Voorwoord
Het zijn bijzondere tijden voor de internationale economie. Na decennia van voornamelijk deregulering, bevordering van vrijhandel en afnemende importtarieven ziet de wereld er tegenwoordig anders uit. Zo zijn China en de Verenigde Staten in een handelsoorlog verwikkeld, waarbij beide zijden elkaars handelswaar met importtarieven belasten. Ook tussen de Verenigde Staten en Europa zijn de economische relaties veranderd. Het meest recente voorbeeld hiervan is de 7,5 miljard dollar aan importtarieven die de VS van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) mag opleggen op Europese goederen, als tegenmaatregel voor onrechtmatige Europese staatssteun aan een vliegtuigbouwer. Het middel van importheffingen om de eigen markt te beschermen tegen buitenlandse concurrenten lijkt daarmee terug van weggeweest.
Een importtarief is echter niet het enige beleidsinstrument voorhanden om internationale handel te reguleren. Het importerende land kan ook niet-tarifaire maatregelen treffen en zodoende invloed uitoefenen op welke producten in welke vorm of van welke kwaliteit wel of niet aangeboden worden op de binnenlandse markt. Uit deze editie van de Internationaliseringsmonitor over kwaliteitseisen in handelsbeleid blijkt dat deze maatregelen veel voorkomen. Zo heeft gemiddeld 37 procent van de Nederlandse export te maken met een sanitaire of fytosanitaire maatregel in het buitenland en maar liefst 95 procent met een technische handelsbarrière. Niet-tarifaire maatregelen kunnen betrekking hebben op product-specifieke eigenschappen zoals de veiligheid, kwaliteit of duurzaamheid van producten maar ook op het productieproces. Onderzoek in deze Internationaliseringsmonitor laat zien dat de prijs die Nederlandse exporteurs voor hun producten vragen samenhangt met de kwaliteit van dit product, maar ook met de afstand tot en het inkomensniveau van het bestemmingsland. Ook de mate waarin productdifferentiatie op basis van kwaliteit mogelijk is, speelt een rol in de prijszetting. Daarnaast is de prijs per eenheid die een exporteur rekent hoger in landen waar een niet-tarifaire maatregel van toepassing is op de import van dit type product dan in landen zonder dergelijke maatregelen.
Waar tarieven en niet-tarifaire maatregelen een belemmerende werking kunnen hebben op internationale handel, hebben handels-, investerings- en belastingverdragen juist vaak tot doel de economische betrekkingen te bevorderen, vergemakkelijken en verdiepen. De eerste verkennende analyses in deze Internationaliseringsmonitor laten zien dat de aanwezigheid van exportbarrières tot gevolg heeft dat bedrijven investeren in het buitenland verkiezen boven het bedienen van de buitenlandse markt via export. Handelsverdragen die zulke exportbarrières wegnemen hebben juist een positieve uitwerking op het aantal Nederlandse exporteurs. Daarbij blijkt export doorgaans de meest laagdrempelige eerste stap te zijn om een nieuwe markt te betreden.
Bezoek het dossier Globalisering op www.cbs.nl/globalisering voor het laatste nieuws en rapporten op het gebied van globalisering alsook voor eerdere edities van de Internationaliseringsmonitor.
De Directeur-Generaal
Dr. T.B.P.M. Tjin-A-Tsoi
Den Haag/Heerlen/Bonaire, december 2019