuwegein	31,9
Nieuwkoop	37,8
Nijkerk	35,8
Nijmegen	27,4
Nissewaard	31,4
Noardeast-Frysl�n	28,8
Noord-Beveland	32,1
Noordenveld	32,8
Noordoostpolder	31,2
Noordwijk	38,1
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	38,3
Nunspeet	33,2
Oegstgeest	43,3
Oirschot	37,8
Oisterwijk	39,1
Oldambt	27,7
Oldebroek	31,6
Oldenzaal	32,5
Olst-Wijhe	32,8
Ommen	33,2
Oost Gelre	33,7
Oosterhout	33
Ooststellingwerf	29,7
Oostzaan	36,4
Opmeer	34,4
Opsterland	32,1
Oss	32,4
Oude IJsselstreek	30,6
Ouder-Amstel	41,4
Oudewater	39,6
Overbetuwe	34,2
Papendrecht	33,5
Peel en Maas	32,7
Pekela	27
Pijnacker-Nootdorp	38,3
Purmerend	31,3
Putten	35,3
Raalte	32,8
Reimerswaal	31,9
Renkum	36,1
Renswoude	.
Reusel-De Mierden	33,8
Rheden	31
Rhenen	35,4
Ridderkerk	31,7
Rijssen-Holten	35,6
Rijswijk (ZH.)	32,3
Roerdalen	33,2
Roermond	30,2
De Ronde Venen	42,7
Roosendaal	30,9
Rotterdam	28,9
Rozendaal	.
Rucphen	31,7
Schagen	34
Scherpenzeel	34,6
Schiedam	29,5
Schiermonnikoog	.
Schouwen-Duiveland	33,8
Simpelveld	30,5
Sint Anthonis	36,4
Sint-Michielsgestel	37,4
Sittard-Geleen	29,8
Sliedrecht	31,2
Sluis	31
Smallingerland	29,6
Soest	36,2
Someren	35
Son en Breugel	37,9
Stadskanaal	27,6
Staphorst	33,8
Stede Broec	31,7
Steenbergen	31
Steenwijkerland	30,9
Stein (L.)	31,6
Stichtse Vecht	38,7
S�dwest-Frysl�n	30,9
Terneuzen	30,6
Terschelling	31,7
Texel	32,2
Teylingen	38,5
Tholen	31,4
Tiel	30,4
Tilburg	28,6
Tubbergen	34,7
Twenterand	30,6
Tynaarlo	35,8
Tytsjerksteradiel	30,9
Uden	33,1
Uitgeest	35,8
Uithoorn	34,8
Urk	32
Utrecht (gemeente)	31,3
Utrechtse Heuvelrug	39,2
Vaals	28,1
Valkenburg aan de Geul	32,2
Valkenswaard	33
Veendam	28,2
Veenendaal	32
Veere	35,1
Veldhoven	35,6
Velsen	32,8
Venlo	29,4
Venray	32,2
Vijfheerenlanden	33,8
Vlaardingen	29,7
Vlieland	.
Vlissingen	28,4
Voerendaal	33,9
Voorschoten	38,6
Voorst	35,2
Vught	41,5
Waadhoeke	29,7
Waalre	43,4
Waalwijk	31,9
Waddinxveen	33,9
Wageningen	25
Wassenaar	55,1
Waterland	38,1
Weert	32,3
Weesp	35,5
West Betuwe	36,4
West Maas en Waal	33,4
Westerkwartier	31,4
Westerveld	33,3
Westervoort	30,7
Westerwolde	28,8
Westland	36,1
Weststellingwerf	29,4
Westvoorne	44
Wierden	35,4
Wijchen	33,3
Wijdemeren	40,9
Wijk bij Duurstede	35,4
Winterswijk	32,9
Woensdrecht	32,1
Woerden	37,4
De Wolden	33,6
Wormerland	35
Woudenberg	36,2
Zaanstad	30,7
Zaltbommel	33,6
Zandvoort	35,7
Zeewolde	33,2
Zeist	38,3
Zevenaar	30,7
Zoetermeer	32,6
Zoeterwoude	37,6
Zuidplas	37,5
Zundert	34,1
Zutphen	30,1
Zwartewaterland	33,4
Zwijndrecht	32,3
Zwolle	31

Hoogste inkomen			Laagste inkomen
	1 000 euro			1 000 euro
Baricum	61,7		Wageningen	25
Bloemendaal	58,7		Groningen	25,6
Laren (NH.)	56,8		Enschede	25,6
Wassenaar	55,1		Heerlen	26,8
Heemstede	45		Kerkrade	26,9
Westvoorne	44		Delft	27
Gooise Meren	44		Pekela	27
Waalre	43,4		Nijmegen	27,4
Oegstgeest	43,3		Leeuwarden	27,5
De Ronde Venen	42,7		Maastricht	27,5

2.6Literatuur

Open literatuurlijst