School
Jongeren in het voortgezet onderwijs
In schooljaar 2020/’21 volgde ongeveer de helft van de leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs een vmbo-opleiding. In het coronajaar 2019/’20 waren de schooladviezen in groep 8 lager dan in voorgaande jaren, was het aandeel zittenblijvers in de bovenbouw van vmbo, havo en vwo lager dan het jaar ervoor en naderden de slagingspercentages de 100 procent. Van de geslaagde havisten en vwo’ers bleef een hoger aandeel onderwijs volgen.
5.1Aandeel vmbo’ers
In het schooljaar 2020/’21 zaten bijna 188 duizend leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs (exclusief praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs). In 2015/’16 waren dit er nog ruim 206 duizend en in 2019/’20 bijna 194 duizend. De daling van het aantal leerlingen in het derde leerjaar gaat samen met een daling van het aantal 14- en 15‑jarigen in de bevolking.
Ongeveer de helft (50,2 procent) van de leerlingen die in 2020/’21 in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs zaten, volgde een opleiding binnen het vmbo; dit zijn ruim 94 duizend leerlingen. De andere helft zat op de havo of het vwo. Het aandeel vmbo-leerlingen daalt al enige jaren. In 2015/’16 was dit 54,2 procent en in 2019/’20 was dit 51,3 procent. De daling is het grootst bij de basisberoepsgerichte leerweg (vmbo-b). Het aandeel vmbo-b leerlingen van alle leerlingen in het derde leerjaar daalde van 12,3 procent in 2010/’11 tot 8,6 procent in 2020/’21. In 2020/’21 volgde 23,5 procent van de leerlingen in het derde leerjaar havo, 23,1 procent zat op het vwo en 3,2 procent van de leerlingen zat in een gemengde havo/vwo-klas.
| leerjaar | vmbo-b | vmbo-k | vmbo-g | vmbo-t | havo | havo/vwo1) | vwo |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010/'11 | 23,683 | 28,012 | 15,441 | 35,252 | 40,865 | 5,863 | 42,765 |
| 2011/'12 | 22,689 | 28,533 | 15,941 | 36,981 | 41,496 | 6,669 | 43,061 |
| 2012/'13 | 22,718 | 28,878 | 16,408 | 37,461 | 43,227 | 6,318 | 42,970 |
| 2013/'14 | 22,260 | 30,067 | 17,095 | 39,323 | 44,366 | 6,152 | 42,987 |
| 2014/'15 | 22,504 | 30,538 | 17,523 | 40,236 | 44,751 | 5,641 | 43,552 |
| 2015/'16 | 22,678 | 30,503 | 17,209 | 41,351 | 45,158 | 4,909 | 44,417 |
| 2016/'17 | 21,709 | 30,610 | 17,277 | 39,679 | 44,826 | 4,992 | 44,455 |
| 2017/'18 | 19,969 | 30,225 | 16,925 | 40,062 | 46,255 | 5,222 | 45,255 |
| 2018/'19 | 18,623 | 29,471 | 16,190 | 39,533 | 44,967 | 5,502 | 44,931 |
| 2019/'20 | 17,225 | 28,349 | 15,676 | 38,048 | 44,631 | 5,605 | 44,008 |
| 2020/'21* | 16,146 | 27,165 | 15,060 | 35,948 | 44,177 | 5,981 | 43,359 |
| *voorlopige cijfers | |||||||
| 1) havo/vwo is algemeen derde leerjaar | |||||||
Jongens vaker dan meisjes op vmbo
Jongens zitten vaker dan meisjes op het vmbo. In 2020/’21 zat 52,8 procent van de jongens in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs op het vmbo, bij de meisjes was dit 47,5 procent. Binnen het vmbo zijn jongens vooral vaker dan meisjes te vinden in vmbo-b. Meisjes volgen binnen het vmbo vaker dan jongens de leerwegen vmbo-g of vmbo-t. Op de havo en het vwo zijn meisjes oververtegenwoordigd. Het verschil tussen jongens en meisjes is het grootst op het vwo. In 2020/’21 zat 21,4 procent van de jongens in het derde leerjaar op het vwo tegenover 24,8 procent van de meisjes.
Hoger aandeel vmbo’ers in minder stedelijke gemeente
Het aandeel vmbo-leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs verschilt per woongemeente. Dit verschilt met name naar de mate van stedelijkheid van de gemeenten. De stedelijkheid geeft de bevolkingsdichtheid van een gemeente aan, het aantal adressen per vierkante kilometer. Hoe stedelijker de gemeente, hoe lager het aandeel van de leerlingen dat op het vmbo zit. In niet stedelijke gemeenten, met minder dan 500 adressen per vierkante kilometer, volgde in 2020/’21 54,5 procent van de leerlingen in het derde leerjaar een vmbo-opleiding. In de zeer sterk stedelijke woongemeente (2 500 of meer adressen per vierkante kilometer) was dit 47,1 procent van de leerlingen. Zeer sterk stedelijke gemeenten zijn vooral te vinden in de Randstad, terwijl niet en weinig stedelijke gemeenten bijna allemaal buiten de Randstad liggen.
| locatie | vmbo |
|---|---|
| Rotterdam | 56,3 |
| s-Gravenhage | 48,3 |
| Amsterdam | 43,4 |
| Utrecht (gemeente) | 38,8 |
| . | |
| G4 totaal | 47,4 |
| . | |
| Niet stedelijk | 54,5 |
| Weinig stedelijk | 52,8 |
| Matig stedelijk | 49,9 |
| Sterk stedelijk | 49,7 |
| Zeer sterk stedelijk | 47,1 |
| . | |
| Totaal Nederland | 50,2 |
| *voorlopige cijfers | |
Ook binnen de categorieën van stedelijkheid zijn er verschillen tussen gemeenten in het aandeel leerlingen dat in het derde leerjaar naar het vmbo gaat. In de vier grootste gemeenten was dit gemiddeld 47,4 procent, maar dit varieerde van 38,8 procent in de gemeente Utrecht tot 56,3 procent in Rotterdam. Gemeenten met de laagste percentages leerlingen op het vmbo zijn vooral sterk of matig stedelijk en liggen veelal in de omgeving van Wassenaar en Bloemendaal, of in het Gooi: Oegstgeest (17,5 procent), Laren (19,4 procent) en Heemstede (23,8 procent). Gemeenten met de hoogste percentages leerlingen op het vmbo liggen over het algemeen in minder stedelijke gebieden in Groningen, Zeeland en Fryslân, zoals Pekela (73,6 procent), Reimerswaal (67,4 procent) en Weststellingwerf (65,3 procent).
Op de Waddeneilanden is het aandeel vmbo’ers met 67,1 procent hoger dan gemiddeld. Texel, het in inwonersaantal grootste Waddeneiland, wijkt met 55,9 procent het minst af van het Nederlandse gemiddelde. Op Texel wordt voortgezet onderwijs aangeboden op alle niveaus, van vmbo-b tot vwo. Dat is op de overige eilanden niet, of voor maar een deel van de opleiding het geval. Leerlingen die havo of vwo willen volgen moeten vanaf het eerste leerjaar of na de brugperiode naar de wal.
| Gemeente | vmbo | |
|---|---|---|
| Aa en Hunze | 49,2 | |
| Aalsmeer | 46,3 | |
| Aalten | 54,0 | |
| Achtkarspelen | 59,6 | |
| Alblasserdam | 50,7 | |
| Albrandswaard | 45,0 | |
| Alkmaar | 46,8 | |
| Almelo | 62,1 | |
| Almere | 53,5 | |
| Alphen aan den Rijn | 48,7 | |
| Alphen-Chaam | 48,3 | |
| Altena | 57,4 | |
| Ameland | 97,8 | |
| Amersfoort | 43,4 | |
| Amstelveen | 30,1 | |
| Amsterdam | 43,4 | |
| Apeldoorn | 51,0 | |
| Appingedam | 63,2 | |
| Arnhem | 47,8 | |
| Assen | 52,3 | |
| Asten | 45,3 | |
| Baarle-Nassau | 33,3 | |
| Baarn | 41,2 | |
| Barendrecht | 46,3 | |
| Barneveld | 59,1 | |
| Beek | 54,4 | |
| Beekdaelen | 48,8 | |
| Beemster | 38,3 | |
| Beesel | 55,1 | |
| Berg en Dal | 50,4 | |
| Bergeijk | 61,5 | |
| Bergen (L.) | 63,3 | |
| Bergen (NH.) | 42,2 | |
| Bergen op Zoom | 52,3 | |
| Berkelland | 55,8 | |
| Bernheze | 52,8 | |
| Best | 46,6 | |
| Beuningen | 43,7 | |
| Beverwijk | 58,8 | |
| Bladel | 61,0 | |
| Blaricum | 25,5 | |
| Bloemendaal | 26,8 | |
| Bodegraven-Reeuwijk | 47,3 | |
| Boekel | 63,0 | |
| Borger-Odoorn | 59,2 | |
| Borne | 52,9 | |
| Borsele | 54,1 | |
| Boxmeer | 49,5 | |
| Boxtel | 55,8 | |
| Breda | 43,6 | |
| Brielle | 50,6 | |
| Bronckhorst | 55,9 | |
| Brummen | 59,9 | |
| Brunssum | 54,2 | |
| Bunnik | 28,2 | |
| Bunschoten | 51,8 | |
| Buren | 57,5 | |
| Capelle aan den IJssel | 54,3 | |
| Castricum | 47,7 | |
| Coevorden | 60,7 | |
| Cranendonck | 53,6 | |
| Cuijk | 49,6 | |
| Culemborg | 42,2 | |
| Dalfsen | 52,3 | |
| Dantumadiel | 48,5 | |
| De Bilt | 28,0 | |
| De Fryske Marren | 53,7 | |
| De Ronde Venen | 39,8 | |
| De Wolden | 57,1 | |
| Delft | 45,2 | |
| Delfzijl | 65,3 | |
| Den Helder | 60,4 | |
| Deurne | 55,5 | |
| Deventer | 51,7 | |
| Diemen | 41,6 | |
| Dinkelland | 53,4 | |
| Doesburg | 63,7 | |
| Doetinchem | 48,2 | |
| Dongen | 53,1 | |
| Dordrecht | 56,2 | |
| Drechterland | 58,2 | |
| Drimmelen | 52,0 | |
| Dronten | 50,3 | |
| Druten | 48,7 | |
| Duiven | 56,9 | |
| Echt-Susteren | 48,8 | |
| Edam-Volendam | 51,7 | |
| Ede | 49,6 | |
| Eemnes | 53,8 | |
| Eersel | 50,2 | |
| Eijsden-Margraten | 41,0 | |
| Eindhoven | 49,0 | |
| Elburg | 52,9 | |
| Emmen | 61,0 | |
| Enkhuizen | 61,6 | |
| Enschede | 58,7 | |
| Epe | 62,2 | |
| Ermelo | 47,8 | |
| Etten-Leur | 50,8 | |
| Geertruidenberg | 57,1 | |
| Geldrop-Mierlo | 52,3 | |
| Gemert-Bakel | 57,1 | |
| Gennep | 60,1 | |
| Gilze en Rijen | 53,0 | |
| Goeree-Overflakkee | 56,8 | |
| Goes | 51,6 | |
| Goirle | 42,9 | |
| Gooise Meren | 27,5 | |
| Gorinchem | 47,3 | |
| Gouda | 42,8 | |
| Grave | 45,0 | |
| Groningen | 41,2 | |
| Gulpen-Wittem | 44,2 | |
| Haaksbergen | 56,3 | |
| Haaren | 47,2 | |
| Haarlem | 41,7 | |
| Haarlemmermeer | 45,9 | |
| Halderberge | 47,9 | |
| Hardenberg | 59,7 | |
| Harderwijk | 46,9 | |
| Hardinxveld-Giessendam | 53,1 | |
| Harlingen | 53,6 | |
| Hattem | 43,9 | |
| Heemskerk | 55,4 | |
| Heemstede | 23,8 | |
| Heerde | 61,3 | |
| Heerenveen | 49,4 | |
| Heerhugowaard | 56,3 | |
| Heerlen | 57,7 | |
| Heeze-Leende | 52,4 | |
| Heiloo | 37,3 | |
| Hellendoorn | 55,8 | |
| Hellevoetsluis | 53,5 | |
| Helmond | 53,5 | |
| Hendrik-Ido-Ambacht | 41,2 | |
| Hengelo | 51,5 | |
| Het Hogeland | 56,2 | |
| Heumen | 40,8 | |
| Heusden | 53,3 | |
| Hillegom | 57,9 | |
| Hilvarenbeek | 48,6 | |
| Hilversum | 33,0 | |
| Hoeksche Waard | 49,9 | |
| Hof van Twente | 53,4 | |
| Hollands Kroon | 59,5 | |
| Hoogeveen | 64,6 | |
| Hoorn | 53,5 | |
| Horst aan de Maas | 58,0 | |
| Houten | 35,7 | |
| Huizen | 42,7 | |
| Hulst | 58,8 | |
| IJsselstein | 41,1 | |
| Kaag en Braassem | 49,5 | |
| Kampen | 53,4 | |
| Kapelle | 44,6 | |
| Katwijk | 51,9 | |
| Kerkrade | 57,8 | |
| Koggenland | 57,3 | |
| Krimpen aan den IJssel | 58,3 | |
| Krimpenerwaard | 52,1 | |
| Laarbeek | 55,0 | |
| Landerd | 52,9 | |
| Landgraaf | 54,7 | |
| Landsmeer | 36,5 | |
| Langedijk | 51,6 | |
| Lansingerland | 40,8 | |
| Laren | 19,4 | |
| Leeuwarden | 49,5 | |
| Leiden | 36,0 | |
| Leiderdorp | 40,3 | |
| Leidschendam-Voorburg | 40,8 | |
| Lelystad | 65,0 | |
| Leudal | 51,7 | |
| Leusden | 40,4 | |
| Lingewaard | 47,4 | |
| Lisse | 56,5 | |
| Lochem | 46,8 | |
| Loon op Zand | 53,0 | |
| Lopik | 53,1 | |
| Loppersum | 51,0 | |
| Losser | 57,1 | |
| Maasdriel | 49,6 | |
| Maasgouw | 44,9 | |
| Maassluis | 61,5 | |
| Maastricht | 37,3 | |
| Medemblik | 58,1 | |
| Meerssen | 34,2 | |
| Meierijstad | 55,9 | |
| Meppel | 56,9 | |
| Middelburg | 52,7 | |
| Midden-Delfland | 49,6 | |
| Midden-Drenthe | 51,4 | |
| Midden-Groningen | 62,9 | |
| Mill en Sint Hubert | 63,3 | |
| Moerdijk | 54,7 | |
| Molenlanden | 51,1 | |
| Montferland | 61,0 | |
| Montfoort | 57,8 | |
| Mook en Middelaar | 36,5 | |
| Neder-Betuwe | 56,0 | |
| Nederweert | 52,7 | |
| Nieuwegein | 50,6 | |
| Nieuwkoop | 44,5 | |
| Nijkerk | 54,9 | |
| Nijmegen | 43,6 | |
| Nissewaard | 61,5 | |
| Noardeast-Frysl�n | 61,1 | |
| Noord-Beveland | 59,4 | |
| Noordenveld | 51,5 | |
| Noordoostpolder | 53,4 | |
| Noordwijk | 46,1 | |
| Nuenen, Gerwen en Nederwetten | 40,5 | |
| Nunspeet | 60,0 | |
| Oegstgeest | 17,5 | |
| Oirschot | 58,2 | |
| Oisterwijk | 48,2 | |
| Oldambt | 65,7 | |
| Oldebroek | 60,5 | |
| Oldenzaal | 49,8 | |
| Olst-Wijhe | 63,8 | |
| Ommen | 47,3 | |
| Oost Gelre | 49,2 | |
| Oosterhout | 56,7 | |
| Ooststellingwerf | 53,4 | |
| Oostzaan | 37,4 | |
| Opmeer | 56,3 | |
| Opsterland | 54,6 | |
| Oss | 57,5 | |
| Oude IJsselstreek | 60,2 | |
| Ouder-Amstel | 30,3 | |
| Oudewater | 47,3 | |
| Overbetuwe | 47,2 | |
| Papendrecht | 54,5 | |
| Peel en Maas | 61,5 | |
| Pekela | 73,6 | |
| Pijnacker-Nootdorp | 41,5 | |
| Purmerend | 59,2 | |
| Putten | 52,5 | |
| Raalte | 50,4 | |
| Reimerswaal | 67,4 | |
| Renkum | 36,2 | |
| Renswoude | 64,0 | |
| Reusel-De Mierden | 63,0 | |
| Rheden | 46,2 | |
| Rhenen | 52,4 | |
| Ridderkerk | 50,2 | |
| Rijssen-Holten | 54,4 | |
| Rijswijk | 45,4 | |
| Roerdalen | 56,7 | |
| Roermond | 52,5 | |
| Roosendaal | 48,2 | |
| Rotterdam | 56,3 | |
| Rozendaal | . | |
| Rucphen | 57,3 | |
| Schagen | 54,9 | |
| Scherpenzeel | 54,5 | |
| Schiedam | 62,6 | |
| Schiermonnikoog | . | |
| Schouwen-Duiveland | 55,2 | |
| 's-Gravenhage | 48,3 | |
| 's-Hertogenbosch | 49,1 | |
| Simpelveld | 43,8 | |
| Sint Anthonis | 49,2 | |
| Sint-Michielsgestel | 37,4 | |
| Sittard-Geleen | 47,6 | |
| Sliedrecht | 46,8 | |
| Sluis | 60,5 | |
| Smallingerland | 53,9 | |
| Soest | 36,7 | |
| Someren | 58,9 | |
| Son en Breugel | 36,8 | |
| Stadskanaal | 57,6 | |
| Staphorst | 59,4 | |
| Stede Broec | 56,1 | |
| Steenbergen | 49,8 | |
| Steenwijkerland | 59,8 | |
| Stein | 46,8 | |
| Stichtse Vecht | 37,9 | |
| S�dwest-Frysl�n | 53,7 | |
| Terneuzen | 55,3 | |
| Terschelling | 68,6 | |
| Texel | 55,9 | |
| Teylingen | 44,2 | |
| Tholen | 59,5 | |
| Tiel | 59,1 | |
| Tilburg | 53,0 | |
| Tubbergen | 55,9 | |
| Twenterand | 63,3 | |
| Tynaarlo | 39,3 | |
| Tytsjerksteradiel | 49,6 | |
| Uden | 54,5 | |
| Uitgeest | 46,1 | |
| Uithoorn | 37,8 | |
| Urk | 62,7 | |
| Utrecht | 38,8 | |
| Utrechtse Heuvelrug | 32,0 | |
| Vaals | 57,9 | |
| Valkenburg aan de Geul | 44,1 | |
| Valkenswaard | 57,9 | |
| Veendam | 64,6 | |
| Veenendaal | 50,4 | |
| Veere | 48,9 | |
| Veldhoven | 44,6 | |
| Velsen | 54,4 | |
| Venlo | 63,8 | |
| Venray | 49,2 | |
| Vijfheerenlanden | 54,6 | |
| Vlaardingen | 60,8 | |
| Vlieland | 70,6 | |
| Vlissingen | 54,5 | |
| Voerendaal | 50,9 | |
| Voorschoten | 27,3 | |
| Voorst | 54,0 | |
| Vught | 36,3 | |
| Waadhoeke | 54,0 | |
| Waalre | 35,9 | |
| Waalwijk | 56,6 | |
| Waddinxveen | 59,4 | |
| Wageningen | 33,8 | |
| Wassenaar | 24,0 | |
| Waterland | 32,9 | |
| Weert | 47,2 | |
| Weesp | 44,7 | |
| West Betuwe | 50,0 | |
| West Maas en Waal | 53,1 | |
| Westerkwartier | 52,4 | |
| Westerveld | 53,1 | |
| Westervoort | 54,3 | |
| Westerwolde | 62,7 | |
| Westland | 58,8 | |
| Weststellingwerf | 65,3 | |
| Westvoorne | 49,4 | |
| Wierden | 47,1 | |
| Wijchen | 48,7 | |
| Wijdemeren | 41,4 | |
| Wijk bij Duurstede | 52,4 | |
| Winterswijk | 59,8 | |
| Woensdrecht | 52,4 | |
| Woerden | 48,3 | |
| Wormerland | 52,5 | |
| Woudenberg | 44,2 | |
| Zaanstad | 56,7 | |
| Zaltbommel | 55,2 | |
| Zandvoort | 50,9 | |
| Zeewolde | 36,9 | |
| Zeist | 31,2 | |
| Zevenaar | 58,9 | |
| Zoetermeer | 51,9 | |
| Zoeterwoude | 37,8 | |
| Zuidplas | 43,3 | |
| Zundert | 51,8 | |
| Zutphen | 48,8 | |
| Zwartewaterland | 61,3 | |
| Zwijndrecht | 60,1 | |
| Zwolle | 50,3 | |
| *voorlopige cijfers | ||
5.2Schooladvies
In het schooljaar 2019/’20 werd de eindtoets basisonderwijs in groep 8 vanwege de coronapandemie niet afgenomen. Het eerste advies van de leerkracht kon daardoor niet naar boven worden bijgesteld en was het definitieve advies. Hierdoor viel het definitieve advies gemiddeld lager uit dan in de jaren daarvoor. Zo kreeg 58,5 procent van de achtstegroepers een advies voor vmbo-gt/havo of hoger in 2018/’19, in 2019/’20 was dat 55,2 procent.
Vooral meisjes kregen in 2019/’20 een lager eindadvies dan in de jaren daarvoor. Dit komt omdat meisjes in het verleden vaker dan jongens de eindtoets beter maakten dan verwacht kon worden op basis van het eerste advies van de leerkracht. Daarna kregen zij ook vaker dan jongens een bijstelling van het eerste advies. In 2018/’19 kreeg gemiddeld 22,5 procent van de jongens met een hogere eindtoetsscore een bijstelling van het advies naar boven, tegen 23,7 procent van de meisjes. Alleen na een eerste advies havo/vwo en een toetsadvies vwo kregen jongens vaker dan meisjes een bijstelling naar vwo.
| niveau | Jongens | Meisjes |
|---|---|---|
| Bijstelling na hoger toetsadvies²⁾ | . | . |
| havo/vwo | 28,4 | 25,1 |
| havo | 16,8 | 18,2 |
| vmbo-gt/havo | 45,0 | 45,5 |
| vmbo-gt | 20,9 | 21,3 |
| vmbo-k/gt | 41,0 | 46,1 |
| vmbo-k | 22,6 | 22,9 |
| vmbo-b/k | 32,9 | 34,9 |
| vso/pro/vmbo-b³⁾ | 14,6 | 17,5 |
| Totaal 1e schooladvies | 22,5 | 23,7 |
| . | . | |
| Advies toets hoger dan 1e advies | . | . |
| havo/vwo | 25,5 | 30,7 |
| havo | 48,6 | 52,5 |
| vmbo-gt/havo | 24,4 | 26,3 |
| vmbo-gt | 55,2 | 58,8 |
| vmbo-k/gt | 33,6 | 36,3 |
| vmbo-k | 68,3 | 71,9 |
| vmbo-b/k | 44,6 | 47,6 |
| vso/pro/vmbo-b³⁾ | 98,3 | 98,9 |
| Totaal 1e schooladvies | 39,9 | 42,6 |
| 1)Voor leerlingen met een eerste schooladvies vwo is dit niet van toepassing. | ||
| 2)Aandeel leerlingen dat een bijstelling van het advies kreeg van alle leerlingen die op de toets een hoger advies kregen dan het eerste schooladvies. | ||
| 3)Bij het advies vso/pro/vmbo-b zijn de adviezen vso, pro en vmbo-b samengenomen | ||
Vaker bijstelling van advies voor leerlingen met migratieachtergrond
Leerlingen met een migratieachtergrond krijgen vaker dan leerlingen zonder migratieachtergrond een lager eerste advies van de leerkracht. Dat is grotendeels te wijten aan verschillen in sociaaleconomische status. Bij het vergelijken van leerlingen met en zonder migratieachtergrond uit gezinnen met een vergelijkbaar inkomensniveau, zijn de verschillen aanzienlijk kleiner, of gaan zelfs de andere kant op. Leerlingen met migratieachtergrond scoren, ongeacht hun sociaaleconomische status, iets vaker hoger op de eindtoets dan het niveau van het eerste advies. Hiermee komen ze in aanmerking voor een bijstelling van dit advies naar boven. Een daadwerkelijke bijstelling naar boven wordt vaker gedaan voor leerlingen mèt dan zonder migratieachtergrond.
De daling van het niveau van het advies in coronajaar 2019/’20 ten opzichte van het definitieve advies een jaar eerder verschilt niet alleen naar geslacht, maar ook naar migratieachtergrond en inkomen van het huishouden van de leerling. Het aandeel leerlingen met een definitief advies voor havo of hoger, nam voor de totale groep leerlingen met migratieachtergrond iets meer af (–7,0 procent) dan voor de groep leerlingen zonder migratieachtergrond (–6,5 procent). Dit verschilde per inkomensgroep.
| inkomen | schooljaar | Zonder migratieachtergrond | Met migratieachtergrond |
|---|---|---|---|
| Totaal inkomen huishouden |
2018/'19, Totaal inkomen huishouden |
50,8 | 42,2 |
| Totaal inkomen huishouden |
2019/'20¹⁾, Totaal inkomen huishouden |
47,5 | 39,3 |
| 1e 20% groep | 2018/'19, 1e 20% groep | 33,2 | 30,9 |
| 1e 20% groep | 2019/'20¹⁾, 1e 20% groep | 29,2 | 27,9 |
| 2e 20% groep | 2018/'19, 2e 20% groep | 38,3 | 36,1 |
| 2e 20% groep | 2019/'20¹⁾, 2e 20% groep | 35,4 | 33,3 |
| 3e 20% groep | 2018/'19, 3e 20% groep | 44,7 | 43,3 |
| 3e 20% groep | 2019/'20¹⁾, 3e 20% groep | 41,4 | 39,9 |
| 4e 20% groep | 2018/'19, 4e 20% groep | 54,3 | 55,2 |
| 4e 20% groep | 2019/'20¹⁾, 4e 20% groep | 51,6 | 51,3 |
| 5e 20% groep | 2018/'19, 5e 20% groep | 68,9 | 71,3 |
| 5e 20% groep | 2019/'20¹⁾, 5e 20% groep | 64,8 | 67,7 |
| 1)In 2019/'20 was het eerste advies ook het definitieve advies, omdat de eindtoets niet werd afgenomen. | |||
5.3Onderwijs in coronajaar 2020
In het schooljaar 2019/’20 kreeg het onderwijs vanwege de coronapandemie te maken met schoolsluitingen en lessen op afstand. Niet alle leerlingen hadden daarbij een goede werkplek en voldoende ondersteuning bij het schoolwerk, en niet alle leerlingen konden voldoende worden getoetst op hun kennis. Leerkrachten gaven hun leerlingen daarom bij de overgang naar het volgende leerjaar soms het voordeel van de twijfel. Het aandeel leerlingen in het voortgezet onderwijs (exclusief de leerjaren 1 en 2) dat overging naar het volgende leerjaar was hoger dan een jaar eerder (88,1 procent tegen 83,9 procent in 2019). Het aandeel leerlingen dat bleef zitten (4,5 procent tegen 7,2 procent) of afstroomde naar een lager onderwijsniveau (3,6 procent tegen 4,7 procent) was lager.
Het grootste verschil met een jaar eerder is te zien in havo 4, doorgaans een leerjaar met een hoog aandeel zittenblijvers. Van de leerlingen die in 2019/’20 in het vierde leerjaar van de havo zaten bleef 9,7 procent zitten (zonder afstroom) tegen 14,4 procent een jaar eerder. Ook ging een iets kleiner aandeel naar de vavo of het mbo (5,4 procent tegen 6,8 procent een jaar eerder). Het aandeel havo 4 leerlingen dat overging naar havo 5 bedroeg in 2020 83,5 procent tegen 77,3 in 2019.
Binnen het derde leerjaar van de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo (basis en kader), en het derde leerjaar van het vwo, zijn de verschillen met een jaar eerder het kleinst. Vanuit vwo 3 is het aandeel zittenblijvers met 1,2 procent, net als een schooljaar eerder, het laagst (2,2 procent in 2019). Aan de andere kant telt vwo 3 wel het hoogste aandeel leerlingen dat doorging op een lager onderwijsniveau (8,6 procent tegen 10,3 procent in 2019; meestal havo). Vanuit vmbo-k 3, vmbo-gt 3, vwo 4 en vwo 5 gingen in 2020 meer dan 9 van de 10 leerlingen door naar het volgende leerjaar.
| schooltype | jaar | zittenblijvers |
|---|---|---|
| vmbo-b3 | 2019, vmbo-b3 | 6,2 |
| vmbo-b3 | 2020, vmbo-b3 | 4,5 |
| vmbo-k3 | 2019, vmbo-k3 | 4,2 |
| vmbo-k3 | 2020, vmbo-k3 | 2,8 |
| vmbo-gt3 | 2019, vmbo-gt3 | 7,2 |
| vmbo-gt3 | 2020, vmbo-gt3 | 4,1 |
| havo 3²⁾ | 2019, havo 3²⁾ | 6,4 |
| havo 3²⁾ | 2020, havo 3²⁾ | 3,2 |
| havo 4 | 2019, havo 4 | 14,4 |
| havo 4 | 2020, havo 4 | 9,7 |
| vwo 3 | 2019, vwo 3 | 2,2 |
| vwo 3 | 2020, vwo 3 | 1,2 |
| vwo 4 | 2019, vwo 4 | 5,7 |
| vwo 4 | 2020, vwo 4 | 3,3 |
| vwo 5 | 2019, vwo 5 | 6,8 |
| vwo 5 | 2020, vwo 5 | 4,2 |
| *voorlopige cijfers | ||
| 1)Een schooljaar later in hetzelfde leerjaar (of lager) van hetzelfde onderwijsniveau, d.w.z. exclusief de vertraagde afstroom. | ||
| 2)Havo leerjaar 3 is inclusief algemeen leerjaar 3 (meest havo/vwo). | ||
Slagingspercentages 2019/’20 naderen de 100 procent
Het percentage eindexamenkandidaten dat een diploma behaalt verschilt gewoonlijk naar onderwijsniveau. De slagingspercentages zijn al jaren het hoogst op het vmbo-b en vmbo-k en het laagst op de havo. In het schooljaar 2019/’20 liepen de slagingspercentages voor alle onderwijsniveaus op tot bij de 100 procent als gevolg van de coronapandemie. Na een periode van schoolsluiting en onderwijs op afstand werd het centraal schriftelijk eindexamen niet afgenomen. Ook de centrale praktische examens vervielen. Het eindcijfer van elk vak werd dat jaar vastgesteld op basis van de resultaten van de schoolexamens. Vanwege de uitzonderlijke situatie en het feit dat sommige leerlingen hadden gerekend op het centraal examen om hun cijfers op te halen, mochten de leerlingen voor maximaal twee of drie (vmbo-b en vmbo-k) vakken een resultaatverbeteringstoets doen.
In 2020/’21 gingen de centrale examens in het voortgezet onderwijs wel door. De leerlingen kregen ruimere mogelijkheden om deze examens af te leggen en extra ondersteuning. Hiermee verwachtte het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap dat leerlingen op een coronaveilige manier een volwaardig diploma konden halen.
| schooltype | Jongens, 2018/'19 | Jongens, 2019/'20* | Meisjes, 2018/'19 | Meisjes, 2019/'20* |
|---|---|---|---|---|
| vmbo-b | 97,8 | 99,4 | 98,1 | 99,4 |
| vmbo-k | 95,6 | 99,3 | 95,8 | 99,7 |
| vmbo-g | 89,6 | 99,3 | 90,3 | 99,7 |
| vmbo-t | 93,0 | 99,0 | 93,6 | 99,4 |
| havo | 88,5 | 96,8 | 88,0 | 98,2 |
| vwo | 91,4 | 98,5 | 90,1 | 99,4 |
| *voorlopige cijfers | ||||
Havo- en vwo-gediplomeerden volgden vaker vervolgonderwijs in 2020
De vmbo-geslaagden uit 2019/’20 bleven, zoals ook in andere jaren, bijna allemaal door het ministerie van OCW bekostigd onderwijs volgen. Dit komt omdat leerlingen met een vmbo-diploma nog geen startkwalificatie hebben behaald. Een startkwalificatie is een diploma op minimaal havo-, vwo- of mbo 2‑niveau. Van de vmbo-b/k/g-gediplomeerden volgde 94 tot 98 procent in het schooljaar 2020/’21 een mbo-opleiding. Na het afronden van vmbo-t koos 82 procent voor het mbo, terwijl 16 procent naar de havo ging. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de cijfers van een jaar eerder.
Van de havo- en vwo-geslaagden uit 2019/’20 volgde het daaropvolgende schooljaar 14 procent geen (bekostigd) onderwijs. Dat is minder dan in voorgaande jaren. Van de geslaagden uit 2018/’19 volgde 17 procent van de havisten en 18 procent van de vwo’ers geen onderwijs. Dit is mogelijk het gevolg van de reisbeperkingen tijdens de coronapandemie. Een tussenjaar in het buitenland voor een studie of om te reizen was in de zomer en het najaar van 2020 niet goed mogelijk. De meeste havo- en vwo-gediplomeerden stroomden door naar het hoger onderwijs. Van de havo-geslaagden ging 77 procent naar het hbo, 5 procent naar het vwo, 3 procent naar het mbo en 1 procent naar de vavo. Van de vwo-geslaagden ging 10 procent naar het hbo en 75 procent naar de universiteit.
| schooltype | Voortgezet onderwijs | Mbo | Hbo | Universiteit | Overig onderwijs | Uit (bekostigd) onderwijs |
|---|---|---|---|---|---|---|
| vwo | 0 | 0,1 | 10,2 | 75 | 0,4 | 14,3 |
| havo | 5,3 | 3,1 | 77,1 | 0 | 0,8 | 13,7 |
| vmbo-t | 16,4 | 81,7 | 0 | 0 | 0,3 | 1,5 |
| vmbo-g | 4,9 | 93,6 | 0 | 0 | 0,2 | 1,2 |
| vmbo-k | 0,2 | 98 | 0 | 0 | 0,1 | 1,7 |
| vmbo-b | 2,6 | 95,1 | 0 | 0 | 0 | 2,2 |
| *voorlopige cijfers | ||||||
5.4Begrippen
Afstroom
Er is sprake van afstroom wanneer een leerling in het volgende schooljaar in een lager niveau zit, ongeacht het leerjaar. Van vertraagde afstroom is sprake wanneer een leerling in het volgende schooljaar een niveau lager zit van hetzelfde leerjaar of een leerjaar lager. Hierbij is de volgende indeling van onderwijssoort aangehouden, waarbij vmbo-b het laagste niveau is en vwo het hoogste niveau:
- vmbo-b
- vmbo-k
- vmbo-g/t
- havo (inclusief algemeen leerjaar 3)
- vwo
In de eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs is geen niveauverandering bepaald. De indeling naar niveau is in deze brugperiode niet betrouwbaar.
Bekostigd onderwijs
Onderwijs dat wordt bekostigd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Eindtoets basisonderwijs
In groep 8 van de basisschool krijgen leerlingen een schooladvies voor het vervolgonderwijs. Het eerste advies wordt gegeven door de leerkracht en is vooral gebaseerd op de prestaties en het gedrag van de leerling op de basisschool gedurende een langere tijd. Vervolgens maken de leerlingen een eindtoets. Als het advies op basis van de toets hoger is dan het advies van de school, dan is de school verplicht het eerste advies te heroverwegen. De school is echter niet verplicht om het advies naar boven bij te stellen. Een bijstelling naar beneden vindt nooit plaats. Na een eventuele bijstelling krijgt de leerling een definitief schooladvies. Dit advies bepaalt naar welk soort voortgezet onderwijs de leerlingen definitief gaat. Een school voor voortgezet onderwijs mag een leerling niet afwijzen op basis van een te lage score op de eindtoets. In het schooljaar 2019/’20 werd de eindtoets basisonderwijs als gevolg van de coronapandemie niet afgenomen. Het eerste advies van de leerkracht was meteen het definitieve advies.
Havo
De havo is een onderwijssoort in het voortgezet onderwijs die vooral bedoeld is als voorbereiding op het hoger beroepsonderwijs. Met een havo-diploma is het tevens mogelijk om door te stromen naar het vijfde leerjaar van het vwo. De havo heeft vijf leerjaren. In de tweede fase (leerjaren 4 en 5) kiezen leerlingen uit vier profielen.
Inkomen van het huishouden van de leerling/inkomenskwintielen
Voor de indeling van de huishoudens van de leerlingen naar hoogte van het inkomen is gebruik gemaakt van het gestandaardiseerde inkomen. Dat is het besteedbaar inkomen gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling van het huishouden. De huishoudens zijn op basis van dit inkomen in vijf groepen (kwintielen) met een gelijk aantal huishoudens verdeeld. De inkomensgrenzen tussen deze vijf 20 procents-groepen verschillen van jaar tot jaar.
Onderwijssoorten
vso= voortgezet speciaal onderwijs
vmbo = voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs
havo = hoger algemeen voortgezet onderwijs
vwo = voorbereidend wetenschappelijk onderwijs
mbo = middelbaar beroepsonderwijs
vavo = voortgezet algemeen volwassenenonderwijs
hbo = hoger beroepsonderwijs
wo = wetenschappelijk onderwijs
Persoon met migratieachtergrond
Persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen personen die zelf in het buitenland zijn geboren (de eerste generatie) en personen die in Nederland zijn geboren (de tweede generatie). De herkomstgroepering wordt bepaald aan de hand van het geboorteland van de persoon zelf of dat van de moeder, tenzij de moeder in Nederland is geboren. In dat geval geldt het geboorteland van de vader.
Persoon met Nederlandse achtergrond
Persoon van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar men zelf is geboren.
Startkwalificatie
Een startkwalificatie is een diploma op minimaal havo, vwo of mbo niveau 2. Een startkwalificatie wordt gezien als het minimale niveau dat nodig is om een volwaardige plaats op de arbeidsmarkt te veroveren.
Stedelijkheid
De indeling van gemeenten naar stedelijkheid is gebaseerd op de omgevingsadressendichtheid van de gemeente. Allereerst is voor ieder adres binnen een gemeente de adressendichtheid vastgesteld van een gebied met een straal van 1 km rondom dat adres. De omgevingsadressendichtheid van een gemeente is de gemiddelde waarde hiervan voor alle adressen binnen die gemeente. De volgende klassen worden onderscheiden:
- Zeer sterk stedelijk (≥ 2 500 omgevingsadressen/km2)
- Sterk stedelijk (1 500 tot 2 500 omgevingsadressen/km2)
- Matig stedelijk (1 000 tot 1 500 omgevingsadressen/km2)
- Weinig stedelijk (500 tot 1 000 omgevingsadressen/km2)
- Niet stedelijk (< 500 omgevingsadressen/km2)
Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo)
Het vmbo bestaat uit vier leerwegen:
- de basisberoepsgerichte leerweg (vmbo-b)
- de kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-k)
- de gemengde leerweg (vmbo-g)
- de theoretische leerweg (vmbo-t)
Vmbo-b is de vooropleiding voor de basisberoepsopleiding (niveau 2) van het mbo.
Vmbo-k is de minimale vooropleiding voor de vakopleiding (niveau 3) en de middenkaderopleiding (niveau 4) van het mbo.
Vmbo-g en vmbo-t hebben een vergelijkbaar niveau en vormen het hoogste niveau binnen het vmbo. In tegenstelling tot vmbo-t, volgen leerlingen op vmbo-g ook een beroepsgericht vak. Met deze opleidingen kan worden ingestroomd in de middenkaderopleiding (niveau 4) van het mbo. Het is na diplomering, met een extra vak, tevens mogelijk om vanuit vmbo-g en vmbo-t door te stromen naar het vierde leerjaar van de havo.
Vwo
Het vwo is een onderwijssoort in het voortgezet onderwijs, die vooral bedoeld is als voorbereiding op het wetenschappelijk onderwijs (wo). Het vwo heeft zes leerjaren. Leerlingen kunnen in de tweede fase (leerjaren 4, 5 en 6) kiezen uit vier profielen.
Het vwo kent twee onderwijssoorten: het atheneum en het gymnasium. Op het gymnasium krijgen alle leerlingen Grieks en Latijn in de onderbouw en minimaal één van deze klassieke talen in de bovenbouw.
Zittenblijven (zonder afstroom)
In dit hoofdstuk wordt een zittenblijver gezien als een leerling die in het volgende schooljaar in hetzelfde leerjaar zit van hetzelfde onderwijsniveau. Een enkele leerling zal in een lager leerjaar zitten van hetzelfde niveau. Leerlingen in de examenjaren worden niet meegerekend in het zittenblijven. Deze definitie wijkt af van wat in andere onderzoeken gebruikelijk is. Daar wordt ook de vertraagde afstroom (naar hetzelfde of lager leerjaar van een lager niveau) tot zittenblijven gerekend.
5.5Meer informatie en literatuur
Meer informatie
Onderwijscijfers van de groep tot 25 jaar zijn te vinden op Jeugdmonitor StatLine.
Cijfers over gediplomeerden in het voortgezet onderwijs zijn te vinden op Jeugdmonitor Statline.
Cijfers over het onderwijsniveau van de bevolking per provincie en gemeente zijn te vinden op StatLine.
Cijfers over schooladvies in groep 8 van de basisschool en herziening van het advies zijn te vinden op StatLine.
Cijfers over examenkandidaten en slagingspercentages in het voortgezet onderwijs zijn te vinden op StatLine.
Cijfers over door- en uitstroom in het voortgezet onderwijs zijn te vinden op StatLine.
Voor meer informatie over VO examens en de aanpak van het coronavirus zie Servicedocument VO examens – aanpak Coronavirus.
Voor meer informatie over examens in het voortgezet onderwijs zie website van de Rijksoverheid.
Literatuur
Hartgers, M., T. Traag, L. Wielenga (2021). De schooladviezen in groep 8: verschillen tussen groepen leerlingen.
CBS (2021, 12 april). Vooral meisjes kregen in schooljaar 2019/’20 een lager eindadvies. CBS nieuwsbericht.