ICT-gebruik bij bedrijven

Auteur: Raymond Kleingeld

De rol van ICT in het Nederlandse bedrijfsleven blijft groeien. Vrijwel alle Nederlandse bedrijven hebben in 2019 toegang tot internet en beschikken veelal over snellere internetverbindingen dan gemiddeld in Europa. Ruim zeven op de tien werkzame personen gebruiken internet voor het werk. Ook zijn steeds meer bedrijven actief op sociale media. Facturering aan andere bedrijven of aan overheden vindt in toenemende mate digitaal plaats.

4.1Internettoegang en –gebruik

Informatie- en communicatietechnologieën (ICT) zijn de laatste decennia in hoog tempo doorgedrongen in het Nederlandse bedrijfsleven. Door middel van het inzetten van ICT proberen bedrijven in veel sectoren een voorsprong te verwerven op hun concurrenten door nieuwe producten en processen te ontwikkelen of bestaande te optimaliseren. Bedrijfstakken verschillen in de manieren waarop zij ICT gebruiken. Een transportbedrijf kan bijvoorbeeld veel baat hebben bij technologie die de locatie van objecten zichtbaar maakt, terwijl voor veel hotels een website met boekingsmogelijkheid van vitaal belang is. Dergelijke strategische en bedrijfseconomische afwegingen bepalen hoe een bedrijf ICT inzet. Ook tussen grote en kleine bedrijven bestaan verschillen in de manier waarop ICT van toegevoegde waarde is, zoals zal blijken in het vervolg van dit hoofdstuk.

Toegang tot internet vanzelfsprekend

Toegang tot internet is voor bedrijven in Nederland al jaren vanzelfsprekend. Praktisch alle bedrijven met 10 of meer werkzame personen gebruiken een hoogwaardige vaste of mobiele internetverbinding zoals glasvezel, kabel, DSL of 3G/4G. Verbindingen met een snelheid van ten minste 30 Mbit per seconde worden steeds gebruikelijker bij bedrijven. Waar 36 procent van de bedrijven in 2012 over een dergelijke snelle verbinding beschikte, was dit aandeel in 2019 gegroeid naar 76 procent (figuur 4.1.1). Bij bedrijven met 500 of meer werkzame personen beschikte 94 procent van de bedrijven over een internetverbinding van tenminste 30 Mbit per seconde. Bij bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen was dit aandeel 70 procent. Van de kleinste bedrijven, met 2 tot 10 werkzame personen, had 62 procent een verbinding sneller dan 30 Mbit per seconde in 2019.

Toon tabel4.1.1 Snel internet¹⁾ (% van bedrijven met 10 of meer werkzame personen)Verberg tabel4.1.1 Snel internet¹⁾ (% van bedrijven met 10 of meer werkzame personen)

4.1.1 Snel internet¹⁾ (% van bedrijven met 10 of meer werkzame personen)

jaar	Bedrijven met snel internet
2012	36
2013	41
2014	44
2015	49
2016	52
2017	66
2018	70
2019	76
1)Internetverbinding met een downloadsnelheid van ten minste 30 Mbit/sec volgens het abonnement/contract.

Nederlandse bedrijven hebben sneller internet dan gemiddeld in EU

Nederlandse bedrijven met 10 of meer werkzame personen beschikken over snellere internetverbindingen dan gemiddeld in de EU. Driekwart (75 procent) had een internetverbinding met een snelheid van ten minste 30 Mbit per seconde in 2019 (figuur 4.1.2). Gemiddeld was dit 50 procent in de EU in dat jaar. Koploper is Denemarken, waar 87 procent van de bedrijven met 10 of meer werkzame personen een dergelijke snelle verbinding had. Internetverbindingen langzamer dan 2 Mbit per seconde komen steeds minder voor in Europa (3 procent), maar in 2019 had nog altijd 9 en 6 procent van de bedrijven in respectievelijk Frankrijk en België een internetverbinding met deze beperkte snelheid.

Toon tabel4.1.2 Snelheid internetverbinding, 2019¹⁾²⁾ (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))Verberg tabel4.1.2 Snelheid internetverbinding, 2019¹⁾²⁾ (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))

4.1.2 Snelheid internetverbinding, 2019¹⁾²⁾ (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))

landen	100 Mbit/s of meer	30 tot 100 Mbit/s	10 tot 30 Mbit/s	2 tot 10 Mbit/s	Minder dan 2 Mbit/s
Denemarken	62	25	10	2	0
Zweden	59	17	12	5	0
Finland	39	24	17	7	0
Spanje	39	22	16	13	2
Nederland	35	40	15	10	0
België	31	29	20	10	6
Noorwegen	30	26	21	13	2
Polen	24	23	21	16	2
EU-28	22	28	23	15	3
Ierland	22	33	22	13	0
Duitsland	21	34	22	13	3
Verenigd Koninkrijk	18	36	25	11	4
Italië	13	25	29	22	3
Frankrijk	13	18	23	32	9
Bron: Eurostat.
1)Exclusief mobiele internetverbindingen.
2) Percentages tellen niet op tot 100 doordat niet alle bedrijven over een (vaste) internetverbinding beschikken.

Bijna 2 op 3 bedrijven verstrekt apparatuur voor mobiel internet

In 2019 verschafte 63 procent van de bedrijven met 10 of meer werkzame personen draagbare apparatuur aan het personeel, waarmee voor het werk via een mobiel netwerk verbinding kon worden gemaakt met het internet (tabel 4.1.3).noot2 Bij bedrijven met 500 of meer werkzame personen is dit anno 2019 vrijwel gemeengoed; 94 procent van de bedrijven verstrekte een smartphone of laptop. Bij bedrijven van 10 tot 20 werkzame personen verschafte 52 procent een apparaat met mobiel internet aan het personeel in dat jaar. Dit betekent overigens niet dat alle werkzame personen van een bedrijf over een door de werkgever verstrekt apparaat beschikten (zie figuur 4.2.2).

4.1.3Apparatuur verstrekt aan personeel voor mobiel internet, 2019

	% van bedrijven van 10 of meer werkzame personen
Totaal	63
Bedrijfsomvang
10 tot 20 werkzame personen	52
20 tot 50 werkzame personen	68
50 tot 100 werkzame personen	78
100 tot 250 werkzame personen	86
250 tot 500 werkzame personen	92
500 of meer werkzame personen	94

Bron:CBS

Bijna alle Nederlandse bedrijven hebben website

In 2019 had 92 procent van de Nederlandse bedrijven met 10 of meer werkzame personen een eigen website.noot3 Daarmee scoort Nederland aanzienlijk hoger dan het EU-gemiddelde van 78 procent. In Denemarken was het aandeel bedrijven met een website het grootst: 94 procent. Zweden en Oostenrijk scoorden ook hoog. Van de Zweedse bedrijven had 90 procent een website, van de Oostenrijkse bedrijven 89 procent. In Frankrijk en Polen was dit aandeel flink lager: respectievelijk 72 en 70 procent.

Cijfers over websites voor meer Europese landen zijn te vinden in deze Eurostat-tabel.

Bedrijven met 10 of meer werkzame personen gebruiken de website vaak om hun goederen of diensten te beschrijven of prijzen te tonen. Ruim vier op de vijf Nederlandse bedrijven had in 2019 een overzicht van producten en prijzen online geplaatst (figuur 4.1.4). Bedrijven gebruikten hun website ook vaak om te verwijzen naar hun pagina op sociale media (59 procent). Bij ruim een derde van de bedrijven bood de website de mogelijkheid om online te bestellen, boeken of reserveren. Bij 10 procent konden klanten via de website ook de voortgang van hun bestelling volgen, of was informatie over de status van de bestelling beschikbaar. Ruim een kwart van de bedrijven gebruikte de website om klantspecifieke informatie voor reguliere bezoekers aan te bieden. De functionaliteit die klanten in staat stelt zelf hun product te ontwerpen of aan te passen via de website wordt maar door weinig bedrijven aangeboden (7 procent).

Toon tabel4.1.4 Mogelijkheden website, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.1.4 Mogelijkheden website, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.1.4 Mogelijkheden website, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Heeft deze mogelijkheid
Beschrijvingen van producten, prijslijst	81
Verwijzing naar sociale media	59
Online bestellen, boeken of reserveren	34
Klantspecifieke info voor vaste bezoeker	26
Bestelling online volgen	10
Productaanpassing door klant	7

Kleine bedrijven hebben minder vaak een eigen website dan grote. Van de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen had 74 procent een website tegen 81 procent van de bedrijven met 10 werkzame personen of meer. In 2019 had 62 procent van de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen een overzicht van producten en prijzen online geplaatst. Zij gebruikten hun website niet vaak om te verwijzen naar hun pagina op sociale media (35 procent).

Meer informatie over websites en het gebruik ervan is opgenomen in deze StatLine-tabel.

Hoe een website wordt ingezet is sterk afhankelijk van de bedrijfstak waartoe het bedrijf behoort. Onder bedrijven met 10 of meer werkzame personen bieden websites van hotels e.d. (logiesaccommodaties) en bedrijven actief in de reisbranche het vaakst de mogelijkheid om te boeken, reserveren of bestellen (beide 82 procent in 2019). Het beschrijven van producten en tonen van prijzen op de website komt eveneens veel voor bij logiesaccommodaties (91 procent), maar ook bedrijven in de gezondheids- en welzijnszorg, telecom- en verzekeringsbranche (respectievelijk 90, 89 en 88 procent) hebben deze informatie relatief vaak op de websites staan. Ruim vier op de tien bedrijven actief in verzekeringen boden klantspecifieke informatie voor vaste bezoekers. Verwijzen naar een profiel op sociale media is vooral in trek bij uitgeverijen, reclamebureaus en telecommunicatiebedrijven.

Meer informatie over het bezit en gebruik van websites door bedrijven met 10 of meer werkzame personen, naar bedrijfstak, is opgenomen in deze StatLine-tabel.

4.2Personeel en ICT

Bedrijven kunnen ICT gebruiken om zich als aantrekkelijk werkgever te presenteren, bijvoorbeeld door het aanbieden van telewerkfaciliteiten of het verstrekken van mobiele apparatuur. Dit kan een voordeel zijn bij het werven van personeel. Bedrijven hebben nog altijd moeite om ICT-vacatures te vervullen.

Ruim 7 op de 10 werkzame personen gebruiken internet

In 2019 gebruikte 72 procent van het personeel bij bedrijven met 10 of meer werkzame personen geregeld een computer met internet voor het werk.noot6 Dit aandeel is de laatste twee jaren vrij constant. In 2008 werkte 57 procent van de werkzame personen met een internet-pc.noot7 De verschillen tussen bedrijfstakken zijn groot (figuur 4.2.1). In de bedrijfstak informatie en communicatie en ICT-sector werkt vrijwel al het personeel met internet (beide 96 procent). In de horeca is dit aandeel veel kleiner: 36 procent.

Toon tabel4.2.1 Gebruik computer met internet op het werk, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.2.1 Gebruik computer met internet op het werk, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.2.1 Gebruik computer met internet op het werk, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Gebruikt computer met internet op het werk
Totaal	72
Bedrijfstak	.
Informatie en communicatie	96
ICT-sector	96
Onroerend goed	95
Financiële instellingen	95
Advies en onderzoek	94
wo. researchinstellingen	95
Gezondheidszorg	84
Energie & water	84
Overige dienstverlening	75
Bouw	72
Transport	65
Handel	60
Industrie	57
Horeca	36
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	70
20 tot 50 werkzame personen	67
50 tot 100 werkzame personen	70
100 tot 250 werkzame personen	72
250 tot 500 werkzame personen	73
500 of meer werkzame personen	75

Van het personeel bij bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen gebruikte 70 procent geregeld een computer met toegang tot het internet in 2019. Bij bedrijven met 500 of meer werkzame personen was dit aandeel 75 procent. Bij bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen was het aandeel nog hoger: 76 procent. Deze bedrijven hebben voor een deel vaker een eigen kantoor aan huis, waar dergelijke voorzieningen noodzakelijk of al beschikbaar zijn.

Nederland: meer werkzame personen met internet dan gemiddeld in EU

In Nederland werkt een aanzienlijk groter deel van de werkzame personen met internet dan gemiddeld in de EU. Het gemiddelde van de 28 EU-landen bedroeg 55 procent in 2019; in Nederland was dit 69 procent (volgens de Europese meetmethode). In Scandinavische landen was het percentage eveneens hoger dan 70 procent. Roemenië (31 procent) en Bulgarije (29 procent) scoorden aanzienlijk lager dan het EU-gemiddelde. Deze verschillen tussen landen hangen sterk samen met nationale economische structuren. In bepaalde bedrijfstakken zoals de zakelijke dienstverlening en ICT-sector is het immers meer vanzelfsprekend dat het personeel internet gebruikt dan in andere. Daardoor scoren landen met veel industriële bedrijven bijvoorbeeld lager dan landen met een grote dienstverlenende sector.

Cijfers over het gebruik van computers met internet voor meer Europese landen zijn te vinden in deze Eurostat-tabel.

Derde werkzame personen heeft mobiel apparaat van het werk

In 2019 had 33 procent van het personeel van Nederlandse bedrijven met 10 of meer werkzame personen een laptop, tablet of smartphone met mobiel internet van het bedrijf (figuur 4.2.2). Ruim zes op de tien bedrijven verstrekten dergelijke draagbare apparatuur voor mobiel internet in dat jaar (zie tabel 4.1.3). De bedrijfstak onroerend goed had het grootste aandeel werkzame personen dat de beschikking had over een apparaat waarmee mobiel kon worden geïnternet: 61 procent. In de informatie- en communicatiebranche en de ICT-sector had 58 procent van de werkzame personen mobiele apparaten van het bedrijf. In de horeca is dit cijfer veel lager: 6 procent.

Toon tabel4.2.2 Personeel in bezit van apparaat¹⁾ voor mobiel internet, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.2.2 Personeel in bezit van apparaat¹⁾ voor mobiel internet, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.2.2 Personeel in bezit van apparaat¹⁾ voor mobiel internet, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

bedrijfstak	Heeft door bedrijf verstrekt apparaat voor mobiel internet
Totaal	33
Bedrijfstak	.
Onroerend goed	61
Informatie en communicatie	58
ICT-sector	58
Energie & water	50
Advies en onderzoek	48
wo. researchinstellingen	40
Financiële instellingen	47
Bouw	47
Overige dienstverlening	42
Transport	34
Gezondheidszorg	31
Industrie	22
Handel	19
Horeca	6
1)Door het bedrijf verstrekte draagbare apparatuur, zoals draagbare computers of smartphones, waarmee voor het eigen werk een mobiele verbinding gelegd kan worden met het internet. Wanneer de verbinding uitsluitend via wifi gelegd kan worden, en niet via mobiele telefoonnetwerken, wordt deze apparatuur niet meegeteld.

In 2019 werkte een derde van het personeel van bedrijven met 10 of meer werkzame personen met een draagbaar apparaat met mobiel internet. Bij bedrijven met 500 of meer werkzame personen beschikte 38 procent van het personeel over een smartphone of laptop van het bedrijf. Bij kleine bedrijven, met 10 tot 20 werkzame personen, lag dit percentage op 22 procent.

Meer informatie over toegang tot en gebruik van internet is opgenomen in deze StatLine-tabel.

Telewerken kan bij 8 op de 10 van de bedrijven

In 2019 ondersteunde 80 procent van de bedrijven met 10 of meer werkzame personen telewerken (figuur 4.2.3). Telewerken betekent hier dat medewerkers van buiten de bedrijfsvestiging de ICT-systemen van het bedrijf kunnen gebruiken. Het gaat daarbij niet alleen om toegang tot e-mail, maar ook om toegang tot bestanden, intranet en softwaresystemen. Het aandeel bedrijven dat telewerken ondersteunt bedroeg in 2004 nog 31 procent, maar liep in 2009 al op naar 56 procent. De laatste jaren is het verder toegenomen.

Toon tabel4.2.3 Telewerken, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.2.3 Telewerken, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.2.3 Telewerken, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Bedrijven met telewerkvoorzieningen
Totaal	80
Bedrijfstak	.
Informatie en communicatie	96
ICT-sector	96
Onroerend goed	96
Financiële instellingen	95
Advies en onderzoek	94
wo. researchinstellingen	97
Gezondheidszorg	86
Industrie	80
Handel	80
Energie & water	79
Overige dienstverlening	79
Bouw	77
Transport	73
Horeca	46
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	72
20 tot 50 werkzame personen	82
50 tot 100 werkzame personen	91
100 tot 250 werkzame personen	95
250 tot 500 werkzame personen	97
500 of meer werkzame personen	99

Vooral in de informatie- en communicatiebranche, ICT-sector en onroerendgoedsector wordt telewerken ondersteund. Bijna alle bedrijven in deze bedrijfstakken hadden een mogelijkheid om toegang te krijgen tot het ICT-systeem van buiten de bedrijfsvestiging.

Bij horecabedrijven is telewerken minder gebruikelijk; toch biedt bijna 1 op de 2 bedrijven telewerken aan. Grote bedrijven ondersteunen vaker telewerken dan kleine; van de bedrijven met meer dan 500 werkzame personen bood 99 procent de mogelijkheid tot telewerken tegen 72 procent van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen. Bij de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen biedt 94 procent de mogelijkheid tot telewerken. Deze groep bedrijven hebben vaker al een eigen kantoor aan huis, waardoor telewerken vanzelfsprekend is.

Telewerken door ruim 1 op 3 werkzame personen

Als een bedrijf telewerken ondersteunt, hebben vaak niet alle medewerkers die mogelijkheid. Het type werk laat dat immers niet altijd toe. In 2019 werkte ruim een derde van alle werkzame personen regelmatig buiten de bedrijfsvestiging en had van daaruit toegang tot het ICT-systeem van het bedrijf (figuur 4.2.4). Het aandeel telewerkers verschilt sterk per bedrijfstak. Vooral bij bedrijven in de ICT-sector en in de informatie- en communicatiebranche kunnen relatief veel medewerkers telewerken (beide 59 procent). In de horeca was dit slechts 7 procent. Bij grote bedrijven is het percentage telewerkers hoger dan bij kleine. Het aandeel bij bedrijven met 500 of meer werkzame personen was 39 procent; bij bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen 27 procent.

Toon tabel4.2.4 Telewerkers, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.2.4 Telewerkers, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.2.4 Telewerkers, 2019 (% van personen
werkzaam bij bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Telewerkers
Totaal	34
Bedrijfstak	.
ICT-sector	59
Informatie en communicatie	59
Financiële instellingen	54
Energie & water	51
Advies en onderzoek	51
wo. researchinstellingen	49
Onroerend goed	44
Overige dienstverlening	41
Bouw	37
Gezondheidszorg	37
Transport	28
Industrie	22
Handel	20
Horeca	7
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	27
20 tot 50 werkzame personen	27
50 tot 100 werkzame personen	28
100 tot 250 werkzame personen	30
250 tot 500 werkzame personen	33
500 of meer werkzame personen	39

Ruim kwart bedrijven heeft ICT-specialisten in loondienst

In 2018 had 26 procent van de bedrijven met 10 of meer werkzame personen ICT-specialisten in loondienst (figuur 4.2.5). ICT-specialisten zijn medewerkers voor wie ICT hun belangrijkste werk vormt. Zij kunnen bijvoorbeeld ICT-systemen ontwerpen, ontwikkelen, installeren en beheren. Of bedrijven ICT-specialisten in loondienst hebben, verschilt sterk per bedrijfstak. Vooral bij bedrijven in de ICT-sector en in de informatie- en communicatiebranche werken relatief veel ICT-specialisten (respectievelijk 74 en 77 procent). In de horeca en bouw kwam dit veel minder voor. Niet alleen de bedrijfstak maar ook de bedrijfsomvang speelt een rol bij het in dienst hebben van ICT-specialisten. Van de grote bedrijven, met 500 of meer werkzame personen, had 84 procent minstens één ICT-specialist in loondienst tegenover 13 procent van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen. Bij de bedrijven tot 10 werkzame personen, was het aandeel ICT-specialisten nog iets lager (8 procent).

Toon tabel4.2.5 ICT-specialisten in loondienst, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.2.5 ICT-specialisten in loondienst, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.2.5 ICT-specialisten in loondienst, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Heeft ICT-specialisten in loondienst
Totaal	26
Bedrijfstak	.
Informatie en communicatie	77
ICT-sector	74
Financiële instellingen	56
Advies en onderzoek	35
wo. researchinstellingen	52
Onroerend goed	32
Energie & water	31
Handel	27
Gezondheidszorg	26
Industrie	25
Transport	20
Overige dienstverlening	18
Bouw	10
Horeca	4
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	13
20 tot 50 werkzame personen	25
50 tot 100 werkzame personen	40
100 tot 250 werkzame personen	65
250 tot 500 werkzame personen	76
500 of meer werkzame personen	84

ICT-vacatures vaak moeilijk te vervullen

Bedrijven kunnen hun ICT-kennis niet alleen uitbreiden door het bestaande personeel cursussen aan te bieden, maar ook door nieuwe ICT-specialisten aan te nemen. In 2018 had 12 procent van de bedrijven vacatures voor ICT-specialisten (figuur 4.2.6). Meer dan de helft van die bedrijven had moeite deze vacatures te vervullen.

Toon tabel4.2.6 Bedrijven met ICT-vacatures¹⁾, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.2.6 Bedrijven met ICT-vacatures¹⁾, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.2.6 Bedrijven met ICT-vacatures¹⁾, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

cat	ICT-vacatures	Moeilijke vervulbare ICT-vacatures
Totaal	12	8
Bedrijfstak	.	.
Informatie en communicatie	53	43
ICT-sector	53	44
Financiële instellingen	38	25
Energie & water	23	16
Advies en onderzoek	15	11
wo. researchinstellingen	20	12
Gezondheidszorg	11	7
Handel	11	7
Onroerend goed	10	4
Overige dienstverlening	9	6
Industrie	9	5
Transport	8	5
Bouw	4	2
Horeca	1	0
Bedrijfsomvang	.	.
10 tot 20 werkzame personen	6	4
20 tot 50 werkzame personen	11	8
50 tot 100 werkzame personen	16	10
100 tot 250 werkzame personen	26	18
250 tot 500 werkzame personen	46	32
500 of meer werkzame personen	62	47
1)Bedrijven die ICT-specialisten hebben aangenomen, of hadden willen aannemen.

Ruim de helft van de bedrijven in zowel de bedrijfstak informatie en communicatie als de ICT-sector had ICT-vacatures in 2018. Ook relatief veel financiële instellingen (38 procent) hadden ICT-vacatures uitstaan in dat jaar. Bedrijven in deze sectoren hadden vaak moeite om de ICT-vacatures te vervullen. Ruim 4 op de 10 bedrijven in de sector informatie en communicatie en ICT-sector hadden in 2018 ICT-vacatures die moeilijk te vervullen waren, terwijl dit aandeel voor alle bedrijfstakken gemiddeld 8 procent bedroeg.

Grote bedrijven hebben veel vaker ICT-vacatures dan kleine bedrijven; in 2018 wierf 62 procent van de bedrijven met ten minste 500 werkzame personen ICT-specialisten, tegen 6 procent van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen. Bij de bedrijven van 2 tot 10 werkzame personen had 3 procent ICT-vacatures. Ook het aandeel moeilijk vervulbare vacatures is hoger bij grotere bedrijven; 47 procent van de bedrijven met ten minste 500 werkzame personen had in 2018 moeite om ICT-vacatures te vervullen, terwijl dit aandeel bij kleine bedrijven (10 tot 20 werkzame personen) op 4 procent lag. Bij bedrijven die minder dan 10 werkzame personen in dienst hadden was dit 3 procent.

Nederland: relatief veel bedrijven met ICT-vacatures

In vergelijking met andere Europese landen kende Nederland in 2018 relatief veel bedrijven met ICT-vacatures (figuur 4.2.7). Het aandeel was in Nederland, met 12 procent, aanzienlijk hoger dan het EU-gemiddelde van 9 procent. In België en Denemarken was het aandeel bedrijven met ICT-vacatures het grootst. In Spanje hadden relatief weinig bedrijven moeite ICT-vacatures in te vullen. In Nederland was dat anders; daar hadden bijna 7 op de 10 bedrijven met ICT-vacatures moeite deze te vervullen.

Toon tabel4.2.7 ICT-vactures¹⁾, 2018 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(exclusief financiële instellingen
en gezondheidszorg))Verberg tabel4.2.7 ICT-vactures¹⁾, 2018 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(exclusief financiële instellingen
en gezondheidszorg))

4.2.7 ICT-vactures¹⁾, 2018 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(exclusief financiële instellingen
en gezondheidszorg))

landen	Makkelijk vervulbare ICT-vacatures	Moeilijk vervulbare ICT-vacatures
België	5	9
Denemarken	5	8
Nederland	4	8
Finland	4	8
Spanje	9	3
Ierland	5	6
Verenigd Koninkrijk	5	5
Frankrijk	4	6
Zweden	3	7
EU-28	4	5
Noorwegen	4	3
Polen	2	2
Italië	3	3
Bron: Eurostat.
1)Bedrijven die ICT-specialisten hebben aangenomen, of hadden willen aannemen.

4.3Elektronische en digitale facturen

Digitale facturen zijn in opkomst als alternatief voor traditionele papieren facturen die bedrijven per post versturen. Het kost bedrijven veel tijd om facturen te verzenden, ontvangen en verwerken in hun administratie. Bedrijven kunnen kosten besparen als zij facturen elektronisch verzenden en ontvangen in plaats van op papier. Door digitale facturen te gebruiken, verminderen bedrijven hun papierverbruik, en verlagen ze hun verzendkosten. Als bedrijven de facturen volledig geautomatiseerd kunnen verwerken, wordt de efficiencywinst nog groter, en is de kans op administratieve fouten kleiner. Dit is mogelijk met zogenaamde ‘e-facturen’ (zie kader ‘E-facturen en digitale facturen’).

Ruim kwart bedrijven verstuurt e-facturen

In 2018 verzond 27 procent van de Nederlandse bedrijven e-facturen naar andere bedrijven, of aan overheden (figuur 4.3.1). In de gezondheids- en welzijnszorg en bij researchinstellingen is het verzenden van e-facturen het meest gebruikelijk; in 2018 verstuurde 38 procent van de bedrijven in deze sectoren rekeningen die volledig automatisch verwerkbaar zijn. Ook veel bedrijven in de handel en ICT-sector verzonden relatief veel e-facturen (beide 31 procent). Bedrijven in de onroerendgoedbranche en horeca scoren in dit opzicht aanzienlijk lager. In die bedrijfstakken verzond respectievelijk 14 en 17 procent van de bedrijven e-facturen in 2018.

Toon tabel4.3.1 E-facturen verzenden¹⁾, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.3.1 E-facturen verzenden¹⁾, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.3.1 E-facturen verzenden¹⁾, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Verzond E-facturen
Totaal	27
Bedrijfstak	.
Gezondheidszorg	38
Handel	31
ICT-sector	31
Energie & water	28
Industrie	28
Informatie en communicatie	28
Advies en onderzoek	27
wo. researchinstellingen	38
Transport	25
Overige dienstverlening	25
Bouw	24
Financiële instellingen	24
Horeca	17
Onroerend goed	14
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	24
20 tot 50 werkzame personen	27
50 tot 100 werkzame personen	33
100 tot 250 werkzame personen	36
250 tot 500 werkzame personen	46
500 of meer werkzame personen	56
1)Het betreft hier alleen facturen die aan andere bedrijven, of aan overheden zijn verstuurd.

Bij grote bedrijven is het verzenden van e-facturen veel gebruikelijker dan bij kleinere. Meer dan de helft van de bedrijven met 500 of meer werkzame personen verstuurde automatisch verwerkbare rekeningen in 2018, terwijl dat aandeel onder bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen 24 procent bedroeg. Bij de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen was dat aandeel nog iets lager (18 procent).

E-facturen verzenden in Nederland rond EU-gemiddelde

In Nederland verzenden ongeveer evenveel bedrijven e-facturen als gemiddeld in alle EU-landen (figuur 4.3.2). Ruim 1 op de vijf Nederlandse bedrijven deed dit in 2017. Het verschil tussen EU-landen is aanzienlijk. In Scandinavië is het erg gebruikelijk om e-facturen te verzenden. Met name Finland en Denemarken scoren op dit punt hoog. Respectievelijk 79 en 55 procent van de bedrijven in die landen stuurde in 2017 e-facturen aan zakenpartners. Het aandeel was veel kleiner in het Verenigd Koninkrijk: 12 procent.

Toon tabel4.3.2 E-facturen verzenden, 2017 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))Verberg tabel4.3.2 E-facturen verzenden, 2017 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))

4.3.2 E-facturen verzenden, 2017 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))

landen	Verzond E-facturen
Finland	79
Denemarken	55
Noorwegen	54
Italië	42
Zweden	36
Spanje	33
Frankrijk	25
EU-28	23
Nederland	22
België	21
Ierland	20
Duitsland	17
Polen	16
Verenigd Koninkrijk	12
Bron: Eurostat.

Bijna helft bedrijven ontvangt e-facturen

E-facturen ontvangen is aanmerkelijk gebruikelijker bij bedrijven dan e-facturen verzenden. In 2018 ontving 49 procent van de bedrijven e-facturen (figuur 4.3.3). Dat betekent dat het aandeel bedrijven dat e-facturen ontving bijna 2 keer zo groot was als het aandeel bedrijven dat e-facturen verzond. De gezondheidszorg en onroerendgoedbranche scoren met het ontvangen van e-facturen hoger dan het gemiddelde van alle bedrijfstakken, maar in de meeste andere bedrijfstakken wijkt het aandeel bedrijven dat e-facturen ontvangt hiervan niet veel af. De verschillen tussen diverse branches zijn op dit punt dus niet erg groot.

Toon tabel4.3.3 E-facturen ontvangen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.3.3 E-facturen ontvangen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.3.3 E-facturen ontvangen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Ontving E-facturen
Totaal	49
Bedrijfstak	.
Gezondheidszorg	63
Onroerend goed	53
Financiële instellingen	52
Informatie en communicatie	51
ICT-sector	49
Advies en onderzoek	49
wo. researchinstellingen	51
Bouw	49
Horeca	48
Handel	48
Overige dienstverlening	47
Transport	47
Industrie	47
Energie & water	42
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	47
20 tot 50 werkzame personen	50
50 tot 100 werkzame personen	51
100 tot 250 werkzame personen	53
250 tot 500 werkzame personen	57
500 of meer werkzame personen	71

Net als bij het verzenden van e-facturen zijn er ook voor het ontvangen van e-facturen verschillen tussen bedrijven van verschillende omvang. Bij bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen was het aandeel bedrijven dat e-facturen ontving 46 procent in 2018. Van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen ontving 47 procent e-facturen in dat jaar terwijl dit aandeel 71 procent bedroeg bij bedrijven met 500 of meer werkzame personen.

In het voorgaande deel kwamen cijfers aan bod over het aandeel bedrijven dat digitale facturen verzendt of ontvangt. In het volgende deel gaat het niet langer over het aandeel bedrijven maar over het aandeel van de facturen dat digitaal verzonden en ontvangen wordt. Deze cijfers gaan over de situatie bij een gemiddeld bedrijf. Ze geven weer welk aandeel van de facturen een gemiddeld bedrijf digitaal verzendt of ontvangt. Bedrijven die veel facturen verzenden of ontvangen, tellen in deze cijfers even zwaar mee als bedrijven die weinig facturen verzenden en ontvangen. Op deze manier ontstaat een goed beeld van de situatie bij een gemiddeld bedrijf.

Ruim driekwart facturen digitaal verzonden

In 2018 verliep voor een gemiddeld bedrijf ruim driekwart van de facturering digitaal; 22 procent van de zakelijke facturen werd nog op papier verstuurd (tabel 4.3.4). In 2016 bedroeg het aandeel papier nog 44 procent. In 2017 ging 65 procent van de facturen digitaal de deur uit: 10 procent als e-factuur en 55 procent in een andere digitale vorm zoals e-mails en e-mailbijlagen in Pdf-formaat. Bedrijven in de ICT-sector en informatie en communicatie versturen relatief het grootste deel van hun facturen als e-factuur. E-facturen worden vooral door grote bedrijven met meer dan 500 werkzame personen verzonden; kleinere bedrijven kiezen vaker voor facturen in een andere digitale vorm.

4.3.4Aandeel digitale facturen voor een gemiddeld bedrijf, 2018

	Verzonden		Ontvangen
	e-factuur	digitaal, maar geen e-factuur	e-factuur
	% van verzonden facturen1)2)3)		% van ontvangen facturen1)2)
Totaal	15	63	20
Bedrijfstak
ICT-sector	16	75	17
Informatie en communicatie	16	75	19
Overige dienstverlening	15	72	19
Advies en onderzoek	14	69	18
waaronder
researchinstellingen	14	68	22
Industrie	15	65	20
Energie & water	12	67	15
Transport	12	67	19
Financiële instellingen	15	63	20
Bouw	13	65	22
Handel	15	60	21
Gezondheidszorg	32	42	25
Onroerend goed	7	61	20
Horeca	9	58	20
Bedrijfsomvang
10 tot 20 werkzame personen	15	63	20
20 tot 50 werkzame personen	15	65	21
50 tot 100 werkzame personen	16	64	21
100 tot 250 werkzame personen	16	63	21
250 tot 500 werkzame personen	21	57	23
500 of meer werkzame personen	27	50	30

Bron:CBS

¹⁾Door bedrijven met tien of meer werkzame personen.

²⁾Deze cijfers zijn bepaald door het rekenkundige gemiddelde te nemen van de percentages die bedrijven hebben gerapporteerd. Het aantal facturen van een bedrijf speelt hier dus geen rol.

³⁾Dit betreft uitsluitend facturen die bedrijven naar andere bedrijven of overheidsorganisaties hebben gestuurd.

Voor ontvangen facturen geldt hetzelfde beeld als voor verzonden facturen; een gemiddeld bedrijf ontving maar een klein deel van de facturen in een automatisch verwerkbaar formaat. In 2018 was een op de vijf van de ontvangen facturen een e-factuur. Het aandeel stijgt; een jaar eerder was 18 procent van de ontvangen facturen een e-factuur. Het aandeel ontvangen e-facturen is daarmee groter dan het aandeel verzonden e-facturen. De verschillen tussen de bedrijfstakken zijn niet groot. Bij bedrijven in de gezondheidszorg (25 procent) ligt het aandeel het hoogst. Bij de grootste bedrijven (500 of meer werkzame personen) ligt het aandeel ontvangen e-facturen hoger dan bij de kleinere (10 tot 20 werkzame personen): respectievelijk 30 tegen 20 procent.

4.4E-commerce

Paragraaf 3.5 van deze publicatie geeft een beschrijving van de wijze waarop personen online winkelen. Naast de websites die consumenten gebruiken om goederen te bestellen, bestaan ook andere vormen van ‘e-commerce’. Bedrijven handelen bijvoorbeeld ook elektronisch met elkaar. Dit gebeurt via websites, maar ook via andere elektronische kanalen zoals EDI.

Ruim kwart van de bedrijven verkoopt via e-commerce

In 2018 heeft 26 procent van de Nederlandse bedrijven elektronisch verkocht (figuur 4.4.1). Verkoop via een website is gebruikelijker dan verkoop via EDI; 22 procent van de bedrijven verkocht goederen of diensten via een website, tegen 8 procent via EDI. Het aandeel elektronisch verkopende bedrijven is sinds 2013 nauwelijks toegenomen: het bedroeg toen 23 procent.

Vooral reisbureaus en logiesaccommodaties verkopen elektronisch

De toeristische sector kent het grootste aandeel bedrijven die elektronisch verkopen. Van de bedrijven actief met logiesvertrekking, zoals hotels en campings, verkocht 61 procent via e-commerce in 2018 en van de reisbureaus 57 procent. Deze bedrijven verkopen hoofdzakelijk via websites. Ook in de voedings- en genotmiddelenindustrie verkopen veel bedrijven elektronisch; het ging om 56 procent van de bedrijven in deze bedrijfstak in 2018.

Toon tabel4.4.1 Elektronische verkopen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.4.1 Elektronische verkopen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.4.1 Elektronische verkopen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categegorie	Via een website en/of EDI	Via een website	Via EDI
Totaal	26	22	8
Bedrijfstak	.	.	.
Handel	48	42	14
Transport	29	16	18
Horeca	28	27	1
wo. logiesverstrekking	61	61	4
Industrie	26	19	11
wo. voedings- en genotmiddelenindustrie	56	37	25
ICT-sector	23	19	8
Informatie en communicatie	22	20	4
Financiële instellingen	20	20	4
Energie & water	18	17	3
Overige dienstverlening	15	14	2
wo. reisbureaus	57	57	1
Advies en onderzoek	14	11	4
wo. researchinstellingen	11	10	2
Gezondheidszorg	13	9	5
Onroerend goed	11	10	2
Bouw	10	8	2
Bedrijfsomvang	.	.	.
10 tot 50 werkzame personen	25	21	6
50 tot 250 werkzame personen	32	23	15
250 of meer werkzame personen	36	26	20

Elektronisch verkopen is gangbaarder onder grote dan onder kleine bedrijven. In 2018 deed 36 procent van de bedrijven met 250 of meer werkzame personen aan elektronische verkoop, tegen 25 procent van de bedrijven met 10 tot 50 werkzame personen. Van de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen verkocht 18 procent via elektronische verkoop. De verschillen tussen grote en kleine bedrijven zijn vooral zichtbaar bij verkopen via EDI. Van de grote bedrijven verkocht 20 procent via EDI tegen 6 procent van de kleine (met 10 tot 50 werkzame personen). Van de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen verkocht 2 procent via EDI. Om EDI te kunnen gebruiken, moeten bedrijven aanzienlijke investeringen doen voor het ontwikkelen en onderhouden van deze systemen. Dit maakt EDI voor een beperkte groep bedrijven aantrekkelijk; vooral voor grote bedrijven zijn dergelijke investeringen rendabel. Daarentegen zijn websites om elektronisch te verkopen, laagdrempeliger. Daarom maken ook veel kleine bedrijven gebruik van webwinkels, van henzelf of van intermediairs zoals online platformen. Het aandeel bedrijven dat aan e-commerce deed via websites, verschilt dan ook met respectievelijk 21 en 26 procent minder tussen kleine (10 tot 50 werkzame personen) en grote (meer dan 250 werkzame personen) bedrijven dan bij verkopen via EDI. De bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen blijven hier wel iets bij achter (18 procent).

Elektronische verkopen Nederland boven EU-gemiddelde

Volgens de Europese meetmethode heeft 27 procent van de Nederlandse bedrijven in 2018 elektronisch verkocht. Het EU-gemiddelde bedroeg 20 procent in 2018 (figuur 4.4.2). Nederlandse bedrijven verkopen vaker via websites (23 procent) dan gemiddeld in de 28 EU-lidstaten (17 procent). Het aandeel bedrijven dat via EDI verkoopt, was in Nederland (8 procent) ook groter dan gemiddeld in de EU (6 procent).

Toon tabel4.4.2 Elektronische verkopen, 2018 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))Verberg tabel4.4.2 Elektronische verkopen, 2018 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))

4.4.2 Elektronische verkopen, 2018 (% van bedrijven met 10
of meer werkzame personen
(excl. financiële instellingen
en gezondheidszorg))

land	Via een website en/of EDI	Via een website	Via EDI
Ierland	39	32	17
Denemarken	34	26	13
Zweden	33	25	13
België	31	25	10
Finland	29	23	9
Noorwegen	28	25	6
Nederland	27	23	8
Verenigd Koninkrijk	26	23	6
Spanje	21	17	6
Duitsland	20	16	6
EU-28	20	17	6
Frankrijk	19	14	7
Polen	16	13	4
Italië	14	12	3
Bron: Eurostat.

Meeste web-verkoop aan bedrijven

In 2018 behaalde een gemiddeld bedrijf 44 procent van de totale web-omzetnoot8 door verkoop aan Nederlandse consumenten en 7 procent door de verkoop aan buitenlandse consumenten (figuur 4.4.3). Verkoop aan andere bedrijven en overheden was goed voor respectievelijk 46 en 3 procent van de totale web-omzet van een gemiddeld Nederlands bedrijf. In 2018 vormde de internethandel tussen bedrijven onderling dus een iets grotere markt dan de verkoop aan consumenten.

Toon tabel4.4.3 Verkoop via websites per type klant, 2018 (% van web-omzet¹⁾
van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.4.3 Verkoop via websites per type klant, 2018 (% van web-omzet¹⁾
van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.4.3 Verkoop via websites per type klant, 2018 (% van web-omzet¹⁾
van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Nederlandse consumenten	Buitenlandse consumenten	Bedrijven	Overheidsorganisaties
Gewogen met web-omzet*	47	10	34	8
Via een website, niet gewogen met web-omzet	44	7	46	3
1)De totale omzet die een bedrijf heeft behaald door verkopen via websites.
*Voorlopige cijfers.

Als bedrijven met veel web-omzet zwaarder in de cijfers meewegen dan bedrijven met weinig web-omzet, ontstaat een iets ander beeld. Het aandeel van bedrijven is vanuit dit perspectief aanzienlijk kleiner; van de totale web-omzet die bedrijven in 2018 hebben behaald, werd 34 procent gerealiseerd door te verkopen aan andere bedrijven. Dit aandeel was voor een gemiddeld bedrijf, zonder te wegen met de web-omzet, aanzienlijk groter: 46 procent. Het aandeel van buitenlandse consumenten is vanuit dit perspectief daarentegen groter; van de totale web-omzet die bedrijven in 2018 behaalden, werd 10 procent gerealiseerd door verkopen aan buitenlandse consumenten. Dit aandeel was voor een gemiddeld bedrijf, zonder te wegen met de web-omzet, niet groter dan 7 procent. Het verschil tussen deze cijfers wordt veroorzaakt doordat een klein aantal bedrijven met een hoge web-omzet een groot deel van de omzet behaalt door verkoop via websites aan buitenlandse consumenten.

Buitenlandse klanten goed voor 16 procent web-omzet

In 2018 behaalde een gemiddeld bedrijf 84 procent van zijn web-omzet door verkopen aan Nederlandse bedrijven of consumenten (figuur 4.4.4). Het overige deel was het resultaat van verkopen aan buitenlandse klanten: 13 procent aan klanten binnen de EU en 3 procent aan klanten buiten de EU. EDI-verkopen zijn vaker internationaal dan internationale verkopen via een website. In 2018 realiseerde een gemiddeld bedrijf 21 procent van zijn EDI-omzet door te verkopen aan klanten in het buitenland.

Toon tabel4.4.4 Verkoop via e-commerce per afzetmarkt, 2018 (% van omzet
via het betreffende kanaal
van bedrijven met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.4.4 Verkoop via e-commerce per afzetmarkt, 2018 (% van omzet
via het betreffende kanaal
van bedrijven met 10 of meer
werkzame personen)

4.4.4 Verkoop via e-commerce per afzetmarkt, 2018 (% van omzet
via het betreffende kanaal
van bedrijven met 10 of meer
werkzame personen)

omzetkanaal	Klanten in Nederland	Klanten in andere EU-landen	Klanten in landen buiten de EU
Via EDI, gewogen met omzet*	71	15	14
Via een website, gewogen met omzet*	66	19	14
	.	.	.
Via EDI, niet gewogen met omzet	79	18	3
Via een website, niet gewogen met omzet	84	13	3
*Voorlopige cijfers.

Wanneer het niet gaat om het gemiddelde bedrijf, maar als bedrijven met veel e-commerce zwaarder in de cijfers meewegen dan bedrijven met weinig e-commerce, ontstaat het beeld dat zichtbaar is in de bovenste helft van figuur 4.4.4. Verkopen aan het buitenland besloegen 33 procent van alle omzet behaald door verkoop via websites in 2018. Van de EDI-omzet was 29 procent het resultaat van handel met het buitenland; klanten binnen en buiten de EU nemen elk ongeveer de helft van deze verkopen voor hun rekening. Hieruit blijkt dat bedrijven met veel web- of EDI-omzet een groter deel van deze omzet genereren uit internationale handel dan bedrijven die weinig omzet behalen via e-commerce.

Ruim twee derde bedrijven koopt elektronisch in

Bedrijven gebruiken elektronische kanalen niet alleen voor verkoopdoeleinden, maar ook om in te kopen. In 2018 kocht 69 procent van alle bedrijven elektronisch in (figuur 4.4.5). Elektronisch inkopen kwam vooral veel voor in de informatie- en communicatiebranche en gezondheidszorg (respectievelijk 79 en 78 procent). Ook de ICT-sector had een groot aandeel bedrijven dat elektronisch inkocht (76 procent). De bedrijfsomvang heeft weinig invloed op het wel of niet gebruikmaken van elektronisch inkopen. Wel is het zo dat bij de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen elektronische inkopen iets minder gangbaar waren (61 procent).

Toon tabel4.4.5 Elektronische inkopen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.4.5 Elektronische inkopen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.4.5 Elektronische inkopen, 2018 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Elektronisch ingekocht
Totaal	69
Bedrijfstak	.
Informatie en communicatie	79
Gezondheidszorg	78
ICT-sector	76
Advies en onderzoek	75
wo. researchinstellingen	72
Onroerend goed	73
Industrie	72
Bouw	69
Financiële instellingen	67
Horeca	67
Handel	66
Overige dienstverlening	64
Transport	59
Energie & water	54
Bedrijfsomvang	.
10 tot 50 werkzame personen	69
50 tot 250 werkzame personen	71
250 of meer werkzame personen	72

Hoewel relatief veel bedrijven via e-commerce inkopen, gaat het hierbij meestal niet om een substantieel deel van de totale inkoop van het bedrijf. Voor 42 procent van de bedrijven vertegenwoordigde de elektronische inkoop ten minste 1 procent van de totale inkoopwaarde in 2018. Dat betekent dat 58 procent van de bedrijven weliswaar incidenteel elektronisch inkocht, maar dat het voor hen gaat om een aandeel van minder dan 1 procent van de totale inkoop. Voor 12 procent van de bedrijven bedroeg de elektronische inkoop minimaal de helft van de totale inkoopwaarde. E-commerce vormt voor deze bedrijven dus wel een substantieel inkoopkanaal. In 2017 bedroeg het percentage bedrijven dat incidenteel elektronisch inkocht nog 68 procent. In dat jaar bedroeg het percentage bedrijven waarvan de elektronische inkoop minimaal de helft van de totale inkoop vertegenwoordigde nog 7 procent.

Bedrijven kopen vaker in via websites dan via EDI

EDI is bij bedrijven veel minder in trek als inkoopkanaal dan websites. In 2018 kocht 6 procent van de bedrijven in via EDI, terwijl 68 procent inkopen deed via websites en/of apps. Bedrijven in de handel kochten relatief vaak in via EDI (11 procent). In veel andere bedrijfstakken lag het aandeel van EDI-inkoop onder de 6 procent. Bij grote bedrijven komen inkopen via EDI-systemen vaker voor dan bij kleine. Van de bedrijven met 250 tot 500 werkzame personen gebruikte 14 procent EDI om in te kopen in 2018; bij bedrijven met meer dan 500 werkzame personen was dit zelfs 19 procent. Evenals verkopen via EDI, is inkopen via EDI voor veel kleine bedrijven niet rendabel vanwege de ontwikkel- en onderhoudskosten van dergelijke systemen. Van de bedrijven met minder dan 20 werkzame personen gebruikte 5 procent EDI om in te kopen.

Elektronisch inkopen vooral binnen Nederland

In 2018 kocht een gemiddeld bedrijf voor 92 procent van zijn web-inkoopwaarde in bij leveranciers in Nederland (figuur 4.4.6). De overige 8 procent van dit bedrag kocht een gemiddeld bedrijf in bij buitenlandse bedrijven: 6 procent bij leveranciers binnen de EU en 2 procent bij partners buiten de EU. EDI-inkopen zijn vaker internationaal dan inkopen via een website. Een gemiddeld bedrijf kocht voor 15 procent van zijn totale EDI-inkoopwaarde in via handel met het buitenland.

Toon tabel4.4.6 Elektronisch inkopen per inkoopmarkt, 2018 (% van inkoopwaarde
via het betreffende kanaal
van bedrijven met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.4.6 Elektronisch inkopen per inkoopmarkt, 2018 (% van inkoopwaarde
via het betreffende kanaal
van bedrijven met 10 of meer
werkzame personen)

4.4.6 Elektronisch inkopen per inkoopmarkt, 2018 (% van inkoopwaarde
via het betreffende kanaal
van bedrijven met 10 of meer
werkzame personen)

categorie	Aanbieders in Nederland	Aanbieders in andere EU-landen	Aanbieders in landen buiten de EU
Via EDI, gewogen met inkoopwaarde*	60	24	15
Via een website, gewogen met inkoopwaarde*	80	11	8
	.	.	.
Via EDI, niet gewogen met inkoopwaarde	85	11	4
Via een website, niet gewogen met inkoopwaarde	92	6	2
*Voorlopige cijfers.

Wanneer het niet gaat om het gemiddelde bedrijf, maar als bedrijven die veel elektronisch inkopen zwaarder in de cijfers meewegen dan bedrijven die weinig elektronisch inkopen, ontstaat een ander beeld. Van het totale bedrag dat bedrijven via websites hebben ingekocht in 2018, betrof 19 procent een besteding bij buitenlandse leveranciers, waarvan het aandeel van leveranciers binnen de EU (11 procent) iets groter was dan het aandeel van leveranciers buiten de EU (8 procent). Van het bedrag dat bedrijven via EDI uitgaven, betrof 39 procent handel met het buitenland, waaronder 24 procent handel met klanten binnen de EU. Hier geldt dus dat bedrijven met veel web- of EDI-inkopen een groter deel van deze bestedingen steken in internationale handel dan bedrijven die weinig via e-commerce inkopen.

Internationaal gezien behoort Nederland samen met Zweden en Denemarken tot de landen waar bedrijven het vaakst inkopen via elektronische kanalen. In 2017 deed twee derde van de Nederlandse bedrijven inkopen via e-commerce. In Zweden was dit het hoogst: 78 procent.

Cijfers over het inkopen via elektronische kanalen voor meer Europese landen zijn te vinden in deze Eurostat-tabel.

4.5ICT-beveiligingsmaatregelen van bedrijven

De voorgaande paragrafen in dit hoofdstuk schetsten het beeld dat ICT een vitaal onderdeel is van veel processen binnen en tussen bedrijven. De rol van ICT in het bedrijfsleven blijft bovendien groeien. Verstoring ervan zal de belangen van bedrijven vrijwel altijd ondermijnen. Veel bedrijven nemen daarom ICT-veiligheidsmaatregelen. Bedrijven zullen daarbij altijd een belangenafweging (moeten) maken (NCTV, 2020). Cybersecuritymaatregen kosten immers tijd en geld, twee schaarse middelen die ook anders ingezet kunnen worden. Deze paragraaf beschrijft cijfers over het soort ICT-beveiligingsmaatregelen dat bedrijven nemen en de mate waarin ICT-veiligheidsincidenten optreden.

Antivirussoftware meest genomen ICT-veiligheidsmaatregel

Bedrijven namen in 2019 allerlei maatregelen om hun ICT te beschermen tegen beveiligingsrisico’s (figuur 4.5.1). Antivirussoftware en het updaten van software en/of besturingssysteem zijn maatregelen die door een groot deel van de bedrijven werden genomen (respectievelijk 96 en 93 procent). Relatief veel bedrijven hadden hun gegevens ook op een andere locatie opgeslagen (87 procent). Ruim driekwart van de bedrijven had beleid voor het gebruik van sterke wachtwoorden. Encryptie voor het versturen of opslaan van data werd minder vaak genomen als veiligheidsmaatregel; 49 procent van de bedrijven deed dit in 2019.

Toon tabel4.5.1 Gebruikte ICT-veiligheidsmaatregelen, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.5.1 Gebruikte ICT-veiligheidsmaatregelen, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.5.1 Gebruikte ICT-veiligheidsmaatregelen, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

maatregel	Heeft maatregel gebruikt
Antivirussoftware	96
Updaten software/besturingssysteem	93
Gegevens op andere fysieke locatie	87
Beleid voor sterke wachtwoorden	77
Logbestanden voor analyse incidenten	64
VPN bij internetgebruik buiten het bedrijf	60
Network access control	53
Methodes voor beoordelen ICT-veiligheid	52
Authenticatie via soft- of hardwaretoken	52
Risicoanalyses	51
Encryptie voor het opslaan van data	49

Bij grote bedrijven komt het gebruik van encryptie bij het versturen en opslaan van data vaker voor dan bij kleine. Waar 44 procent van de bedrijven van 10 tot 50 werkzame personen encryptiemaatregelen nam, gold dat bij 81 procent van de bedrijven met meer dan 250 werkzame personen. Bij bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen werd door slechts een derde encryptie gebruikt. Voor kleine bedrijven is encryptie waarschijnlijk minder rendabel vanwege hoge aanschaf-, ontwikkel- en onderhoudskosten van dergelijke systemen.

Meer cijfers over genomen ICT-veiligheidsmaatregelen zijn opgenomen in deze StatLine-tabel.

Bijna 1 op 2 bedrijven heeft ICT-incident gehad

Bij 47 procent van de bedrijven heeft in 2018 een ICT-veiligheidsincident plaatsgevonden (tabel 4.5.2). Het aandeel bedrijven met ICT-incidenten was het grootst in de onroerendgoedsector; 61 procent van de bedrijven had er mee te maken. In de horeca kwamen ICT-incidenten het minste voor (28 procent). Ruim een vijfde van alle bedrijven heeft kosten gehad aan een ICT-incident. Financiële instellingen, energie- en waterbedrijven, bedrijven actief in advies en onderzoek, en bouwbedrijven leden relatief het vaakst schade door een ICT-incident. Bij 11 procent van alle bedrijven werd het ICT-veiligheidsincident veroorzaakt door een aanval van buiten het bedrijf. Financiële instellingen hadden hier het vaakst mee te maken (1 op de 5). In de horeca komen aanvallen van buitenaf maar beperkt voor: bij 7 procent van de bedrijven in 2018.

4.5.2Optreden van ICT-veiligheidsincidenten, 2018

	Incident opgetreden	Kosten gehad aan ICT-incident	Incident door aanval van buiten	Kosten incident (aanval buitenaf)
	% van bedrijven met 10 of meer werkzame personen
Totaal	47	21	11	6
Bedrijfstak
Industrie	49	22	11	6
Energie & water	60	25	11	4
Bouw	46	24	14	7
Handel	49	22	14	7
Transport	44	20	11	6
Horeca	28	13	7	3
Informatie en communicatie	45	19	14	6
ICT-sector	45	18	13	5
Financiële instellingen	60	27	20	7
Onroerend goed	61	20	13	6
Advies en onderzoek	54	24	10	4
waaronder
researchinstellingen	47	17	14	6
Overige dienstverlening	41	15	9	5
Gezondheidszorg	53	23	9	4
Bedrijfsomvang
10 tot 20 werkzame personen	41	18	10	5
20 tot 50 werkzame personen	47	20	11	5
50 tot 100 werkzame personen	56	25	13	7
100 tot 250 werkzame personen	60	28	13	6
250 tot 500 werkzame personen	62	31	16	7
500 of meer werkzame personen	73	38	24	11

Bron:CBS

Bij grote bedrijven meer incidenten

Bij 73 procent van de bedrijven met 500 werkzame personen of meer vond een ICT-incident plaats in 2018, terwijl dat voor 41 procent van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen gold. Van de grootste bedrijven heeft 24 procent een incident door een aanval van buiten gehad tegenover 10 procent bij de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen. Bij de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen vond bij een kwart een ICT-incident plaats. In deze groep bedrijven was in 10 procent van de gevallen sprake van een aanval van buiten.

Meer informatie over ICT-incidenten is opgenomen in de CBS-publicatiereeks Cybersecuritymonitor. In die publicatiereeks schetst het CBS o.a. een beeld van de ICT-incidenten waar bedrijven en personen slachtoffer van zijn geworden en de maatregelen die ze ertegen nemen.

4.6Sociale media

Steeds meer bedrijven maken gebruik van sociale media. Daarbij gaat het niet alleen om marketing en klantrelaties, maar het kan ook gaan om bijvoorbeeld dienstverlening, inkoop, R&D en innovatie of de interne inzet van sociale media. De inzet van sociale media kan in principe alle facetten van een bedrijf raken. Men verwacht dat de inzet van sociale media bedrijven groot competitief voordeel kan opleveren. Bedrijven die niet meedoen prijzen zich op den duur uit de markt.

Bijna driekwart bedrijven gebruikt sociale media

Van de bedrijven met 10 of meer werkzame personen maakte 74 procent gebruik van sociale media in 2019. Het aandeel bedrijven dat sociale media gebruikt, was het grootst in de informatie en communicatie, ICT-sector en advies en onderzoek (respectievelijk 92, 90 en 82 procent). In de bouw- en transportsector hadden bedrijven minder vaak een socialemedia-account, maar toch gold dit voor 66 procent van de bouwbedrijven en 58 procent van de transportbedrijven.

Toon tabel4.6.1 Socialemediagebruik bedrijven, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)Verberg tabel4.6.1 Socialemediagebruik bedrijven, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

4.6.1 Socialemediagebruik bedrijven, 2019 (% van bedrijven
met 10 of meer
werkzame personen)

Bedrijfstak	Gebruikt sociale media
Totaal	74
Bedrijfstak	.
Informatie en communicatie	92
ICT-sector	90
Advies en onderzoek	82
wo. researchinstellingen	79
Onroerend goed	81
Horeca	80
Handel	76
Gezondheidszorg	75
Financiële instellingen	71
Overige dienstverlening	71
Industrie	68
Energie & water	68
Bouw	66
Transport	58
Bedrijfsomvang	.
10 tot 20 werkzame personen	70
20 tot 50 werkzame personen	75
50 tot 100 werkzame personen	80
100 tot 250 werkzame personen	86
250 tot 500 werkzame personen	88
500 of meer werkzame personen	93

In 2019 werd door 93 procent van de bedrijven met 500 werkzame personen sociale media ingezet, terwijl dat voor 70 procent van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen gold. Bij de bedrijven met 2 tot 10 werkzame personen zijn sociale media nog geen gemeengoed; 52 procent van de bedrijven zette een vorm van sociale media in in 2019.

De meest ingezette vorm van sociale media in 2019 waren sociale netwerken. Bijna driekwart van de bedrijven met 10 of meer werkzame personen maakte gebruik van een sociaal netwerk, zoals Facebook, LinkedIn of Yammer (tabel 4.6.2). Multimedia delen (bijvoorbeeld via YouTube) deed 29 procent van de bedrijven. Twitter of andere (micro)blogs werden door iets minder dan een kwart van de bedrijven gebruikt. Het maken van wiki’s om kennis te delen kwam het minst vaak voor (6 procent).

4.6.2Type sociale media, 2019

	Sociale netwerken (bijv. Facebook)	Blogs of microblogs (bijv. Twitter)	Multimedia delen (bijv. YouTube)	Wiki’s om kennis te delen
	% van bedrijven met 10 of meer werkzame personen
Totaal	73	24	29	6
Bedrijfstak
Industrie	66	16	29	5
Energie & water	65	26	34	10
Bouw	64	15	20	2
Handel	75	24	33	4
Transport	57	11	19	4
Horeca	80	15	17	3
Informatie en communicatie	90	57	51	27
ICT-sector	87	52	48	25
Financiële instellingen	69	33	28	10
Onroerend goed	79	36	35	6
Advies en onderzoek	81	37	36	10
waarvan
researchinstellingen	77	42	41	11
Overige dienstverlening	70	22	25	3
Gezondheidszorg	63	23	20	4
Bedrijfsomvang
10 tot 20 werkzame personen	68	18	21	4
20 tot 50 werkzame personen	74	25	30	6
50 tot 100 werkzame personen	78	29	38	7
100 tot 250 werkzame personen	84	35	48	10
250 tot 500 werkzame personen	87	46	55	16
500 of meer werkzame personen	92	59	71	25

Bron:CBS

Het aandeel bedrijven dat een sociaal netwerk gebruikt, was het grootst in de informatie en communicatie en ICT-sector in 2019 (respectievelijk 90 en 87 procent). Ook de andere vormen van sociale media (blogs, multimedia en wiki’s) werden het vaakst ingezet door bedrijven in deze bedrijfstakken. Niet alleen de bedrijfstak waarin een bedrijf actief is, is van invloed op het gebruik van sociale media, ook de bedrijfsomvang speelt een rol.

Het aandeel grote bedrijven dat sociale media gebruikt, is groter dan het aandeel van kleine. Ruim 9 op de 10 bedrijven met 500 of meer werkzame personen gebruikten sociale netwerken, terwijl dat voor 71 procent van de bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen gold. Van de bedrijven met 500 werkzame personen zette 59 procent blogs of microblogs in en werd door 71 procent multimedia gedeeld. Bij bedrijven met 10 tot 20 werkzame personen werden deze twee vormen van sociale media door ongeveer een vijfde van de bedrijven gebruikt. Bij bedrijven van 2 tot 10 werkzame personen worden de verschillende vormen van sociale media nog minder ingezet. Zo zette de helft van deze bedrijven sociale netwerken in en was het gebruik van (micro)blogs en het delen van multimedia beperkt (respectievelijk 11 en 14 procent) in 2019.

4.7Literatuur

Open literatuurlijst