België – Een introductie

30,3 duizend vierkante kilometer (Wereldbank, 2023a), 11,7 miljoen inwoners (Wereldbank, 2023b) en een bruto binnenlands product van 554,1 miljard euro (Wereldbank, 2023c): welkom in België, ’s werelds 25^e economie én buurland van Nederland.

We kennen onze zuiderburen onder andere van friet, trappistenbier en chocolade, maar ook van Brussel, als hoofdstad van de Europese Unie, en van de Antwerpse haven als belangrijk aanvoerpunt voor Europa. Waar de interne markt van België relatief klein is, heeft het land – net als Nederland – een open economie met sterke banden met het buitenland in de vorm van handel in goederen en diensten, en inkomende en uitgaande investeringen. Net als in Nederland, ging in België de de-industrialisatie gepaard met een sterke ontwikkeling van de dienstensector. Tegenwoordig is de dienstensector dan ook de drijvende kracht achter de Belgische economie, waarin Brussel als politiek en zakelijk centrum een belangrijke rol speelt. Het absolute Belgische bbp bedraagt iets meer dan de helft van het Nederlandse bbp, maar gemeten per hoofd ­is het Belgische bbp vergelijkbaar met dat van Nederland.

België en Nederland delen samen een grens. In Vlaanderen wordt dezelfde taal gesproken, en door het gezamenlijk lidmaatschap van de EU – wat de handel vergemakkelijkt – is het dan ook niet zo vreemd dat startende mkb-bedrijven vaak hun eerste internationale stappen in België zetten (Cremers et al., 2019). Ook voor gevestigde exporteurs in Nederland is België een belangrijke bestemming. Wanneer bedrijven in Nederland al handelend de grens oversteken, worden ze echter ook al snel geconfronteerd met enkele verschillen tussen België en Nederland. Een bedrijf dat handel drijft in verschillende delen van België kan namelijk te maken krijgen met verschillen in lokale wet- en regelgeving. Een vrachtwagen die van het Nederlandse Rozendaal, via de Brusselse Ring, naar het Waalse Charleroi rijdt, krijgt bijvoorbeeld te maken met drie verschillende kilometerheffingen: een voor Vlaanderen, een voor Brussel en een voor Wallonië. België is opgedeeld in drie gewesten: het Waalse Gewest, het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest en het Vlaamse Gewest (zie onderstaande figuur). Het land bestaat ook uit drie gemeenschappen, gevormd door de drie gesproken talen in het land: de Vlaamse Gemeenschap, de Franstalige gemeenschap en de Duitstalige gemeenschap. Het Vlaamse Gewest en de gemeenschap vormen samen één regering, de overige vier gewesten en gemeenschappen hebben allen een eigen regering. Tot slot is er de overkoepelende federale regering.

In deze editie van de Internationaliseringsmonitor gluren we bij de buren: België. Is het ogenschijnlijk vergelijkbare België wel hetzelfde als Nederland? Hoe gaat België om met mondiale en Europese uitdagingen op het gebied van innovatie, klimaat en duurzaamheid? Ook de positie van België in de wereld komt aan bod. Hoe ziet de goederen- en dienstenhandel van het land er uit, en hoe verweven is België in mondiale waardeketens? Hoe ziet de Belgische arbeidsmarkt eruit, en hoe vergelijkbaar, of verschillend, is deze met/van de Nederlandse?

Hoofdstuk 1 geeft een beschrijving van België in brede zin: de Belgische economie wordt in kaart gebracht. Op welk vlak is de Belgische economie anders dan de Nederlandse? Zijn er verschillen tussen de gewesten, en wat is de plek van België in de wereldhandel? Ook worden uitgaande en inkomende investeringen vanuit Belgisch perspectief onderzocht. Tot slot wordt er gefocust op innovatie, digitalisering en duurzaamheid. Op welke vlakken heeft België een voorsprong en op welke vlakken kunnen België en Nederland van elkaar leren?

Hoofdstuk 2 beschrijft de handelsrelatie tussen Nederland en België. Hoe belangrijk is België voor de Nederlandse import en export van goederen? Welke goederen verhandelen we met België? Hoeveel bedrijven in Nederland exporteren goederen naar het land en welk type bedrijven betreft het dan? Hoe ziet het goederenvervoer van Nederland en België, en ook tussen beide landen eruit? Ook de goederenhandel vanuit Belgisch perspectief komt aan bod. Welke partners zijn belangrijk voor de Belgische goederenexport en -import? Welke goederen spelen een rol in het Belgische export- en importpakket? Zien we verschillen tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel qua handelsgedrag?

In hoofdstuk 3 staat de dienstenhandel tussen Nederland en België centraal. Hoe heeft de Nederlandse dienstenhandel met België zich ontwikkeld? Ook wordt gekeken hoeveel bedrijven diensten verhandelen met het land en welk type bedrijven het dan betreft. Hierna worden de rollen omgedraaid en komt de dienstenhandel vanuit Belgisch perspectief aan bod.

Globalisering zorgt ervoor dat delen van een productieproces steeds vaker worden uitbesteed aan gebieden waar deze het meest kostenefficiënt kunnen plaatsvinden. De verwevenheid van Nederland met België, door middel van deelname en integratie in productieketens, staat centraal in hoofdstuk 4 van deze publicatie. Wat verdient Nederland aan de directe export naar België, en hoeveel werkgelegenheid levert dit op? Er wordt niet alleen vanuit het Nederlands oogpunt gekeken wat Nederland verdient aan de directe en indirecte export van goederen en diensten naar België, maar ook andersom.

Tot slot komt in hoofdstuk 5 de Nederlandse en Belgische arbeidsmarkt aan bod. Wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de verschillen tussen beide arbeidsmarkten? Hoe ziet de groep Belgische werknemers in Nederland eruit, wat verdienen ze, en in welke bedrijfstakken zijn ze werkzaam? Zijn er verschillen met andere relevante populaties, zoals bijvoorbeeld Duitse werknemers in Nederland? Werken over de grens: hoeveel mensen, die in België wonen, steken er dagelijks de Belgisch-Nederlandse grens over om naar hun werk te gaan?

Het dossier Globalisering bevat de meest recente ontwikkelingen en rapporten op het gebied van internationale handel en globalisering, evenals eerdere edities van de Internationaliseringsmonitor.

Literatuur

Open literatuurlijst