Patronen in handelsgedrag – Een introductie

Op het eerste oog lijkt het heel eenvoudig: een bedrijf handelt op buitenlandse markten, of niet. En voor een deel van de bedrijven in Nederland is het inderdaad zo eenvoudig: zij handelen jaar in jaar uit consequent wel of niet met het buitenland. Toch is er ook veel dynamiek. Logischerwijs door nieuwkomers: bedrijven die voorheen nog niet internationaal handelden maar dat wel zijn gaan doen, bijvoorbeeld omdat er bij toeval orders uit het buitenland binnenkomen, de binnenlandse markt te klein wordt of de concurrentie hen er toe drijft. Een ander gedeelte van de dynamiek wordt veroorzaakt door uittreders, oftewel de bedrijven die zich terugtrekken van de internationale markt. Ook hier kunnen bedrijven verschillende redenen voor hebben. Minder voor de hand liggend is een groep bedrijven die bij herhaling slechts kort actief is op de buitenlandse markt en zich steeds weer terugtrekt op de binnenlandse markt. Zulke ‘knipperlicht’-handelaren of incidentele handelaren komen in de praktijk relatief vaak voor maar zijn vanuit de internationale handelstheorie moeilijk te rijmen met de hoge kosten die een bedrijf maakt bijvoorbeeld in de zoektocht naar buitenlandse afnemers of het aanpassen van zijn product aan de wensen van de markt.

Het CBS heeft eerder onderzoek gedaan naar de omvang, dynamiek en samenstelling van de populatie bedrijven met internationale handel (Zie bijvoorbeeld CBS, 2017; Cremers & Voncken, 2018; Smit & Wong, 2016; Cremers et al. 2018; Voncken en Cremers, 2018). Verdere verfijning en verbetering van de kwaliteit van de beschikbare microdata-bronnen maken het mogelijk om deze populatie steeds gedetailleerder en door de tijd consistent in beeld te brengen. In de eerste drie hoofdstukken van deze internationaliseringsmonitor wordt een beeld geschetst van de verschillende handelspatronen van Nederlandse bedrijven. Zo wordt in kaart gebracht welk deel van de bedrijven exporteert, welk deel dat een jaar later nog doet en welk deel niet. Maar ook hoeveel bedrijven na (bijvoorbeeld) 2 jaar niet exporteren ineens weer opnieuw beginnen met exporteren. Op basis van deze handelspatronen wordt een afbakening gemaakt van bedrijven die incidenteel of structureel exporteren (of importeren). Deze typering is zeer interessant voor beleidsmakers omdat het laat zien welk gewicht de incidentele handelaren in de schaal leggen (bijvoorbeeld in exportwaarde), wat hen kenmerkt (bijvoorbeeld in termen van omvang of productiviteit) en in welke mate incidentele handelaren uiteindelijk structurele handelaren worden. Ook wordt onderzocht of incidentele handelaren als het ware een ‘light’-versie zijn van structurele handelaren, of dat ze juist meer op niet-handelaren lijken qua omvang, activiteiten en productiviteit. Analoog aan hoofdstuk 1 en 2 wordt in hoofdstuk 3 dezelfde analyse gemaakt voor bedrijven die actief zijn in de internationale handel in diensten.

Welke keuzes een internationale handelaar maakt met betrekking tot het aantal producten of soort diensten dat hij exporteert, het aantal partnerlanden waar hij zijn product of dienst wil aanbieden en (binnen Europese partnerlanden) het aantal handelsrelaties dat hij onderhoudt, hangt van veel factoren af. Eén van die factoren is of het bedrijf nieuw op de internationale markt is of al langere tijd exporteert. Startende goederenexporteurs beginnen vaak met het exporteren van één exportproduct naar één land, vaak dicht bij huis (Duitsland of België) naar één afnemer. Wat er daarna gebeurt, staat centraal in hoofdstuk 4 van deze Internationaliseringsmonitor. Ongeveer de helft van de nieuwbakken goederenexporteurs is na vijf jaar alweer gestopt met exporteren; de andere helft blijft exporteren. Welke keuzes zij maken – intensivering van de oorspronkelijke strategie door meer van hetzelfde te exporteren, of juist fanning out door meerdere type producten naar nieuwe landen en/of afnemers te exporteren – komt hier uitgebreid aan bod. Daarnaast wordt onderzocht of exporteren naar een nieuw land gemakkelijker is als het bedrijf al naar een nabijgelegen markt exporteert. De nabij gelegen markt fungeert dan als een stepping stone naar de nieuwe markt en dit kan vooral voor relatief onervaren exporteurs een gedegen strategie zijn. Hoe en in welke richting startende dienstenexporteurs hun exportportefeuille ontwikkelen komt aan bod in hoofdstuk 5. Inzicht in het handels- en groeipatroon van startende goederen- en dienstenexporteurs biedt beleidsmakers inzicht in wat internationale starters tot scale-ups kan doen uitgroeien.

Een bijzonder soort startende exporteur is de zogenaamde born global. Dit zijn bedrijven die in het jaar van oprichting direct goederen en/of diensten zijn gaan exporteren. Respectievelijk 24 en 20 procent van de in 2014 gestarte goederen- en dienstenexporteurs deed dat in het jaar van oprichting. Hoofdstuk 6 van deze internationaliseringsmonitor onderzoekt of born globals ook qua exportportefeuille (aantal landen, producten/diensten, relaties en transactiewaarde) een bijzonder type starter zijn.

Hoofdstuk 7 besluit deze editie van de Internationaliseringsmonitor. In dit hoofdstuk worden de uittredende handelaren onder de loep genomen. Hoe verschillen de overlevingskansen (als bedrijf) van structurele exporteurs van die van incidentele exporteurs? En hebben goederenexporteurs een grotere overlevingskans dan dienstenexporteurs?

Literatuur

Open literatuurlijst