Jeugdzorg

Auteur: Isidora Stolwijk

In 2023 is het aantal jongeren dat jeugdzorg ontvangt verder gestegen. In 2022 kregen 469 duizend jongeren jeugdzorg en in 2023 waren dit er 474 duizend. Dat betekent dat 10,6 procent van de jongeren onder de 23 jaar jeugdzorg kreeg. De toename zit vooral bij jongeren die jeugdhulp zonder verblijf kregen.

3.1Ontwikkeling van jeugdzorggebruik sinds 2015

In 2023 kregen 474 duizend jongeren tot 23 jaar een vorm van jeugdzorg, waarbij jongeren met een persoonsgebonden budget (PGB) voor jeugdhulp niet zijn meegerekend. Jeugdhulp richt zich in eerste instantie op jongeren tot 18 jaar, maar kan worden verlengd tot 23 jaar. Jeugdbescherming stopt bij 18 jaar en jeugdreclassering kan worden opgelegd aan jongeren tussen de 12 en 23 jaar. Jongeren kunnen op hetzelfde moment meerdere jeugdzorgvormen ontvangen. In 2023 ontvingen 447 duizend jongeren jeugdhulp zonder verblijf, en 41 duizend met verblijf. Daarnaast kregen bijna 36 duizend jongeren jeugdbescherming (ondertoezichtstelling of voogdij) en 8 duizend jeugdreclassering.

Het aantal jongeren dat jeugdzorg kreeg is in 2023 met 29 procent toegenomen ten opzichte van 2015. Deze stijging wordt veroorzaakt door een toename van jeugdhulp zonder verblijf, die in 2023 34 procent hoger lag dan in 2015. Jeugdhulp met verblijf fluctueert iets over de jaren, maar is licht toegenomen in 2023 ten opzichte van 2015. Zowel jeugdbescherming als jeugdreclassering zijn in dezelfde periode afgenomen; bij jeugdbescherming was de daling het sterkst na 2021, bij jeugdreclassering is in 2023 een stijging te zien na een gestage daling vanaf 2015.noot1

Toon tabel3.1.1 Jongeren met jeugdzorg, naar hulpvorm ^{1) 2)} (2015=100)Verberg tabel3.1.1 Jongeren met jeugdzorg, naar hulpvorm ^{1) 2)} (2015=100)

3.1.1 Jongeren met jeugdzorg, naar hulpvorm ^{1) 2)} (2015=100)

Jaartal	Jeugdzorg	Jeugdhulp zonder verblijf	Jeugdhulp met verblijf	Jeugdbescherming	Jeugdreclassering
2015	100	100	100	100	100
2016	107	108	108	95	96
2017	113	114	114	94	91
2018	116	118	106	95	84
2019	120	122	107	98	82
2020	117	120	105	99	77
2021	127	130	108	98	72
2022	128	133	104	92	67
2023*	129	134	103	86	69
1) Door een trendbreuk in 2021 zijn de cijfers over jeugdhulp en jeugdzorg vanaf dat jaar minder goed vergelijkbaar met die van voorgaande jaren.
2) Jongeren die gebruikmaken van meerdere hulpvormen worden meerdere keren in de figuur weergegeven.

Ruim 9 duizend uithuisplaatsingen in 2023

Als een kind onder toezicht wordt gesteld, blijft het meestal thuis wonen. Maar soms zijn de zorgen over het kind zo ernstig dat het beter is als het kind ergens anders gaat wonen en wordt er ook een machtiging uithuisplaatsing (MUHP) opgelegd. In 2023 liepen op enig moment 9 180 machtigingen uithuisplaatsing (MUHP’s). Hiervan waren 1 595 gecombineerd met een voorlopige ondertoezichtstelling. In deze gevallen is sprake van een spoed­machtiging. Daarnaast behoorden 7 510 MUHP’s bij een reguliere ondertoezicht­stelling. Jongeren met een MUHP en jongeren met voogdij verblijven vaak bij een jeugdhulp­aanbieder en krijgen dus ook jeugdhulp met verblijf. De overige jongeren kunnen bijvoorbeeld bij familie of in informele opvang verblijven.

Het aantal lopende MUHP’s is met 7 procent afgenomen ten opzichte van 2022, toen er nog sprake was van 9 885 MUHP’s. Deze daling bedroeg 5 procent bij MUHP’s gecombineerd met een reguliere ondertoezichtstelling (OTS) en 16 procent bij MUHP gecombineerd met een voorlopige OTS (spoedmachtiging).

Toon tabel3.1.2 Machtigingen uithuisplaatsingVerberg tabel3.1.2 Machtigingen uithuisplaatsing

3.1.2 Machtigingen uithuisplaatsing

Jaartal	Met jeugdhulp met verblijf	Zonder jeugdhulp met verblijf
MUHP i.c.m. reguliere OTS	.	.
2023*	6225	1285
2022	6735	1170
MUHP i.c.m. voorlopige OTS	.	.
2023*	1215	380
2022	1525	365

Gemiddelde duur jeugdzorgtraject was 434 dagen in 2023

De jeugdzorgtrajecten die in 2023 zijn afgesloten duurden gemiddeld 434 dagen. Dat is 80 dagen langer dan in 2015, toen trajecten gemiddeld 354 dagen duurden. Deze stijging komt vooral door de langere duur van afgesloten trajecten in de jeugdhulp met en zonder verblijf. De duur van trajecten in de jeugdhulp zonder verblijf nam toe van gemiddeld 290 dagen in 2015 naar 406 dagen in 2023. Voor jeugdhulp met verblijf ging het om een stijging van 422 dagen in 2015 naar 599 dagen in 2023. De gemiddelde duur van trajecten in de jeugdbescherming en reclassering nam af ten opzichte van 2015. Bij jeugdbeschermings­trajecten was er een afname tussen 2015 en 2019, maar een toename vanaf 2020. Jeugdbeschermingstrajecten die in 2023 werden afgesloten duurden gemiddeld 981 dagen en jeugdreclasseringstrajecten duurden gemiddeld 314 dagen.

Toon tabel3.1.3 Gemiddelde duur afgesloten jeugdzorgtrajecten per hulpvorm (2015=100)Verberg tabel3.1.3 Gemiddelde duur afgesloten jeugdzorgtrajecten per hulpvorm (2015=100)

3.1.3 Gemiddelde duur afgesloten jeugdzorgtrajecten per hulpvorm (2015=100)

jaar	Jeugdzorg	Jeugdhulp zonder verblijf	Jeugdhulp met verblijf	Jeugdbescherming	Jeugdreclassering
2015	100	100	100	100	100
2016	96	97	101	97	98
2017	98	107	96	88	99
2018	103	114	94	83	92
2019	108	123	96	82	90
2020	119	137	120	81	94
2021	123	138	152	85	87
2022	117	133	114	89	80
2023*	122	140	142	93	74

3.2Jeugdzorggebruik naar gemeente

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de jeugdzorg. Voor het leveren van de jeugdhulp contracteert de gemeente jeugdhulpaanbieders. Dit kunnen grote jeugdhulpinstellingen zijn waar honderden jongeren worden geholpen, maar bijvoorbeeld ook gezinshuizen, zorgboerderijen of psychologenpraktijken met slechts enkele jonge cliënten. In sommige gemeenten bieden ook wijk- of buurtteams jeugdhulp aan. Jeugdbescherming en jeugdreclassering worden altijd uitgevoerd door een van de dertien gecertificeerde instellingen.

In Tiel en Veendam ontving meer dan 15 procent van de jongeren jeugdzorg

Het aandeel jongeren dat jeugdzorg kreeg, verschilde sterk per gemeente. In Tiel en Veendam kreeg meer dan 15 procent van de jongeren tot 23 jaar jeugdzorg, terwijl het op Vlieland minder dan 5 procent was. Deze verschillen komen door bijvoorbeeld sociaal­economische factoren, zoals inkomen, eenoudergezinnen en zorggebruik. Daarnaast kunnen gemeenten eigen keuzes maken in de manier waarop ze de jeugdzorg vormgeven. De hoeveelheid en het soort jeugdzorg dat beschikbaar is kan daardoor verschillen per gemeente.

Zoek Regio

Toon tabel3.2.1 Jongeren¹⁾ met jeugdzorg, 2023*Verberg tabel3.2.1 Jongeren¹⁾ met jeugdzorg, 2023*

3.2.1 Jongeren¹⁾ met jeugdzorg, 2023*

Gemeente_naam	Jongeren met jeugdzorg
's-Gravenhage	11
's-Hertogenbosch	10,6
AaenHunze	11,3
Aalsmeer	11,3
Aalten	10,4
Achtkarspelen	9,7
Alblasserdam	11,2
Albrandswaard	8,2
Alkmaar	12,7
Almelo	12,2
Almere	11,1
Alphen-Chaam	9,4
AlphenaandenRijn	11
Altena	9,8
Ameland	5,4
Amersfoort	13
Amstelveen	8,9
Amsterdam	10,6
Apeldoorn	11,9
Arnhem	12,1
Assen	13,7
Asten	8,5
Baarle-Nassau	10,1
Baarn	11,8
Barendrecht	8,1
Barneveld	8,1
Beek	11,9
Beekdaelen	11,4
Beesel	12,6
Bergeijk	9,1
Bergen(L.)	11
Bergen(NH.)	9,7
BergenDal	9,9
BergenopZoom	14,1
Berkelland	10,1
Bernheze	10,8
Best	12,2
Beuningen	11,1
Beverwijk	10,6
Bladel	8,8
Blaricum	10,4
Bloemendaal	9,6
Bodegraven-Reeuwijk	9,8
Boekel	9,2
Borger-Odoorn	11,2
Borne	10,8
Borsele	11
Boxtel	10,6
Breda	10,2
Bronckhorst	9,8
Brummen	11,4
Brunssum	14,3
Bunnik	11,3
Bunschoten	12,7
Buren	12,6
CapelleaandenIJssel	13,3
Castricum	9,8
Coevorden	9,2
Cranendonck	10,8
Culemborg	11,3
Dalfsen	9,2
Dantumadiel	9,1
DeBilt	12,2
DeFryskeMarren	9,1
Delft	9,6
DenHelder	13,8
DeRondeVenen	8,3
Deurne	8,2
Deventer	9,4
DeWolden	9,1
Diemen	7,3
DijkenWaard	12,2
Dinkelland	6,9
Doesburg	12,9
Doetinchem	9,7
Dongen	11,7
Dordrecht	12,1
Drechterland	8
Drimmelen	12,5
Dronten	9,6
Druten	10,8
Duiven	12,2
Echt-Susteren	14,5
Edam-Volendam	6,5
Ede	10,1
Eemnes	10,8
Eemsdelta	10,7
Eersel	8,6
Eijsden-Margraten	9,6
Eindhoven	9,2
Elburg	8,7
Emmen	11,5
Enkhuizen	12
Enschede	10,2
Epe	10,2
Ermelo	11,2
Etten-Leur	12
Geertruidenberg	14
Geldrop-Mierlo	11,7
Gemert-Bakel	7,4
Gennep	12,3
GilzeenRijen	11,5
Goeree-Overflakkee	8,8
Goes	14
Goirle	10,7
GooiseMeren	11
Gorinchem	11,8
Gouda	12
Groningen	8,3
Gulpen-Wittem	10,4
Haaksbergen	8,3
Haarlem	9,3
Haarlemmermeer	10,4
Halderberge	11,9
Hardenberg	10,2
Harderwijk	12,4
Hardinxveld-Giessendam	8
Harlingen	10,3
Hattem	8,2
Heemskerk	10,4
Heemstede	10,3
Heerde	11,7
Heerenveen	10,7
Heerlen	13,2
Heeze-Leende	9,6
Heiloo	10,2
Hellendoorn	8,9
Helmond	10,1
Hendrik-Ido-Ambacht	11,2
Hengelo	11,2
HetHogeland	12,3
Heumen	8,9
Heusden	10,7
Hillegom	13,3
Hilvarenbeek	8
Hilversum	10,9
HoekscheWaard	10,3
HofvanTwente	8,7
HollandsKroon	11,4
Hoogeveen	11,1
Hoorn	11,2
HorstaandeMaas	10,4
Houten	10,5
Huizen	11,2
Hulst	12,1
IJsselstein	11,9
KaagenBraassem	10,3
Kampen	10,7
Kapelle	13,2
Katwijk	10,3
Kerkrade	13,5
Koggenland	8,9
KrimpenaandenIJssel	12,2
Krimpenerwaard	9,5
Laarbeek	8,7
Landgraaf	12,2
Landsmeer	10,2
LandvanCuijk	10
Lansingerland	9,6
Laren	10,5
Leeuwarden	13
Leiden	10,5
Leiderdorp	13,2
Leidschendam-Voorburg	11,9
Lelystad	9,6
Leudal	12,7
Leusden	11,6
Lingewaard	12,2
Lisse	12,4
Lochem	10,3
LoonopZand	10,8
Lopik	8,4
Losser	10,1
Maasdriel	9,9
Maasgouw	11,8
Maashorst	9,8
Maassluis	5,7
Maastricht	8,3
Medemblik	9,8
Meerssen	11,2
Meierijstad	10,3
Meppel	10,7
Middelburg	11,7
Midden-Delfland	8,2
Midden-Drenthe	10,8
Midden-Groningen	13,6
Moerdijk	12,8
Molenlanden	10,1
Montferland	9,6
Montfoort	7,6
MookenMiddelaar	8,4
Neder-Betuwe	10,6
Nederweert	11,8
Nieuwegein	12
Nieuwkoop	10,1
Nijkerk	9,9
Nijmegen	10,8
Nissewaard	12,9
Noardeast-Fryslân	10
Noord-Beveland	11,4
Noordenveld	10
Noordoostpolder	7,9
Noordwijk	11,8
Nuenen,GerwenenNederwetten	9,1
Nunspeet	9,4
Oegstgeest	12,1
Oirschot	11,6
Oisterwijk	8,8
Oldambt	12,5
Oldebroek	8,6
Oldenzaal	9,7
Olst-Wijhe	8,6
Ommen	9,7
Oosterhout	13,4
OostGelre	11,5
Ooststellingwerf	12,3
Oostzaan	6,6
Opmeer	8,9
Opsterland	9,5
Oss	13,5
OudeIJsselstreek	13
Ouder-Amstel	9,7
Oudewater	7,8
Overbetuwe	11,5
Papendrecht	11,8
PeelenMaas	9,1
Pekela	13,2
Pijnacker-Nootdorp	10
Purmerend	8,7
Putten	9,7
Raalte	5,8
Reimerswaal	10,6
Renkum	13,6
Renswoude	8,3
Reusel-DeMierden	8,8
Rheden	12,2
Rhenen	9,1
Ridderkerk	9,3
Rijssen-Holten	9,7
Rijswijk	11,4
Roerdalen	12,7
Roermond	12,6
Roosendaal	12,1
Rotterdam	8,1
Rozendaal	10,5
Rucphen	13,4
Schagen	9,3
Scherpenzeel	9,1
Schiedam	5,9
Schiermonnikoog	5,5
Schouwen-Duiveland	10,5
Simpelveld	9,6
Sint-Michielsgestel	8,4
Sittard-Geleen	13,6
Sliedrecht	14,4
Sluis	13,6
Smallingerland	12,6
Soest	11,5
Someren	7,7
SonenBreugel	11,5
Stadskanaal	11,9
Staphorst	5,3
StedeBroec	10,4
Steenbergen	12,7
Steenwijkerland	8,9
Stein	11,3
StichtseVecht	10,1
Súdwest-Fryslân	11,2
Terneuzen	14,8
Terschelling	8,5
Texel	10,4
Teylingen	11,1
Tholen	10,6
Tiel	20,1
Tilburg	10,1
Tubbergen	7,1
Twenterand	10,9
Tynaarlo	10,9
Tytsjerksteradiel	10,5
Uitgeest	8,5
Uithoorn	9,8
Urk	6,2
Utrecht	11,6
UtrechtseHeuvelrug	11
Vaals	7,5
ValkenburgaandeGeul	10,4
Valkenswaard	12,3
Veendam	15,5
Veenendaal	10,6
Veere	9,3
Veldhoven	12
Velsen	11,9
Venlo	11,4
Venray	10,6
Vijfheerenlanden	9
Vlaardingen	6,4
Vlieland	3,5
Vlissingen	13,7
Voerendaal	6,9
VoorneaanZee	7,6
Voorschoten	10,3
Voorst	8,4
Vught	10,3
Waadhoeke	10,5
Waalre	10,9
Waalwijk	10,9
Waddinxveen	10,1
Wageningen	8,1
Wassenaar	8,9
Waterland	9
Weert	11,7
WestBetuwe	11,1
Westerkwartier	11,7
Westerveld	9,7
Westervoort	14
Westerwolde	10,3
Westland	9,9
WestMaasenWaal	11,6
Weststellingwerf	8,7
Wierden	7,7
Wijchen	11,2
Wijdemeren	10,1
WijkbijDuurstede	12,5
Winterswijk	12,4
Woensdrecht	11,8
Woerden	10
Wormerland	6,7
Woudenberg	9,8
Zaanstad	13,1
Zaltbommel	10,3
Zandvoort	8,8
Zeewolde	12,6
Zeist	13
Zevenaar	12,6
Zoetermeer	14,3
Zoeterwoude	12,5
Zuidplas	10,7
Zundert	9,2
Zutphen	13,5
Zwartewaterland	7,3
Zwijndrecht	13,5
Zwolle	9,5
¹⁾ Personen van 0 t/m 22 jaar

3.3Samenloop van jeugdhulp met jeugdbescherming en jeugdreclassering

Jeugdbescherming (ondertoezichtstellingen en voogdijmaatregelen) en jeugdreclassering gaan in sommige gevallen gepaard met de inzet van jeugdhulp. Dit wordt in beeld gebracht door te kijken naar de inzet van jeugdhulp vóór, tijdens, en na afgesloten episodes van jeugdbescherming en jeugdreclassering. Jongeren die meerdere vormen van jeugd­bescherming en/of jeugdreclassering hebben gehad, zijn buiten beschouwing gelaten.

Vooral jeugdhulp voor en na afgesloten trajecten van jeugdbescherming en -‍reclassering

Zowel bij ondertoezichtstellingen, voogdij, als jeugdreclassering werd in 2023 bij meer dan de helft van de afgesloten episodes jeugdhulp ingezet vóór de start van de episode. Tijdens episodes van ondertoezichtstelling en voogdij werd in ongeveer 40 procent van de gevallen ook jeugdhulp verleend. Na afloop van ondertoezichtstellingen en voogdij werd respectievelijk bij ruim 60 en bijna 80 procent jeugdhulp ingezet. Bij jeugdreclassering werd jeugdhulp vooral voor en na de episode ingezet, in respectievelijk 50 procent en 35 procent van de gevallen. Tijdens de episodes van jeugdreclassering was dit ongeveer 20 procent.

Toon tabel3.3.1 Jeugdhulp voor-, tijdens- en na afgesloten trajecten van jeugdbescherming en jeugdreclassering¹⁾ (%)Verberg tabel3.3.1 Jeugdhulp voor-, tijdens- en na afgesloten trajecten van jeugdbescherming en jeugdreclassering¹⁾ (%)

3.3.1 Jeugdhulp voor-, tijdens- en na afgesloten trajecten van jeugdbescherming en jeugdreclassering¹⁾ (%)

Jaartal	Voor	Tijdens	Na
Alleen OTS	.	.	.
2e halfjaar 2023*	64	40	67
1e halfjaar 2023*	64	41	63
Alleen voogdij	.	.	.
2e halfjaar 2023*	52	44	79
1e halfjaar 2023*	55	38	78
Alleen jeugdreclassering	.	.	.
2e halfjaar 2023*	51	23	37
1e halfjaar 2023*	52	19	35
¹⁾ Het betreft een of meerdere vormen van jeugdhulp die zijn ingezet in de 12 maanden voor, gedurende, of 12 maanden na afgesloten trajecten van jeugdbescherming en jeugdreclassering.

3.4Herhaald beroep op jeugdbescherming en jeugdreclassering

Voor de afgesloten episodes van jeugdbescherming en jeugdreclassering in 2022 is bekeken hoeveel jongeren binnen een bepaalde periode opnieuw instromen in de jeugdbescherming en -reclassering. Jongeren die meerdere vormen van jeugdbescherming en/of -reclassering hebben gehad, zijn buiten beschouwing gelaten.

Ongeveer 2 procent van de afgesloten ondertoezichtstellingen leidde binnen een halfjaar tot terugkeer. Bij voogdij was dit 3 procent. Bij jeugdreclassering valt op dat er na een behoorlijk aantal afgesloten episodes sprake was van terugkeer binnen 1 maand, iets meer dan 10 procent. Dit kan deels komen doordat bij enkele specifieke vormen van jeugdreclassering (o.a., individuele trajectbegeleiding Harde Kern) vaststaat dat de jongere na afsluiting van een dergelijk traject direct doorstroomt naar de reguliere jeugdreclassering.

Toon tabel3.4.1 Herhaald beroep op jeugdbescherming en jeugdreclassering¹⁾ (%)Verberg tabel3.4.1 Herhaald beroep op jeugdbescherming en jeugdreclassering¹⁾ (%)

3.4.1 Herhaald beroep op jeugdbescherming en jeugdreclassering¹⁾ (%)

Periode	Terugkeer binnen 1 maand	Terugkeer binnen 1-6 maanden	Terugkeer binnen 6-12 maanden	Terugkeer na 12 maanden
Alleen OTS	.	.	.	.
2e halfjaar 2022	2	2	2	1
1e halfjaar 2022	1	2	2	2
Alleen voogdij	.	.	.	.
2e halfjaar 2022	0	2	0	0
1e halfjaar 2022	3	0	0	1
Alleen jeugdreclassering	.	.	.	.
2e halfjaar 2022	11	4	2	0
1e halfjaar 2022	12	5	2	1
1)In de resultaten zijn geen episodes meegenomen die eindigden door het bereiken van meerderjarigheid, het overlijden van de jeugdige, of de overgang naar volwassen reclassering.

3.5Achtergrondkenmerken van jongeren met jeugdzorg

In eerder CBS-onderzoek is onderzocht welke achtergrondkenmerken van ouders en het huishouden van jongeren samenhangen met de inzet van jeugdzorg (CBS, 2023). Dat wil niet zeggen dat deze kenmerken de oorzaak zijn van de inzet van jeugdzorg. In deze paragraaf worden twee achtergrondkenmerken van jongeren met en zonder jeugdzorg vergeleken.

De inzet van jeugdzorg hangt onder meer samen met het huishoudinkomen. Het aandeel jongeren dat jeugdzorg ontvangt, verschilt sterk per inkomensgroep. Hoe hoger het inkomen, hoe kleiner het aandeel jongeren dat jeugdzorg ontvangt. Van de jongeren in het laagste inkomenskwintiel heeft 3,6 procent jeugdbescherming, in het hoogste kwintiel is dit 0,2 procent. Eenzelfde patroon is te zien bij de andere vormen van jeugdzorg. Bij jeugd­reclassering loopt het aandeel van 1,1 procent in het laagste kwintiel naar 0,1 procent in het hoogste kwintiel. Bij jeugdhulp zonder verblijf is het aandeel 14,4 procent in het laagste kwintiel en 6,5 procent in het hoogste kwintiel. Bij jeugdhulp met verblijf is het aandeel 2,9 procent in het laagste kwintiel en 0,2 procent in het hoogste kwintiel.

Toon tabel3.5.1 Jeugdzorg naar huishoudinkomen per hulpvorm, 2023* (%)Verberg tabel3.5.1 Jeugdzorg naar huishoudinkomen per hulpvorm, 2023* (%)

3.5.1 Jeugdzorg naar huishoudinkomen per hulpvorm, 2023* (%)

<b>Jeugdbescherming</b>	Met betreffende vorm van jeugdzorg
Jeugdbescherming¹⁾	.
Totaal	1,1
Laagste kwintiel	3,6
2e kwintiel	1,4
3e kwintiel	0,5
4e kwintiel	0,2
Hoogste kwintiel	0,2
	.
Jeugdreclassering²⁾	.
Totaal	0,3
Laagste kwintiel	1,1
2e kwintiel	0,6
3e kwintiel	0,3
4e kwintiel	0,1
Hoogste kwintiel	0,1
	.
Jeugdhulp zonder verblijf³⁾	.
Totaal	10
Laagste kwintiel	14,4
2e kwintiel	12,9
3e kwintiel	10,5
4e kwintiel	8,4
Hoogste kwintiel	6,5
	.
Jeugdhulp met verblijf³⁾	.
Totaal	0,9
Laagste kwintiel	2,9
2e kwintiel	1,3
3e kwintiel	0,6
4e kwintiel	0,3
Hoogste kwintiel	0,2
¹⁾ Personen van 0 t/m 17 jaar.
²⁾ Personen van 12 t/m 22 jaar.
³⁾ Personen van 0 t/m 22 jaar.

Ouders van jongeren met jeugdzorg wonen vaak niet op hetzelfde adres

De inzet van jeugdzorg hangt ook samen met of beide juridische ouders op hetzelfde adres staan ingeschreven. Bij 77 procent van de Nederlandse jongeren van 0 tot en met 17 jaar woonden beide juridische ouders op hetzelfde adres. Bij jongeren met jeugdbescherming was dit 12 procent. Bij 65 procent van de Nederlandse jongeren van 12 tot en met 22 jaar woonden beide juridische ouders op hetzelfde adres, voor jongeren met jeugdreclassering was dit 30 procent. Bij 73 procent van de Nederlandse jongeren van 0 tot en met 22 jaar woonden beide juridische ouders op hetzelfde adres. Voor jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was dit 61 procent, en voor jongeren met jeugdhulp met verblijf was dit 22 procent.

Toon tabel3.5.2 Jeugdzorg naar ouders op hetzelfde adres, 2023* (%)Verberg tabel3.5.2 Jeugdzorg naar ouders op hetzelfde adres, 2023* (%)

3.5.2 Jeugdzorg naar ouders op hetzelfde adres, 2023* (%)

	Ouders op hetzelfde adres	Ouders niet op hetzelfde adres
Jeugdbescherming¹⁾	.	.
Totaal jongeren in Nederland	77	23
Jeugdbescherming	12	88
	.	.
Jeugdreclassering²⁾	.	.
Totaal jongeren in Nederland	65	35
Jeugdreclassering	30	70
	.	.
Jeugdhulp³⁾	.	.
Totaal jongeren in Nederland	73	27
Zonder verblijf	61	39
Met verblijf	22	78
¹⁾ Personen van 0 tot en met 17 jaar.
²⁾ Personen van 12 tot en met 22 jaar.
³⁾ Personen van 0 tot en met 22 jaar.

3.6Begrippen

Jeugdzorg

Het geheel van jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering dat onder verantwoordelijkheid van de gemeente wordt uitgevoerd volgens de Jeugdwet. In dit hoofdstuk wordt de jeugdhulp vanuit het persoonsgebonden budget (PGB) buiten beschouwing gelaten.

Jeugdhulp

Hulp en zorg zoals deze bedoeld en beschreven is in de Jeugdwet. Het betreft hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale en/of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders. De hulp is bedoeld voor kinderen en jongeren tot 18 jaar en kan verlengd worden tot 23 jaar. Als de jongere overnacht bij de jeugdhulpinstelling, het pleeggezin of het gezinshuis, is er sprake van jeugdhulp met verblijf. In dit hoofdstuk wordt de jeugdhulp vanuit het persoonsgebonden budget (PGB) buiten beschouwing gelaten.

Jeugdhulp zonder verblijf

Hulp en zorg zoals deze bedoeld en beschreven is in de Jeugdwet, en voor zover deze in natura is geleverd door de zorgaanbieder (dus exclusief PGB). Het betreft hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale en/of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders. De jongere verblijft thuis, in het eigen gezin. Of anders gezegd, de jongere slaapt formeel thuis. Het kan zijn dat de jongere bij opa en oma slaapt of bij iemand anders, echter dit is dan niet formeel zo geregeld.

Jeugdhulp met verblijf

Hulp en zorg zoals deze bedoeld en beschreven is in de Jeugdwet, en voor zover deze in natura is geleverd door de zorgaanbieder (dus exclusief PGB). Het betreft hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale en/of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders.

De jongere verblijft in een pleeggezin, gezinshuis, leef- of behandelgroep, gesloten afdeling, GGZ-instelling of soortgelijke locaties waar jeugdhulp geleverd wordt. Of anders gezegd, de jongere slaapt formeel niet thuis in het eigen gezin. Dit betekent dat het hier alleen om de verblijfsvormen gaat waarbij er sprake is van een overnachting. Ook verblijf in logeerhuizen, alleen tijdens weekenden of juist door de week, vallen onder jeugdhulp met verblijf.

Gecertificeerde instelling

Gecertificeerde instellingen zijn organisaties die, conform de Jeugdwet, maatregelen van jeugdbescherming en jeugdreclassering uitvoeren. Deze instellingen moeten in het bezit zijn van een certificaat. Daarvoor moeten zij aan een aantal eisen voldoen gericht op het borgen van de kwaliteit van de uitvoering van de jeugdbescherming en jeugdreclassering.

In de praktijk gaat het hier om de voormalige Bureaus Jeugdzorg en een aantal landelijk werkende gespecialiseerde instellingen (zoals de William Schrikker Groep en het Leger des Heils).

Jeugdbescherming

Een jeugdbeschermingsmaatregel wordt door de rechter dwingend opgelegd. Het doel van de jeugdbeschermingsmaatregel is het opheffen van de bedreiging voor de veiligheid en ontwikkeling van het kind. Een kind of jongere wordt dan ‘onder toezicht gesteld’ of ‘onder voogdij geplaatst’.

Ondertoezichtstelling

Ondertoezichtstelling is een gezagsbeperkende maatregel. Als de ontwikkeling van een kind ernstig bedreigd wordt en de zorg die in verband met het wegnemen van de bedreiging noodzakelijk is voor de minderjarige of voor zijn ouders of de ouder die het gezag uitoefenen, door dezen niet of onvoldoende wordt geaccepteerd, dan kan de rechter op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming of het Openbaar Ministerie een ondertoezichtstelling uitspreken. Het kind krijgt dan een gezinsvoogd toegewezen van een gecertificeerde instelling. Deze persoon begeleidt het kind en zijn ouders bij het oplossen van de opvoedingsproblemen. De ouders blijven zelf verantwoordelijk voor de opvoeding, maar hun gezag wordt door de maatregel gedeeltelijk ingeperkt. Zowel ouders als kind zijn verplicht de aanwijzingen op te volgen die de gezinsvoogd geeft. In principe blijft het kind thuis wonen. De rechter kan ook besluiten het kind (tijdelijk) uit huis te plaatsen, bijvoor­beeld in een pleeggezin. Een ondertoezichtstelling duurt maximaal een jaar. De rechter kan de duur telkens met (maximaal) een jaar verlengen tot het kind meerderjarig is.

Voorlopige ondertoezichtstelling

Als een kind acuut gevaar loopt en een onderzoek en een verzoekschriftprocedure door de Raad voor de Kinderbescherming niet afgewacht kunnen worden, kan de Raad voor de Kinderbescherming de rechter om een voorlopige ondertoezichtstelling verzoeken, vaak in combinatie met een machtiging uithuisplaatsing. Ouders en kind worden door de jeugdbeschermer van de gecertificeerde instelling begeleid. De maatregel duurt ten hoogste drie maanden. Tijdens de voorlopige ondertoezichtstelling zet de Raad het onderzoek voort. Denkt de Raad voor de Kinderbescherming dat de ondertoezichtstelling en de eventuele uithuisplaatsing langer moet duren? Dan vraagt de Raad voor de Kinder­bescherming binnen die drie maanden aan de rechter om een definitieve maatregel.

Voogdij

Bij een voogdijmaatregel wordt het gezag over een minderjarige door de rechter toegewezen aan een gecertificeerde instelling. Dit kan zijn na een gezagsbeëindigende maatregel of bij kinderen van wie de ouders zijn overleden (waarbij er geen voogd is vastgelegd in het gezagsregister of testament, of deze persoon de voogdij niet accepteert). De gezagsbeëindigende maatregel wordt opgelegd als een kind zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling ernstig wordt bedreigd en de ouder ook in de toekomst niet in staat geacht wordt om de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding te dragen of als de ouder het gezag misbruikt. In veel gevallen is er al een ondertoezichtstelling en een uithuisplaatsing geweest voordat er een gezagsbeëindigende maatregel wordt uitgesproken door de rechter. De gezagsbeëindigende maatregel is in principe een definitieve maatregel die geldt tot het kind 18 jaar is.

Het betreft alleen gevallen waarbij de voogdij wordt uitgevoerd door de gecertificeerde instelling zelf, en het kind wordt opgevoed in een pleeggezin of tehuis. Situaties waarbij een pleegouder (pleegoudervoogd) of iemand anders die sterk betrokken is bij het kind (burgervoogd), de voogdij overneemt van de gecertificeerde instelling, vallen hierbuiten.

Machtiging uithuisplaatsing

Een machtiging uithuisplaatsing is een juridische maatregel die door de kinderrechter kan worden uitgesproken als er (ernstige) zorgen zijn over de verzorging en opvoeding van een kind óf als de kinderrechter het nodig acht dat de geestelijke of lichamelijke toestand van het kind onderzocht moet worden op een plek buiten het gezin. De kinderrechter machtigt de gecertificeerde instelling die de ondertoezichtstelling uitvoert, om het kind dag en nacht uit huis te plaatsen. Dit gebeurt als ouders het niet eens zijn met een uithuisplaatsing. Een machtiging uithuisplaatsing kan worden aangevraagd door de gecertificeerde instelling, door de Raad voor de Kinderbescherming of het Openbaar Ministerie. Als andere professionals, zoals bij Veilig Thuis, ernstige zorgen hebben over een kind, leggen zij die voor aan de Raad voor de Kinderbescherming. De Raad voor de Kinderbescherming kan vervolgens het verzoek tot een machtiging uithuisplaatsing doen.

Het betreft hier de machtiging uithuisplaatsing zoals bedoeld in artikel 265b van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek.

Jeugdreclassering

Jeugdreclassering is een combinatie van toezicht en begeleiding voor jongeren vanaf 12 jaar, die voor hun 18e verjaardag met de politie of leerplichtambtenaar in aanraking zijn geweest en een proces-verbaal hebben gekregen. Bij jongvolwassenen in de leeftijd van 18 tot en met 22 jaar kan ook het jeugdstrafrecht toegepast worden op grond van het adolescenten­strafrecht, indien het ontwikkelingsniveau van de dader daartoe aanleiding geeft. De jongere krijgt op maat gesneden begeleiding van een jeugdreclasseringswerker om te voorkomen dat hij of zij opnieuw de fout ingaat. Jeugdreclassering kan worden opgelegd door de kinderrechter of het Openbaar Ministerie. Jeugdreclassering kan ook op initiatief van de Raad voor de Kinderbescherming in het vrijwillige kader worden opgestart.

Individuele trajectbegeleiding Harde Kern

De individuele trajectbegeleiding (ITB) Harde Kern is een intensief begeleidingstraject voor jongeren met structureel crimineel gedrag. ITB Harde Kern is een alternatief voor detentie. Als de jongere niet wil deelnemen aan dit traject of als de jongere zich in dit traject niet aan de afspraken houdt, dan volgt alsnog onvoorwaardelijke detentie.

ITB Harde Kern kan worden gezien als een sterk repressief traject met weinig bewegings­ruimte voor de jongere. De jongere krijgt een strikt dagrooster, dat van minuut tot minuut gevolgd moet worden. Daarop wordt streng gecontroleerd. De jeugdreclassering werkt in deze maatregel intensief samen met de politie in een duidelijk omschreven taak- en rolverdeling. Daarnaast werkt de Jeugdreclassering ook intensief samen met gezin, school, vriendenkring en werkplek van de jongere en zet zich in om deze als steun voor de jongere te activeren. Binnen de maatregel kunnen ook programma’s worden opgelegd zoals agressietraining, sociale vaardigheidstraining en een leer- en werktraject.

ITB Harde Kern wordt opgelegd door de rechter. De maatregel heeft een duur van 6 maanden en kan met 6 maanden worden verlengd. Na ITB Harde Kern krijgt de jongere begeleiding vanuit het gewone programma van jeugdreclassering.

Episode

Een episode verwijst naar een jeugdhulptraject, of meerdere trajecten die inhoudelijk met elkaar verbonden zijn. Om te bekijken of er terugkeer in de jeugdbescherming en/of jeugdreclassering is en of (en wanneer) een jongere een jeugdhulptraject had lopen, is allereerst bepaald wat de episodes van maatregelen zijn per persoon. Hiervoor is per persoon gekeken welke maatregelen er wanneer liepen en wanneer deze werden afgesloten. Maatregelen die elkaar overlappen, op elkaar aansluiten of waarbij maximaal drie dagen zit tussen het einde van de ene maatregel en de start van de volgende maatregel, worden als één episode beschouwd.

3.7Meer informatie en literatuur

Meer informatie

In de onderzoeksbeschrijving Beleidsinformatie Jeugd staat beschreven hoe de cijfers worden samengesteld.

Cijfers over jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering zijn te vinden op Jeugdmonitor StatLine.

De ontwikkeling van de jeugdhulp is nader beschreven in de rapportage Jeugdhulp 2023.

De ontwikkeling van jeugdbescherming en jeugdreclassering is nader beschreven in de rapportage Jeugdbescherming en jeugdreclassering 2023.

Meer informatie over de samenloop tussen jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering, en over herhaald beroep op jeugdbescherming en- reclassering is te vinden in de tabel Herhaald beroep en verloop.

Een overzicht van publicaties, tabellen en nadere onderzoeken over jeugdzorg is te vinden in de Jeugdmonitor.

Literatuur

CBS (2023). Achtergrondkenmerken van jongeren met jeugdzorg. CBS longread.