Bevolking

Op 1 januari 2022 was bijna 15 procent van de Nederlandse bevolking in het buitenland geboren. Daarnaast had bijna 12 procent van de bevolking ten minste één ouder die in het buitenland is geboren. De afgelopen vijf jaar groeide de bevolking vooral door immigratie: bijna 90 procent van de bevolkingsgroei is het gevolg van internationale migratie, waarbij er meer mensen naar Nederland kwamen dan dat er uit Nederland vertrokken. Dit hoofdstuk beschrijft onder andere bevolkingsgroei, leeftijdsopbouw en de motieven van immigranten die naar Nederland komen. Ook de huishoudenssamenstelling, partnerkeuze en het gemiddelde kindertal komen aan bod.

Bevolkingsgroei door immigratie

De afgelopen vijf jaar groeide de Nederlandse bevolking vooral door immigratie. Tussen 1 januari 2017 en 1 januari 2022 nam het aantal inwoners van Nederland met 509 duizend toe. Van deze groei was bijna 90 procent het gevolg van internationale migratie: het aantal immigranten was met 1,2 miljoen hoger dan het aantal emigranten (770 duizend). Na een daling in het migratiesaldo in 2020 vanwege de coronapandemie kwam het migratiesaldo in 2021 weer op het niveau van topjaar 2019. De overige bevolkingsgroei komt voort uit natuurlijke aanwas: geboorten minus sterfte. Deze natuurlijke aanwas kende in 2020, vanwege een hoog aantal sterfgevallen door corona, een historisch laag niveau (geboorten en overlijdens hielden elkaar in evenwicht). Ook in 2021 is de natuurlijke aanwas nog lager dan in 2019.

Toon tabel1.1 BevolkingsontwikkelingVerberg tabel1.1 Bevolkingsontwikkeling

1.1 Bevolkingsontwikkeling

Jaartal	Natuurlijke aanwas	Migratiesaldo
1995	54838	13904
1996	51960	16804
1997	56660	27887
1998	61926	43118
1999	59958	40372
2000	66092	53873
2001	62226	50838
2002	59728	24332
2003	58361	-317
2004	57454	-16216
2005	51508	-27428
2006	49685	-31320
2007	48314	-5757
2008	49498	25737
2009	50680	34481
2010	48339	33081
2011	44319	29768
2012	35146	13883
2013	30096	19103
2014	35958	35087
2015	23376	55106
2016	23523	79194
2017	19622	80665
2018	15162	86371
2019	17795	108035
2020	3	68359
2021	7704	108275

Van de in dit hoofdstuk besproken groepen immigranten namen de groepen uit nieuwe EU-landen het meest toe in de afgelopen vijf jaar. Op 1 januari 2022 wonen er 415 duizend mensen met een herkomst uit Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië (in 2004 toegetreden tot de EU), Bulgarije en Roemenië (toegetreden in 2007) of Kroatië (toegetreden in 2013) in Nederland, 143 duizend meer dan vijf jaar eerder. Dat zijn zowel mensen die in het buitenland geboren zijn en naar Nederland gemigreerd zijn als mensen van de tweede generatie die in Nederland geboren zijn.

Bij deze nieuwe EU-landen had toetreding tot de EU een duidelijk opwaarts effect op de immigratie uit deze landen. Met name de immigratie uit Polen is sinds de toetreding tot de EU sterk gestegen; het migratiesaldo schommelt sinds 2010 tussen de 8,5 en 12 duizend mensen met een Poolse herkomst per jaar. Ook in coronajaar 2020 bleef het migratiesaldo uit Polen op een hoog niveau: 9,2 duizend tegen ruim duizend meer in 2019.

Eenzelfde ontwikkeling zien we bij Bulgarije en Roemenië. Ook hier zorgde de toetreding tot de EU in 2007 voor een (tijdelijke) toename van de immigratie uit die landen, maar niet zo groot als bij Polen. Na de afschaffing van de tewerkstellingsvergunning voor mensen uit Bulgarije en Roemenië in 2014 is er een meer constante toename van immigranten, wat resulteert in een structureel positief migratiesaldo van rond de 4,5 duizend voor elk van beide landen sinds 2018. Het belangrijkste motief van immigranten uit de nieuwe EU-landen is de arbeidsmarkt, maar gezinsmigratie speelt inmiddels ook een belangrijke rol.noot1

Toon tabel1.2 Migratiesaldo naar geboorteland, nieuwe EU-landenVerberg tabel1.2 Migratiesaldo naar geboorteland, nieuwe EU-landen

1.2 Migratiesaldo naar geboorteland, nieuwe EU-landen

Jaartal	Polen	Bulgarije	Roemenië	Overige nieuwe EU-landen
1995	810	48	148	256
1996	890	84	133	517
1997	824	168	286	548
1998	957	156	351	768
1999	506	167	281	339
2000	1143	212	489	851
2001	1427	261	556	924
2002	1501	357	429	458
2003	1214	345	480	362
2004	3930	274	339	552
2005	5073	234	216	579
2006	5330	216	394	101
2007	6791	4056	1767	1340
2008	9023	3640	1401	2289
2009	6974	1994	927	2324
2010	8702	1676	1254	3555
2011	11782	2492	925	3032
2012	8467	698	573	2492
2013	9870	131	702	1796
2014	12107	1868	2010	2224
2015	9646	1830	1667	2127
2016	9016	1844	2196	2273
2017	9348	2762	3517	3303
2018	9938	3534	4358	4018
2019	10352	4885	4800	4590
2020	9200	4175	3449	2299
2021	9760	4874	4870	5670

De bevolkingstoename van de hieronder besproken zes vluchtelingengroepen was in de afgelopen vijf jaar lager dan die van de groepen uit nieuwe EU-landen. Het aantal mensen met een herkomst uit Afghanistan, Eritrea, Irak, Iran, Somalië of Syrië dat op 1 januari 2022 in Nederland woonde bedroeg 367 duizend, bijna 100 duizend meer dan vijf jaar eerder. Dat zijn zowel mensen die in het buitenland geboren zijn en naar Nederland gemigreerd zijn als mensen van de tweede generatie die in Nederland geboren zijn. Tussen de landen zijn er wel verschillen zichtbaar: iets meer dan de helft van de toename uit deze landen kwam door mensen met een Syrische herkomst (53 duizend), terwijl het aantal mensen met een Somalische herkomst met nog geen 2 duizend toenam.

De piek in deze asielmigratie lag in 2016, met name door de aanhoudende burgeroorlog in Syrië, toen bijna 28 duizend Syrische migranten zich in Nederland vestigden. Dat aantal is inmiddels sterk verminderd, maar nog altijd kwamen er in 2021 per saldo 11 duizend Syrische migranten naar Nederland. Ook het aantal Afghaanse migranten dat naar Nederland komt neemt toe.

Toon tabel1.3 Migratiesaldo, naar geboorteland vluchtelingengroepenVerberg tabel1.3 Migratiesaldo, naar geboorteland vluchtelingengroepen

1.3 Migratiesaldo, naar geboorteland vluchtelingengroepen

Jaartal	Afghanistan	Irak	Iran	Somalië	Eritrea	Syrië
1995	1445	2842	2310	2461	8	236
1996	2740	4428	2375	2837	23	213
1997	3608	5873	1224	873	53	222
1998	3827	6999	797	540	42	231
1999	5302	2626	805	382	37	549
2000	4396	3812	1415	352	76	849
2001	4206	2209	1782	-719	83	1007
2002	2435	-179	856	-1586	70	497
2003	1184	138	39	-2225	42	170
2004	210	-22	-105	-2307	52	49
2005	-376	-604	-222	-1431	32	-38
2006	-608	-507	-37	-766	44	-27
2007	-407	946	440	517	97	80
2008	-200	3135	526	1778	91	153
2009	389	2282	692	4476	189	84
2010	816	116	798	3435	220	186
2011	805	-156	1119	1504	248	164
2012	300	-126	803	6	173	422
2013	314	-3	827	1936	406	1839
2014	35	313	486	820	2042	8461
2015	39	309	557	-426	3266	20623
2016	1740	2339	1934	-669	3125	27506
2017	390	913	1124	-398	2965	16083
2018	566	960	1445	-376	2571	5010
2019	444	767	2935	-187	2382	5244
2020	596	674	1339	-43	1678	5616
2021	2214	687	1852	-17	1278	11120

Tussen 2012 en 2015 was er een dip in de migratie vanuit de landen van de vijf grootste herkomstgroepen. Het migratiesaldo voor mensen die in Turkije of Suriname geboren zijn, was zelfs licht negatief: er vertrokken in die periode meer Turkse en Surinaamse mensen dan er naar Nederland kwamen. Deze dip werd vanaf 2016 gevolgd door een geleidelijk oplopend migratiesaldo uit deze landen. Met name het migratiesaldo van Turkse migranten nam in deze periode toe en lag met 5 duizend weer op het niveau van 2001–2002. De daling in coronajaar 2020, die onder Turkse migranten groter was dan onder de andere hier genoemde landen, werd in 2021 gevolgd door herstel: er kwamen in 2021 per saldo 6,4 duizend Turkse migranten naar Nederland, 1,5 duizend meer dan in piekjaar 2019.

Toon tabel1.4 Migratiesaldo naar geboorteland, vijf grootste herkomstgroepenVerberg tabel1.4 Migratiesaldo naar geboorteland, vijf grootste herkomstgroepen

1.4 Migratiesaldo naar geboorteland, vijf grootste herkomstgroepen

Jaartal	Turkije	Marokko	Suriname	Nederlandse Cariben	Indonesië
1995	1704	976	573	-612	70
1996	2020	2038	1252	557	137
1997	3654	3183	1327	1846	346
1998	3250	4069	2819	5205	929
1999	2957	3238	1575	6167	879
2000	4235	3377	2328	7724	1079
2001	4707	4132	2423	5401	1228
2002	4580	3796	1745	2220	836
2003	4555	3327	1628	-320	536
2004	1749	2050	1099	-1747	336
2005	521	375	-51	-2216	48
2006	-146	-307	-652	-1272	-17
2007	-24	-525	79	22	173
2008	1320	52	607	931	241
2009	1577	892	929	1458	143
2010	1361	830	507	1444	330
2011	744	1129	424	1057	382
2012	-141	465	-253	167	156
2013	-638	814	-332	-11	357
2014	-1601	768	-458	491	358
2015	-773	561	-180	646	400
2016	713	958	452	1009	664
2017	2224	1267	1057	2026	385
2018	3258	2183	1594	2461	549
2019	4920	2578	1920	3177	665
2020	3417	1809	1608	3285	158
2021	6446	2257	1584	3710	1084

Na asielmigratie volgt gezinsmigratie

Immigratie uit de vluchtelingenlanden bestaat logischerwijs voor het grootste deel uit asielmigratie, maar er vindt een verschuiving plaats richting andere motieven. In de periode 1995–2021 zijn grofweg twee golven van asielmigratie met hun eigen migratiegeschiedenis te onderscheiden. In het midden van de jaren negentig kwamen er veel asielmigranten naar Nederland uit onder andere Afghanistan, Irak, Iran en Somalië, maar ook uit niet in deze rapportage genoemde landen, zoals Bosnië-Herzegovina. Meer dan 80 procent van de immigratie uit de hier genoemde vluchtelingenlanden bestond in het midden van de jaren negentig uit asielmigratie. In de jaren daarna daalde het aantal asielmigranten en kwamen de gezinshereniging en gezinsvorming onder deze asielmigranten op gang. In de jaren 2005–2009 was gezinsmigratie voor deze groep zelfs een belangrijker motief geworden om naar Nederland te komen dan asielmigratie.

Een tweede stroom asielmigranten kwam rond 2014 op gang met vluchtelingen uit Syrië, waar al een paar jaar een oorlog woedde, en Eritrea vanwege onlusten en slechte economische omstandigheden. Sinds kort neemt ook het aantal asielmigranten uit Afghanistan weer toe. Ook bij deze groepen asielmigranten komt de gezinsmigratie, met name gezinshereniging, op gang. In 2020 en 2021 kwam 35 tot 40 procent van de Iraakse en Eritrese immigranten vanwege gezinshereniging naar Nederland, onder Iraanse en Somalische immigranten was dat een kwart.

Arbeid en studie steeds belangrijkere migratiemotieven voor Turkse, Marokkaanse en Surinaamse migranten

Hoewel gezinsmigratie de belangrijkste reden blijft voor Turkse, Marokkaanse en Surinaamse migranten om naar Nederland te komennoot2, worden arbeid en studie steeds belangrijkere motieven voor deze groepen. Van 1995 tot en met 2010 bestond bijna 80 procent van de totale immigratie uit deze landen uit gezinsmigratie. Sindsdien is dit aandeel geleidelijk afgenomen tot 50 procent. Arbeid (met name kennismigratie) en studie zijn inmiddels voor 1 op de 3 immigranten uit deze groepen de voornaamste redenen om naar Nederland te migreren; twintig jaar geleden was dat ongeveer 1 op de 10. Daarnaast is het aantal asielmigranten uit Turkije toegenomen, wellicht veroorzaakt door de politiek instabiele situatie in dat land. Voor migranten uit Indonesië is studie al jarenlang het belangrijkste motief om zich in Nederland te vestigen.

	Totaal	Asiel	Gezins­hereniging	Gezins­vorming	Kennis­migratie	Overige arbeids­migratie	Studie	Overig
	x 1 000	%
Periode
Turkije, Marokko, Suriname en Indonesië
1995–1999	67,8	5,3	37,8	45,9	0,2	2,8	4,3	3,7
2000–2004	66,6	2,4	68,9	11,1	0,3	5,0	7,7	4,6
2005–2009	35,0	1,3	32,0	30,6	4,5	5,4	15,5	10,8
2010–2014	34,3	1,1	22,3	36,0	8,7	2,6	18,9	10,4
2015–2019	43,6	5,8	22,5	29,5	11,2	1,8	22,7	6,5
2020–2021	20,9	15,5	22,6	24,6	11,6	2,0	20,5	3,2
Afghanistan, Irak, Iran, Somalië, Eritrea, Syrië
1995–1999	27,0	82,1	10,9	3,3	0,0	0,2	0,6	2,8
2000–2004	13,7	56,5	32,8	2,6	0,1	1,1	2,9	3,7
2005–2009	8,9	27,9	32,7	19,5	4,8	1,7	8,4	4,7
2010–2014	24,1	71,5	10,4	7,7	3,7	0,2	4,2	2,2
2015–2019	115,6	86,4	8,3	2,0	1,6	0,2	1,0	0,5
2020–2021	31,3	73,8	15,2	4,3	3,1	0,4	2,7	0,5

Bron:CBS

Steeds meer kennismigranten uit Turkije

Er zijn verschillen in migratiemotief onder de hier beschreven groepen. Zo speelt kennismigratie bij Marokkaanse en Surinaamse migranten nog nauwelijks een rol van betekenis, maar was het voor bijna 1 op de 5 Turkse migranten in 2021 het belangrijkste motief om naar Nederland te komen. Ook studenten uit Turkije weten meer en meer hun weg naar Nederland te vinden, iets wat overigens ook voor Surinaamse studenten geldt en al veel langer geldt voor Indonesische studenten. De meerderheid van de in Marokko geboren migranten (ongeveer 80 procent) komt nog steeds voor gezinsmigratie naar Nederland.

Voor een aantal vluchtelingenlanden hebben andere motieven dan asiel in 2021 de overhand gekregen. Zo kwam de helft van de Irakese migranten in 2021 voort uit gezinsmigratie. Ook bij migranten uit Eritrea is gezinsmigratie (met name gezinshereniging) een factor van betekenis. Bij migranten uit Iran is werk een belangrijke drijfveer om naar Nederland te komen: inmiddels komt iets meer dan een kwart voor werk naar Nederland. Voor de andere vluchtelingenlanden speelt arbeidsmigratie niet of nauwelijks een rol van betekenis.

Toon tabel1.6 Immigratie naar motief en nationaliteit, 2021 (%)Verberg tabel1.6 Immigratie naar motief en nationaliteit, 2021 (%)

1.6 Immigratie naar motief en nationaliteit, 2021 (%)

Herkomstgroep	Asiel	Gezinshereniging	Gezinsvorming	Arbeid; kennis	Arbeid: overig	Studie	Overig
Turks	26,7	20,7	14	18,9	2,8	16	0,8
Marokkaans	2,1	34,2	53,1	3,1	0,8	4,1	2,6
Surinaams	0	34,7	32,9	3,7	1,4	25,6	1,8
Indonesisch	0,3	16,4	14,5	5,7	1,4	58,5	3,3
	.	.	.	.	.	.	.
Afghaans	84,6	5,9	7,5	0,2	0,2	1,6	0
Irakees	43	37,7	14	1,4	1	1,9	1
Iraans	20,4	25,6	7,3	23,6	2,4	19,6	1,1
Somalisch	66,2	25,4	4,2	0	0	2,8	1,4
Eritrees	62,2	35,9	1,6	0	0	0,3	0
Syrisch	90,7	6,4	2	0,3	0	0,4	0

Voor immigranten uit de nieuwe EU-landen is arbeid een steeds belangrijker motief geworden om naar Nederland te komen. Nauwkeuriger geformuleerd: uit het gedrag van deze immigranten ná binnenkomst in Nederland blijkt dat hun belangrijkste reden om naar Nederland te komen steeds vaker het verrichten van arbeid is. Tegelijkertijd neemt het belang van gezinsmigratie af. Sinds 2004 heeft een verschuiving plaatsgevonden in de motieven van EU-onderdanen om naar Nederland te komen, van voornamelijk gezinsmigratie in de periode 2004–2008 naar arbeidsmigratie. Deze verschuiving heeft voor een groot deel te maken met de toetreding tot de EU in mei 2004 (vrij verkeer van personen en diensten waardoor iedere EU-burger overal mag werken), en de afschaffing van de verplichte tewerkstellingsvergunning voor mensen uit Polen in mei 2007 en voor mensen uit Bulgarije en Roemenië in januari 2014. Het aandeel arbeidsmigratie in de totale immigratie liep in 2019 en 2020 iets terug, wat te maken kan hebben met de coronapandemie die in 2020 begon.

	Totaal	Arbeid	Gezin	Studie	Overig/onbekend
	x 1 000	%
Periode
Nieuwe EU
2004–2008	69,8	27,2	35,4	8,8	28,6
2009–2013	156,0	30,7	32,4	11,1	25,8
2014–2018	224,2	42,5	28,6	8,9	20
2019–2020	115,8	38,5	27,8	10,8	22,9

Bron:CBS

Van de nieuwe EU-landen is het aandeel arbeidsmigranten onder in Roemenië geboren mensen het grootst. In 2019 en 2020 had 40 tot 45 procent van de arbeidsmigranten uit de nieuwe EU-landen de Roemeense nationaliteit. Migranten uit Bulgarije komen juist minder dan gemiddeld voor arbeid naar Nederland, voor hen is studie een steeds belangrijker motief geworden. Voor migranten uit Polen speelt studie nauwelijks een rol, minder dan 5 procent van de totale immigratie van Polen bestaat uit studenten. Onder migranten uit Polen is gezinsmigratie (vaak gezinshereniging van arbeidsmigranten) in verhouding een belangrijk motief om naar Nederland te komen.

Toon tabel1.8 Immigratie naar afgeleid migratiedoel en nationaliteit, 2021 (%)Verberg tabel1.8 Immigratie naar afgeleid migratiedoel en nationaliteit, 2021 (%)

1.8 Immigratie naar afgeleid migratiedoel en nationaliteit, 2021 (%)

Herkomstgroep	Arbeid	Gezin	Studie	Overig/onbekend
Pools	38,0	32,2	4,3	25,6
Bulgaars	33,1	26,0	14,6	26,3
Roemeens	40,0	24,2	11,7	24,1
Overig nieuwe EU	33,7	25,4	18,5	22,4

Meer mensen met herkomst buiten Nederland

Nederland telde op 1 januari 2022 17,6 miljoen inwoners, van wie er 15 miljoen in Nederland waren geboren en 2,6 miljoen in het buitenland. Van de in Nederland geboren personen hebben ruim 2 miljoen mensen één of twee ouders die in het buitenland geboren zijn.

Met de toename van het aantal migranten en mensen van de tweede generatie verandert langzaam de samenstelling van de Nederlandse bevolking wat betreft herkomstland. Tussen 1 januari 2017 en 1 januari 2022 kwamen er 580 duizend migranten en mensen van de tweede generatie bij, terwijl het aantal inwoners met een Nederlandse herkomst met bijna 70 duizend afnam. Van alle in dit hoofdstuk onderscheiden herkomstgroepen nam de bevolking in de afgelopen vijf jaar toe. De enige uitzondering zijn de Indonesische migranten: hun aantal nam met 18 duizend af. Door de (veel) hogere gemiddelde leeftijd (zie verder in dit hoofdstuk) vinden onder deze groep in verhouding meer overlijdens plaats dan onder de andere migrantengroepen. Bovendien komen er per saldo minder migranten uit Indonesië bij dan bij de meeste andere migrantengroepen.

Het aantal mensen met een Poolse herkomst steeg in deze periode tot ruim 222 duizend. Daarmee vormen de mensen met een Poolse herkomst bijna 55 procent van de totale nieuwe EU-migrantengroepen. Het aantal mensen met een Syrische herkomst steeg met ruim 50 duizend tot 126 duizend, waarmee zij na de Turkse, Marokkaanse, Indonesische, Surinaamse en Nederlands-Caribische herkomstgroepen de grootste herkomstgroepen van buiten Europa vormen.

Op 1 januari 2022 had 26 procent van de Nederlandse bevolking een Buiten-Nederlandse herkomst, 2,5 procentpunten meer dan vijf jaar eerder. De groei van het aantal migranten en de tweede generatie komt voor het grootste deel door migranten van buiten Europa: asielmigratie is daar voor een belangrijk deel de oorzaak van, maar ook arbeids- en gezinsmigratie uit landen als India en China spelen een rol. De groei in het aantal mensen met een Europese herkomst komt voor bijna drie kwart voor rekening van de nieuwe EU-landen, met name Polen.

Rond de 40 procent van de mensen met een Europese herkomst en 46 procent van degenen met een Buiten-Europese herkomst is in Nederland geboren. De toename van het aantal mensen van de tweede generatie komt vrijwel geheel voor rekening van groepen van buiten Europa, de groei bij Europese herkomstgroepen komt vrijwel volledig door immigratie.

De tweede generatie is vooral vertegenwoordigd bij de vijf grootste herkomstlanden buiten Europa, waarbij de immigratiepiek in de jaren veertig en vijftig (Indonesië) of de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw lag (de andere vier groepen). Van deze vijf groepen (met uitzondering van personen met een Nederlands-Caribische herkomst) is iets meer dan de helft in Nederland geboren, over het algemeen met twee in het buitenland geboren ouders (ook weer met uitzondering van de Nederlands-Caribische groep). Het beeld bij mensen met een Indonesische herkomst is iets anders. Vanwege de langere migratiegeschiedenis tussen Nederland en Indonesië is inmiddels 70 procent van de mensen met een Indonesische herkomst in Nederland geboren in Nederland, vaak met één in het buitenland geboren ouder.

Onder groepen die meer recent naar Nederland zijn gekomen (uit Syrië en Eritrea, maar ook uit Bulgarije en Roemenië) is het aandeel tweede generatie in de totale herkomstgroep met ongeveer 15 procent nog steeds beperkt.

	Aantal personen	Aandeel in bevolking	Toename sinds 1 januari 2017	Aandeel geboren in Nederland	waarvan
					2 ouders geboren in Nederland	1 ouder geboren in buitenland	2 ouders geboren in buitenland
	x 1 000	%	x 1 000	%
Totaal	17 591	100	509	85,5	74,0	6,3	5,2
Nederland	13 013	74,0	–69	100	100
Europa (excl. NL)	1477	8,4	198	40,7		32,7	8,1
waarvan
nieuwe EU	415	2,4	143	21,8		11,5	10,3
waarvan
Polen	222	1,3	60	21,7		10,0	11,7
Bulgarije	50	0,3	23	13,7		4,0	9,8
Roemenië	49	0,3	23	16,3		9,5	6,8
Buiten-Europa	3 100	17,6	381	46,0		20,5	25,5
waarvan
Turkije	431	2,4	30	52,4		14,0	38,4
Marokko	419	2,4	28	58,6		13,5	45,2
Suriname	362	2,1	10	50,8		20,4	30,3
Nederlandse Cariben	185	1,1	24	44,4		25,0	19,4
Indonesië	364	2,1	–18	70,8		52,3	18,6
overig Buiten-Europa	1 340	7,6	307	32,1		15,5	16,6
waarvan
Afghanistan	55	0,3	8	30,2		3,3	26,9
Irak	68	0,4	8	31,5		5,6	25,9
Iran	52	0,3	11	24,1		10,0	14,1
Somalië	41	0,2	2	39,9		3,3	36,6
Eritrea	25	0,1	13	16,1		0,4	15,7
Syrië	126	0,7	53	14,2		1,2	13,0
overige landen	972	5,5	211	35,0		19,9	15,1

Bron:CBS

Mensen met een herkomst buiten Nederland zijn gemiddeld (veel) jonger

De leeftijdsopbouw van herkomstgroepen verschilt van die van de totale Nederlandse bevolking. Gemiddeld genomen zijn herkomstgroepen vijf jaar (binnen Europa) tot acht jaar (buiten Europa) jonger dan de gemiddelde bevolking van Nederland. Onder mensen met een Nederlandse herkomst zijn vijftigers en zestigers momenteel het sterkst vertegenwoordigd. Bij de vijf grootste Buiten-Europese herkomstlanden (Turkije, Marokko, Suriname, Nederlandse Cariben en Indonesië) ligt het zwaartepunt van de leeftijdsopbouw bij de vier eerstgenoemde groepen duidelijk lager, terwijl die voor mensen met een Indonesische herkomst nog iets hoger ligt.

Van de vijf grootste Buiten-Europese herkomstlanden lijkt de leeftijdsopbouw van mensen met een Surinaamse herkomst het meest op die van mensen met een Nederlandse herkomst. De gemiddelde leeftijd van mensen met een Surinaamse herkomst ligt ongeveer anderhalf jaar lager dan die van de totale bevolking van Nederland, en ook de Surinaamse herkomstgroep telt veel veertigers en vijftigers. Onder mensen met een Surinaamse herkomst zijn in verhouding ook veel zestigers: dit zijn migranten die na de onafhankelijkheid in 1975 en in de overgangssituatie tot 1980 naar Nederland kwamen. De gemiddelde leeftijd van mensen met een Indonesische herkomst is met bijna 55 jaar veruit het hoogst van alle hier onderscheiden groepen en ook hoger dan die voor de totale Nederlandse bevolking.

De migratiegeschiedenis van Indonesische migranten is een belangrijke verklarende factor voor deze hoge gemiddelde leeftijd. Velen kwamen na de Tweede Wereldoorlog en na de onafhankelijkheid in 1949 (terug) naar Nederland. Ook onder mensen met een Turkse of Marokkaanse herkomst weerspiegelt hun migratiegeschiedenis zich voor een deel in de leeftijdsopbouw. Onder deze groepen bevinden zich veel migranten in de leeftijd van 45–60 jaar, die als gezinshereniger of gezinsvormer in de jaren tachtig en negentig naar Nederland kwamen. De Marokkaanse herkomstgroep, met name de Nederlands-Marokkaanse tweede generatie, is wat jonger dan de Turkse herkomstgroep in Nederland. Meer dan onder de andere vier grote Buiten-Europese herkomstgroepen zijn er veel tieners met een Marokkaanse herkomst, zij zijn vrijwel allemaal in Nederland geboren.

Herkomstgroepen die meer recent naar Nederland zijn gekomen, bestaan logischerwijs voornamelijk uit mensen die in het buitenland geboren zijn, en zijn gemiddeld (veel) jonger dan de eerder genoemde groepen. Dit geldt niet alleen voor vluchtelingen (85 procent van de mensen met een Syrische of Eritrese herkomst is in het buitenland geboren), maar ook voor mensen uit Oost-Europese landen die sinds 2004 zijn toegetreden tot de Europese Unie. Van deze laatste groep migranten is een meerderheid tussen de 25 en 50 jaar: de leeftijdsgroep met de grootste arbeidsdeelname.

In figuur B1.1 van de bijlage is de leeftijdsopbouw van de diverse herkomstgroepen in bevolkingspiramides opgenomen.

Toon tabel1.10 Gemiddelde leeftijd naar herkomstland en geboorteland¹⁾, 1 januari 2022 (leeftijd)Verberg tabel1.10 Gemiddelde leeftijd naar herkomstland en geboorteland¹⁾, 1 januari 2022 (leeftijd)

1.10 Gemiddelde leeftijd naar herkomstland en geboorteland¹⁾, 1 januari 2022 (leeftijd)

herkomst	Nederlandse herkomst	Geboren in Nederland, één of twee ouders geboren in buitenland	Geboren in buitenland	Totaal
Totaal	43,8	29,6	42,6	.
	.	.	.	.
Europa (excl. NL)	.	38,2	39,3	38,9
Nieuwe EU	.	18,8	36,0	32,3
	.	.	.	.
Buiten-Europa	.	25,9	44,4	35,8
Turkije	.	22,8	48,0	34,8
Marokko	.	19,9	50,5	32,5
Suriname	.	26,8	54,6	40,5
Nederlandse Cariben	.	21,7	43,2	33,6
Indonesië	.	49,6	66,2	54,4
Overig Buiten-Europa	.	16,8	37,8	31,1
Afghanistan	.	10,2	39,2	30,5
Irak	.	11,9	42,3	32,7
Iran	.	13,7	43,5	36,3
Somalië	.	10,8	35,6	25,7
Eritrea	.	4,1	21,7	18,9
Syrië	.	6,6	29,7	26,4
1) Referentielijn toont de gemiddelde leeftijd voor de totale populatie.

Bijna 1 miljoen mensen heeft ouders van de tweede generatie

Van de mensen met een Nederlandse herkomst tot 55 jaar had begin 2022 12 procent ouders van de tweede generatie. Dat zijn bijna 1 miljoen mensen. Van hen hebben 457 duizend mensen tweede generatie ouders met een Europese en 515 duizend met een Buiten-Europese herkomst. Bij de 0- tot 4‑jarigen met ouders van de tweede generatie gaat het vooral om ouders met een Europese herkomst, bij 35 tot 55‑jarigen om ouders met een Buiten-Europese herkomst.

Mensen met ouders van de tweede generatie hebben het vaakst ouders met een Indonesische herkomst (30 procent) of Duitse herkomst (28 procent). Als er gekeken wordt naar de groep kinderen in de basisschoolleeftijd, zijn er naast hen met ouders van de Nederlands-Indonesische tweede generatie, ook veel die ouders hebben van de Nederlands-Surinaamse, Nederlands-Turkse, of Nederlands-Marokkaanse tweede generatie.

Van de kinderen die in 2021 in Nederland zijn geboren, heeft ongeveer 15 procent een of twee ouders van de tweede generatie; 3 procent heeft ouders van de Nederlands-Europese tweede generatie en 12 procent heeft ouders van de Nederlands-Buiten-Europese tweede generatie.

Van de groep kinderen (tot 55 jaar) met ouders van de Nederlands-Buiten-Europese tweede generatie is 55 procent minderjarig en 40 procent jonger dan 12 jaar.

Toon tabel1.11 Bevolking met Nederlandse herkomst naar leeftijd en herkomst ouder(s), 1 januari 2022¹⁾ (%)Verberg tabel1.11 Bevolking met Nederlandse herkomst naar leeftijd en herkomst ouder(s), 1 januari 2022¹⁾ (%)

1.11 Bevolking met Nederlandse herkomst naar leeftijd en herkomst ouder(s), 1 januari 2022¹⁾ (%)

Leeftijd	Ouders Nederlandse herkomst	Ouder(s) in Nederland geboren met Europese herkomst	Ouders in Nederland geboren met Buiten-Europese herkomst	Herkomst ouders onbekend
Totaal (tot 55 jaar)	84,4	5,7	6,4	3,5
0 tot 4 jaar	77,6	4,4	15,8	2,1
4 tot 12 jaar	81,1	4,5	12,6	1,8
12 tot 18 jaar	84,8	4,6	9,0	1,6
18 tot 25 jaar	86,8	4,6	7,3	1,3
25 tot 35 jaar	88,2	4,6	5,6	1,6
35 tot 55 jaar	83,9	7,4	2,2	6,5
1)De herkomst van de moeder is bepalend, tenzij zij een Nederlandse of onbekende herkomst heeft. Dan wordt uitgegaan van de herkomst van de vader.

Toon tabel1.12 Bevolking met Nederlandse herkomst naar leeftijd en herkomstland ouder(s) ¹⁾, 1 januari 2022 (%)Verberg tabel1.12 Bevolking met Nederlandse herkomst naar leeftijd en herkomstland ouder(s) ¹⁾, 1 januari 2022 (%)

1.12 Bevolking met Nederlandse herkomst naar leeftijd en herkomstland ouder(s) ¹⁾, 1 januari 2022 (%)

herkomst	0 tot 4 jaar	4 tot 12 jaar	12 tot 18 jaar	18 tot 25 jaar	25 tot 35 jaar	35 tot 55 jaar
Totaal (N=8 073 495)	6,2	12,7	10,3	13,3	18,5	39,0
	.	.	.	.	.	.
Nederland²⁾ (N=6 815 951)	5,7	12,2	10,4	13,7	19,3	38,8
	.	.	.	.	.	.
Europa (excl. NL) (N=456 765)	4,8	10,1	8,4	10,8	15,0	50,8
	.	.	.	.	.	.
Buiten-Europa (N=514 602)	15,3	25,1	14,7	15,2	16,2	13,5
waarvan	.	.	.	.	.	.
Turkije (N=36 196)	35,1	44,1	13,7	5,7	1,3	0,2
Marokko (N=32 876)	39,9	44,5	11,2	3,6	0,8	0,0
Suriname (N=64 351)	22,2	37,5	18,2	11,9	6,2	4,1
Nederlandse Cariben (N=25 454)	22,5	36,0	18,4	13,1	7,2	2,8
Indonesië (N=294 272)	5,4	14,6	14,4	20,2	25,0	20,5
Overig Buiten-Europa (N=61 453)	27,6	36,8	13,3	7,5	5,8	9,0
	.	.	.	.	.	.
Onbekend (N=286 177)	3,6	6,4	4,6	5,0	8,5	71,9
1) De herkomst van de moeder is bepalend, tenzij zij een Nederlandse of onbekende herkomst heeft. Dan wordt uitgegaan van de herkomst van de vader.
2)Exclusief kinderen van ouders van de tweede generatie.

Mensen met Turkse of Marokkaanse herkomst trouwen vaker binnen eigen groep

Mensen met een Turkse of Marokkaanse herkomst trouwdennoot3 in 2021 vaker met een partner met dezelfde herkomst dan mensen met een Surinaamse of Antilliaanse herkomst. Dit geldt zowel voor mensen die in Nederland geboren zijn, als voor mensen die in het buitenland geboren zijn. Van de Nederlands-Turkse en Nederlands-Marokkaanse tweede generatie had bijna 80 procent een partner met een Turkse, respectievelijk Marokkaanse herkomst. Voor het overgrote deel betrof het een partner die al in Nederland woonde en was er geen sprake van een zogenoemd migratiehuwelijk. Een migratiehuwelijk is een huwelijk waarbij één van de partners zich in het jaar van huwelijkssluiting of erna in Nederland heeft gevestigd, en de andere partner zich al voor die tijd in Nederland heeft gevestigd of in Nederland is geboren.

Het aandeel migratiehuwelijken is de afgelopen twintig jaar sterk gedaald. Vlak na de eeuwwisseling was meer dan de helft van de huwelijken van mensen met een Turkse herkomst een migratiehuwelijk; in 2021 was dat een kwart voor Turkse migranten en 10 procent voor de Nederlands-Turkse tweede generatie. Mensen met een Surinaamse herkomst (50 procent), maar vooral mensen met een Nederlands-Caribische herkomst (bijna 75 procent) trouwen aanzienlijk vaker met een partner buiten de eigen groep dan mensen met een Turkse of Marokkaanse herkomst (beiden ongeveer 20 procent).

Van de hier onderscheiden groepen trouwen mensen met een Indonesische herkomst het vaakst met een partner van Nederlandse herkomst (66 tot 71 procent). Migratiehuwelijken komen onder deze groep niet of nauwelijks voor, dit geldt ook voor mensen met een Surinaamse of Nederlands-Caribische herkomst. Rekening houdend met leeftijd en inkomen blijven de verschillen tussen herkomstgroepen bestaan.

Toon tabel1.13 Huwelijkspartnerkeuze naar herkomst en geboorteland, 2021 (%)Verberg tabel1.13 Huwelijkspartnerkeuze naar herkomst en geboorteland, 2021 (%)

1.13 Huwelijkspartnerkeuze naar herkomst en geboorteland, 2021 (%)

herkomst	geboren	Partner met Nederlandse achtergrond	Overig	Zelfde herkomst, migratiehuwelijk	Zelfde herkomst, uit Nederland
Nederland	Nederland, Nederland	82,7	17,3	.	.
Nederland	Buitenland, Nederland	.	.	.	.
Europa (excl. NL)	Nederland, Europa (excl. NL)	68,3	27,6	0,8	3,3
Europa (excl. NL)	Buitenland, Europa (excl. NL)	32,2	27,1	3,8	37,0
Turkije	Nederland, Turkije	7,5	12,5	9,8	70,2
Turkije	Buitenland, Turkije	8,2	15,4	24,5	51,9
Marokko	Nederland, Marokko	10,2	13,6	7,9	68,3
Marokko	Buitenland, Marokko	9,9	11,0	35,5	43,7
Suriname	Nederland, Suriname	32,8	24,7	1,6	40,9
Suriname	Buitenland, Suriname	26,8	16,8	7,2	49,2
Nederlandse Cariben	Nederland, Nederlandse Cariben	58,4	30,9	0,2	10,5
Nederlandse Cariben	Buitenland, Nederlandse Cariben	33,2	27,1	1,7	37,9
Indonesië	Nederland, Indonesië	70,8	21,2	0,8	7,3
Indonesië	Buitenland, Indonesië	65,7	16,9	5,0	12,4
Overig Buiten-Europa	Nederland, Overig Buiten-Europa	42,9	37,1	6,5	13,5
Overig Buiten-Europa	Buitenland, Overig Buiten-Europa	30,8	28,3	18,9	21,9

In Nederland geboren vrouwen met een Turkse of Marokkaanse herkomst krijgen minder kinderen

Het gemiddeld aantal kinderen dat vrouwen met een Turkse of een Marokkaanse herkomst krijgen is sinds 1980 sterk gedaald. Marokkaanse migrantenvrouwen kregen in de eerste helft van de jaren tachtig gemiddeld 7 kinderen, Turkse migrantenvrouwen bijna 5. Inmiddels is het gemiddeld kindertal van deze groepen gedaald naar 2,6 voor vrouwen met een Marokkaanse herkomst en 1,7 voor vrouwen met een Turkse herkomst. Het gemiddeld kindertal van vrouwen met een Surinaamse, Nederlands-Caribische, of Nederlandse herkomst is in deze periode veel stabieler gebleven, en schommelt sinds 1980 tussen de 1,5 en 2 kinderen. Daarmee ligt het gemiddeld kindertal van deze drie groepen onder het vervangingsniveau van 2,1 kinderen per vrouw, het kindertal dat nodig is voor een stabiele bevolking als er geen sprake zou zijn van internationale migratie.

Ondanks de daling van het gemiddeld kindertal onder vrouwen met een Marokkaanse herkomst, krijgen zij van de vijf grootste herkomstgroepen nog steeds de meeste kinderen. Gemiddeld kregen Marokkaanse migrantenvrouwen in 2021 2,6 kinderen. Vrouwen van de Nederlands-Marokkaanse tweede generatie kregen gemiddeld 2,2 kinderen. Voor vrouwen van de Nederlands-Turkse tweede generatie was dit met 1,8, nauwelijks hoger dan dat van vrouwen met een Nederlandse herkomst. Het gemiddeld aantal kinderen dat vrouwen met een Nederlands-Caribische herkomst krijgen, verschilt eveneens weinig van dat van vrouwen met een Nederlandse herkomst. Vrouwen met een Surinaamse of Indonesische herkomst krijgen gemiddeld minder kinderen dan vrouwen met een Nederlandse herkomst. Rekening houdend met leeftijd en inkomen worden de verschillen tussen herkomstgroepen kleiner, maar blijven wel bestaan.

Toon tabel1.14 Gemiddeld kindertal, naar herkomst en geboorteland, 2021¹⁾ (kindertal)Verberg tabel1.14 Gemiddeld kindertal, naar herkomst en geboorteland, 2021¹⁾ (kindertal)

1.14 Gemiddeld kindertal, naar herkomst en geboorteland, 2021¹⁾ (kindertal)

herkomst	Nederlandse herkomst	Geboren in Nederland, één of twee ouders geboren in buitenland	Geboren in buitenland	Totaal
Totaal	1,7	1,7	1,5	.
	.	.	.	.
Europa (excl. NL)	.	1,5	1,3	1,3
	.	.	.	.
Buiten-Europa	.	1,7	1,7	1,7
Turkije	.	1,8	1,7	1,7
Marokko	.	2,2	2,6	2,2
Suriname	.	1,5	1,5	1,5
Nederlandse Cariben	.	1,9	1,4	1,6
Indonesië	.	1,5	1,2	1,4
Overig Buiten-Europa	.	1,6	1,6	1,6
1) Referentielijn geeft het gemiddeld kindertal voor de totale populatie weer.

Turkse en Marokkaanse huishoudens vaak een paar, mensen met Oost-Europese en Eritrese herkomst vaak alleenstaand

Nederland telde op 1 januari 2022 ruim 8,1 miljoen huishoudens. De herkomst van een huishouden wordt bepaald op basis van de herkomst van een referentiepersoon.noot4 In 6,7 miljoen huishoudens had de referentiepersoon een Nederlandse herkomst, in de overige 1,5 miljoen huishoudens had de referentiepersoon een herkomst buiten Nederland.

De huishoudenssamenstelling verschilt tussen herkomstgroepen. Ruim de helft van de Turkse en Marokkaanse huishoudens vormen een paar met of zonder kinderen. Surinaamse en Nederlands-Caribische huishoudens daarentegen bestaan voor 30 tot 35 procent uit een paar. 1 op de 5 Surinaamse en Nederlands-Caribische huishoudens is een eenoudergezin, waarin vrijwel altijd de vrouw de ouder is. Onder Turkse, Marokkaanse, en met name onder Indonesische huishoudens komen minder eenoudergezinnen voor.

Paren met een Turkse of Marokkaanse herkomst bestaan voor het overgrote deel uit koppels waarbij beide partners een Buiten-Nederlandse herkomst hebben. Onder Surinaamse en Nederlands-Caribische paren komt dit minder vaak voor. In bijna drie kwart van de Indonesische paren heeft één van de partners een Nederlandse herkomst.

Eritrese huishoudens bestaan voor 60 procent uit één persoon, veel meer dan de andere hier besproken vluchtelingengroepen; die vormen in 35 tot 50 procent van de gevallen een paar. In de afgelopen drie jaar is er wel sprake van een licht gewijzigde huishoudenssamenstelling onder mensen met een Eritrese herkomst. Tussen 2016 en 2022 nam het aandeel Eritrese paren door onder andere gezinshereniging toe van 13 naar 23 procent. Ook mensen met een Syrische herkomst vormen steeds vaker een paar. Met iets meer dan 50 procent vormen Syrische huishoudens inmiddels bijna net zo vaak een paar als Turkse en Marokkaanse huishoudens.

Huishoudens uit de nieuwe EU-landen laten over het algemeen een gevarieerd beeld zien. Aan de ene kant is het aandeel paren vergelijkbaar met dat van de meeste vluchtelingengroepen. Daarbij is wel vaker sprake van een gemengd paar, waarin één van de partners een Nederlandse achtergrond heeft. Dit geldt het sterkst voor mensen met een Roemeense herkomst: iets meer dan 40 procent heeft een partner met een Nederlandse herkomst. Aan de andere kant vormen mensen met een herkomst uit de nieuwe EU-landen relatief vaak een eenpersoonshuishouden en minder vaak een eenouderhuishouden.

Toon tabel1.15 Huishoudenssamenstelling naar herkomstland, 1 januari 2022Verberg tabel1.15 Huishoudenssamenstelling naar herkomstland, 1 januari 2022

1.15 Huishoudenssamenstelling naar herkomstland, 1 januari 2022

Herkomstgroep	Paar, 2 partners Nederlandse herkomst	Paar, 1 partner Buiten-Nederlandse herkomst	Paar, 2 partners Buiten-Nederlandse herkomst	Eenpersoonshuishouden	Eenouderhuishouden	Overig huishouden
Nederland	2993012	323769	.	2224286	376093	22484
	.	.	.	.	.	.
Polen	.	14492	42706	54547	8141	758
Bulgarije	.	1441	8846	15892	1864	234
Roemenië	.	3522	8030	17153	1163	188
	.	.	.	.	.	.
Turkije	.	4707	89863	50675	19767	1771
Marokko	.	4359	74818	51546	21770	3420
Suriname	.	21320	44034	85040	35396	1798
Nederlandse Cariben	.	12157	13688	45551	16404	1111
Indonesië	.	81497	28174	89819	18293	913
	.	.	.	.	.	.
Afghanistan	.	329	9472	7183	2166	524
Irak	.	647	11025	11057	3056	599
Iran	.	1815	8421	13316	2337	197
Somalië	.	229	3027	7557	4370	425
Eritrea	.	36	1919	5138	1388	58
Syrië	.	320	21753	16609	3633	528