Gelijk in Europees perspectief?

In dit hoofdstuk wordt de man-vrouwgelijkheid in Nederland afgezet tegen die in andere lidstaten van de Europese Unie. In welke landen hebben relatief veel mannen en vrouwen betaald werk, en in welke weinig? Waar worden de langste werkweken gemaakt? Waar is het loonverschil het kleinst? Zijn er lidstaten met evenveel mannen als vrouwen in topposities? En in welke lidstaten verdelen vaders en moeders de zorgtaken het meest gelijk?

7.1Langs de EU-meetlat

Relatief veel Nederlandse vrouwen werken

Ruim 77 procent van de 20- tot 65‑jarige vrouwen in Nederland heeft betaald werk in 2021. Gemiddeld in de Europese Unie is de nettoarbeidsparticipatie van vrouwen bijna 68 procent (Eurostat, 2022a). Nederlandse vrouwen nemen de derde plek in op de EU-ranglijst en staan vier plaatsen hoger dan twee jaar eerder (CBS/SCP, 2020). In 2019 bestond de top-7 uit precies dezelfde landen als in 2021, maar behalve koploper Zweden (78 procent) zijn ze allen van plaats gewisseld. De lidstaten in de top-7 van vrouwen ontlopen elkaar weinig, maar ze steken ver boven hekkensluiters Italië en Griekenland uit. In deze landen werkte iets meer dan de helft van de vrouwen.

De arbeidsdeelname van mannen verschilt minder tussen de lidstaten. In Tsjechië is het percentage met betaald werk het grootst, gevolgd door Malta. Daarna komen de Nederlandse mannen, die even hoog op de ranglijst staan als in 2019. Net als bij de vrouwen staan Griekse mannen onderaan de ranglijst met een arbeidsdeelname van ruim 72 procent.

Jongeren van 15 tot 20 jaar, veelal scholieren en studenten, blijven hier buiten beschouwing. Daarmee is zoveel mogelijk aangesloten op de populatie in andere hoofdstukken (15- tot 65‑jarigen exclusief onderwijsvolgenden).

Toon tabel7.1.1 Arbeidsdeelname in de EU, 2021 (% van 20-64 jarigen)Verberg tabel7.1.1 Arbeidsdeelname in de EU, 2021 (% van 20-64 jarigen)

7.1.1 Arbeidsdeelname in de EU, 2021 (% van 20-64 jarigen)

	Vrouwen	Mannen
EU-27	67,7	-78,5
	.	.
Zweden	78	-83,3
Estland	77,5	-81,2
Nederland	77,5	-85,7
Litouwen	76,7	-78,1
Duitsland	75,9	-83,2
Finland	75,8	-77,8
Denemarken	75,5	-82,4
Hongarije	73,5	-84,1
Portugal	73,1	-79
Letland	72,9	-77,7
Slovenië	72,6	-79,3
Tsjechië	72,1	-87,5
Oostenrijk	71,3	-79,9
Slowakije	70,4	-78,9
Luxemburg	70,3	-77,7
Frankrijk	70,2	-76,4
Ierland	70	-80
Cyprus	70	-82,2
Malta	69,6	-86,4
Bulgarije	68,9	-77,3
Polen	68,4	-82,4
België	66,8	-74,5
Kroatië	62,9	-73,4
Spanje	62,4	-73
Roemenië	56,9	-77
Italië	53,2	-72,4
Griekenland	52,7	-72,5
Bron: Eurostat

Nederlandse mannen en vrouwen werken vaakst in deeltijd

Gemiddeld heeft 28 procent van de werkende vrouwen en 8 procent van de werkende mannen in de EU een deeltijdbaan (Eurostat, 2022b). Vrouwen en mannen in Nederland overtreffen alle andere lidstaten in deeltijdwerken. Bijna 18 procent van de mannen en 62 procent van de vrouwen van 20 tot 65 jaar werkt in deeltijd (zie ook hoofdstuk 3). In alle andere lidstaten heeft juist de meerderheid van de werkende vrouwen en mannen een voltijdbaan. In Oostenrijk en Duitsland, waar de arbeidsdeelname van vrouwen ook relatief hoog is, werkt net iets minder dan de helft in deeltijd. Onder Bulgaarse vrouwen en mannen komt een deeltijdbaan het minst voor.

Toon tabel7.1.2 Deeltijdwerken in de EU, 2021 (% van werkende 20-64 jarigen)Verberg tabel7.1.2 Deeltijdwerken in de EU, 2021 (% van werkende 20-64 jarigen)

7.1.2 Deeltijdwerken in de EU, 2021 (% van werkende 20-64 jarigen)

	Vrouwen	Mannen
EU-27	28,3	-7,6
	.	.
Nederland	61,9	-17,8
Oostenrijk	49,9	-10,6
Duitsland	47,7	-10,2
België	39	-9,7
Italië	31,4	-8,3
Denemarken	30,5	-12,3
Luxemburg	30,4	-6,6
Zweden	28	-10,9
Ierland	27,5	-9
Frankrijk	27,2	-7,3
Spanje	22	-6
Finland	21,1	-9,8
Malta	16,9	-3,9
Estland	16,4	-7,4
Griekenland	12,4	-5
Cyprus	12,4	-7,7
Slovenië	12,3	-5,9
Letland	9,9	-5,4
Tsjechië	9,5	-2,4
Portugal	8,9	-4,4
Litouwen	7,5	-4,2
Polen	7,4	-3,1
Hongarije	6,7	-2,7
Kroatië	5,9	-3,6
Slowakije	4,6	-1,8
Roemenië	2,9	-4
Bulgarije	1,8	-1,3
Bron: Eurostat

Loonverschil tussen mannen en vrouwen in Nederland relatief groot

Het gemiddelde bruto-uurloon van mannen is in alle EU-lidstaten hoger dan van vrouwen (Eurostat, 2022c). In Letland is het verschil tussen werkende mannen en vrouwen met ruim 22 procent het grootst, gevolgd door Estland (21 procent). Nederland neemt met een loonverschil van ruim 14 procent de tiende plaats in. Dit loonverschil is door bronverschillen iets kleiner dan dat in paragraaf 4.1. Luxemburg heeft van alle lidstaten het kleinste loonverschil. Ook in Roemenië en Slovenië zijn de loonverschillen tussen mannen en vrouwen verhoudingsgewijs klein.

Toon tabel7.1.3 Loonverschil tussen vrouwen en mannen, 2020 (% dat vrouwen minder verdienen)Verberg tabel7.1.3 Loonverschil tussen vrouwen en mannen, 2020 (% dat vrouwen minder verdienen)

7.1.3 Loonverschil tussen vrouwen en mannen, 2020 (% dat vrouwen minder verdienen)

	Loonverschil
EU-27	13
	.
Letland	22,3
Estland	21,1
Oostenrijk	18,9
Duitsland	18,3
Hongarije	17,2
Finland	16,7
Tsjechië	16,4
Frankrijk	15,8
Slowakije	15,8
Nederland	14,2
Denemarken	13,9
Litouwen	13
Bulgarije	12,7
Portugal	11,4
Ierland¹⁾	11,3
Kroatië	11,2
Zweden	11,2
Griekenland¹⁾	10,4
Malta	10
Spanje	9,4
Cyprus	9
België	5,3
Polen	4,5
Italië	4,2
Slovenië	3,1
Roemenië	2,4
Luxemburg	0,7
Bron: Eurostat
1)Cijfer betreft 2018.

3 van de 10 managers in Nederland is vrouw

Het aandeel vrouwelijke managers in Nederland is met bijna 30 procent een van de laagste van de EU. Alleen in Cyprus en Luxemburg is het minder. Het EU-gemiddelde bedraagt 39 procent. Letland steekt er bovenuit met een meerderheid van 55 procent vrouwen onder de managers. Ook enkele andere Oost-Europese landen (Estland, Polen en Bulgarije) kennen een bovengemiddeld aandeel vrouwelijke managers (Eurostat, 2022d).

Toon tabel7.1.4 Vrouwelijke managers, 2021 (% van managers 20-64 jaar)Verberg tabel7.1.4 Vrouwelijke managers, 2021 (% van managers 20-64 jaar)

7.1.4 Vrouwelijke managers, 2021 (% van managers 20-64 jaar)

	Aandeel
EU-27	39
	.
Letland	55
Estland	49,6
Polen	47,5
Bulgarije	46,8
Zweden	46,6
Slowakije	44,6
Ierland	42,9
Frankrijk	42,8
Kroatië	42,2
Portugal	42,2
Roemenië	42
Hongarije	41,8
België	40,5
Finland	39,8
Spanje	38,3
Litouwen	37,3
Slovenië	37,3
Oostenrijk	37,2
Griekenland	33,8
Malta	33,8
Tsjechië	32,7
Denemarken	31,1
Duitsland	30,6
Italië	30
Nederland	29,3
Luxemburg	23,6
Cyprus	22,8
Bron: Eurostat

Man-vrouwverdeling gelijk in regeringen van Nederland en Portugal

De vertegenwoordiging van vrouwen in de regeringen van de Europese lidstaten varieert sterk. In enkele landen is de meerderheid van de ministers vrouw, zoals in Spanje, België, Finland en Zweden. In Nederland en Portugal bestaat de helft van de regering uit vrouwen (zie ook paragraaf 3.5). Deze lidstaten nemen daarmee een gedeelde vijfde plaats in. Aan de andere kant van het spectrum staan Roemenië en Griekenland, waar vrouwen nog geen 10 procent van de ministers uitmaken (EIGE, 2022a).

Toon tabel7.1.5 Vrouwelijke ministers, tweede kwartaal 2022 (% van alle ministers)Verberg tabel7.1.5 Vrouwelijke ministers, tweede kwartaal 2022 (% van alle ministers)

7.1.5 Vrouwelijke ministers, tweede kwartaal 2022 (% van alle ministers)

	Aandeel
EU-27	32,6
	.
Spanje	60,9
België	53,3
Finland	52,6
Zweden	52,2
Nederland	50
Portugal	50
Frankrijk	47,6
Duitsland	47,1
Litouwen	46,7
Oostenrijk	42,9
Estland	40
Luxemburg	35,3
Kroatië	33,3
Italië	33,3
Denemarken	30
Ierland	26,7
Cyprus	25
Bulgarije	23,8
Slowakije	18,8
Tsjechië	16,7
Hongarije	14,3
Letland	14,3
Polen	13
Slovenië	11,1
Malta	10,5
Griekenland	8,7
Roemenië	4,5
Bron: EIGE

Nederlandse mannen doen relatief vaak zorgtaken

In alle EU-lidstaten zorgen vrouwen vaker dan mannen voor het huishouden en voor de kinderen. Gemiddeld doet 78 procent van de volwassen vrouwen in de EU dagelijks huishoudelijke taken, tegenover 32 procent van de volwassen mannen. In Nederland is dat 81 tegen 47 procent, wat in verhouding een klein verschil is (zesde plaats). De grootste verschillen zijn er in Griekenland (85 tegen 16 procent) en Italië (81 tegen 20 procent). In Zweden is het man-vrouwverschil met 74 tegen 56 procent het kleinst (Eurostat, 2021).

In het zorgen voor kinderen lopen Europese mannen en vrouwen minder uiteen. Van alle vrouwen (25–49 jaar) met minderjarige kinderen zorgt 93 procent hier dagelijks voor, bij mannen is dat 69 procent. In Nederland is het verschil betrekkelijk klein: 98 procent van de vrouwen tegenover 83 procent van de mannen (zevende plaats). Bovendien doen alleen in Zweden en Portugal meer mannen zorgtaken dan in Nederland. Het man-vrouwverschil in zorgtaken is het kleinst in Zweden (6 procentpunt). De sekseverschillen in kinderzorg zijn het grootst in Griekenland en Malta, rond 40 procentpunt (Eurostat, 2021).

In driekwart van de EU-landen voldoen vrouwen aan onderwijsdoelstelling

In alle lidstaten zijn vrouwen van 25 tot 35 jaar vaker hoogopgeleid dan mannen in die leeftijd. Gemiddeld in de EU was 47 procent van deze vrouwen hoogopgeleid in 2021, van de mannen 36 procent. Voor Nederland liggen die aandelen substantieel hoger: ruim 6 van de 10 jonge vrouwen en de helft van de jonge mannen is hoogopgeleid. Nederlandse vrouwen voldoen al tien jaar aan de nieuwe EU-2030‑doelstelling (EC, 2021) van minstens 45 procent hoogopgeleiden onder 25- tot 35‑jarigen. Nederlandse mannen behaalden dit doel in 2020. In twintig lidstaten voldeden vrouwen in 2021 aan de doelstelling, bij mannen waren dat er vijf. Litouwen had met 68 procent de meeste hoogopgeleide jonge vrouwen in 2021, Luxemburg had de meeste hoogopgeleide mannen (58 procent). In Roemenië waren vrouwen en mannen het minst vaak hoogopgeleid (Eurostat, 2022e).

Bètastudie weinig in trek bij vrouwen in Nederland

Bètastudies (natuur- en wiskunde, informatica, techniek, industrie en bouwkunde) kunnen in Nederland traditioneel rekenen op een minderheid aan vrouwen, al is hun deelname wel gestegen in tien jaar tijd (zie ook paragraaf 2.1). Europees gezien is de deelname van Nederlandse vrouwen aan hoger onderwijs (bachelor of master) in bètastudies met 27 procent in 2020 laag (Eurostat, 2020f). Nederlandse vrouwen staan hiermee op de zesde plek van onderen. Hekkensluiters zijn België en Letland (beide 24 procent). In Zweden volgen vrouwen met 37 procent het vaakst een bètastudie. In alle EU-landen zijn vrouwen oververtegenwoordigd in opleidingen in de zorg en welzijn, met als koploper Estland (84 procent). Nederland neemt met driekwart vrouwen in zorgopleidingen de twaalfde plek in. In Bulgarije is het aandeel met 64 procent het kleinst.

7.2(On)gelijkheid in één getal

Nederland scoort in EU derde plek op man-vrouwgelijkheid

Op de Gender Equality Index 2022 (zie kader) die is gebaseerd op data uit 2020 heeft Zweden net als in voorgaande jaren de hoogste score (84), op afstand gevolgd door Denemarken (78) en Nederland (77). Ten opzichte van andere EU-landen scoort Nederland vooral hoog op tijdsbesteding (aan zorgtaken en sociale activiteiten), geld en gezondheid. De laagste scores hebben Griekenland, Roemenië en Hongarije (circa 54). Vergeleken met de vorige index (data uit 2019) is Nederland iets gestegen in score (was 76), maar niet in plaats. De gestegen indexscore heeft vooral te maken met de hogere score op het domein besluitvorming, en daarbinnen economische macht (vertegenwoordiging van vrouwen in topfuncties).

Toon tabel7.2.1 Gender equality index, 2022 (indexscore)Verberg tabel7.2.1 Gender equality index, 2022 (indexscore)

7.2.1 Gender equality index, 2022 (indexscore)

	Indexscore
EU-27	68,6
	.
Zweden	83,9
Denemarken	77,8
Nederland	77,3
Finland	75,4
Frankrijk	75,1
Spanje	74,6
Ierland	74,3
België	74,2
Luxemburg	73,5
Oostenrijk	68,8
Duitsland	68,7
Slovenië	67,5
Malta	65,6
Italië	65
Portugal	62,8
Letland	61,4
Estland	61
Bulgarije	60,7
Kroatië	60,7
Litouwen	60,6
Polen	57,7
Cyprus	57,3
Tsjechië	57,2
Slowakije	56
Hongarije	54,2
Roemenië	53,7
Griekenland	53,4
Bron: EIGE

Naast de Gender Equality Index van EIGE, bestaan er nog andere indices die gender(on)gelijkheid weergeven. De Gender Inequality Index (GII) en de Gender Development Index (GDI) van de Verenigde Naties (UN, 2021) richten zich op ongelijkheid op het gebied van onderwijs (kennis), arbeid, levensstandaard en gezondheid. Nederland neemt de vierde plaats in (van bijna 200 landen) op de Gender Inequality Index. In de Gender Development Index zit Nederland in de op een na hoogste van vijf groepen van landen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD, 2019) heeft de Social Institutions and Gender Index (SIGI) ontwikkeld, die discriminatie van vrouwen op maatschappelijk terrein meet. Ook daar behoort Nederland tot de landen met relatief weinig discriminatie. Een andere bekende index is de Global Gender Gap Index van het World Economic Forum (2021). Deze meet ongelijkheden in economische participatie, opleidingsniveau, gezondheid en politieke participatie. Nederland neemt op deze index de 31e plaats in van 156 landen. Tot slot is er de Glass Ceiling Index van het tijdschrift The Economist (2022). Voor de 29 OECD-landen geeft deze index de positie van werkende vrouwen weer en de voorzieningen om arbeid en zorg te combineren. Volgens deze index staat Nederland op de 21e plaats.

7.3In het kort

In vrijwel alle EU-lidstaten werken vrouwen minder vaak dan mannen, hebben ze een lager uurloon, vervullen ze minder vaak managementfuncties en doen ze vaker het onbetaalde werk. Wat betreft genderverschillen in arbeidsdeelname, opleidingsniveau, politieke macht en zorgtaken doet Nederland het goed vergeleken met andere Europese landen. Maar nergens werken vrouwen zo vaak parttime als in Nederland. En ook het loonverschil met mannen is relatief groot. Bovendien telt Nederland naar verhouding weinig vrouwelijke managers en doen weinig vrouwen een bètastudie. Nederland staat op de derde plek volgens de voor de EU gangbare Gender Equality Index die sekseverschillen op deze en andere gebieden, zoals gezondheid, samenneemt.

7.4Literatuur

Open literatuurlijst