Internationale handel in diensten
België en Nederland zijn als buurlanden altijd sterk verbonden geweest, onder andere door de handel. Met de mondiale groei van de dienstensector groeide ook de handel in diensten tussen beide landen. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de handelsrelatie tussen Nederland en België voor wat betreft de diensten. Hoe heeft de bilaterale dienstenhandel tussen de buurlanden zich ontwikkeld? Welke dienstensoorten spelen een belangrijke rol in de Nederlandse dienstenhandel met België? Zien we regionale verschillen voor de dienstenhandelaren gevestigd in Nederland met België? Dit hoofdstuk geeft antwoorden op deze en andere vragen door de dienstenhandel tussen Nederland en België, en de kenmerken van bedrijven achter die handel onder de loep te nemen.
3.1Inleiding
Zowel België als Nederland zijn open economieën, waarvoor de internationale handel een belangrijke bron van welvaart is. Het is daarom ook niet gek dat beide landen aanzienlijke spelers zijn in de mondiale dienstenhandel. Nederland was zowel de 7e exporteur als importeur in de wereldwijde dienstenhandel in 2021 (Herbers et al., 2023). In datzelfde jaar is België terug te vinden op de 15e plaats voor zowel import als export van diensten. Het Nederlandse aandeel in de wereldwijde dienstenexport was in 2021 bijna twee keer groter dan dat van België: 3,7 procent tegen 1,9 procent. Ondanks dat zowel hun absolute import- als exportwaarde in recente jaren toeneemt, blijft hun aandeel in de wereldwijde dienstenhandel stabiel (Herbers et. al., 2023).
Mede door hun nabije geografische ligging zijn Nederland en België nauw met elkaar verweven voor wat betreft de handel. Dit is ook voor de goederenhandel het geval, zoals beschreven in hoofdstuk 2 van deze Internationaliseringsmonitor. België heeft, net als Nederland, een hoogopgeleide beroepsbevolking en beschikt over een goede communicatie-infrastructuur (FOD Economie, 2023a). Het Nederlandse bbp is 1,7 keer zo groot als dat van België (Wereldbank, 2024). Deze verhouding is ook terug te zien in het aandeel van beide landen in de wereldwijde dienstenhandel. Met de de-industrialisatie groeide het aantal banen in de dienstensectoren. Inmiddels werkt in Nederland 83 procent in de dienstensector, met het merendeel actief in de zakelijke dienstverlening (Sleuwaegen, 2022). In België was 79 procent van de werknemers in 2018 actief in de dienstensectoren.
Leeswijzer
Dit hoofdstuk behandelt verschillende facetten van de Nederlands-Belgische dienstenhandel. Allereerst beschrijven we in paragraaf 3.2 het algemene beeld van de dienstenhandel tussen beide landen alsmede de ontwikkelingen hierin. De Nederlandse dienstenexport naar België wordt in paragraaf 3.3 toegelicht, waarin we ook kijken naar de belangrijkste dienstensoorten. Details over de Nederlandse dienstenimport uit België staan in paragraaf 3.4. De kenmerken van de bedrijven in Nederland die diensten verhandelen met België worden uitgelicht in paragraaf 3.5. Vervolgens draaien we in paragraaf 3.6 de rollen om en kijken we vanuit Belgisch perspectief naar de dienstenhandel. Hiervoor gebruiken we handelscijfers van de Nationale Bank van België. Ten slotte zal in paragraaf 3.7 het hoofdstuk worden samengevat en geconcludeerd.
3.2Algemene trends in de dienstenhandel tussen Nederland en België
In de periode 2014–2021 groeide zowel de Nederlandse importwaarde als de exportwaarde van diensten uit en naar België lichtjes, zie figuur 3.2.1. De groei van de exportwaarde sinds 2014 kan grotendeels op conto geschreven worden van de toegenomen export van financiële diensten, vergoedingen voor intellectueel eigendom, telecommunicatie-, computer- en informatiediensten, en zakelijke diensten. De import uit België nam voornamelijk toe doordat Nederland meer vergoedingen voor intellectueel eigendom afdroeg aan België en door een toegenomen import van met name financiële diensten, telecommunicatie-, computer- en informatiediensten, en verzekeringsdiensten.
Herontwerp statistiek Internationale Handel in Diensten
Vanwege een herontwerp van de statistiek Internationale Handel in Diensten in 2020 is er sprake van een breuk in de bestaande tijdreeksen voor de internationale dienstenhandel. Hierdoor zijn er twee afzonderlijke verzamelingen tijdreeksen ontstaan: één oorspronkelijke verzameling reeksen voor de periode 2014–2020 (CBS, 2022), en één nieuwe verzameling reeksen die starten in 2020 (CBS, 2023), het jaar waarin het herontwerp plaatsvond. Om toch ontwikkelingen over een langere tijdsperiode in kaart te kunnen brengen zijn er voor deze editie van de Internationaliseringsmonitor nieuwe, lange tijdreeksen ontwikkeld waarin trendmatige ontwikkelingen uit de oorspronkelijke reeksen worden gekoppeld aan de waarden en ontwikkelingen uit de ‘nieuwe’ reeksen. Hierdoor is het mogelijk om ontwikkelingen vanaf 2014 in plaats van vanaf 2020 in kaart te brengen. Vooruitlopend op een toekomstige revisie van de tijdreeksen voor de internationale dienstenhandel zijn er daarnaast enkele specifieke en qua omvang beperkte wijzigingen in sommige tijdreeksen doorgevoerd op basis van nieuwe informatie over de Nederlandse dienstenhandel.
Vanaf 2021 zit de waarde van zowel de import uit als de export van diensten naar België in de lift: in 2022 nam de export met 4,4 miljard euro toe en de importwaarde steeg met 5,4 miljard zelfs meer. Deze toename is overwegend terug te zien in de zakelijke diensten, vervoersdiensten, en financiële dienstenstromen voor de import. Bij de export is de toename voor het grootste deel terug te zien bij de zakelijke diensten. De toename van de handelswaarde sinds 2021 kan mogelijk een effect zijn van de inflatie en/of voortvloeien uit de gestegen energiekosten of de globale verstoringen in de productieketens (Poulissen et al., 2022).
| jaar | Import | Export |
|---|---|---|
| 2014 | 7,4 | 8,8 |
| 2015 | 8,3 | 9,2 |
| 2016 | 8,4 | 9,8 |
| 2017 | 9,9 | 10,4 |
| 2018 | 11,1 | 10,8 |
| 2019 | 12,0 | 12,3 |
| 2020 | 12,0 | 11,0 |
| 2021 | 13,2 | 13,0 |
| 2022 | 18,7 | 17,4 |
3.3Nederlandse dienstenexport naar België
Om iets te kunnen vertellen over de recentste ontwikkelingen van de Nederlandse dienstenhandel met België gebruiken we in deze paragraaf CBS-kwartaalcijfers vanaf 2022. Op het moment van schrijven zijn deze beschikbaar tot en met het derde kwartaal van 2023.
De Nederlandse export naar België vertoont in figuur 3.3.1 tussen het eerste kwartaal van 2022 en het derde kwartaal van 2023 een lichte groei. De krimp in het eerste kwartaal van 2023 ten opzichte van het kwartaal ervoor komt deels op conto van een seizoenseffect, en is met name zichtbaar in een verminderde uitvoer van zakelijke diensten. De eerste drie kwartalen van 2022 laten een soortgelijk patroon zien als de eerste drie kwartalen van 2023: in het eerste kwartaal is de export het laagst en neemt deze toe naarmate het jaar vordert. Echter, de exportwaarde valt in deze kwartalen voor het jaar 2023 hoger uit: waar in de eerste drie kwartalen van 2022 opgeteld 12,4 miljard euro aan diensten van Nederland naar België ging, was dat in de eerste drie kwartalen van 2023 13,0 miljard euro.
| jaar | kwartaal | Export |
|---|---|---|
| 2022 | 1e kwartaal | 3,8 |
| 2022 | 2e kwartaal | 4,2 |
| 2022 | 3e kwartaal | 4,4 |
| 2022 | 4e kwartaal | 5 |
| 2023* | 1e kwartaal | 4 |
| 2023* | 2e kwartaal | 4,4 |
| 2023* | 3e kwartaal | 4,6 |
België op 6e plaats van belangrijkste partners voor dienstenexport
We vinden onze zuiderburen op de 6e plaats terug als bestemming voor onze diensten in de eerste negen maanden van 2023, zie figuur 3.3.2. Deze plaats werd in dezelfde periode een jaar eerder ook door België bezet. In de eerste drie kwartalen van 2023 hadden de Nederlandse diensten het vaakst Duitsland als bestemming, goed voor 14,0 procent van onze dienstenexport. Verder wist Nederland veelvuldig de VS, het VK, Frankrijk en Zwitserland te vinden als afnemers voor haar diensten. België zag in de eerste drie kwartalen van 2023 6,1 procent van alle Nederlandse dienstenexport haar kant op komen. Daarmee was het aandeel van België iets kleiner, 0,3 procentpunt, dan in dezelfde periode van 2022. Het enige land in de top 6 met een grotere daling van het exportaandeel is Zwitserland. Deze exportpartner verloor 1 procentpunt aan aandeel ten opzichte van de eerste drie kwartalen van 2022. Met exportbestemmingen Duitsland, de VS en Frankrijk is de handelsrelatie geïntensiveerd: hun exportaandeel nam toe.
| land | Q1 t/m Q3 2022 | Q1 t/m Q3 2023* |
|---|---|---|
| Duitsland | 13,4 | 14 |
| VS | 10,7 | 10,9 |
| VK | 10,5 | 10,3 |
| Frankrijk | 6,1 | 6,6 |
| Zwitserland | 7,2 | 6,2 |
| België | 6,4 | 6,1 |
| 1)Bepaling top 6 op basis van cijfers in Q1 t/m Q3 2023. | ||
Zakelijke diensten het grootst in dienstenexport naar België
Van de 13,0 miljard euro aan dienstenexport naar België in de eerste negen maanden van 2023, bestond 33,8 procent uit zakelijke diensten. Dat komt in figuur 3.3.3 overeen met 4,4 miljard euro. In de eerste negen maanden van 2022 was de exportwaarde van deze dienstensoort lager, maar dat gold ook voor de totale exportwaarde. In de eerste drie kwartalen van 2022 bestond de totale dienstenexport voor 32,3 procent uit zakelijke diensten.
Vervoersdiensten zijn qua exportwaarde de tweede grootste dienstensoort in de export naar België. Met een waarde van 3,0 miljard euro in de eerste drie kwartalen van 2023 had deze dienstensoort een aandeel van 23,0 procent in de totale dienstenexport naar België. De twee grootste dienstensoorten, zakelijke diensten en vervoersdiensten, zijn samen goed voor meer dan de helft van de Nederlandse exportwaarde naar België.
De top 5 wordt aangevuld met telecommunicatie-, computer- en informatiediensten, reisverkeersdiensten, en vergoedingen voor intellectueel eigendom. Deze vertegenwoordigden in de eerste drie kwartalen van 2023 samen een exportwaarde van 4,0 miljard euro. Dit maakt dat deze drie dienstensoorten een gezamenlijk aandeel van 30,4 procent hadden in de totale Nederlandse dienstenexport naar België. Met de groei van de totale export naar België groeide ook de absolute exportwaarde van alle dienstensoorten, met uitzondering van vervoersdiensten, de vergoedingen van intellectueel eigendom, verzekeringsdiensten en overheidsdiensten.
| Dienstensoort | Q1 t/m Q3 2023* | Q1 t/m Q3 2022 |
|---|---|---|
| Zakelijke diensten | 4,4 | 4 |
| Vervoersdiensten | 3 | 3,3 |
| Telecommunicatie-, computer- en informatiediensten | 1,7 | 1,6 |
| Reisverkeer | 1,6 | 1,4 |
| Vergoedingen voor intellectueel eigendom | 0,7 | 0,7 |
| 1)Bepaling top 5 op basis van cijfers in Q1 t/m Q3 2023. | ||
België relatief grote afnemer van verzekerings- en reisverkeersdiensten
België was in de eerste drie kwartalen van 2023 de vijfde belangrijkste afnemer van zakelijke diensten. Een groter deel van de Nederlandse zakelijke diensten had als bestemming de VS, Duitsland, het VK of Frankrijk. Als afnemer van vervoersdiensten stonden onze zuiderburen op de 4e plek. Voor vervoersdiensten waren Duitsland, het VK en de VS de belangrijkste bestemmingen.
Qua verzekeringsdiensten en qua reisverkeersdiensten mag onze zuiderbuur zich de 2e bestemming noemen. 19,3 procent van de exportwaarde aan verzekeringsdiensten ging in de eerste drie kwartalen van 2023 naar België, zie figuur 3.3.4. Voor de export van reisverkeer was dat 10,4 procent. Duitsland was met een aandeel van 44,2 procent de belangrijkste partner van Nederland voor het inkomend reisverkeer. De uitgaven door Belgische reizigers tijdens hun verblijf in Nederland, oftewel inkomend reisverkeer, worden gezien als Nederlandse export van diensten. De verzekeringsdienstenstroom was met een exportwaarde van 0,2 miljard euro naar België in de eerste drie kwartalen van 2023 erg beperkt. Het inkomend reisverkeer was met 1,6 miljard euro in de eerste drie kwartalen van 2023 wel een noemenswaardige stroom. Reisverkeer kwam ook al terug in figuur 3.3.3 als 4e belangrijkste dienstensoort in de totale Nederlandse export naar België.
| dienst | Q1 t/m Q3 2023* | Q1 t/m Q3 2022 |
|---|---|---|
| Verzekeringsdiensten | 19,3 | 23,5 |
| Reisverkeer | 10,4 | 11,4 |
| Persoonlijke, culturele en recreatieve diensten |
8,3 | 6,4 |
| Industriële diensten | 7,5 | 5,7 |
| Vervoersdiensten | 7,0 | 7,3 |
| 1)Bepaling top 5 op basis van cijfers in Q1 t/m Q3 2023. | ||
3.4Nederlandse dienstenimport uit België
De kwartaalcijfers van de dienstenimport uit België laten in figuur 3.4.1 een ander patroon zien dan bij de export. De import van diensten is sinds het begin van 2022 toegenomen tot en met het eerste kwartaal van 2023, waarna er door bedrijven in Nederland in de volgende kwartalen steeds minder geïmporteerd werd uit België. Voornamelijk de toename in importwaarde in het vierde kwartaal van 2022 ten opzichte van een kwartaal eerder is noemenswaardig. In het derde kwartaal van 2022 heeft Nederland meer financiële diensten en zakelijke diensten geïmporteerd uit België dan in het laatste kwartaal van 2022. Tevens heeft Nederland in de eerste drie kwartalen van 2023 voor een hogere waarde aan diensten geïmporteerd uit België dan in dezelfde periode van 2022. In de eerste drie kwartalen van 2022 werd voor 13,6 miljard euro aan diensten uit België ingevoerd. De eerste drie kwartalen van 2023 werd voor 14,6 miljard euro aan diensten geïmporteerd uit België. Dit betekent dat Nederland voor 1 miljard euro meer aan diensten uit België heeft gehaald.
| jaar | kwartaal | Import |
|---|---|---|
| 2022 | 1e kwartaal | 4,4 |
| 2022 | 2e kwartaal | 4,6 |
| 2022 | 3e kwartaal | 4,6 |
| 2022 | 4e kwartaal | 5,0 |
| 2023* | 1e kwartaal | 5,1 |
| 2023* | 2e kwartaal | 4,8 |
| 2023* | 3e kwartaal | 4,7 |
België 6e leverancier van diensten aan Nederland
In de eerste drie kwartalen van 2023 stond België op de 6e plaats als dienstenleverancier van Nederland. Het belang van onze zuiderburen in onze dienstenimport is in de eerste drie kwartalen van 2023 nagenoeg gelijk aan het belang in de eerste drie kwartalen van 2022, zie figuur 3.4.2. De Nederlandse dienstenimport uit België heeft een kleinere groei doorgemaakt dan de totale Nederlandse dienstenimport uit alle landen van de wereld. Frankrijk, Ierland en Duitsland zagen hun aandeel in de Nederlandse dienstenimport wel toenemen. Het Verenigd Koninkrijk, de 3e voornaamste partner in de eerste negen maanden van 2023, behield haar aandeel van 11,7 procent. De belangrijkste leverancier van diensten aan Nederland was in de eerste drie kwartalen van 2023 de Verenigde Staten: 17,9 procent van de Nederlandse import van diensten kwam uit de VS. Desondanks daalde het aandeel van deze importpartner met 1 procentpunt in vergelijking met dezelfde periode in 2022. Hiermee kromp het aandeel het sterkst van alle top 6 importpartners van Nederland.
| land | Q1 t/m Q3 2022 | Q1 t/m Q3 2023* |
|---|---|---|
| VS | 18,9 | 17,9 |
| Duitsland | 11,3 | 11,9 |
| VK | 11,7 | 11,7 |
| Ierland | 7,3 | 8,0 |
| Frankrijk | 7,3 | 7,7 |
| België | 7,3 | 7,2 |
| 1)Bepaling top 6 op basis van cijfers in Q1 t/m Q3 2023 | ||
Nederland ontving 8,2 miljard euro aan zakelijke diensten en vervoersdiensten uit België
Van de 14,6 miljard euro aan dienstenimport uit België kwam qua waarde het grootste deel voort uit zakelijke diensten en vervoerdiensten: beide goed voor 4,1 miljard euro in de eerste drie kwartalen van 2023, zie figuur 3.4.3. Hiermee vertegenwoordigden deze twee dienstensoorten gezamenlijk een aandeel van 60,3 procent in de Nederlandse dienstenimport uit België. Tevens importeerde Nederland in de eerste negen maanden van 2023 een hogere waarde voor beide dienstensoorten uit België dan in dezelfde periode een jaar eerder. Met name de importwaarde van zakelijke diensten steeg hard: een toename van 11,2 procent. Het gaat dan met name om een hogere importwaarde aan professionele en managementadviesdiensten.
De importwaarde van financiële diensten uit België groeide met 22 procent ook sterk en was met een waarde van 2,2 miljard euro de 3e grootste dienstenstroom uit België in het derde kwartaal van 2023. Verder maken het uitgaand reisverkeer en telecommunicatie-, computer-, informatiediensten de top 5 compleet. Het aandeel van deze drie dienstensoorten in de totale dienstenimport uit België was 32,9 procent in de eerste drie kwartalen van 2023.
| dienst | Q1 t/m Q3 2023* | Q1 t/m Q3 2022 |
|---|---|---|
| Zakelijke diensten | 4,1 | 3,7 |
| Vervoersdiensten | 4,1 | 3,9 |
| Financiële diensten | 2,2 | 1,8 |
| Reisverkeer | 1,3 | 1,2 |
| Telecommunicatie-, computer- en informatiediensten | 1,3 | 1,3 |
| 1)Bepaling top 5 op basis van cijfers in Q1 t/m Q3 2023. | ||
België 2e leverancier van financiële diensten en vervoersdiensten aan Nederland
In absolute waarde zijn de zakelijke diensten en vervoersdiensten de grootste dienstensoorten die Nederland uit België importeerde. Maar relatief gezien heeft België het grootste belang in het verstrekken van financiële diensten aan Nederland, zie figuur 3.4.4. Nederland haalde in de eerste negen maanden van 2023 namelijk 15,5 procent van deze dienstensoort uit België. Daarmee zijn onze zuiderburen de 2e belangrijkste leverancier van deze dienstensoort. Het moet enkel de Verenigde Staten, met een aandeel van 16,6 procent, voor zich dulden. Ondanks de stijging in absolute invoerwaarde, zie figuur 3.4.3, is het relatieve aandeel in figuur 3.4.4 gedaald. Dit betekent dat Nederland deze dienstensoort wereldwijd meer is gaan importeren uit andere landen dan België.
Met 10,9 procent had België het tweede grootste belang in de Nederlandse import van vervoersdiensten in de eerste drie maanden van 2023. Duitsland was de voornaamste leverancier van deze dienstensoort met een aandeel van 12,9 procent. Bij de andere dienstensoorten in figuur 3.4.4 behoorde België niet tot de drie belangrijkste leveranciers in de eerste drie kwartalen van 2023.
Bij alle dienstensoorten, met uitzondering van de diensten verbonden aan be- en verwerking van goederen, vervoersdiensten, en overheidsdiensten, nam het relatieve aandeel af ten opzichte van de eerste drie kwartalen 2022. In de top 5 relatieve import van dienstensoorten nam naast het aandeel van de financiële diensten ook het aandeel van de verzekeringsdiensten sterk af. De afname van het aandeel valt grotendeels samen met een verminderde import van ondersteunende diensten voor verzekeringen uit België in de eerste drie kwartalen van 2023.
| dienst | Q1 t/m Q3 2023* | Q1 t/m Q3 2022 |
|---|---|---|
| Financiële diensten | 15,5 | 17,9 |
| Vervoersdiensten | 10,9 | 10,6 |
| Verzekeringsdiensten | 9,2 | 12,5 |
| Reisverkeer | 8,1 | 8,4 |
| Onderhoud en reparatie | 7,5 | 8,1 |
| 1)Bepaling top 5 op basis van cijfers in Q1 t/m Q3 2023. | ||
3.5Het bedrijfsleven achter de dienstenhandel met België
In deze paragraaf maken we een analyse van bedrijven in Nederland die dienstenhandel hadden met België in de periode 2015–2021. Hierbij wordt gekeken naar onder andere aantallen handelaren, bedrijfskenmerken en mediane handelswaarden. Ook het aantal vestigingen van de bedrijfseenheden met dienstenimport en/of -export naar regio wordt in kaart gebracht. De kenmerken van bedrijven die dienstenhandel voerden met België worden vergeleken met die van bedrijven met dienstenimport en/of -export naar Duitsland en/of Frankrijk, omdat dit ook twee belangrijke handelspartners zijn voor Nederland, en tevens twee buurlanden van België. We beschouwen in deze paragraaf enkel de totale business economy. Dat betekent dat de landbouw, bosbouw en visserij worden niet meegeteld, evenmin als de financiële instellingen, openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg, cultuur, sport en recreatie, levensbeschouwelijke en politieke organisaties, wellness en uitvaartbranche, huishoudens en extraterritoriale organisaties en lichamen. In deze paragraaf gebruiken we de statistiek Internationale Handel in Diensten in combinatie met het Algemeen Bedrijvenregister (ABR) en regionale kenmerken van vestigingen behorende bij de bedrijfseenheden op NUTS3‑niveau.
Grootste groep dienstenhandelaren met België heeft uitsluitend import
Het aantal dienstenhandelaren met België is in figuur 3.5.1 van 2015 tot en met 2021 met een vijfde toegenomen: van 81 duizend dienstenhandelaren tot 97 duizend. Met uitzondering van coronajaar 2020, waarin het aantal dienstenhandelaren met ongeveer 7 procent terugviel ten aanzien van het jaar ervoor, was er jaarlijks een stijging van het aantal handelaren te zien. Van die groep dienstenhandelaren met België had 63 procent in 2021 uitsluitend import en 24 procent uitsluitend export. De overige 13 procent importeerde én exporteerde diensten uit/naar België (oftewel een two-way trader). Indien we België vergelijken met Duitsland en Frankrijk zien we een zelfde patroon.
| Jaar | Totaal | Two-way trader | Uitsluitend exporteur | Uitsluitend importeur |
|---|---|---|---|---|
| 2015 | 81025 | 9755 | 18945 | 52320 |
| 2016 | 85680 | 10395 | 20170 | 55115 |
| 2017 | 89160 | 10845 | 20950 | 57365 |
| 2018 | 95180 | 11490 | 21780 | 61910 |
| 2019 | 95620 | 11980 | 21980 | 61665 |
| 2020 | 89290 | 11665 | 22450 | 55175 |
| 2021 | 97180 | 12720 | 23270 | 61195 |
Met ruim 118 duizend waren er in 2021 een vijfde meer dienstenhandelaren in Nederland met Duitsland als met België. Het aantal dienstenhandelaren met België is daarentegen 3 maal zo hoog als het aantal dienstenhandelaren met Frankrijk in dat jaar, bijna 33 duizend. Mogelijkerwijs spelen verschillende wet- en regelgevingen binnen België een rol in het relatief lager aantal dienstenhandelaren met België ten aanzien van Duitsland. Doordat het land verschillende regeringen heeft, kunnen er per gebied andere wet- en regelgeving gelden wat de dienstenhandel voor een Nederlands bedrijf kan bemoeilijken (Ad Hoc Data, 2022). Duitsland is daarnaast een groot centraal gelegen land, één van de grootste economieën wereldwijd en één van de grootste landen in Europa.
Mediane export- en importwaarde België boven mediane waarde van totale dienstenhandel
De mediane dienstenexportwaarde van bedrijven in Nederland ligt voor België en haar buurlanden boven de mediane waarde van de totale dienstenexport, zie figuur 3.5.2. Deze landen liggen dan ook relatief dichtbij Nederland wat de dienstenhandel vergemakkelijkt. De mediane exportwaarde naar Frankrijk en Duitsland liggen daarbij wel hoger dan de 12 duizend euro mediane exportwaarde naar België. België en haar buurlanden maken deel uit van de EU, waardoor er minder handelsbarrières zijn in vergelijking met landen buiten de EU (RVO, 2023). Mogelijkerwijs speelt dit een rol bij de relatief hoge mediane waarden ten aanzien van de totale wereldwijde dienstenhandel. Dit neemt niet weg dat er voor de dienstenhandel helemaal geen barrières meer zijn. Waar onder andere douanekosten binnen de EU wegvallen, zijn er namelijk wel mogelijke kosten vanwege andere wet- en regelgeving in een land, of zijn er natuurlijke barrières zoals taal, cultuur of mate van digitalisering van een land (Cremers et al., 2022).
De mediane importwaarde van zowel de Belgische als de Franse dienstenhandel liggen boven de mediane importwaarde van de totale dienstenhandel, maar voor België ligt deze waarde bijna 50 procent hoger dan voor Frankrijk. Voor Duitsland ligt de mediane importwaarde onder de mediane importwaarde van de totale dienstenhandel.
| Land | Waarde |
|---|---|
| Invoer | . |
| Totale dienstenhandel | 775 |
| België | 1305 |
| Duitsland | 590 |
| Frankrijk | 875 |
| Uitvoer | . |
| Totale dienstenhandel | 11020 |
| België | 12040 |
| Duitsland | 16740 |
| Frankrijk | 15335 |
Het flinke verschil tussen de mediane import- en exportwaarden is opvallend. Dit geldt voor zowel de mediane importwaarde van de totale dienstenhandel, als die van België en haar buurlanden. Waar figuur 3.5.1 liet zien dat het grootste deel van de goederenimport bestond uit uitsluitend importeurs, toont figuur 3.5.2 dat een groot deel van deze importeurs wordt gevormd door bedrijven met een relatief gezien lage importwaarde.
Zelfstandig mkb goed voor 90 procent van dienstenhandelaren met België
Het zelfstandig midden- en kleinbedrijf is met 87 duizend bedrijven goed vertegenwoordigd in de dienstenhandel met België. Er handelen 4 procentpunt meer zelfstandig mkb-bedrijven met België dan het gemiddelde aantal in de totale Nederlandse dienstenhandel. 86 procent van de dienstenhandelaren met België is zelfstandig mkb’er zonder buitenlandse dochters en 4 procent betreft het zelfstandig mkb met buitenlandse dochters, oftewel de multinationals onder het zelfstandig mkb. Duitsland toont een vergelijkbaar beeld als België. Frankrijk heeft met haast 20 procent juist relatief veel grootbedrijven in de dienstenhandel. Waar Duitsland en België vlak over de grens liggen en er in Vlaanderen dezelfde taal wordt gesproken, lijken deze landen relatief makkelijk bereikbaar voor het zelfstandig mkb. Cremers et al. (2022) hebben uit onderzoek opgemaakt dat België en Duitsland de onbetwiste nummer één en twee zijn als meest populaire bestemmingen om te beginnen met het exporteren van diensten naar nieuwe bestemmingen binnen de EU. Het direct over de grens exporteren brengt minder transport- en transactiekosten, minder risico en minder onzekerheid met betrekking tot andere regels, cultuur of gebruiken met zich mee. Daardoor is de markt toegankelijker voor kleine of startende bedrijven. Het verder weg exporteren en handelen lijkt derhalve weggelegd voor grotere, productievere bedrijven die het daarmee gepaarde risico kunnen dragen.
België heeft met ruim 95 procent een relatief hoog aandeel zelfstandig mkb-bedrijven die uitsluitend exporteren in vergelijking met haar buurlanden, zie figuur 3.5.3, en het totaal van alle Nederlandse dienstenhandelaren. Frankrijk heeft met 40 procent relatief gezien veel grootbedrijven die zowel diensten importeren als exporteren in vergelijking met de andere landen en de totale Nederlandse dienstenhandel.
| Handelsstatus | Grootbedrijf | Zelfstandig mkb met buitenlandse dochters | Zelfstandig mkb zonder buitenlandse dochters |
|---|---|---|---|
| België | . | . | . |
| Two-way trader | 3740 | 1260 | 7715 |
| Uitsluitend exporteur | 1120 | 510 | 21635 |
| Uitsluitend importeur | 5225 | 2060 | 53910 |
| Duitsland | . | . | . |
| Two-way trader | 3795 | 1375 | 7810 |
| Uitsluitend exporteur | 1105 | 400 | 16930 |
| Uitsluitend importeur | 5675 | 2430 | 78790 |
| Frankrijk | . | . | . |
| Two-way trader | 2045 | 540 | 1640 |
| Uitsluitend exporteur | 1275 | 490 | 7120 |
| Uitsluitend importeur | 2925 | 1145 | 15740 |
Relatief veel ‘oude bekenden’ onder dienstenhandel met België
De verdeling van het aantal dienstenhandelaren naar bedrijfsleeftijd volgt voor België, Duitsland en Frankrijk de verdeling van het totaal aantal dienstenhandelaren in Nederland. 57 procent van de bedrijven in Nederland met dienstenhandel met België bestaan tenminste 10 jaar. Geduld en een (langdurige) vertrouwensband blijken belangrijk bij het zakendoen met België (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, 2021). Ook bij de dimensies van Hofstede blijken macht en onzekerheidsmijding voor België een belangrijke rol te spelen (Hofstede Insights, 2024). Voor Duitsland en Frankrijk valt respectievelijk 54 en 56 procent van de dienstenhandelaren binnen de leeftijdscategorie 10 jaar en ouder.
Groot- en detailhandel dominant in dienstenhandel met België
Het grootste deel dienstenhandelaren met bestemming België was in 2021 actief in de bedrijfstak handel: ruim 29 duizend bedrijven. Dit zijn met name bedrijven in de groothandel en handelsbemiddeling, en bedrijven in de detailhandel (niet zijnde auto’s). Binnen de bedrijfstak handel domineren de bedrijven in Nederland die uitsluitend diensten importeren uit België, zie figuur 3.5.4.
Met net geen 21 duizend bedrijven was de specialistische zakelijke dienstverlening in 2021 de tweede grootste bedrijfstak onder de dienstenhandelaren met België. Deze groep bestaat voornamelijk uit bedrijven actief in de IT-dienstverlening, holdings- en managementadviesbureaus, en design, fotografie en vertaalbureaus. Waar bedrijven actief in de groot- en detailhandel voor het grootste deel bestonden uit uitsluitend importeurs, bestaan de bedrijven actief in de specialistische zakelijke diensten juist hoofdzakelijk uit uitsluitend exporteurs.
| Bedrijfstak | Two-way trader | Uitsluitend exporteur | Uitsluitend importeur |
|---|---|---|---|
| Handel | 3165 | 3465 | 22535 |
| Specialistische zakelijke diensten | 2685 | 9350 | 8765 |
| Industrie | 1570 | 1315 | 8170 |
| Horeca | 70 | 150 | 5055 |
| Bouwnijverheid | 545 | 1230 | 4865 |
| Vervoer en opslag | 1870 | 1455 | 3705 |
| Informatie en communicatie | 1790 | 4495 | 3485 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 810 | 1485 | 2640 |
| Overig | 205 | 320 | 1980 |
Meer dienstenhandelaren uit industrie, bouw en horeca actief in dienstenhandel met België in tegenstelling tot haar buurlanden
Als we in figuur 3.5.5 de bedrijfstakken van bedrijven die diensten verhandelden met België vergelijken met die van bedrijven die diensten verhandelden met Duitsland of Frankrijk, blijkt dat er relatief gezien veel bedrijven actief zijn in de industrie. Deze industriële handelaren met bestemming België zijn voornamelijk geconcentreerd in de metaalproductenindustrie, de reparatie en installatie van machines, de machine-industrie, en de voedingsmiddelenindustrie. Ook zijn er in vergelijking met Duitsland en Frankrijk als bestemming relatief gezien vaker bedrijven in Nederland actief in de bouwnijverheid betrokken bij de dienstenhandel met België. Tot slot is er ook een relatief hoog percentage bedrijven uit de horeca bij dienstenhandel met België betrokken. Het merendeel wordt gevormd door bedrijven actief in de eet- en drinkgelegenheden die uitsluitend importeren.
Bedrijven die diensten verhandelden met Duitsland waren in 2021 juist relatief gezien vaker actief in de bedrijfstak handel. De grootste groep betreft uitsluitend importeurs actief in de groothandel en handelsbemiddeling. Bij de bedrijven die diensten verhandelden met Frankrijk zijn relatief gezien veel bedrijven juist actief in de bedrijfstakken specialistische zakelijke diensten, informate en communicatie, en vervoer en opslag.
| Bedrijfstak | België | Duitsland | Frankrijk |
|---|---|---|---|
| Handel | 30,0 | 31,3 | 29,7 |
| Specialistische zakelijke diensten | 21,4 | 23,3 | 24,4 |
| Industrie | 11,4 | 9,0 | 9,9 |
| Informatie en communicatie | 10,1 | 13,4 | 16,6 |
| Vervoer en opslag | 7,2 | 6,8 | 8,7 |
| Bouwnijverheid | 6,8 | 5,7 | 2,7 |
| Horeca | 5,4 | 3,8 | 1,8 |
| Verhuur en overige zakelijke diensten | 5,1 | 4,6 | 4,6 |
| Overig | 1,3 | 1,1 | 0,9 |
| Verhuur en handel van onroerend goed | 1,3 | 1,0 | 0,7 |
Vestigingen met dienstenimport uit België geconcentreerd aan Belgische grens
Figuur 3.5.6 toont de verdeling van het aantal vestigingen van bedrijven in Nederland met dienstenimport uit België in een bepaalde regio ten aanzien van het totaal aantal vestigingen van alle dienstenimporteurs in diezelfde regio. Vestigingen van bedrijven met dienstenimport uit België zijn sterk geconcentreerd in Zeeuws-Vlaanderen: 71 procent van de vestigingen met dienstenhandel importeert uit België. Naast Zeeuws-Vlaanderen bevinden ook relatief gezien veel vestigingen met dienstenimport uit België zich in Zuid-Limburg, Midden-Limburg en West-Noord-Brabant.
De vestigingen van dienstenimporteurs uit Duitsland zijn ook met name aan de Nederlands-Duitse grens te vinden. In Noord-Limburg importeerde 55 procent van de vestigingen met dienstenhandel uit Duitsland, gevolgd door Oost-Groningen en Zuidoost-Drenthe. De vestigingen met dienstenimport uit Frankrijk zijn sterk verspreid over de Nederlandse regio’s. Gezien het grote aantal kleine importeurs lijkt het daarom gemakkelijker om net over de grens uit België en Duitsland diensten te importeren dan van verder weg, zoals Frankrijk.
| Coropnaam | Diensten |
|---|---|
| Achterhoek | 29,0 |
| Agglomeratie 's-Gravenhage | 24,2 |
| Agglomeratie Haarlem | 21,8 |
| Agglomeratie Leiden en Bollenstreek | 26,8 |
| Alkmaar en omgeving | 27,9 |
| Arnhem/Nijmegen | 27,9 |
| Delft en Westland | 29,3 |
| Delfzijl en omgeving | 32,1 |
| Flevoland | 28,6 |
| Groot-Amsterdam | 26,5 |
| Groot-Rijnmond | 31,2 |
| Het Gooi en Vechtstreek | 24,2 |
| IJmond | 26,7 |
| Kop van Noord-Holland | 27,8 |
| Midden-Limburg | 46,7 |
| Midden-Noord-Brabant | 40,3 |
| Noord-Drenthe | 28,2 |
| Noord-Friesland | 27,4 |
| Noord-Limburg | 38,4 |
| Noord-Overijssel | 31,7 |
| Noordoost-Noord-Brabant | 34,3 |
| Oost-Groningen | 29,0 |
| Oost-Zuid-Holland | 28,6 |
| Overig Groningen | 26,2 |
| Overig Zeeland | 42,9 |
| Twente | 30,4 |
| Utrecht | 27,5 |
| Veluwe | 30,5 |
| West-Noord-Brabant | 43,4 |
| Zaanstreek | 28,1 |
| Zeeuwsch-Vlaanderen | 71,1 |
| Zuid-Limburg | 48,1 |
| Zuidoost-Drenthe | 30,4 |
| Zuidoost-Friesland | 32,4 |
| Zuidoost-Noord-Brabant | 41,2 |
| Zuidoost-Zuid-Holland | 38,1 |
| Zuidwest-Drenthe | 30,7 |
| Zuidwest-Friesland | 28,2 |
| Zuidwest-Gelderland | 34,4 |
| Zuidwest-Overijssel | 28,4 |
Dienstenexport met België meer versnipperd over Nederlandse regio’s
We zien in figuur 3.5.7 dat ook de vestigingen van bedrijven met dienstenexport naar België sterk geconcentreerd zijn aan de Nederlands-Belgische grens. Zeeuws-Vlaanderen voert wederom de lijst aan als grootste regio: 89 procent van de vestigingen met dienstenhandel exporteert naar België. Zeeuws-Vlaanderen wordt gevolgd door Overig Zeeland, West-Noord-Brabant en Midden-Noord-Brabant. Er kan ook gesteld worden dat de vestigingen van bedrijven met dienstenexport naar België meer verdeeld zijn over de grensgebieden dan de dienstenimport uit België.
Wederom is het beeld voor Duitsland vergelijkbaar met België wat betreft de geografische spreiding van het aandeel dienstenexport vestigingen naar het land in vergelijking met het totaal aantal vestigingen met dienstenhandel. Het aantal vestigingen met export naar Duitsland is meer verspreid dan de vestigingen met import vanuit Duitsland. Desalniettemin is er toch sprake van een lichte concentratie aan de oostgrens van Nederland: Delfzijl en omgeving, Zuidoost-Drenthe en Oost-Groningen.
Het aandeel vestigingen met dienstenexport naar Frankrijk wijkt net als de vestigingen met dienstenimport af van België en Duitsland. Het hoogste aandeel vestigingen met dienstenexport naar Frankrijk ligt in Delfzijl en omgeving. Verder zijn de vestigingen met name geconcentreerd in Noord- en Midden-Nederland.
| Coropnaam | Diensten |
|---|---|
| Achterhoek | 49,3 |
| Agglomeratie 's-Gravenhage | 51,8 |
| Agglomeratie Haarlem | 49,0 |
| Agglomeratie Leiden en Bollenstreek | 53,0 |
| Alkmaar en omgeving | 58,1 |
| Arnhem/Nijmegen | 54,9 |
| Delft en Westland | 55,1 |
| Delfzijl en omgeving | 61,7 |
| Flevoland | 59,5 |
| Groot-Amsterdam | 48,5 |
| Groot-Rijnmond | 63,7 |
| Het Gooi en Vechtstreek | 51,9 |
| IJmond | 57,4 |
| Kop van Noord-Holland | 57,0 |
| Midden-Limburg | 67,3 |
| Midden-Noord-Brabant | 70,6 |
| Noord-Drenthe | 58,9 |
| Noord-Friesland | 59,7 |
| Noord-Limburg | 57,2 |
| Noord-Overijssel | 58,5 |
| Noordoost-Noord-Brabant | 65,5 |
| Oost-Groningen | 52,0 |
| Oost-Zuid-Holland | 62,8 |
| Overig Groningen | 54,3 |
| Overig Zeeland | 76,4 |
| Twente | 47,0 |
| Utrecht | 60,2 |
| Veluwe | 62,1 |
| West-Noord-Brabant | 75,5 |
| Zaanstreek | 59,3 |
| Zeeuwsch-Vlaanderen | 89,4 |
| Zuid-Limburg | 69,2 |
| Zuidoost-Drenthe | 46,7 |
| Zuidoost-Friesland | 64,6 |
| Zuidoost-Noord-Brabant | 70,3 |
| Zuidoost-Zuid-Holland | 67,7 |
| Zuidwest-Drenthe | 58,4 |
| Zuidwest-Friesland | 56,3 |
| Zuidwest-Gelderland | 68,7 |
| Zuidwest-Overijssel | 59,4 |
3.6Belgische dienstenhandel met Nederland vanuit Belgisch perspectief
België heeft een relatief grote dienstensector en net als Nederland kan er gesteld worden dat de dienstensector de drijvende kracht is van de Belgische economie (FOD Economie, 2023b). Een select groepje grote dienstverlenende bedrijven zorgt voor een aanzienlijk deel van de werkgelegenheid in België. Hierbij kan er gedacht worden aan onder andere bpost, banken als KBC en ING België, maar ook grote handelsketens zoals bijvoorbeeld Delhaize Groep (EURES, 2024). Doorgaans is de dienstensector in België de belangrijkste motor van de economische groei (FOD economie, 2023a). De economische structuur varieert nogal naar gewest. Zo heeft in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest de diensthandel gedurende de coronajaren een krimp gekend, maar maakte de financiële dienstverlening een grote groei door (NBB, 2023). In het Vlaamse Gewest is gedurende deze periode de dienstenhandel gegroeid, voornamelijk gestuwd door de dienstenhandel van de industriële sector. Ook in het Waalse Gewest is de dienstenhandel tijdens de coronajaren gegroeid, maar deze groei kwam voornamelijk voor bij de uitvoer van vervoersdiensten en financiële diensten.
Uit paragrafen 3.3 en 3.4 weten we hoe belangrijk België is voor de Nederlandse dienstenhandel. België is de 6e belangrijkste bestemming voor de Nederlandse diensten en deze export bestaat met name uit zakelijke diensten en vervoersdiensten. Als herkomst voor de Nederlandse diensteninvoer staat België ook op plaats zes en importeren we voornamelijk vervoersdiensten en zakelijke diensten. Maar hoe ziet de export- en importmarkt van België er uit? Welke dienstensoorten zijn belangrijk voor België? Wat zijn de voornaamste handelspartners van België? En hoe verschilt dit van Nederland? Deze vragen worden in deze paragraaf beantwoord gebruikmakend van de handelscijfers van de Nationale Bank van België. Deze handelscijfers zijn op het moment van schrijven beschikbaar tot en met 2022 (NBB, 2024).
Nederland belangrijkste bestemming voor Belgische diensten
Als we in figuur 3.6.1 dieper inzoomen op de Belgische exportpartners, zien we dat Nederland in 2022 de belangrijkste bestemming was voor Belgische diensten. Van alle door België geëxporteerde diensten ging 14,1 procent naar Nederland. Hiermee laat Nederland grote dienstenlanden als de VS en het VK achter zich. Naar de VS, de 3e partner in 2022, exporteerde België voornamelijk zakelijke diensten. Sinds 2021 is ze dat op grotere schaal gaan doen, waardoor de VS Belgisch voornaamste bestemming voor zakelijke diensten was in 2021 en 2022.
De diensten die België naar buurland Frankrijk, de 2e belangrijkste exportpartner, exporteerde zijn erg divers. Naast zakelijke diensten gingen ook veel telecommunicatie-, computer- en informatiediensten, vervoersdiensten en reisverkeer vanuit België naar Frankrijk. Nederland ontving uit België op haar beurt een groter aandeel aan vervoers- en reisverkeersdiensten dan Frankrijk.
Als we de top 5 exportpartners van België met die van Nederland in 2022 vergelijken, kunnen we stellen dat ze grotendeels hetzelfde zijn. Zo exporteerden beide landen een hoge waarde aan diensten naar de VS, het VK en Duitsland. Tevens zijn de verschillen in de positionering bij de kleinere exportpartners nagenoeg niet verschillend.
| land | 2021 | 2022 |
|---|---|---|
| Nederland | 15,2 | 14,1 |
| Frankrijk | 11,4 | 12,0 |
| VS | 11,1 | 11,1 |
| Duitsland | 8,5 | 8,7 |
| VK | 7,8 | 7,7 |
| Bron: NBB (2024) | ||
| 1)Bepaling top 5 op basis van cijfers van 2022. | ||
Zakelijke en vervoersdiensten belangrijkste exportdiensten voor België
Grotendeels bestond de export van diensten van België in 2022 uit zakelijke diensten en vervoersdiensten. Deze twee dienstensoorten waren goed voor 59,6 procent van de totale Belgische dienstenexport in 2022, zie tabel 3.6.2. De voornaamste bestemmingen van die Belgische zakelijke diensten waren de Verenigde Staten, Nederland en Frankrijk. De belangrijkste bestemmingen van vervoersdiensten liggen dichter bij Brussel: Nederland, Frankrijk en Duitsland. Verder maakten telecommunicatie-, computer- en informatiediensten, financiële diensten, en het inkomend reisverkeer deel uit van de vijf grootste dienstensoorten voor de Belgische dienstenexport in 2022. Deze drie dienstensoorten hadden in 2022 samen een aandeel van 24,3 procent. Bij alle dienstensoorten uit de top 5 behoorde Nederland in 2022 tot de drie belangrijkste exportbestemmingen.
Belgisch exportmandje nagenoeg gelijk aan dat van Nederland
In de top 5 van exportdiensten van België vinden we in tabel 3.6.2 nagenoeg dezelfde dienstensoorten terug als voor Nederland. Het aandeel van deze diensten in de totale dienstenexport verschilt echter enigszins tussen beide landen. De zakelijke diensten maakten in 2022 een groter deel uit van de Belgische dienstenexport dan bij de Nederlandse. Daarnaast hebben de vergoedingen voor intellectueel eigendom een lager aandeel in de Belgische dienstenexport dan in de Nederlandse dienstenexport: 3,0 procent ten opzichte van 14,4 procent in 2022. Qua partners voor de top 5 dienstensoorten komen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland bij zowel België als Nederland terug. Echter waar België bij alle dienstensoorten Nederland als een van de top 3 bestemmingen heeft, is België enkel bij reisverkeer terug te vinden in de top 3 bestemmingen voor de Nederlandse dienstenexport.
| België1) | Dienstensoort | Aandeel in totale dienstenexport (in %) | 1e partner | 2e partner | 3e partner | Ranking Nederland |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Zakelijke diensten | 37,3 | VS | Nederland | Frankrijk | 2 |
| 2 | Vervoersdiensten | 22,3 | Nederland | Frankrijk | Duitsland | 1 |
| 3 | Telecommunicatie-, computer- en informatiediensten | 13,4 | Frankrijk | VS | Nederland | 3 |
| 4 | Financiële diensten | 5,9 | Luxemburg | VK | Nederland | 3 |
| 5 | Reisverkeer | 5,0 | Nederland | Frankrijk | Luxemburg | 1 |
| Nederland2) | Dienstensoort | Aandeel in totale dienstenexport (in %) | 1e partner | 2e partner | 3e partner | Ranking België |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Zakelijke diensten | 29,3 | VS | VK | Duitsland | 4 |
| 2 | Vervoersdiensten | 22,4 | Duitsland | VK | VS | 5 |
| 3 | Vergoedingen voor intellectueel eigendom | 14,4 | Ierland | Zwitserland | VK | 9 |
| 4 | Telecommunicatie-, computer- en informatiediensten | 14,1 | Ierland | Duitsland | VS | 6 |
| 5 | Reisverkeer | 5,7 | Duitsland | België | Polen | 2 |
Bron:CBS, NBB (2024)
1)Op basis van cijfers van de Nationale Bank België.
2)Op basis van cijfers van het CBS.
België haalde diensten het vaakst uit Nederland
België haalde in 2022 de meeste diensten uit de landen waar ze ook diensten aan leverde, zie figuur 3.6.1 en 3.6.3. De gehele top 5 importpartners komt namelijk precies overeen met de top 5 bestemmingen van Belgische diensten in 2022. Zelfs de aandelen van de import- en exportpartners zijn in dezelfde orde van grootte. Nederland was niet alleen de belangrijkste bestemming van diensten voor België, maar ook het voornaamste herkomstland voor diensteninvoer in 2022. 13,9% van de Belgische dienstenimport kwam in 2022 uit Nederland. Vrijwel alle Belgische partners in de top 5 zagen hun aandeel in 2022 ietwat afnemen ten opzichte van 2021. De Verenigde Staten leden het grootste verlies van 1,4 procentpunt. Dit komt voornamelijk door minder import van zakelijke diensten door België, waar de VS voor België de belangrijkste leverancier van is. Het Verenigd Koninkrijk boekt echter een lichte winst van 0,3 procentpunt. Uit dit land is België meer zakelijke diensten gaan importeren in vergelijking met 2021.
| land | 2021 | 2022 |
|---|---|---|
| Nederland | 14,0 | 13,9 |
| Frankrijk | 12,9 | 12,7 |
| VS | 11,7 | 10,3 |
| Duitsland | 10,4 | 10,2 |
| VK | 8,5 | 8,8 |
| Bron: NBB (2024) | ||
| 1)Bepaling top 5 op basis van cijfers van 2022 | ||
Zakelijke diensten en vervoersdiensten grootste invoerstromen van België
Net als bij de export zijn de zakelijke diensten en de vervoersdiensten qua waarde de grootste diensten importstromen van België, zie tabel 3.6.4. Bijna 36 procent van de Belgische dienstenimport bestond in 2022 uit zakelijke diensten. Voor vervoersdiensten lag dit aandeel op net geen 23 procent. Deze aandelen zijn vergelijkbaar met die voor de Nederlandse dienstenimport. De belangrijkste importpartners voor zakelijke diensten wijken af tussen België en Nederland. België haalde in 2022 relatief veel zakelijke diensten uit de VS, Nederland en Frankrijk. Voor Nederland bleken het VK, de VS en Duitsland de belangrijkste leveranciers te zijn.
Nederland behoort in de top 5 dienstensoorten van België enkel niet tot de drie belangrijkste partners voor de telecommunicatie-, computer- en informatiediensten. België importeerde in 2022 echter een groter aandeel aan reisverkeer dan Nederland. Nederland importeerde op zijn beurt voor een groter deel aan vergoedingen voor intellectueel eigendom. Vanuit zowel Belgisch als Nederlands perspectief komen grotendeels dezelfde importpartners voor. Echter staat België bij de dienstensoorten vaker lager in de rangschikking bij Nederland dan Nederland bij België.
| België1) | Dienstensoort | Aandeel in totale dienstenimport (in %) | 1e partner | 2e partner | 3e partner | Ranking Nederland |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Zakelijke diensten | 35,6 | VS | Nederland | Frankrijk | 2 |
| 2 | Vervoersdiensten | 22,8 | Nederland | Duitsland | Frankrijk | 1 |
| 3 | Reisverkeer | 11,7 | Frankrijk | Nederland | Spanje | 2 |
| 4 | Telecommunicatie-, computer- en informatiediensten | 11,4 | VK | VS | Frankrijk | 5 |
| 5 | Financiële diensten | 5,3 | Luxemburg | Nederland | Frankrijk | 2 |
| Nederland2) | Dienstensoort | Aandeel in totale dienstenimport (in %) | 1e partner | 2e partner | 3e partner | Ranking België |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Zakelijke diensten | 33,8 | VK | VS | Duitsland | 6 |
| 2 | Vervoersdiensten | 19,5 | Duitsland | Frankrijk | België | 3 |
| 3 | Vergoedingen voor intellectueel eigendom | 15,5 | VS | Ierland | VK | 5 |
| 4 | Telecommunicatie-, computer- en informatiediensten | 10,2 | VS | VK | Duitsland | 6 |
| 5 | Reisverkeer | 7,0 | Duitsland | Frankrijk | Spanje | 4 |
Bron:CBS, NBB (2024)
1)Op basis van cijfers van de Nationale Bank België.
2)Op basis van cijfers van het CBS.
3.7Samenvatting en conclusie
Nederland en België hebben een sterke relatie met elkaar. Beide landen delen niet alleen veel culturele waarden en gedeeltelijk dezelfde taal. Ze verhandelen ook veelvuldig diensten met elkaar. Daarnaast spelen beide landen een aanzienlijke rol in de globale dienstenhandel en behoren derhalve tot de top 15 landen in de mondiale dienstenhandel. In beide landen werkt mede door de de-industrialisatie al meer dan driekwart van de werknemers in een dienstensector. Sinds 2014 is de waarde van de Nederlandse dienstenimport en -export meer dan verdubbeld tot 18,7 miljard euro aan import uit België en 17,4 miljard euro aan dienstenexport naar België in 2022.
In de eerste drie kwartalen van 2023 exporteerde Nederland naar België al voor 0,6 miljard euro meer aan diensten dan in de eerste drie kwartalen in het jaar ervoor. Met een totale exportwaarde van 13,0 miljard euro in de eerste drie kwartalen van 2023 mag België zich de 6e belangrijkste partner van Nederland noemen. Duitsland, de VS, het VK, Frankrijk en Zwitserland, in volgorde, waren belangrijkere partners voor de dienstenexport van Nederland. Van de totale export aan diensten naar België in de eerste drie kwartalen van 2023 was 33,8 procent zakelijke diensten. Dit maakte zakelijke diensten ook de voornaamste exportdienst welke aan België geleverd werd. Vervoersdiensten waren met 23,0 procent, goed voor 3,0 miljard euro, de tweede dienstensoort welke naar België geëxporteerd werd in de eerste drie kwartalen van 2023. Verder stuurde Nederland veel telecommunicatie-, computer- en informatiediensten, vergoedingen voor intellectueel eigendom en reisverkeersdiensten naar onze zuiderburen.
De totale importwaarde van diensten uit België was in de eerste drie kwartalen van 2023 goed voor 14,6 miljard euro. Dit is een toename van 1,0 miljard euro ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Dit maakt België de 6e belangrijkste partner voor de Nederlandse dienstenimport, een positie welke het land ook heeft in de export. In de eerste drie kwartalen van 2023 importeerde Nederland voor meer waarde uit de VS, Duitsland, het VK, Ierland en Frankrijk. Zakelijke en vervoersdiensten zijn de voornaamste dienstensoorten welke Nederland wereldwijd importeert. Deze twee dienstensoorten zijn ook de voornaamste dienstensoorten welke uit België worden geïmporteerd. Voor beide dienstensoorten werd voor 4,1 miljard euro geïmporteerd. Hiermee is het aandeel van deze twee dienstensoorten 60,3 procent van de totale dienstenimport uit België. Verder importeerde Nederland in de eerste drie kwartalen van 2023 veelvuldig financiële diensten, reisverkeersdiensten en telecommunicatie-, computer-, en informatiediensten.
Er waren in 2021 97 duizend bedrijven in Nederland met dienstenhandel naar België, een toename van 20 procent ten opzichte van 2015. De mediane export- en importwaarden van Nederlandse dienstenhandelaren met België liggen boven de mediane waarden van de totale Nederlandse dienstenhandel. Het grootste deel van de dienstenhandelaren met België wordt gevormd door het zelfstandig mkb. Deze groep is voor België zelfs 4 procentpunt hoger dan het aandeel in de totale Nederlandse dienstenhandelaren. België ligt relatief dichtbij, maakt deel uit van de EU, en in een deel van het land wordt dezelfde taal gesproken. Het is dan ook niet geheel verrassend dat beginnende mkb-bedrijven hun eerste internationale stappen vaak in België zetten. De grootste groep bedrijven in de dienstenhandel met België wordt echter gevormd door Nederlandse bedrijven van ten minste 10 jaar. Geduld en een vertrouwensband zijn belangrijke pijlers in het zakendoen met België. Met ruim 29 duizend bedrijven was het grootste deel van de dienstenhandelaren met België actief in de groot- en detailhandel. Met net geen 21 duizend bedrijven waren ook Nederlandse bedrijven in de specialistische zakelijke dienstverlening vaak actief in de dienstenhandel met België. Waar bedrijven actief in de groot- en detailhandel voor het grootste deel bestonden uit uitsluitend importeurs, bestaan de bedrijven actief in de specialistische zakelijke diensten juist hoofdzakelijk uit uitsluitend exporteurs. In vergelijking met Duitsland en Frankrijk zijn Nederlandse dienstenhandelaren met België ook relatief vaak actief in de industrie, bouw en horeca. Vestigingen van Nederlandse bedrijven met dienstenhandel met België zijn sterk geconcentreerd in de grensstreken waarbij Zeeuws-Vlaanderen de top aanvoert.
Vanuit Belgisch perspectief is Nederland de belangrijkste partner voor België in haar dienstenimport en -export in het jaar 2022. Deze handelsrelatie is van groter belang voor België vanwege haar grotere afhankelijkheid van Nederland. Voor het grootste deel verhandelen beide landen voornamelijk zakelijke diensten en vervoersdiensten. In zowel de import als de export zijn deze dienstensoorten goed voor meer dan 50 procent van de totale export- of importwaarde van diensten in beide landen. Het import- en exportmandje van beide landen zijn dan weliswaar grotendeels gelijk wat betreft dienstensoorten en partners, maar vertonen toch kleine verschillen. Zo zijn de vergoedingen van intellectueel eigendom van groter belang voor de Nederlandse dienstenhandel en de financiële diensten op hun beurt voor de Belgische dienstenhandel. Bij België behoren buurlanden als Luxemburg en Frankrijk vaker tot de voornaamste partners dan dat bij Nederland het geval is. Op haar beurt staat Duitsland hoger in de positionering bij de Nederlandse dienstenhandel.
3.8Literatuur
Literatuur
Ad Hoc Data (2022, 1 september). Kansen en valkuilen op de Belgische markt. Ad Hoc Data. Geraadpleegd op 5 februari 2024.
CBS (2022). Internationale handel; invoer en uitvoer van diensten 2014–2020. [Dataset]. Geraadpleegd op 12 februari 2024.
CBS (2023). Internationale handel; invoer en uitvoer van diensten naar land, kwartaal. [Dataset]. Geraadpleegd op 12 februari 2024.
Creemers, S., Jacobs, M., Lammertsma, A., Ras, P., & Rooyakkers, J. (2020). Trends in de Nederlands-Duitse handel. In S. Creemers, M. Jaarsma & A. Lammertsma (Reds.), Internationaliseringsmonitor 2020, eerste kwartaal: Duitsland. Centraal Bureau voor de Statistiek.
Cremers, D., Creemers, S., Franssen, L., Jaarsma, M., Rud, I., & Berg, van den, M. (2022). Dienstenexport naar een nieuw EU-land: kansen en belemmeringen. In D. Herbers & J. Rooyakkers (Reds.), Internationaliseringsmonitor 2022, tweede kwartaal: Dienstenhandel: Ontwikkelingen en belemmeringen. Centraal Bureau voor de Statistiek.
Herbers, D., Limpens, D., & Poulissen, D. (2023). Internationale handel in diensten. In S. Creemers & D. Herbers (Reds.), Nederland Handelsland 2023: export, import en investeringen. Centraal Bureau voor de Statistiek.
Hofstede Insights (2024). Country Comparison Tool. Hofstede Insights. Geraadpleegd op 19 februari 2024.
EURES (2024). Informatie over de arbeidsmarkt: België. EURopean Employment Services. Geraadpleegd op 31 januari 2024.
FOD Economie (2023a). Overzicht van de Belgische economie: conjunctuurnota februari 2023. Federale Overheidsdienst Economie. Geraadpleegd op 14 februari 2024.
FOD Economie (2023b, 18 december). Overzicht van de economische activiteit in België. Federale Overheidsdienst Economie. Geraadpleegd op 25 januari 2024.
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (2021, 3 december). Tips en tricks voor ondernemen op de Belgische markt van ervaringsexperts. Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Geraadpleegd op 5 februari 2024.
NBB (2023). Regionale verdeling van de Belgische in- en uitvoer van goederen en diensten. Nationale Bank van België. Geraadpleegd op 14 februari 2024.
NBB (2024). Internationale handel in diensten. [Dataset]. Geraadpleegd op 7 februari 2024.
Poulissen, D., Rooyakkers, & Smit, R. (2022). De internationale dienstenhandel in woelige tijden. In D. Herbers & J. Rooyakkers (Reds.), Internationaliseringsmonitor 2022, tweede kwartaal: Dienstenhandel: Ontwikkelingen en belemmeringen. Centraal Bureau voor de Statistiek.
RVO (2023, 9 mei). 3 tips voor een succesvolle start op de Belgische e-commercemarkt. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Geraadpleegd op 5 februari 2024.
Sleuwaegen, L. (2022, 22 november). Nederland versus België: verschillen in economische dynamiek en beleid. Leuvense Economische Standpunten, 2022(197).
Wereldbank (2024). GDP (current US$). [Dataset]. Geraadpleegd op 12 februari 2024.