Onderwijs

Ten opzichte van tien jaar geleden volgt een groter deel van de leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond een hoger onderwijsniveau, zowel in het voortgezet onderwijs als in het middelbaar onderwijs. Ditzelfde geldt voor deelnemers met een Nederlandse achtergrond, maar deze stijging is minder sterk. Hierdoor neemt het verschil in deelname aan hogere niveaus tussen leerlingen met een Nederlandse en een niet-westerse achtergrond geleidelijk aan af.

Dit hoofdstuk beschrijft de onderwijsposities, onderwijskeuzes en schooluitval van jongeren met een migratieachtergrond in verschillende fases van het onderwijs. Ook verschillen in opleidingsniveau van de tweede generatie worden besproken.

Stijging leerlingen met Turkse of Marokkaanse achtergrond met havo- of vwo-advies zet door

Het aandeel leerlingen dat in groep 8 van de basisschool een definitief advies krijgt voor havo of vwo verschilt naar migratieachtergrond. Sinds het schooljaar 2014/’15 is een brede stijging in het aandeel met ten minste havo-advies te zien onder alle migratieachtergronden. Deze groei lijkt de laatste jaren echter minder hard te gaan. Met uitzondering van leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond is het aandeel leerlingen met havo- of vwo-advies voor de overige groepen iets gedaald. Desondanks is het aandeel leerlingen met minstens havo-advies voor de meeste groepen nog altijd hoger dan vijf jaar terug.

Vooral de stijging in het aandeel leerlingen met havo- of vwo-advies onder leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond springt in het oog: dit aandeel steeg in vijf jaar tijd met zo’n 10 procentpunt. In het schooljaar 2018/’19 kreeg 39 procent van de leerlingen met een Turkse achtergrond havo-advies of hoger en van de leerlingen met een Marokkaanse achtergrond was dit 45 procent. Ondanks de stijgende trend is dat nog altijd fors lager dan leerlingen met een Nederlandse achtergrond, van wie 58 procent in 2018/’19 havo- of vwo-advies kreeg. Leerlingen met een Antilliaanse achtergrond kregen in datzelfde schooljaar het minst vaak een havo-advies of hoger (34 procent). Ongeacht hun achtergrond kregen jongens en meisjes nagenoeg even vaak minimaal een havo-advies.

Toon tabel2.1 Aandeel groep-8-leerlingen met havo- of vwo-advies, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.1 Aandeel groep-8-leerlingen met havo- of vwo-advies, naar achtergrond (%)

2.1 Aandeel groep-8-leerlingen met havo- of vwo-advies, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2008/'09	59	31	33	42	36	51
2009/'10	58	31	33	42	36	50
2010/'11	57	30	34	41	33	49
2011/'12	57	31	34	43	36	50
2012/'13	55	29	34	41	34	48
2013/'14	54	28	35	41	34	47
2014/'15	54	28	36	41	32	47
2015/'16	56	33	37	45	37	50
2016/'17	59	38	42	45	38	52
2017/'18	59	38	44	49	37	53
2018/'19*	58	39	45	45	34	51

Ook meer leerlingen met Surinaamse, Turkse of Marokkaanse achtergrond naar havo/vwo

In het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs hebben de meeste leerlingen hun definitieve keuze voor de te volgen onderwijssoort gemaakt. Leerlingen met een niet-westerse achtergrond gaan voornamelijk naar het vmbo, terwijl leerlingen met een Nederlandse achtergrond vrijwel even vaak naar vmbo als naar havo/vwo gaan. Wel gaan leerlingen binnen alle groepen langzaamaan steeds vaker naar havo/vwo.

De eerder genoemde stijging in het aandeel groep-8‑leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond dat een havo- of vwo-advies krijgt, lijkt zich door te zetten in de schoolprestaties op de middelbare school. In 2019/’20 volgde 33 procent van de Marokkaanse leerlingen en 31 procent van de leerlingen met een Turkse migratieachtergrond havo/vwo in leerjaar 3 van het voortgezet onderwijs. Bij de leerlingen met een Marokkaanse migratieachtergrond vormt deze stijging onderdeel van een geleidelijk proces dat al sinds 2005/’06 is ingezet. Bij leerlingen met een Turkse migratieachtergrond is vooral sinds 2016/’17 het aandeel leerlingen op havo/vwo toegenomen. Ook onder leerlingen met een Surinaamse migratieachtergrond is de stijging in het aandeel havo-/vwo-leerlingen de laatste jaren doorgezet. In het schooljaar 2019/’20 volgde 39 procent van de Surinaamse leerlingen havo/vwo in leerjaar 3 van het voortgezet onderwijs. De laatste jaren volgt ongeveer 30 procent van de leerlingen met een Antilliaanse migratieachtergrond en 45 procent van de leerlingen met een overig niet-westerse migratieachtergrond onderwijs op havo/vwo.

Toon tabel2.2 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾ in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.2 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾ in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, naar achtergrond (%)

2.2 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾ in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2005/'06	45	21	20	30	27	40
2006/'07	46	22	20	30	29	41
2007/'08	47	22	22	32	30	42
2008/'09	48	22	22	34	32	43
2009/'10	49	23	23	32	30	44
2010/'11	49	25	24	32	30	44
2011/'12	49	24	24	32	28	43
2012/'13	49	23	25	33	29	43
2013/'14	49	23	26	34	29	43
2014/'15	48	24	26	34	28	43
2015/'16	48	24	28	35	31	43
2016/'17	48	24	29	37	30	44
2017/'18	49	26	32	37	30	44
2018/'19	50	28	32	38	32	44
2019/'20*	51	31	33	39	29	45
1) Inclusief algemeen leerjaar 3.
2) Exclusief praktijkonderwijs.

Iraanse leerlingen vaker dan Nederlandse naar havo/vwo

Tot de groep leerlingen met een overig niet-westerse migratieachtergrond behoren ook leerlingen uit vluchtelingengroepen uit Afghanistan, Irak, Iran, Somalië en Syrië. Onder hen gaan leerlingen met een Iraanse achtergrond in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs vaker naar havo/vwo dan leerlingen met een Nederlandse achtergrond. Meer dan de helft van de leerlingen met een Iraanse achtergrond zat in schooljaar 2019/’20 in een havo- of vwo-klas. Leerlingen met een Somalische of Syrische achtergrond gaan juist veel minder vaak naar havo/vwo: ongeveer 1 op de 5. Onder meisjes is dit met 1 op de 4 iets hoger. Het aandeel leerlingen op havo/vwo in leerjaar 3 met een Syrische of Somalische achtergrond is daarmee minder dan de helft van leerlingen met een Nederlandse achtergrond.

Toon tabel2.3 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾  in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, vluchtelingengroepen, 2019/’20* (%)Verberg tabel2.3 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾  in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, vluchtelingengroepen, 2019/’20* (%)

2.3 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾  in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, vluchtelingengroepen, 2019/’20* (%)

Achtergrond	Jongens	Meisjes
Nederlands	47	54
Afghaans	44	47
Irakees	32	40
Iraans	53	60
Somalisch	20	22
Syrisch	19	25
1) Inclusief algemeen leerjaar 3.
2) Exclusief praktijkonderwijs.

Bij Syriërs neemt aandeel leerlingen met havo/vwo af

Voor de meeste vluchtelingengroepen geldt dat het aandeel leerlingen dat in leerjaar 3 naar havo/vwo gaat redelijk stabiel is of gestaag toeneemt (ondanks enige fluctuaties). Voor leerlingen met een Syrische achtergrond geldt dit echter niet. In 2013/’14 ging 37 procent van de Syrische leerlingen naar havo of vwo, in 2019/’20 was dat gedaald tot 22 procent. Dit verschil gaat samen met de komst van de recente stroom vluchtelingen uit Syrië. De migratiegeschiedenis van de Syrische leerlingen die in 2019/’20 in leerjaar 3 zaten verschilt sterk van de groep die in 2013/’14 in leerjaar 3 zat. Zo was in 2013/’14 een kwart van de leerlingen met een Syrische achtergrond van de eerste generatie, terwijl dit in 2019/’20 voor ruim 83 procent van de leerlingen gold.

Toon tabel2.4 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾ in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, naar achtergrond, vluchtelingengroepen (%)Verberg tabel2.4 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾ in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, naar achtergrond, vluchtelingengroepen (%)

2.4 Aandeel leerlingen havo/vwo¹⁾ in leerjaar 3 van voortgezet onderwijs²⁾, naar achtergrond, vluchtelingengroepen (%)

Jaar	Nederlands	Afghaans	Irakees	Iraans	Somalisch	Syrisch
2013/'14	49	43	32	52	22	37
2014/'15	48	38	37	52	21	36
2015/'16	48	43	36	51	22	28
2016/'17	48	42	36	49	25	27
2017/'18	49	44	39	54	21	28
2018/'19	50	46	39	48	21	25
2019/'20	51	45	36	57	21	22
1) Inclusief algemeen leerjaar 3.
2) Exclusief praktijkonderwijs.

Niet-westerse leerlingen vaker op lagere vmbo-niveaus

Binnen het vmbo volgen leerlingen met een niet-westerse achtergrond vaker de vmbo-basisberoepsgerichte leerweg (vmbo-b) dan leerlingen met een Nederlandse achtergrond. Ten opzichte van tien jaar geleden zijn wel verschuivingen te zien. Het aandeel leerlingen op vmbo-b neemt af en het aandeel leerlingen dat de gemengde of theoretische leerweg volgt of op havo zit neemt toe. Dit geldt voor leerlingen van alle (migratie)achtergronden. Onder leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond is het aandeel op het vmbo-b met 11 à 12 procentpunt het sterkst gedaald ten opzichte van tien jaar terug.

Leerlingen met een Nederlandse of overig niet-westerse achtergrond gaan relatief het vaakst naar havo of vwo. Het verschil met de andere groepen in het aandeel leerlingen op havo wordt echter steeds kleiner. Alleen het percentage leerlingen met een Antilliaanse achtergrond op havo of vwo blijft achter. Ten opzichte van tien jaar geleden is hun aandeel op havo 2 procentpunt gestegen, en op vwo met 3 procentpunt zelfs licht gedaald.

2.5Voortgezet onderwijs; deelname leerjaar 3¹⁾, naar achtergrond, 2019/'20*

	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
	%
Vmbo-basisberoeps	8	17	16	13	19	13
Vmbo-kaderberoeps	14	21	18	19	22	16
Vmbo- gemengd en theoretisch	28	31	33	29	29	26
Havo2)	27	20	21	24	18	25
Vwo	24	11	12	15	11	20

Bron:CBS

¹⁾Exclusief praktijkonderwijs.

²⁾Inclusief algemeen leerjaar 3.

Slagingspercentage niet-westerse leerlingen blijf achter

In alle onderwijssoorten binnen het voortgezet onderwijs slagen leerlingen met een Nederlandse achtergrond vaker voor hun eindexamen dan leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond. Leerlingen met een Turkse achtergrond slagen het minst vaak voor vwo. De slagingspercentages op vwo en havo liggen bij leerlingen met een Nederlandse achtergrond rond de 90 procent. Leerlingen met andere achtergrond hebben sinds schooljaar 2005/’06 dit slagingspercentage niet weten te evenaren.

Op het vmbo liggen de slagingspercentages voor zowel leerlingen met een Nederlandse achtergrond als leerlingen met een migratieachtergrond hoger dan op havo en vwo. Voor vmbo- gemengd/theoretisch (vmbo-g/t) slaagt ongeveer 94 procent van de leerlingen met een Nederlandse achtergrond en 85 procent van de leerlingen met een Turkse achtergrond; voor de overige leerlingen is dit ongeveer 90 procent. Bij vmbo-kaderberoeps (vmbo-k) slaagt ongeveer 97 procent van de leerlingen met een Nederlandse achtergrond; voor leerlingen met een niet-westerse achtergrond liggen deze percentages op 90 procent of hoger. Op vmbo-b liggen alle slagingspercentages boven de 95 procent. Onder leerlingen met een Nederlandse achtergrond slaagt liefst 99 procent.

Toon tabel2.6a Slagingspercentages vwo, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.6a Slagingspercentages vwo, naar achtergrond (%)

2.6a Slagingspercentages vwo, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2005/'06	94	74	81	82	91	86
2006/'07	93	77	78	81	88	84
2007/'08	93	76	78	79	91	83
2008/'09	92	70	79	77	89	82
2009/'10	91	65	72	77	87	80
2010/'11	90	68	76	76	85	80
2011/'12	89	61	67	70	84	77
2012/'13	93	74	80	82	93	83
2013/'14	91	65	72	77	87	82
2014/'15	93	75	79	82	92	85
2015/'16	92	73	78	81	89	83
2016/'17	92	71	77	77	88	83
2017/'18	93	72	77	83	82	84
2018/'19*	92	75	79	78	83	83

Toon tabel2.6b Slagingspercentages havo, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.6b Slagingspercentages havo, naar achtergrond (%)

2.6b Slagingspercentages havo, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2005/'06	90	71	79	77	85	81
2006/'07	91	71	80	81	87	81
2007/'08	91	74	81	81	85	81
2008/'09	88	68	78	76	86	77
2009/'10	87	66	73	76	80	78
2010/'11	87	68	74	77	75	75
2011/'12	88	66	77	79	84	78
2012/'13	90	70	78	81	82	79
2013/'14	89	70	80	80	86	82
2014/'15	89	75	77	80	84	79
2015/'16	90	75	79	79	87	84
2016/'17	89	75	76	80	78	80
2017/'18	89	73	78	79	80	79
2018/'19*	90	77	75	80	81	81

Toon tabel2.6c Slagingspercentages vmbo-g/t, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.6c Slagingspercentages vmbo-g/t, naar achtergrond (%)

2.6c Slagingspercentages vmbo-g/t, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2005/'06	96	82	88	89	91	92
2006/'07	95	80	87	89	93	90
2007/'08	95	83	86	90	91	91
2008/'09	96	83	87	89	90	90
2009/'10	95	83	87	88	88	90
2010/'11	94	80	85	88	90	89
2011/'12	92	75	81	85	89	87
2012/'13	93	76	84	84	87	86
2013/'14	95	83	86	87	90	90
2014/'15	95	85	87	89	93	91
2015/'16	95	84	89	91	90	91
2016/'17	94	83	86	89	91	90
2017/'18	94	83	85	87	86	89
2018/'19*	94	85	87	88	90	90

Toon tabel2.6d Slagingspercentages vmbo-k, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.6d Slagingspercentages vmbo-k, naar achtergrond (%)

2.6d Slagingspercentages vmbo-k, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2005/'06	97	87	92	94	93	95
2006/'07	97	84	92	93	93	93
2007/'08	97	89	92	92	94	94
2008/'09	96	86	89	91	92	89
2009/'10	96	86	88	90	92	92
2010/'11	95	87	91	92	92	92
2011/'12	95	80	89	91	90	92
2012/'13	94	81	88	92	94	91
2013/'14	96	87	91	91	93	92
2014/'15	96	88	90	92	94	93
2015/'16	97	90	92	94	95	94
2016/'17	97	92	93	95	93	94
2017/'18	96	90	91	93	91	92
2018/'19*	97	90	92	94	93	94

Toon tabel2.6e Slagingspercentages vmbo-b, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.6e Slagingspercentages vmbo-b, naar achtergrond (%)

2.6e Slagingspercentages vmbo-b, naar achtergrond (%)

Jaar	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2005/'06	96	87	91	92	89	92
2006/'07	96	88	91	93	93	94
2007/'08	97	91	93	95	93	94
2008/'09	97	92	93	96	96	96
2009/'10	97	93	93	95	94	94
2010/'11	96	90	91	95	95	93
2011/'12	97	90	93	96	95	94
2012/'13	97	92	96	96	96	93
2013/'14	98	92	94	95	97	95
2014/'15	98	95	96	98	97	95
2015/'16	98	95	97	98	98	97
2016/'17	99	95	97	97	98	97
2017/'18	98	95	96	97	97	97
2018/'19*	99	95	97	96	98	97

Gemiddeld eindexamencijfer verschilt weinig tussen herkomstgroepen

Het gemiddelde cijfer over alle eindexamenvakken lag in het schooljaar 2018/’19 voor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs vrij dicht bij elkaar, ongeacht onderwijssoort en migratieachtergrond: gemiddeld was dit cijfer 6,7. Geslaagden op het vwo haalden met 6,8 gemiddeld het hoogste cijfer. Voor alle onderwijssoorten geldt dat geslaagden met een Nederlandse achtergrond het hoogste gemiddelde cijfer haalden. Over alle onderwijssoorten was dit gemiddeld een 6,7. Dit cijfer lag 0,2 punt hoger dan het laagste gemiddelde cijfer dat geslaagden met een Turkse of Marokkaanse achtergrond haalden.

Voor de vakken Nederlands en Engels geldt ook dat het gemiddelde eindcijfer van de verschillende groepen dicht bij elkaar ligt. Voor iedere onderwijssoort is steeds ongeveer hetzelfde patroon zichtbaar. Voor het vak Nederlands haalden geslaagden met een Nederlandse achtergrond binnen alle onderwijssoorten het hoogste gemiddelde cijfer, terwijl geslaagden met een Turkse achtergrond op bijna elk niveau gemiddeld het laagste cijfer hadden. Het verschil tussen deze gemiddelden is niet groot; tussen de 0,2 en 0,3 punten.

Voor het vak Engels haalden geslaagden met een Antilliaanse achtergrond binnen elke onderwijssoort, uitgezonderd vwo, het hoogste cijfer. Ook geslaagden met een Surinaamse of overig niet-westerse achtergrond scoorden goed op Engels. Daarna komen geslaagden met een Nederlandse achtergrond, gevolgd door leerlingen met een Marokkaanse achtergrond. Ook bij Engels halen geslaagden met een Turkse achtergrond gemiddeld het laagste cijfer.

Toon tabel2.7 Gemiddeld eindcijfer voor Nederlands, naar achtergrond, 2018/'19Verberg tabel2.7 Gemiddeld eindcijfer voor Nederlands, naar achtergrond, 2018/'19

2.7 Gemiddeld eindcijfer voor Nederlands, naar achtergrond, 2018/'19

categorie	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
Vmbo-basisberoeps	6,63	6,38	6,45	6,51	6,45	6,39
Vmbo-kaderberoeps	6,44	6,25	6,31	6,33	6,28	6,25
Vmbo-gemengd	6,43	6,17	6,28	6,38	6,22	6,26
Vmbo-theoretisch	6,51	6,35	6,38	6,37	6,35	6,33
Havo	6,41	6,21	6,26	6,28	6,30	6,23
Vwo	6,58	6,27	6,34	6,43	6,40	6,42

Toon tabel2.8 Gemiddeld eindcijfer voor Engels, naar achtergrond, 2018/'19Verberg tabel2.8 Gemiddeld eindcijfer voor Engels, naar achtergrond, 2018/'19

2.8 Gemiddeld eindcijfer voor Engels, naar achtergrond, 2018/'19

cat	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
Vmbo-basisberoeps	6,94	6,64	6,78	7,17	7,38	7,15
Vmbo-kaderberoeps	6,64	6,41	6,51	6,83	6,97	6,94
Vmbo-gemengd	6,50	6,26	6,30	6,72	6,87	6,71
Vmbo-theoretisch	6,76	6,51	6,60	6,86	7,08	6,96
Havo	6,85	6,69	6,72	6,98	7,08	7,01
Vwo	7,10	6,86	6,87	7,13	7,15	7,18

Percentage mbo-4‑studenten stijgt

Het aandeel studenten aan mbo-4 is de afgelopen tien jaar gestegen, ongeacht de (migratie)achtergrond van de studenten. Hier tegenover staat een daling van het aandeel studenten op mbo-2‑niveau. In het studiejaar 2019/’20 deed iets meer dan de helft van de mbo-studenten met een Turkse, Marokkaans of Surinaamse achtergrond een studie op mbo-4‑niveau; voor studenten met een Nederlandse achtergrond was dit 59 procent. Ook het aandeel mbo-3‑studenten is in tien jaar tijd gedaald, maar minder sterk dan het aandeel mbo-2‑studenten. Voor alle groepen ligt het aandeel studenten op mbo-3‑niveau tussen de 17 en 26 procent. Relatief weinig studenten doen de entree-opleiding (mbo-1‑niveau); voor de meeste groepen ligt dit lager dan 5 procent. Mbo-studenten met een Antilliaanse of overig niet-westerse achtergrond deden relatief vaker een entree-opleiding: respectievelijk 8 procent en 16 procent. De groep overig niet-westers bestaat hoofdzakelijk uit eerste generatie Syriërs, Eritreeërs en Somaliërs. Van deze groep zullen veel personen een schakelklas hebben gedaan, met extra taallessen, om vervolgens drempelloos de entree-opleiding in te stromen.

Toon tabel2.9 Mbo-studenten¹⁾, naar achtergrond en niveau (%)Verberg tabel2.9 Mbo-studenten¹⁾, naar achtergrond en niveau (%)

2.9 Mbo-studenten¹⁾, naar achtergrond en niveau (%)

Achtergrond	Niveau 1	Niveau 2	Niveau 3	Niveau 4
Nederlands	.	.	.	.
2009/'10	3	24	28	45
2019/'20*	1	14	25	59
Turks	.	.	.	.
2009/'10	7	33	24	36
2019/'20*	4	22	20	54
Marokkaans	.	.	.	.
2009/'10	7	31	23	39
2019/'20*	4	22	17	57
Surinaams	.	.	.	.
2009/'10	6	27	28	40
2019/'20*	4	20	23	53
Antilliaans	.	.	.	.
2009/'10	10	32	26	33
2019/'20*	8	25	26	42
Overig niet-westers	.	.	.	.
2009/'10	11	30	24	35
2019/'20*	16	26	17	41
1) Inclusief extranei.

Economische studie populair bij niet-westerse mbo’ers

Mbo’ers (zowel mannen als vrouwen) met een niet-westerse achtergrond kiezen vaker voor een studie in een economische richting dan mbo’ers met een Nederlandse achtergrond. Ongeveer 4 op de 10 studenten met een Surinaamse, Marokkaanse of Turkse achtergrond kiest voor deze richting. Techniek is bij niet-westerse mbo-studenten juist minder in trek dan bij studenten met een Nederlandse achtergrond.

2.10Mbo-studenten¹⁾, naar studierichting en achtergrond, 2019/'20*

	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
	%
Economie	29	40	41	43	35	35
Techniek	30	20	14	18	19	18
Zorg en Welzijn	34	35	39	34	37	29
Overig	8	5	6	5	9	18

Bron:CBS

¹⁾ Inclusief extraneï.

Ondanks lichte stijging nog altijd minder voortijdig schoolverlaters vanuit mbo

Het merendeel van het voortijdig schoolverlaten gebeurt vanuit een mbo-opleiding. Leerlingen met een niet-westerse achtergrond verlaten vaker voortijdig het onderwijs dan leerlingen met een Nederlandse achtergrond. In 2004/’05 lag dit percentage rond 9 procent voor mbo’ers met een Nederlandse achtergrond en was het 16 procent voor mbo-studenten met een niet-westerse achtergrond. In 2019/’20 is dit gedaald naar 5 procent voor mbo-studenten met een Nederlandse achtergrond en naar gemiddeld 9 procent voor mbo’ers met een niet-westerse achtergrond.

De laatste jaren is het aandeel voortijdig schoolverlaters onder de meeste groepen leerlingen weer wat toegenomen. Alleen onder mbo’ers met een Marokkaanse achtergrond bleef het aandeel nagenoeg gelijk, met 9 procent voortijdig schoolverlaters in 2019/’20. Onder mbo-studenten met een overig niet-westerse achtergrond steeg het aandeel voortijdig schoolverlaters de laatste jaren het sterkst, van 8 procent in 2017/’18 naar 10 procent in 2019/’20.

Toon tabel2.11 Voortijdig schoolverlaters vanuit mbo 22 jaar of jonger, naar migratieachtergrond¹⁾Verberg tabel2.11 Voortijdig schoolverlaters vanuit mbo 22 jaar of jonger, naar migratieachtergrond¹⁾

2.11 Voortijdig schoolverlaters vanuit mbo 22 jaar of jonger, naar migratieachtergrond¹⁾

Schooljaar	Nederlands (oude methode)	Turks (oude methode)	Marokkaans (oude methode)	Surinaams (oude methode)	Antilliaans (oude methode)	Overig niet-westers (oude methode)	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
2004/'05	9,4	15	15,2	16,2	17	17,1	.	.	.	.	.	.
2005/'06	7,9	13,1	13,7	14,2	14,7	14,7	.	.	.	.	.	.
2006/'07	7,7	12,7	14,1	13,3	15,7	13,1	.	.	.	.	.	.
2007/'08	7,2	11,6	13,9	13,4	16,5	12,7	.	.	.	.	.	.
2008/'09	6,7	9,7	12,1	12,3	14,1	10,6	.	.	.	.	.	.
2009/'10	6,4	10,1	12,2	11,7	14,1	11,2	.	.	.	.	.	.
2010/'11	6,2	10,3	12,6	11,7	14,7	11,1	.	.	.	.	.	.
2011/'12	5,9	9,9	11,4	10,4	12,9	10,6	.	.	.	.	.	.
2012/'13	5,3	9,1	10,8	9,5	11,8	9,7	5,2	9,1	10,6	9,4	11,6	9,6
2013/'14	.	.	.	.	.	.	4,7	8,9	10,5	8,8	10,7	9,4
2014/'15	.	.	.	.	.	.	4,4	8,4	9,9	8,5	9,9	9,1
2015/'16	.	.	.	.	.	.	4,2	7,6	9,4	7,9	9,7	8,4
2016/'17	.	.	.	.	.	.	4,0	7,0	9,0	8,0	10,0	8,0
2017/'18	.	.	.	.	.	.	5,0	7,0	9,0	9,0	10,0	9,0
2018/'19	.	.	.	.	.	.	5,0	8,0	9,0	9,0	11,0	10,0
Stippellijn: oude methode. Doorgetrokken lijn: nieuwe methode.1) Inclusief extraneï

Afname voortijdig schoolverlaters grootst onder Turkse en Marokkaanse mannen

Behalve de voortijdige uitval per schooljaar is ook bekend hoe groot de totale groep jongeren van 18 tot 25 jaar zonder startkwalificatie is. Ook deze groep is kleiner geworden ten opzichte van tien jaar geleden, waarbij de krimp het grootst is bij mannen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond. Bij deze groep nam het aandeel zonder startkwalificatie af van 23,6 procent in 2009 naar 16,1 procent in 2019. Bij de mannen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond betrof het een afname van 18,9 procent naar 11,7 procent. Bij de vrouwen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond was de daling van vergelijkbaar niveau (van 12,1 procent naar 5,2 procent). Bij de vrouwen met een Turkse of Marokkaanse migratieachtergrond was de afname het kleinst (van 10,9 procent naar 7,7 procent). Vrouwen met een Nederlandse achtergrond en vrouwen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond hebben het vaakst een startkwalificatie: respectievelijk 5,0 procent en 5,2 procent heeft geen startkwalificatie. Dit is 2,7 procentpunt lager dan vrouwen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond.

Mannen hebben vaker geen startkwalificatie dan vrouwen, ongeacht hun migratie­achtergrond. Net als in 2009, is in 2019 het aandeel mannen met een Nederlandse achtergrond zonder startkwalificatie (8,4 procent) aanzienlijk lager dan dat van mannen met Turks/Marokkaanse (16,1 procent) of Surinaams/Antilliaanse achtergrond (11,7 procent).

Toon tabel2.12 Voortijdig schoolverlaters, 18 tot 25 jaar, naar achtergrond (%)Verberg tabel2.12 Voortijdig schoolverlaters, 18 tot 25 jaar, naar achtergrond (%)

2.12 Voortijdig schoolverlaters, 18 tot 25 jaar, naar achtergrond (%)

Achtergrond	2019	2009
Nederlands	.	.
Mannen	8,4	12,5
Vrouwen	5,0	8,6
Turks/Marokkaans	.	.
Mannen	16,1	23,6
Vrouwen	7,7	10,9
Surinaams/Antilliaans	.	.
Mannen	11,7	18,9
Vrouwen	5,2	12,1

Studenten met niet-westerse achtergrond iets ouder bij afstuderen

Studenten met een niet-westerse migratieachtergrond waren gemiddeld ruim een jaar ouder dan studenten met een Nederlandse achtergrond wanneer zij in 2018/’19 afstudeerden voor een voltijdstudie in het hoger onderwijs. Hbo’ers met een Antilliaanse achtergrond die een hbo-bachelor halen zijn ruim 25 jaar oud, bij de andere groepen lag de gemiddelde leeftijd tussen de 24,3 en 24,8 jaar. Gediplomeerden met een Nederlandse achtergrond zijn gemiddeld ruim 23 jaar als zij een hbo-bachelor diploma halen.

Bij wo-bachelors zijn de verschillen in leeftijd iets kleiner. Studenten met een Nederlandse achtergrond halen gemiddeld net voor hun 22^e een wo-bachelor diploma, voor studenten met een niet-westerse achtergrond ligt de leeftijd tussen 22,6 en 22,9 jaar. Bij wo-masters zijn de verschillen tussen de groepen iets groter dan bij wo-bachelors. Jongeren met een Nederlandse achtergrond zijn gemiddeld 24,6 jaar oud als ze hun wo-master afronden, terwijl jongeren met een Marokkaanse achtergrond iets ouder zijn: gemiddeld 25,2 jaar. Bij jongeren met een andere niet-westerse migratieachtergrond ligt de leeftijd bij afstuderen iets hoger dan onder jongeren met een Marokkaanse migratieachtergrond. Leerlingen met een Turkse achtergrond zijn met gemiddeld 25,9 jaar het oudst wanneer zij afstuderen voor een wo-master.

Dit leeftijdsverschil bij afstuderen komt enerzijds doordat studenten met een niet-westerse achtergrond langer over een zelfde studietraject doen dan studenten met een Nederlandse achtergrond en anderzijds doordat personen met een niet-westerse achtergrond meer ‘stapelen’.noot1 Zoals blijkt uit de cijfers over schooladviezen aan het einde van het basisonderwijs, krijgen leerlingen met een migratieachtergrond minder vaak een havo- of vwo-advies. Mede hierdoor komen zij vaker dan leerlingen met een Nederlandse achtergrond op het vmbo en mbo terecht en hebben relatief vaak later toegang tot het hoger onderwijs. Zij komen bijvoorbeeld in het hbo via de route vmbo-mbo-4 of vmbo-havo in plaats van rechtstreeks vanuit de havo. Van de studenten die in 2018/’19 hun hbo-bachelor haalden, had van de gediplomeerden met een Nederlandse achtergrond ruim 70 procent havo of vwo als vooropleiding en 27 procent mbo-4; bij gediplomeerden met een Turkse, Marokkaanse of Surinaamse achtergrond had ongeveer 50 procent havo of vwo als vooropleiding en 40 tot bijna 50 procent mbo. Van de wo-studenten met een Nederlandse achtergrond die in 2018/’19 hun master haalden had ruim driekwart vwo als vooropleiding, terwijl dit bij afgestudeerden met een Turkse of Marokkaanse achtergrond iets meer dan de helft was.

Toon tabel2.13 Gemiddelde leeftijd bij behalen diploma hoger onderwijs naar soort diploma en achtergrond, 2018/'19¹⁾Verberg tabel2.13 Gemiddelde leeftijd bij behalen diploma hoger onderwijs naar soort diploma en achtergrond, 2018/'19¹⁾

2.13 Gemiddelde leeftijd bij behalen diploma hoger onderwijs naar soort diploma en achtergrond, 2018/'19¹⁾

Diploma	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
Hbo-bachelor	23,22	24,60	24,25	24,80	25,14	24,66
Wo-bachelor	21,93	22,87	22,72	22,78	22,55	22,62
Wo-master	24,56	25,90	25,17	25,76	25,50	25,74
1) Exclusief internationale studenten

Recht, administratie, handel en zakelijke dienstverlening populair bij niet-westerse studenten

Niet-westerse studenten met een Turkse, Marokkaanse of Surinaamse achtergrond kiezen in het hoger onderwijs vooral voor de richting ‘recht, administratie, handel en zakelijke dienstverlening’. Ook studenten met een Antilliaanse achtergrond en studenten met een overige niet-westerse achtergrond kiezen vaker voor deze richting dan studenten met een Nederlandse achtergrond. Van de studenten met een Marokkaanse achtergrond kiest bijna een kwart voor de gezondheidszorg; voor studenten met Turkse, Surinaamse of Antilliaanse achtergrond is dit ongeveer een vijfde.

De keuze in studierichting verschilt tussen mannen en vrouwen, ongeacht hun (migratie)achtergrond. Bij alle groepen kiest ongeveer 10 procent van de mannen voor ‘gezondheidszorg en welzijn’, terwijl dit bij vrouwen een stuk hoger ligt. Van de studentes met een Marokkaanse achtergrond kiest een derde deze richting, bij overig niet-westerse studentes is dit bijna een vijfde. Bij andere groepen is het aandeel vrouwen met een studierichting ‘gezondheidszorg en welzijn’ ongeveer een kwart. Weinig mannen kiezen de studierichting ‘onderwijs’, variërend van 2 procent bij overig niet-westerse mannelijke studenten tot 7 procent bij studenten met een Nederlandse achtergrond. Voor vrouwen ligt het aandeel dat onderwijs als studierichting kiest tussen 6 procent voor overig niet-westerse studentes en 17 procent voor Marokkaanse studentes. Mannen kiezen relatief wat vaker voor de richting ‘recht, administratie en zakelijke dienstverlening’. Bij mannelijke studenten met een Marokkaanse achtergrond is dit bijna de helft, bij Nederlandse studenten bijna een derde. Ongeveer een derde van alle vrouwelijke studenten kiest voor ‘recht, administratie en zakelijke dienstverlening’, met uitzondering van de studenten met een Nederlandse achtergrond van wie een vijfde van de vrouwen voor deze richting kiest.

2.14Ingeschrevenen in het hoger onderwijs¹⁾ naar studierichting en achtergrond, 2019/'20*

	Nederlands	Turks	Marokkaans	Surinaams	Antilliaans	Overig niet-westers
	%
Onderwijs	11	11	12	7	9	4
Journalistiek, gedrag en maatschappij	11	9	6	10	10	13
Recht, administratie, handel en zakelijke dienstverlening	26	37	39	37	32	31
Gezondheidszorg en welzijn	17	19	24	20	18	14
Overige richtingen	35	24	19	26	31	39

Bron:CBS

¹⁾Exclusief internationale studenten.

Relatief veel hoogopgeleiden onder personen met overig niet-westerse achtergrond

Bij het vaststellen van het opleidingsniveau is een indeling in drie categorieën gehanteerd: laag, middelbaar en hoog opgeleid. Voor de meeste herkomstgroepen geldt dat het grootste deel middelbaar is opgeleid. Mensen met een overig niet-westerse achtergrond vormen een uitzondering, van hen is bijna de helft hoogopgeleid. Daarmee is deze groep gemiddeld iets vaker hoogopgeleid dan personen met een Nederlandse achtergrond (44 procent hoogopgeleiden). Binnen de tweede generatie van de vier grootste niet-westerse groepen in Nederland zijn mensen met een Antilliaanse achtergrond het vaakst hoogopgeleid: 40 procent. Van de tweede generatie Marokkanen en Turken is ongeveer een kwart hoogopgeleid.

Toon tabel2.15 Onderwijsniveau van 25- tot 45-jarigen¹⁾ naar achtergrond (tweede generatie), 2018  (%)Verberg tabel2.15 Onderwijsniveau van 25- tot 45-jarigen¹⁾ naar achtergrond (tweede generatie), 2018  (%)

2.15 Onderwijsniveau van 25- tot 45-jarigen¹⁾ naar achtergrond (tweede generatie), 2018  (%)

Achtergrond	Laag	Middelbaar	Hoog
Nederlands	13,3	43,2	43,6
Turks	23,4	51,4	25,2
Marokkaans	24,0	48,6	27,4
Surinaams	18,7	48,2	33,1
Antilliaans	16,8	43,4	39,7
Overig niet-westers	13,4	38,5	48,0
1) Exclusief onderwijsvolgenden.

Vrouwen hebben relatief vaker een hoge opleiding afgerond dan mannen. Vooral bij de groep met een Marokkaanse, Antilliaanse, Surinaamse, of overig niet-westerse achtergrond zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen groot: gemiddeld 10 à 11 procentpunt. Bij vrouwen en mannen met een Nederlandse of Turkse achtergrond is dit verschil 7 à 8 procentpunt.

Tweede generatie Iraniërs van 25 tot 35 jaar is hoogopgeleid

In de jaren tachtig kwamen veel asielmigranten uit Iran, Irak en Afghanistan naar Nederland. Vanuit Iran kwamen vooral hoogopgeleide mensen die het zich konden veroorloven om naar het Westen te vluchten (Dourleijn en Dagevos, 2011). De kinderen die zij kregen behoren tot de tweede generatie. Ook deze tweede generatie Iraniërs (geboren in de periode 1983–1993) is relatief hoogopgeleid: 56 procent heeft een hoog opleidingsniveau. De tweede generatie Afghanen en Irakezen hebben met 48 procent hoogopgeleiden eveneens een relatief hoog opleidingsniveau. Onder personen van 25 tot 35 jaar (ook geboren in de periode 1983–1993) met een Nederlandse achtergrond is 45 procent hoogopgeleid. Opvallend is het grote verschil in opleidingsniveau tussen mannen en vrouwen. Bij de tweede generatie Iraniërs ligt het aandeel hoogopgeleide vrouwen 19 procentpunt hoger dan het aandeel hoogopgeleide mannen. Onder tweede generatie Irakezen en Afghanen bedraagt dit verschil 15 procentpunt. Bij de hoogopgeleiden met een Nederlandse achtergrond is het verschil tussen vrouwen en mannen met bijna 10 procentpunt het kleinst.

Toon tabel2.16 Onderwijsniveau van 25- tot 35-jarigen¹⁾ naar geslacht en achtergrond (tweede generatie), 2018  (%)Verberg tabel2.16 Onderwijsniveau van 25- tot 35-jarigen¹⁾ naar geslacht en achtergrond (tweede generatie), 2018  (%)

2.16 Onderwijsniveau van 25- tot 35-jarigen¹⁾ naar geslacht en achtergrond (tweede generatie), 2018  (%)

Achtergrond	Geslacht	Laag	Middelbaar	Hoog
Nederlands	Totaal, Nederlands	11,3	44,0	44,7
Nederlands	Mannen, Nederlands	12,9	47,3	39,8
Nederlands	Vrouwen, Nederlands	9,7	40,6	49,7
Afghaans en Irakees	Totaal, Afghaans en Irakees	10,7	41,4	47,9
Afghaans en Irakees	Mannen, Afghaans en Irakees	15,5	43,8	40,7
Afghaans en Irakees	Vrouwen, Afghaans en Irakees	5,3	38,6	56,1
Iraans	Totaal, Iraans	11,7	29,4	58,9
Iraans	Mannen, Iraans	15,1	35,2	49,7
Iraans	Vrouwen, Iraans	8,0	22,9	69,1
1) Exclusief onderwijsvolgenden.

Literatuur

Open literatuurlijst