Bestemming en herkomst van Amerikaanse directe investeringen

Auteurs: Loe Franssen, Alex Lammertsma

De Verenigde Staten hebben wereldwijd een dominante positie bij zowel uitgaande als inkomende directe investeringen. In dit hoofdstuk wordt onderzocht in welke regio’s en landen de VS deze investeringen doet, maar ook in welke sectoren. Nederland is de belangrijkste bestemming voor Amerikaanse investeringen. Een groot gedeelte van deze investeringen wordt gedaan in Nederlandse holdings. Het de vraag in hoeverre dit het belang van Nederland als bestemmingsland voor Amerikaanse directe investeringen beïnvloedt.

2.1Inleiding

Ongeveer 1 procent van de Nederlandse ondernemingen investeert in het buitenland (Boutorat & van den Berg, 2017). Andersom investeren ook buitenlandse ondernemingen in Nederland. Zo’n investering is een directe investering als een onderneming tenminste 10% van het gewone aandelenkapitaal of van de stemrechten van een onderneming in het buitenland bezit. Directe investeringen zijn opgebouwd uit aandelenkapitaal, deelnemingen in groepsmaatschappijen in het buitenland en kredietverlening. Fusies en overnames zijn een belangrijke vorm van directe buitenlandse investeringen; daarnaast kan ook in het buitenland een compleet nieuw bedrijf opgestart worden, een zogenaamde ‘greenfield’ investering.

In de literatuur wordt een aantal motieven aangedragen waarom bedrijven directe investeringen doen (Yeaple, 2003; Driffield & Love, 2007). Zo kunnen met directe investeringen kosten vermeden worden die gepaard gaan met internationale handel, kan productie plaatsvinden op die locaties waar intensief gebruikte productiefactoren relatief goedkoop zijn en kan technologie toegankelijk gemaakt worden in buitenlandse R&D centra. Buitenlandse investeringen hebben doorgaans ook gunstige gevolgen voor het gastland. Ze kunnen leiden tot meer werk, meer banen, meer belastingopbrengsten maar ook nieuwe kennis en technologieën. Aan de andere kant kunnen directe investeringen ook worden doorgesluisd naar andere landen; in dat geval zijn de economische effecten voor het gastland veel beperkter.

Zoals hoofdstuk 1 laat zien, hebben de Verenigde Staten wereldwijd de grootste positie aan inkomende en uitgaande directe investeringen. Die directe investeringen worden vanuit verschillende delen van de wereld in de VS gedaan of vanuit de VS in de rest van de wereld. Dit hoofdstuk gaat in op de vraag hoe belangrijk de verschillende regio’s en landen zijn voor de Amerikaanse inkomende en uitgaande directe investeringen. Tevens wordt onderzocht in hoeverre bij de uitgaande Amerikaanse investeringen het belang van de verschillende bestemmingslanden wordt beïnvloed doordat ze in holdings gedaan worden. Daarnaast worden de bilaterale directe investeringen tussen Nederland en de VS belicht; daarbij wordt specifiek gekeken naar de rol van Nederland als investeringspartner, alsook naar de specifieke sectoren waarin die investeringen gebeuren.

2.2Uitgaande directe investeringen vanuit de VS

Het totaal aan uitgaande directe Amerikaanse investeringen nam in de periode 2000–2017 geleidelijk toe van 1 425 miljard euro in 2000 tot 5 323 miljard euro (Bureau of Economic Analysis, 2018), zie figuur 2.2.1.noot1 Van het totaal aan uitgaande directe investeringen ging meer dan de helft naar Europa; Azië inclusief de eilanden in de grote oceaan nam over de periode 2000–2017 gemiddeld 18 procent voor zijn rekening en Latijns-Amerika inclusief het westelijk halfrond meer dan 15 procent. Met name Bermuda en de Caribische eilanden van het Verenigd Koninkrijk zoals de Maagdeneilanden en de Kaaimaneilanden waren voor dit laatste verantwoordelijk.

Niet elk land is even belangrijk als bestemming voor Amerikaanse directe investeringen. Voor de top tien landen waarin de VS het meeste heeft geïnvesteerd, geeft figuur 2.2.2 de ontwikkeling van de rangorde weer (Bureau of Economic Analysis, 2018). Het blijkt dat het belang van Nederland als bestemming voor Amerikaanse directe investeringen in de periode 2000–2017 is toegenomen. Tot en met 2003 was Nederland de derde bestemming van Amerikaanse investeringen; daarna was het van 2004–2008 de tweede bestemming. Vanaf 2009 was Nederland de belangrijkste bestemming voor Amerikaanse directe investeringen. In 2017 stond er in Nederland 829 miljard euro uit, 16 procent van het totaal aan Amerikaanse uitgaande investeringen. Hiervoor is een aantal redenen (CBS, 2018). Zo heeft Nederland een aantrekkelijk investeringsklimaat. Denk hierbij bijvoorbeeld aan onze fysieke en digitale infrastructuur, de hoogopgeleide beroepsbevolking, efficiënte arbeidsmarkt, en investeringen in innovatie en technologieën. Daarnaast speelt ook de politieke en economische stabiliteit in ons land speelt een belangrijke rol.

Bij de top 10 van belangrijkste investeringsbestemmingen springt een aantal bestemmingen vanwege hun relatief kleine markt in het oog. Naast Nederland zijn dat ook Bermuda, Ierland, Luxemburg en Singapore. Daarbij zijn met name Ierland en Luxemburg in de periode 2000–2017 aanmerkelijk belangrijker geworden als bestemming voor Amerikaanse investeringen. Waar Luxemburg in 2000 nog op de vijftiende plek stond, was het in 2017 opgeklommen tot de derde plek. Ierland steeg op zijn beurt van positie elf in 2000 naar positie vier in 2017.

Enorme investeringen in holdingmaatschappijen

Wat deze vijf landen kenmerkt is het grote aandeel van uitgaande directe investe­ringen die gedaan worden in holdings. Holdings hebben zelf geen operationele activiteiten maar beheren de aandelen van de groep werkmaatschappijen en treden op als leiding van de groep.noot2 Voor de top tien landen in 2017 bestaat gemiddeld 59 procent van de directe investeringen uit holdings. Voor sommige landen zoals Nederland, Bermuda en Luxemburg is dit circa 80 procent (Bureau of Economic Analysis, 2018). Dit komt voor een groot deel door het gunstige fiscale klimaat dat in deze landen geldt voor holdings. Denk hierbij aan een uitgebreid netwerk van bilaterale belastingverdragen en het maken van afspraken met de belastingdienst over het toepassen van wet- en regelgeving op het gebied van belastingen en een stabiel fiscaal klimaat. In landen als Nederland en Luxemburg gelden daarnaast ook de deelnemingsvrijstelling en tax rulings. De deelnemingsvrijstelling stelt holdings die dividend ontvangen van buitenlandse dochterondernemingen onder een aantal voorwaarden vrij van belastingen (Ondernemersdatabank, 2015). Tax rulings zijn een instrument van de belasting­dienst die het voor multinationals inzichtelijk maakt hoeveel belasting ze precies zullen moeten betalen bij een eventuele investering.

Amerikaanse investeringen in Nederland zijn met name doorstroom

Vanwege deze fiscale voordelen wordt een groot deel van de binnenkomende investeringen niet direct in Nederland geïnvesteerd maar doorgesluisd naar verdere bestemmingen. Op deze manier kunnen multinationale ondernemingen gebruik maken van de vele fiscale voordelen die Nederland te bieden heeft. Vanwege deze reden wordt Nederland soms als doorsluisland gekenmerkt (CBS, 2018; Lejour et al. 2019). 80 procent van de binnenkomende investeringen worden namelijk direct weer doorgesluisd naar verdere bestemmingen (DNB, 2018a; CBS, 2018). Dit geldt ook voor de Amerikaanse investeringen. Volgens cijfers van DNB wordt 76 procent van de Amerikaanse investeringen in Nederland doorgesluisd (DNB, 2018b en 2018c).

Exclusief holdings is Nederland de vierde bestemming in 2017

Wanneer de investeringen in holdings buiten beschouwing worden gelaten, resulteert een andere rangschikking van de top tien bestemmingen in 2017, zie figuur 2.2.3.noot3 Dit overzicht geeft een beter beeld van de economische activiteiten die met de uitgaande Amerikaanse investeringen gemoeid zijn. Het blijkt dat het Verenigd Koninkrijk na correctie voor holdings de eerste plaats inneemt; Canada komt op de tweede plek. Ierland blijft na correctie voor holdings een belangrijke bestemming voor Amerikaanse investeringen; in 2017 stond het op de derde plaats. Zelfs na de correctie voor holdings stond Nederland afwisselend nog op de derde of de vierde positie; in 2017 stond Nederland op de vierde plek. China, Singapore en de Caribische eilanden van het Verenigd Koninkrijk werden voor de uitgaande Amerikaanse directe investeringen steeds belangrijker.noot4 Aan de andere kant vielen Luxemburg en Bermuda in 2017 uit de top tien.

Nederlandse financiële sector en industrie ontvangen veel Amerikaanse investeringen

Na correctie voor holdings resulteert een veel kleinere toename van directe investeringen vanuit de VS naar Nederland. Waren de directe investeringen in Nederland exclusief holdings in 2003 nog 64 miljard euro, in 2017 was dit opgelopen tot 178 miljard euro, 22 procent van het totaal aan inkomende investeringen in Nederland (DNB, 2018c). Daarvan zat over de periode 2003–2017 gemiddeld 32 procent in financiële instellingen exclusief banken en 31 procent in de industrie, zie figuur 2.2.4. De rest was verdeeld over de andere sectoren.

2.3Inkomende directe investeringen in de VS

Het totaal aan inkomende directe investeringen in de VS schommelde in de periode 2000–2009 tussen 1 200 en 1 500 miljard euro (Bureau of Economic Analysis, 2018), zie figuur 2.3.1. Daarna nam het toe tot 3 563 miljard euro in 2017. In elk van deze jaren was de uitgaande positie aan directe investeringen van de VS in het buitenland groter dan de positie van ingekomen investeringen. Waar dit verschil in 2000 nog 64 miljard euro was, was dit in 2017 toegenomen tot 1 760 miljard euro. Van het totaal aan inkomende directe investeringen kwam meer dan twee derde uit Europa; Azië en de grote oceaan namen samen ruim 15 procent voor hun rekening.

Nederland in 2017 teruggezakt naar de vijfde plek als investeerder in de VS

Van alle landen die directe investeringen in de VS hebben, nam het Verenigd Koninkrijk in de periode 2000–2017 de koppositie in, zie figuur 2.3.2. Japan bezette voor de meeste jaren de tweede plek. Nederland stond voor de crisis afwisselend op positie drie, vier of vijf. Vanaf 2008 tot en met 2013 nam Nederland de derde plaats in. Na 2013 zakte het terug naar plek vijf met 325 miljard euro aan directe investeringen in de VS in 2017; Nederland werd in 2014 voorbijgegaan door Canada en in 2015 door Luxemburg.

In 2017 stonden in de top tien van buitenlandse investeerders in de VS allemaal westerse economieën met uitzondering van Japan. De top tien investeerde het meeste in de chemie (578 miljard euro); meer dan de helft daarvan kwam van Luxemburg, Canada en Ierland. In de financiële sector (exclusief banken) werd 426 miljard euro geïnvesteerd. Hiervan kwam meer dan de helft uit Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Japan.

Groei directe investeringen in de VS vanuit Nederland met name in industrie

Net zoals de totale Amerikaanse inkomende directe investeringen (exclusief de investeringen door holdings), schommelde de Nederlandse positie aan directe investeringen in de VS in de jaren 2000–2008 binnen een kleine bandbreedte, zie figuur 2.3.3. In 2001 waren ze het grootste met 163 miljard euro en 2008 het laagste met 125 miljard euro. Daarna namen ze aanzienlijk toe tot 325 miljard euro in 2017.noot5 Cijfers van DNB laten zien dat 15 procent van de Nederlandse uitgaande investeringen naar de VS ging (DNB, 2018d).

De toename tussen 2008 en 2017 kwam voor bijna de helft voor rekening van investeringen in de industrie, zie figuur 2.3.4. In 2017 gingen directe investeringen uit Nederland voor 44 procent naar de Amerikaanse industrie, voor 13 procent naar bedrijven in de financiële sector exclusief banken en voor 9 procent in de groothandel.

2.4Samenvatting en conclusie

De Verenigde Staten hebben wereldwijd een dominante positie bij zowel uitgaande als inkomende directe investeringen. Van het totaal aan uitgaande directe investeringen ging meer dan de helft naar Europa; Azië en de grote oceaan was de tweede bestemmingsregio, Latijns-Amerika en het westelijk halfrond de derde. Het belang van Nederland als bestemming voor Amerikaanse directe investeringen in de periode 2000–2017 is toegenomen. Tot en met 2003 was Nederland de derde bestemming, van 2004–2008 de tweede bestemming en vanaf 2009 de belangrijkste bestemming.

Een belangrijke kanttekening bij de rangorde van uitgaande Amerikaanse investeringen is echter dat veel daarvan in holdings gedaan worden. Holdings produceren zelf niets maar beheren de aandelen van de groep werkmaatschappijen en treden op als leiding van de groep. Voor Nederland maar ook voor Bermuda en Luxemburg bestaat zo’n 80 procent van de directe investeringen uit holdings. Voor Nederland hangt dit samen het feit dat Nederland als een doorstroomland voor financiële stromen. Exclusief holdings is de VS de vierde investeerder in Nederland in 2017. De Amerikaanse investeringen zitten met name in de Nederlandse financiële sector en de industrie.

Van het totaal aan inkomende directe investeringen in de VS kwam meer dan twee derde uit Europa; Azië en de grote oceaan was de tweede herkomstregio. De positie van Nederland op de ranglijst van investeerders in de VS is in 2017 teruggezakt naar de vijfde plek. Vanaf 2008 tot en met 2013 nam Nederland de derde plaats in. Na 2013 zakte het terug naar plek vijf; Nederland werd in 2014 voorbijgegaan door Canada en in 2015 door Luxemburg. In 2017 zaten de Nederlandse investeringen in de VS met name in de Amerikaanse industriesector.

2.5Literatuur

Open literatuurlijst