Verdienen

In dit hoofdstuk staat het inkomen dat mannen en vrouwen met betaald werk verdienen centraal. Hoe groot is het uurloonverschil tussen mannen en vrouwen? Is dit verschil kleiner geworden? Hoeveel mannen en vrouwen verdienen minimaal het bijstandsniveau en zijn daarmee economisch zelfstandig? En welke mannen en vrouwen zijn het vaakst economisch zelfstandig?

4.1Neemt het loonverschil tussen mannen en vrouwen af?

Vrouwen verdienen in bedrijfsleven bijna een vijfde minder dan mannen

In 2020 bedroeg het bruto-uurloon (zie Begrippen) van vrouwelijke werknemers gemiddeld 20,60 euro en van mannelijke 24,50 euro. Vrouwen verdienden daarmee bijna 16 procent minder dan mannen, wat vergeleken met andere EU-lidstaten een vrij groot verschil is (zie hoofdstuk 7). In het bedrijfsleven was het verschil in uurloon met bijna 19 procent ruim 3 keer zo groot als bij de overheid (6 procent).

Toon tabel4.1.1 Bruto-uurloon, 2020 (Gemiddeld (euro))Verberg tabel4.1.1 Bruto-uurloon, 2020 (Gemiddeld (euro))

4.1.1 Bruto-uurloon, 2020 (Gemiddeld (euro))

	Vrouwen	Mannen
Alle werknemers	20,60	24,50
Overheid	27,60	29,40
Bedrijfsleven	19,40	23,90

Vrouwelijke twintigers verdienen meestal meer dan mannelijke

Bij de overheid verdienen vrouwelijke werknemers tot 40 jaar op vrijwel elke leeftijd meer dan hun mannelijke leeftijdsgenoten. In het bedrijfsleven is dat tot 28 jaar het geval, en de verschillen zijn kleiner dan bij de overheid. Dat vrouwen op jongere leeftijd meer verdienen heeft te maken met hun hogere onderwijsniveau (zie hoofdstuk 2). De grootste loonverschillen komen voor onder 50‑plussers. Dit komt onder meer doordat vrouwen vaker in deeltijd werken (zie hoofdstuk 3) en daardoor minder werkervaring opbouwen. Dit verkleint de carrièrekansen van vrouwen, met op langere termijn een lager uurloon als gevolg (Chkalova en Drankier, 2014). Ook speelt mee dat in de oudere generaties vrouwen doorgaans lager opgeleid zijn dan mannen (zie hoofdstuk 2).

Toon tabel4.1.2 Bruto-uurloon werknemers, 2020 (Gemiddeld (euro))Verberg tabel4.1.2 Bruto-uurloon werknemers, 2020 (Gemiddeld (euro))

4.1.2 Bruto-uurloon werknemers, 2020 (Gemiddeld (euro))

Leeftijd	Vrouw - overheid	Man - overheid	Vrouw - bedrijfsleven	Man - bedrijfsleven
20	12,77	12,77	10,81	10,86
21	14,54	13,8	12,69	12,84
22	15,87	14,05	13,7	13,89
23	16,7	15,66	14,3	14,21
24	18,34	16,32	15,52	14,9
25	19,68	17,39	16,46	16,32
26	20,33	19,35	17,58	17,32
27	21,42	20,6	18,39	18,37
28	22,24	20,09	19,04	19,41
29	23,14	21,89	19,9	20,2
30	24,05	22,18	20,29	21,73
31	25,52	23,51	20,79	21,51
32	25,85	24,26	21,11	22,5
33	26,54	25,94	22,23	23,32
34	27,42	27,64	22,91	24,14
35	28,45	26,22	22,59	24,99
36	28,13	28,7	23,26	25,06
37	30,15	28,22	22,44	26,24
38	29,09	29,57	23,23	26,7
39	29,94	29,39	23,58	26,79
40	30,37	30,85	23,44	28,24
41	29,78	31,55	23,35	27,64
42	31,1	34,58	24,16	28,26
43	32,34	31,95	22,94	28,92
44	32,08	33,44	24,15	29,18
45	30,29	32,3	22,84	29,88
46	29,59	32,14	23,28	29,22
47	30,21	31,18	22,65	29,59
48	29,44	33,26	23,26	31,09
49	31,3	32,62	23,04	31,33
50	30,26	33,5	23,04	30,61
51	31,06	33,98	23,11	31,68
52	30,64	32,95	21,85	31,72
53	28,91	33,04	22,37	31,45
54	29,65	35,14	22,97	30,85
55	30,07	32,74	22,96	29,92
56	29,31	33,15	22,61	31,35
57	29	33,19	21,78	31,1
58	30,73	34,26	22,41	30,62
59	29,48	35,68	21,58	30,26
60	29	35,73	21,5	30,09
61	29,53	33,24	21,72	30,75
62	29,75	34,36	21,2	29,48
63	29,04	34,8	21,01	28,43
64	29,46	35,53	20,58	28,14

Een lager onderwijsniveau betekent niet alleen minder uurloon, ook met eenzelfde onderwijsniveau verdienen vrouwen per uur minder dan mannen. De loonkloof tussen gelijkopgeleide mannen en vrouwen is groter in het bedrijfsleven, vooral bij hoogopgeleiden (zie m/v-stat).

Loonverschil tussen 2018 en 2020 alleen bij overheid verminderd

In de periode 2008–2020 is het loonverschil tussen mannen en vrouwen bij de overheid vrijwel voortdurend afgenomen. Na een stagnatie tussen 2016 en 2018 daalde het loonverschil van 2018 op 2020 opnieuw verder. De daling sinds 2008 komt vooral doordat bij de overheid het uurloon van vrouwen sterker is gestegen dan dat van mannen. Hier speelt onder andere mee dat er meer hoogopgeleide vrouwen dan mannen bij kwamen (zie hoofdstuk 2) en zij vrijwel allen op een hoog beroepsniveau werken. Het loonverschil in het bedrijfsleven is sinds 2008 met 3 procentpunt afgenomen (van 22 naar 19 procent). De afname deed zich voor in de periode 2008–2016, daarna is het loonverschil in het bedrijfsleven niet meer veranderd.

Toon tabel4.1.3 Ongecorrigeerd loonverschil werknemers (% dat vrouwen minder verdienen dan mannen)Verberg tabel4.1.3 Ongecorrigeerd loonverschil werknemers (% dat vrouwen minder verdienen dan mannen)

4.1.3 Ongecorrigeerd loonverschil werknemers (% dat vrouwen minder verdienen dan mannen)

	Overheid	Bedrijfsleven
2008	16	22
2010	14	21
2012	11	21
2014	10	20
2016	8	19
2018	8	19
2020	6	19

Gecorrigeerd loonverschil kleiner geworden

Werkende vrouwen en mannen hebben niet per se dezelfde leeftijd, werkervaring of hetzelfde beroepsniveau. Als er geen verschillen in persoons- en baankenmerken tussen hen zouden zijn, zou het loonverschil bij de overheid 3 procent zijn in 2020, en in het bedrijfsleven 6 procent. Het gecorrigeerde loonverschil (zie kader) is in beide sectoren gedaald tussen 2018 en 2020. Bij de overheid was tussen 2016 en 2018 ook al een daling.

Leeftijdsverschillen verklaren een belangrijk deel van de loonkloof tussen mannen en vrouwen. Bij de overheid en in het bedrijfsleven werken meer oudere mannen dan vrouwen, en oudere werknemers verdienen doorgaans meer dan jongere. Behalve leeftijd zijn ook arbeidsduur, sector, beroepsniveau en leidinggeven belangrijke verklarende factoren van de loonkloof (zie Van der Vliet, Van Wissen-Floris, Mattijssen, Borghuis en Bosman, 2022). Aangezien niet met alle verschillen tussen mannen en vrouwen rekening gehouden is, hoeven de resterende loonverschillen bij de overheid en het bedrijfsleven niet op discriminatie te duiden.

Toon tabel4.1.4 Gecorrigeerd loonverschil werknemers (% dat vrouwen minder verdienen dan mannen)Verberg tabel4.1.4 Gecorrigeerd loonverschil werknemers (% dat vrouwen minder verdienen dan mannen)

4.1.4 Gecorrigeerd loonverschil werknemers (% dat vrouwen minder verdienen dan mannen)

	Overheid	Bedrijfsleven
2008	7	9
2010	6	8
2012	4	8
2014	5	7
2016	5	7
2018	4	7
2020	3	6

Steeds meer vrouwen onder topinkomens

Het bruto jaarinkomen uit werk van vrouwen was gemiddeld 39,3 duizend euro in 2020, dat van werkende mannen bedroeg 60,7 duizend euro (zie m/v-stat). Dit verschil komt vooral doordat vrouwen meestal in deeltijd werken. Ook het lagere uurloon speelt een rol. Bovenaan de inkomensladder, in de top 1% van bevolking met inkomen uit werk, zijn vrouwen met 16,7 procent in 2020 in de minderheid. Wel is het aandeel vrouwen onder topinkomens gegroeid. In 2008 bedroeg het nog 9,7 procent (CBS, 2022a). Tussen 2010 en 2020 groeide het aandeel relatief hard, in lijn met de toename van vrouwen in de top van grote bedrijven en organisaties (CBS/SCP, 2020).

4.2Neemt de economische zelfstandigheid toe?

Vrouwen steeds vaker economisch zelfstandig

In 2021 was 66,3 procent van alle niet-onderwijsvolgende vrouwen van 15 jaar tot de AOW-leeftijd economisch zelfstandig (zie Begrippen). Al een aantal jaren stijgt het aandeel vrouwen dat netto minstens het bijstandsniveau verdient (1 080 euro per maand in 2021). Deze groeiende economische zelfstandigheid is in lijn met één van de doelstellingen van het emancipatiebeleid (zie OCW, 2022). Gedurende de vorige economische crisis tot 2014 bleef het aandeel economisch zelfstandige vrouwen min of meer gelijk. Tussen 2014 en 2019 was er een relatief sterke toename. Daarbij speelt de gestegen arbeidsduur een rol: vrouwen werken steeds vaker in een grote deeltijdbaan van 28 tot 35 uur per week. In corona- en crisisjaar 2020 vlakte de groei bij vrouwen af, maar dat herstelde zich in 2021.

Bij mannen volgt het percentage economisch zelfstandigen de conjunctuur. In de vorige economische crisis en ook in 2020 daalde het aandeel economisch zelfstandige mannen. In 2021 steeg dit aandeel weer en was 81,4 procent van de mannen economisch zelfstandig.

Ook steeds meer vrouwen met minstens het minimumloon

De grens voor economische zelfstandigheid gaat uit van een inkomensminimum voor een alleenstaande. Om ook met kinderen te kunnen rondkomen, hanteert de overheid een tweede maat voor het meten van de vordering van het emancipatiebeleid: financiële onafhankelijkheid (OCW, 2022). Daarbij ligt de drempelwaarde hoger: het verdiende inkomen moet minstens het minimumloon (1 540 euro per maand in 2021) bedragen (zie ook Begrippen). Het aandeel financieel onafhankelijke vrouwen en mannen is uiteraard lager dan het aandeel economisch zelfstandigen. De financiële onafhankelijkheid liet bij vrouwen en mannen dezelfde trends zien als de economische zelfstandigheid. Mannen zijn vaker financieel onafhankelijk (77 tegen 56 procent), maar het verschil is kleiner geworden. Met name moeders met een partner zijn nu vaker financieel onafhankelijk (zie m/v-stat).

Toon tabel4.2.1 Economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)Verberg tabel4.2.1 Economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

4.2.1 Economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

	Economische zelfstandigheid vrouw	Economische zelfstandigheid man	Financiele onafhankelijkheid vrouw	Financiele onafhankelijkheid man
'11	56,5	78,9	42,3	73,1
'12	56,8	78,2	42,6	72,3
'13	56,7	77,3	43,5	71,6
'14	57,1	77,5	44,8	72
'15	57,9	78,2	45,9	72,7
'16	59,3	79	48,5	74,1
'17	60,7	79,7	50	74,9
'18	62,5	80,8	51,6	76
'19	64	81,4	53,1	76,6
'20	64,4	80,3	53,7	75,6
'21*	66,3	81,4	55,8	76,6

3 op de 4 vrouwen willen economisch zelfstandig zijn

Uit het onderzoek Emancipatieopinies (zie Bronnen) blijkt dat het merendeel van de bevolking van 16 tot 65 jaar (exclusief onderwijsvolgenden) economische zelfstandigheid belangrijk vindt. Mannen geven dit echter vaker aan dan vrouwen en vinden het ook vaker belangrijk om zoveel te verdienen dat in het eigen levensonderhoud en dat van de (eventuele) kinderen kan worden voorzien. Wel zijn er minder vrouwen en mannen die zichzelf (en de kinderen) kunnen onderhouden (zie figuur 4.2.1) dan er willen. Vooral bij vrouwen is dit verschil groot.

In veel relaties is de man hoofdkostwinner (Portegijs, 2018) en in lijn daarmee geven mannen ook vaker aan dat zij wel moeten werken, omdat het inkomen niet gemist kan worden. Ook het verdienen van geld om het financieel goed te hebben vinden relatief veel mannen belangrijk. Wel ligt het verschil in mening tussen mannen en vrouwen hier minder ver uiteen. Verder geven mannen vaker aan door te willen groeien naar een hoger salaris dan vrouwen.

	Vrouw	Man
	% (helemaal) eens
Ik wil in mijn werk doorgroeien naar een hoger salaris	54	64
Ik vind het belangrijk geld te verdienen zodat ik/wij het financieel goed hebben	84	88
Ik vind het belangrijk om zelf zoveel te verdienen dat ik in mijn eigen levensonderhoud en dat van mijn eventuele kinderen kan voorzien	74	85
Ik moet wel werken, mijn inkomen kan niet gemist worden	55	72
Ik vind het belangrijk dat ik economisch zelfstandig ben (economisch zelfstandig wil zeggen met betaald werk minstens 1 000 euro netto per maand verdienen)	75	87

Significante verschillen tussen vrouwen en mannen (p<0,05) zijn vetgedrukt.

¹⁾Bevolking van 16 tot 65 jaar, exclusief onderwijsvolgenden.

Meer mannen dan vrouwen vinden voldoende inkomen en economische zelfstandigheid belangrijk. Vooral vrouwen met een partner en kinderen hechten er minder belang aan zichzelf en de kinderen te kunnen onderhouden, terwijl mannen die samenwonen juist relatief vaak aangeven dat hun inkomen niet gemist kan worden (zie tabel B.4.2.1).

Vrouwen vaker dan mannen werkzaam zonder economisch zelfstandig te zijn

Van de mannen die niet economisch zelfstandig zijn, was het merendeel afhankelijk van een uitkering. Dat geldt ook voor vrouwen. Maar vaker dan mannen hebben niet-economisch zelfstandige vrouwen wel werk, maar was het verdiende inkomen te laag om economisch zelfstandig te zijn. Dat komt vooral doordat vrouwen meer in deeltijd werken (zie paragraaf 3.1) en gemiddeld een lager uurloon hebben (zie paragraaf 4.1). 7 procent van de vrouwen had geen eigen inkomen. Vaak hebben deze vrouwen een partner met inkomen.

Toon tabel4.2.3 Economische zelfstandigheid en sociaaleconomische positie, 2021* (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)Verberg tabel4.2.3 Economische zelfstandigheid en sociaaleconomische positie, 2021* (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

4.2.3 Economische zelfstandigheid en sociaaleconomische positie, 2021* (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

	Economisch zelfstandig	Niet-economisch zelfstandig: werk	Niet-economisch zelfstandig: uitkering	Niet-economisch zelfstandig: geen inkomen
Vrouwen	66,3	10,9	15,7	7,1
Mannen	81,4	4,9	11,9	1,7

Werkende mannen vaker economisch zelfstandig dan werkende vrouwen

Van de werkende mannen is 90 procent economisch zelfstandig, tegenover 81 procent van de werkende vrouwen. Een vast arbeidscontract levert vrijwel altijd een inkomen boven het bijstandsniveau op. Met een flexibel contract zijn gemiddeld 7 op de 10 werkenden economisch zelfstandig, en vrouwen (67 procent) zijn dan minder vaak economisch zelfstandig dan mannen (77 procent). Vrouwen die actief zijn als zelfstandige zonder personeel zijn met 55 procent het minst vaak economisch zelfstandig. Dit heeft te maken niet alleen te maken met de relatief korte werkweek van vrouwelijke zzp’ers. Ook de doorgaans laagbetaalde beroepen waarin zij verhoudingsgewijs vaak werken, zoals kapper, schoonheidsspecialist of exploitant van een webwinkel, spelen een rol (CBS, 2020).

Toon tabel4.2.4 Economische zelfstandigheid werkenden, 2020¹⁾ (% van niet-onderwijsvolgende werkenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)Verberg tabel4.2.4 Economische zelfstandigheid werkenden, 2020¹⁾ (% van niet-onderwijsvolgende werkenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

4.2.4 Economische zelfstandigheid werkenden, 2020¹⁾ (% van niet-onderwijsvolgende werkenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

	Vrouwen	Mannen
Werknemer met vaste arbeidsrelatie	90,8	98,0
Werknemer met flexibele arbeidsrelatie	67,2	77,1
Zelfstandige zonder personeel	54,6	78,0
Zelfstandige met personeel	81,6	88,9
1)Meest recente cijfers over positie in de werkkring betreffen 2020.

4.3Maken onderwijsniveau en herkomst uit?

Hoogopgeleide vrouwen vaakst economisch zelfstandig

In 2021 was 66 procent van de vrouwen van 15 jaar tot AOW-leeftijd (exclusief scholieren en studenten) economisch zelfstandig. Dit aandeel ligt een stuk hoger onder hoogopgeleide vrouwen. Van deze groep was 82 procent economisch zelfstandig, tegenover respectievelijk 67 procent en 37 procent van de middelbaar- en laagopgeleide vrouwen. Hoogopgeleiden werken vaker en meer uren, en verdienen per uur meer (zie paragraaf 4.1). Laagopgeleide vrouwen hebben verreweg het vaakst een uitkering, meestal is dat een bijstandsuitkering. Ook hebben ze het vaakst geen eigen inkomen. Onder hoogopgeleide vrouwen komt het juist het minst vaak voor dat ze werken zonder economisch zelfstandig te zijn.

Toon tabel4.3.1 Economische zelfstandigheid en sociaaleconomische positie, 2021* (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)Verberg tabel4.3.1 Economische zelfstandigheid en sociaaleconomische positie, 2021* (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

4.3.1 Economische zelfstandigheid en sociaaleconomische positie, 2021* (% van niet-onderwijsvolgenden
van 15 jaar tot AOW-leeftijd)

		Economisch zelfstandig	Niet-economisch zelfstandig: werk	Niet-economisch zelfstandig: uitkering	Niet-economisch zelfstandig: geen inkomen
Laag opgeleid	Vrouw, Laag opgeleid	36,6	16	33,4	14
Laag opgeleid	Man, Laag opgeleid	65,9	7,1	24,5	2,5
Middelbaar opgeleid	Vrouw, Middelbaar opgeleid	67,4	12,5	13,9	6,2
Middelbaar opgeleid	Man, Middelbaar opgeleid	83,5	4,9	10,1	1,5
Hoog opgeleid	Vrouw, Hoog opgeleid	82,2	6,1	7,5	4,1
Hoog opgeleid	Man, Hoog opgeleid	89,3	3,2	5,9	1,6

Op elk onderwijsniveau zijn mannen vaker economisch zelfstandig dan vrouwen. Het kleinst is het man-vrouwverschil bij de hoogopgeleiden, het grootst bij de laagopgeleiden. In de laatste groep is het aandeel economisch zelfstandigen onder mannen bijna 2 keer zo hoog als onder vrouwen.

Vooral hoogopgeleiden hechten aan economische zelfstandigheid

Meer mannen dan vrouwen hechten belang aan een eigen inkomen en economische zelfstandigheid (zie paragraaf 4.2). Dit verschil komt ook naar voren binnen alle onderwijsniveaus. Uitzondering hierop is het verdienen van geld om het gezamenlijk financieel goed te hebben, wat vrouwen vrijwel even belangrijk vinden als gelijkgeschoolde mannen. Hoogopgeleide vrouwen vinden het echter wel van groter belang dan lager opgeleide vrouwen (zie tabel B.4.3.1).

In Nederland geboren vrouwen het vaakst economisch zelfstandig

Onder vrouwen met een Nederlandse herkomst was het aandeel economisch zelfstandigen met 70 procent bovengemiddeld. Bij in Nederland geboren vrouwen met een of twee ouders geboren in het buitenland was het aandeel iets kleiner. Van deze tweede generatie zijn vrouwen met een Indonesische, Surinaamse of Nederlands-Caribische herkomst door hun gemiddeld hoge arbeidsparticipatie en lange werkweek relatief vaak economisch zelfstandig. Dit in tegenstelling tot de tweede generatie vrouwen met een Turkse of Marokkaanse herkomst: zij hebben in verhouding vaak een uitkering of geen inkomen (zie CBS, 2022b).

Het verschil tussen de tweede generatie en migranten is groot. Zo is het aandeel economisch zelfstandigen onder tweede-generatievrouwen met een Turkse, Marokkaanse of Indonesische herkomst ongeveer 14 procentpunt hoger dan onder migrantenvrouwen met deze herkomst.

Minderheid vrouwen uit vluchtelingenlanden economisch zelfstandig

Onder vrouwen geboren in het buitenland is de helft economisch zelfstandig. Van de vrouwen uit de vluchtelingenlanden Syrië, Somalië en Eritrea heeft de meerderheid een uitkering, meestal een bijstandsuitkering (zie CBS, 2022b). Deze vrouwen zijn minder vaak economisch zelfstandig dan vrouwen met een Iraakse, Iraanse of Afghaanse herkomst. Desalniettemin is ook een minderheid van de migrantenvrouwen uit Irak, Iran of Afghanistan economisch zelfstandig. Met 6 op de 10 zijn verhoudingsgewijs veel migrantenvrouwen uit een nieuw-EU land economisch zelfstandig.

Mannen met een nieuwe-EU herkomst, zowel migranten als de tweede generatie, zijn eveneens relatief vaak economisch zelfstandig. Dat geldt ook voor mannen met een Indonesische herkomst. Met een Turkse of Marokkaanse herkomst verdienen betrekkelijk weinig mannen minimaal het bijstandsniveau.

Kies categorie: Geboren in Nederland Geboren in buitenland

Toon tabel4.3.2 Economische zelfstandigheid naar herkomst, 2021, geboren in Nederland (% van niet-onderwijsvolgenden 15 jaar tot AOW-leeftijd)Verberg tabel4.3.2 Economische zelfstandigheid naar herkomst, 2021, geboren in Nederland (% van niet-onderwijsvolgenden 15 jaar tot AOW-leeftijd)

4.3.2 Economische zelfstandigheid naar herkomst, 2021, geboren in Nederland en geboren in buitenland (% van niet-onderwijsvolgenden 15 jaar tot AOW-leeftijd)

Geboren in Nederland of buitenland	Herkomst	Vrouwen	Mannen
Geboren in Nederland	Beide ouders geboren in Nederland, Geboren in Nederland	70,2	85,1
Geboren in Nederland	, Geboren in Nederland	.	.
Geboren in Nederland	1 of 2 ouder(s) geboren in buitenland, Geboren in Nederland	67,6	75
Geboren in Nederland	, Geboren in Nederland	.	.
Geboren in Nederland	Nieuwe EU, Geboren in Nederland	63,4	81,3
Geboren in Nederland	Turkije, Geboren in Nederland	43	66,2
Geboren in Nederland	Marokko, Geboren in Nederland	41,7	57,7
Geboren in Nederland	Suriname, Geboren in Nederland	64,8	70
Geboren in Nederland	Nederlandse Cariben, Geboren in Nederland	63,1	70,9
Geboren in Nederland	Indonesië, Geboren in Nederland	65,7	80,3
Geboren in buitenland	Totaal, Geboren in buitenland	50,3	69,2
Geboren in buitenland	, Geboren in buitenland	.	.
Geboren in buitenland	Nieuwe EU, Geboren in buitenland	63,2	81,7
Geboren in buitenland	Turkije, Geboren in buitenland	29,6	62,2
Geboren in buitenland	Marokko, Geboren in buitenland	27,2	55,3
Geboren in buitenland	Suriname, Geboren in buitenland	61,1	67,9
Geboren in buitenland	Nederlandse Cariben, Geboren in buitenland	59,2	68,9
Geboren in buitenland	Indonesië, Geboren in buitenland	51,7	73,3
Geboren in buitenland	Iran, Geboren in buitenland	45,9	59,6
Geboren in buitenland	Afghanistan, Geboren in buitenland	36,1	58,2
Geboren in buitenland	Irak, Geboren in buitenland	30,2	49,9
Geboren in buitenland	Somalië, Geboren in buitenland	20,5	51,9
Geboren in buitenland	Eritrea, Geboren in buitenland	14,2	63,2
Geboren in buitenland	Syrië, Geboren in buitenland	9,1	36,1

4.4In het kort

Loonverschil afgenomen

Het gemiddelde uurloon van vrouwelijke werknemers is lager dan dat van mannelijke werknemers. Bij de overheid verdienen vrouwen 6 procent minder dan mannen, in het bedrijfsleven 19 procent. Het verschil is vooral bij de overheid kleiner geworden. In 2008 was het nog 16 procent, in het bedrijfsleven was het toen 22 procent. Het feit dat vrouwen minder verdienen, is deels toe te schrijven aan onder meer verschillen in arbeidsduur, leeftijd en leidinggeven. Maar ook als mannen en vrouwen op deze en andere kenmerken niet verschillen, is het uurloon van vrouwen lager: bij de overheid 3 procent en in het bedrijfsleven 6 procent. Deze zogenoemde gecorrigeerde loonkloof is in beide sectoren kleiner geworden sinds 2008.

Steeds meer economisch zelfstandige vrouwen

Het aandeel vrouwen dat economisch zelfstandig is, neemt al acht jaar onafgebroken toe. In 2021 was het ruim 66 procent. De groei was alleen in het eerste coronajaar wat minder sterk. Bij mannen viel na zes jaar stijging het aandeel economisch zelfstandigen in 2020 terug, en kwam in 2021 weer uit op het niveau van voor corona (ruim 81 procent). Er zijn meer vrouwen en mannen die economisch zelfstandig willen zijn (75 en 87 procent) dan dat er zijn. Niet-economisch zelfstandige mannen en vrouwen hebben meestal een uitkering, en vrouwen hebben ook relatief vaak een baan die te weinig inkomen oplevert om van te kunnen leven.

Onderwijsniveau en herkomst maken uit

Hoogopgeleide vrouwen en mannen vinden economische zelfstandigheid belangrijker dan lager opgeleiden, en zijn het ook vaker. Vooral onder laagopgeleide vrouwen is het aandeel economisch zelfstandigen klein en het verschil met mannen is in deze groep het grootst. Met een hoog onderwijsniveau liggen de percentages onder vrouwen en mannen het dichtst bij elkaar. Ook herkomst maakt uit voor de economische zelfstandigheid. In Nederland geboren vrouwen zijn vaker economisch zelfstandig dan in het buitenland geboren vrouwen. Vooral bij een Turkse, Marokkaanse en Indonesische herkomst is dat zo. Bij vrouwen met een Surinaamse of Nederlands-Caribische herkomst is het verschil tussen migranten en de tweede generatie klein.

4.5Begrippen

Het bruto-uurloon is het loon voor aftrek van de loonheffing, de werknemerspremies voor pensioen en vut, het spaarloon en de premies voor werknemersverzekeringen. Werkgeversbijdragen behoren niet tot het bruto uurloon. Ook bijzonder beloning en overwerkloon tellen niet mee in het brutoloon. Het bruto-uurloon is het bruto-maandloon gedeeld door 1/12 van de jaarlijkse arbeidsduur. Dit is het uurloon dat zou gelden als per maand een evenredig deel van adv-, vakantie- en feestdagen, waarop werknemers recht hebben, zou worden opgenomen.

Economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid zijn begrippen die beleidsmatig verbonden zijn met het bestaansminimum. Iemand wordt als economisch zelfstandig beschouwd als het individuele netto jaarinkomen uit arbeid en eigen onderneming op of boven de drempelwaarde ligt van de beleidsnorm voor het individuele inkomensminimum. Die drempelwaarde is gelijkgesteld aan 70 procent van het wettelijke netto minimumloon, oftewel de netto bijstand van een alleenstaande in het verslagjaar. Iemand met een netto jaarinkomen uit werk van minstens 100 procent van het minimumloon wordt als financieel onafhankelijk beschouwd. In 2021 bedroeg de grens voor economische zelfstandigheid 1 080 euro per maand. Voor financiële onafhankelijkheid was dat 1 540 per maand. Economische zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid worden in de Emancipatiemonitor vastgesteld bij mensen van 15 jaar tot AOW-leeftijd exclusief scholieren en studenten. De cijfers komen uit het Integraal Inkomens- en Vermogensonderzoek (zie Bronnen).

In hoofdstuk 4 is het hoogst behaalde onderwijsniveau vastgesteld van de bevolking van 15 jaar tot AOW-leeftijd exclusief scholieren en studenten.

• Laag onderwijsniveau: dit omvat onderwijs op het niveau van basisonderwijs, het vmbo, de eerste 3 leerjaren van havo/vwo en de entreeopleiding, de voormalige assistentenopleiding (mbo1).
• Middelbaar onderwijsniveau: dit omvat de bovenbouw van havo/vwo, de basisberoepsopleiding (mbo2), de vakopleiding (mbo3) en de middenkader- en specialistenopleidingen (mbo4).
• Hoog onderwijsniveau: dit omvat onderwijs op het niveau van hbo of wo.

Het CBS hanteert sinds begin 2022 een nieuwe herkomstindeling. De nieuwe herkomstindeling bestaat uit twee onderdelen: wel of niet geboren in Nederland, en herkomstland. De indeling kijkt eerst of een inwoner zelf in Nederland of het buitenland geboren is, en vervolgens waar de ouders geboren zijn. In het buitenland geboren inwoners duidt het CBS ook met migranten aan. In Nederland geboren inwoners met een of twee in het buitenland geboren ouders behoren tot de zogenoemde tweede generatie. Is iemand zelf en zijn ook beide ouders geboren in Nederland, dan heeft diegene een Nederlandse herkomst. Voor herkomstland is een nieuwe hoofdindeling gemaakt op basis van werelddelen en veelvoorkomende immigratielanden. In hoofdstuk 4 van de Emancipatiemonitor worden behalve de klassieke migratielanden Turkije, Marokko, Suriname, de Nederlandse Cariben en Indonesië ook de nieuwe EU-lidstaten als groep onderscheiden. Tot de nieuwe-EU behoren Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië, Bulgarije, Roemenië en Kroatië. Verder komen in hoofdstuk 4 cijfers over migranten uit de vluchtelingenlanden Afghanistan, Eritrea, Irak, Iran, Syrië en Somalië aan bod.

Bij een migrant is het herkomstland het geboorteland. Het herkomstland van iemand die tot de tweede generatie behoort is het geboorteland van de moeder, tenzij dat ook Nederland is of onbekend. In dat geval is het herkomstland het geboorteland van de vader.

4.6Literatuur

Open literatuurlijst