Inkomen

Betaald werk is voor veel mensen de belangrijkste bron van inkomen. Op basis van de gegevens van de Belastingdienst publiceert het CBS inkomensgegevens over personen in particuliere huishoudens met inkomen. Daarbij wordt ook bepaald tot welke sociaal­economische categorie iemand behoort. Leidend hierbij is de voornaamste bron van het inkomen dat een persoon in een jaar ontvangen heeft. Daarnaast wordt er rekening mee gehouden of een persoon ingeschreven staat bij een onderwijsinstelling.

Begin 2022 woonden er 17,6 miljoen mensen in Nederland. Hiervan behoren er 8,3 miljoen tot de sociaaleconomische categorie werkenden. Dat is 47 procent van de totale bevolking.

Toon tabel6.1 Bevolking ingedeeld naar sociaaleconomische categorie, 1 januari 2022 (x 1 000)Verberg tabel6.1 Bevolking ingedeeld naar sociaaleconomische categorie, 1 januari 2022 (x 1 000)

6.1 Bevolking ingedeeld naar sociaaleconomische categorie, 1 januari 2022 (x 1 000)

	Bevolking
Werknemer	6889,7
Directeur-grootaandeelhouder	245,9
Zelfstandig ondernemer	1040,7
Overige zelfstandige	77,5
Meewerkend gezinslid	20,1
	.
Ontvanger werkloosheidsuitkering	67,6
Ontvanger bijstandsuitkering	378,2
Ontvanger uitkering sociale voorziening overig	224,6
Ontvanger uitkering ziekte/ arbeidsongeschiktheid	511,7
Ontvanger pensioenuitkering	3293,9
(School)kind of student met inkomen	1412,6
(School)kind of student zonder inkomen	2641,9
Overig zonder inkomen	393,6
	.
Institutionele bevolking en huishoudens zonder waargenomen inkomen	392,8

StatLine: Personen naar sociaaleconomische categorie.

De sociaaleconomische categorie werknemers telt 6,9 miljoen personen. Daarnaast zijn er 1,4 miljoen personen voor wie het inkomen als zelfstandige de voornaamste bron van inkomen is. Het gaat hier om 1 041 duizend zelfstandig ondernemers, 246 duizend directeuren-grootaandeelhouders, 20 duizend meewerkende gezinsleden en 77 duizend overige zelfstandigen (onder meer personen met resultaat uit overige werkzaamheden, zoals freelancers). Het aantal zelfstandigen is in tien jaar tijd met een kwart toegenomen. Deze groei komt volledig voor rekening van de zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Tegenwoordig heeft nog 1 op de 5 zelfstandigen personeel in dienst, de rest is zzp’er of meewerkend gezinslid. Het totaal aantal personen met inkomen uit werkzaamheden als zelfstandige ligt hoger, omdat ook werknemers, studenten of ontvangers van een uitkering nevenwerkzaamheden als zelfstandige verrichten: 2,1 miljoen personen hadden in 2022 inkomsten uit werkzaamheden als zelfstandige (zie ook StatLine: Inkomen van zelfstandigen).

De verdeling naar sociaaleconomische categorie verschilt sterk naar leeftijd. Vanaf 22 jaar zijn de werkenden in de meerderheid en dat geldt tot en met 63 jaar. Voor deze groep is betaald werk de voornaamste bron van het inkomen. Het aandeel werkenden is het grootst voor 31‑jarigen (86 procent). In absolute aantallen gemeten zijn de meeste werkenden 52 jaar (218 duizend). Dit is ook de leeftijd die begin 2022 het vaakst voorkwam in Nederland.

Toon tabel6.2 Bevolking naar sociaaleconomische categorie en leeftijd, 1 januari 2022 (x 1 000)Verberg tabel6.2 Bevolking naar sociaaleconomische categorie en leeftijd, 1 januari 2022 (x 1 000)

6.2 Bevolking naar sociaaleconomische categorie en leeftijd, 1 januari 2022 (x 1 000)

leeftijd in jaren	Werkenden	Kind/student	Uitkering en overig
0	0	177,7	1,5
1	0	167,7	1,6
2	0	169,5	1,7
3	0	169,8	1,6
4	0	171,8	1,7
5	0	175	1,7
6	0	174,5	1,8
7	0	179,2	1,9
8	0	176	1,8
9	0	180,8	1,9
10	0	184,6	1,9
11	0	189,6	2
12	0	190,5	2,1
13	0	190,9	2,1
14	0	187,3	2,2
15	0,2	190,4	2,2
16	1,4	190,9	2,4
17	10,5	186,2	4,3
18	33,2	170,6	10,3
19	59,9	147,5	15,5
20	85,6	123,1	17,5
21	109	102,7	19,8
22	126	80,5	20,7
23	143,6	61,3	22,1
24	158,1	40,7	22,2
25	171,4	25,3	24,1
26	181,5	15	25,5
27	192,8	9,6	26,9
28	195,4	6,3	28,2
29	198,6	4,1	29,8
30	201,6	2,8	30,7
31	202,4	1,8	31,6
32	194,9	1,4	31,7
33	192,3	1	32
34	191,6	0,9	31,8
35	190,7	0,7	32
36	185,1	0,7	32,1
37	181,9	0,5	31,6
38	176,3	0,5	31,2
39	176,7	0,5	31,5
40	179,8	0,4	31,6
41	181,6	0,4	32,5
42	174,9	0,4	31,8
43	174,7	0,4	31,9
44	171,5	0,3	32
45	173	0,3	31,9
46	173,1	0,3	32,9
47	179,8	0,2	35,1
48	185,2	0,2	36,9
49	198,9	0,2	40,5
50	208,1	0,2	42,5
51	214,9	0,2	45,8
52	217,7	0,2	48
53	206,7	0,1	47,5
54	202,6	0,1	48,3
55	200,2	0,1	51,4
56	199,3	0,1	55,1
57	198,9	0,1	59,3
58	191,4	0,1	61,8
59	180,7	0,1	66,9
60	172,4	0,1	71,6
61	158,3	0	78,2
62	147,5	0	85,5
63	128,6	0	97
64	106,9	0	112,6
65	82,9	0	131,2
66	29,6	0	177,6
67	14,1	0	188,3
68	11	0	186,5
69	8,8	0	187,3
70	6,9	0	180,1
71	5,8	0	180,2
72	4,9	0	180,7
73	4,4	0	184
74	4	0	190,5
75	3,5	0	193,1
76	2,1	0	134,5
77	1,9	0	136,9
78	1,6	0	126,3
79	1,2	0	112,6
80	1	0	103,1
81	0,7	0	100,8
82	0,6	0	92
83	0,4	0	84,8
84	0,4	0	73,6
85	0,3	0	66,8
86	0,2	0	59,2
87	0,2	0	52
88	0,1	0	44,3
89	0,1	0	38,9
90	0,1	0	32
91	0	0	26,6
92	0	0	20,2
93	0	0	16
94	0	0	11,7
95	0	0	8,8
96	0	0	6,2
97	0	0	4,4
98	0	0	2,9
99	0	0	1,9
100	0	0	1,1

StatLine: Bevolking naar leeftijd en Personen naar sociaaleconomische categorie.

Regionaal bezien geldt dat het aandeel werkenden het grootst is in de gemeenten Vlieland, Zeewolde en Renswoude. Daarentegen tellen Laren (NH), Wassenaar en Bloemendaal relatief het kleinste aantal werkenden (zie ook StatLine: Inkomen en sociaaleconomische categorie per gemeente).

Nederland telde begin 2022 ruim 8 miljoen particuliere huishoudens. Gemiddeld telt een huishouden 2,1 personen, van wie er 1,8 een inkomen hebben. Bij ruim de helft van de huishoudens vormt het inkomen als werknemer de voornaamste inkomensbron en 1 op de 10 huishoudens heeft voornamelijk inkomen als zelfstandige. De resterende huishoudens moeten grotendeels rondkomen van een uitkering, veelal pensioenuitkeringen (zie ook StatLine: Voornaamste inkomensbron huishoudens).

Persoonlijk inkomen

In 2022 bedroeg het gemiddeld persoonlijk inkomen van alle mensen in particuliere huishoudens met inkomen 37 duizend euro per jaar. Bij personen met werk als voornaamste inkomensbron was dat 49 duizend euro. Het inkomen van directeuren-grootaandeelhouders (dga’s) was het hoogst, namelijk 73 duizend euro. Het persoonlijk inkomen omvat al het inkomen uit arbeid, het inkomen uit eigen onderneming, de uitkering inkomens­verzekeringen en de uitkering sociale voorzieningen (met uitzondering van kinderbijslag en kindgebonden budget). Premies inkomensverzekeringen, behalve de premies voor volksverzekeringen, zijn hierop in mindering gebracht.

Toon tabel6.3 Gemiddeld persoonlijk jaarinkomen per sociaaleconomische categorie, 2022 (1 000 euro)Verberg tabel6.3 Gemiddeld persoonlijk jaarinkomen per sociaaleconomische categorie, 2022 (1 000 euro)

6.3 Gemiddeld persoonlijk jaarinkomen per sociaaleconomische categorie, 2022 (1 000 euro)

	Persoonlijk jaarinkomen
Werknemer	48,3
Directeur-grootaandeelhouder	73,1
Zelfstandig ondernemer	52,1
Overige zelfstandige	18,8
Meewerkend gezinslid	11,8
Ontvanger werkloosheidsuitkering	27,3
Ontvanger bijstandsuitkering	15
Ontvanger uitkering sociale voorziening overig	15,4
Ontvanger uitkering ziekte/arbeidsongeschiktheid	26,5
Ontvanger pensioenuitkering	27,8
(School)kind of student met inkomen	5,2

StatLine: Gemiddeld persoonlijk inkomen.

Van de 8,3 miljoen personen met werk als voornaamste inkomensbron in 2022 bedroeg het persoonlijk inkomen bij 355 duizend personen minder dan 10 duizend euro, terwijl er anderzijds 513 duizend personen op minstens 100 duizend euro uitkwamen. Bij 1 700 werkenden overschreed het inkomen de grens van 1 miljoen euro.

De hoge inkomens tellen zwaar door in het gemiddeld inkomen. Daarom berekent het CBS ook het mediane inkomen. Dit is het inkomen van de middelste persoon, indien personen worden gerangschikt naar de hoogte van hun inkomen. Anders gezegd: 50 procent heeft een lager inkomen en 50 procent heeft een hoger inkomen. Terwijl het gemiddeld persoonlijk inkomen van de werkenden in 2022 op 49,2 duizend euro uitkwam, lag de mediaan met 41,3 duizend euro beduidend lager.

Bij zelfstandigen zijn de onderlinge inkomensverschillen het grootst. Zelfstandigen kunnen immers zowel flinke winsten boeken als verlies lijden. Daardoor zijn zij niet alleen oververtegenwoordigd in de hoogste inkomensregionen, maar ook in de groep met een laag of negatief inkomen. Terwijl 1 op de 6 werkenden een zelfstandige is, is bij de werkenden met een inkomen van minstens 100 duizend euro 1 op de 3 een zelfstandige. Van de werkenden met een inkomen van minder dan 10 duizend euro is bijna de helft zelfstandige.

Toon tabel6.4 Verdeling persoonlijk jaarinkomen van werkenden, 2022 (werkenden (x 1 000) per klasse van 1 000 euro)Verberg tabel6.4 Verdeling persoonlijk jaarinkomen van werkenden, 2022 (werkenden (x 1 000) per klasse van 1 000 euro)

6.4 Verdeling persoonlijk jaarinkomen van werkenden, 2022 (werkenden (x 1 000) per klasse van 1 000 euro)

1 000 euro	Werkenden
<0	21
1	33
2	25
3	27
4	29
5	30
6	33
7	36
8	38
9	40
10	44
11	47
12	49
13	55
14	57
15	72
16	87
17	93
18	100
19	108
20	111
21	118
22	118
23	121
24	128
25	136
26	140
27	141
28	145
29	146
30	144
31	147
32	146
33	147
34	146
35	147
36	148
37	149
38	148
39	150
40	147
41	146
42	144
43	143
44	139
45	136
46	133
47	129
48	124
49	127
50	115
51	112
52	109
53	106
54	98
55	96
56	92
57	87
58	84
59	83
60	80
61	77
62	72
63	68
64	66
65	67
66	64
67	62
68	59
69	56
70	53
71	51
72	50
73	49
74	46
75	43
76	42
77	40
78	37
79	36
80	33
81	32
82	32
83	31
84	29
85	29
86	28
87	26
88	25
89	23
90	22
91	23
92	22
93	20
94	19
95	18
96	17
97	17
98	16
99	15
100	15

StatLine: Personen naar inkomensklasse.

Koopkrachtontwikkeling

In 2022 stegen de inkomens van de bevolking in doorsnee met 5,5 procent, hetgeen minder was dan de inflatie van 6,8 procent (berekend op basis van de onderzoeksreeks consumentenprijzen; zie ook grafiek 5.2). De koopkracht van de Nederlandse bevolking daalde dan ook in 2022 en wel met 1,2 procent.

Het CBS meet de ontwikkeling van de koopkracht aan de hand van het gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van het huishouden waartoe ze behoren, gecorrigeerd voor inflatie, waardoor inkomens in de tijd vergelijkbaar zijn. De koopkracht kan door allerlei oorzaken veranderen. Het inkomen verandert bijvoorbeeld door een algemene of periodieke loonsverhoging, promotie, het aanvaarden van (ander) werk of verandering in het aantal arbeidsuren. De koopkracht kan echter ook stijgen of dalen door veranderingen in persoonlijke omstandigheden, bijvoorbeeld als mensen gaan samenwonen of uit elkaar gaan, van baan wisselen of met pensioen gaan. Daarentegen hebben de koopkrachtcijfers die gelden voor een bepaalde categorie alleen betrekking op de personen die in beide jaren deel uitmaken van die groep. Bijvoorbeeld in beide jaren ‘voornaamste inkomen werknemer’.

De koopkracht van werkenden nam in 2022 in doorsnee met 0,5 procent af. Ook in de voorgaande jaren was de koopkrachtontwikkeling van werkenden gunstiger dan die van de totale bevolking. In tien jaar tijd steeg de doorsnee koopkracht van werkenden met een kwart, terwijl dat voor de totale bevolking ongeveer 11 procent was.

Toon tabel6.5 Koopkrachtontwikkeling (doorsnee % verandering t.o.v. een jaar eerder)Verberg tabel6.5 Koopkrachtontwikkeling (doorsnee % verandering t.o.v. een jaar eerder)

6.5 Koopkrachtontwikkeling (doorsnee % verandering t.o.v. een jaar eerder)

	Totaal personen	Werkenden
'12	-1,1	-0,8
'13	-1,1	0,2
'14	1,9	2,9
'15	1,3	2,6
'16	3,0	5,0
'17	0,7	1,7
'18	0,6	1,9
'19	1,5	2,7
'20	2,5	4,3
'21	1,4	2,8
'22	-1,2	-0,5

StatLine: Koopkrachtontwikkeling personen.

Armoederisico

Voor een deel van de Nederlandse bevolking is het inkomen dusdanig laag, dat gesproken kan worden van een armoederisico. Of werkelijk sprake is van (inkomens)armoede is uiteraard ook afhankelijk van andere factoren en omstandigheden. In 2022 maakten 637 duizend personen deel uit van een huishouden met een dergelijk laag inkomen. Hieronder waren ook 136 duizend werkenden (1,6 procent van de werkenden), van wie ruim de helft zelfstandigen.

Voor de totale bevolking gold dat het armoederisico in 2022 sterk afnam vergeleken met 2021. Dat hing samen met de energiemaatregelen, zoals de toeslag voor huishoudens met weinig inkomen. Hierdoor liep het aantal personen in huishoudens met een inkomen onder de lage-inkomensgrens terug met 188 duizend. Bij de werkenden was deze afname veel kleiner, namelijk –2 duizend.

In het piekjaar 2013 hadden nog 250 duizend werkenden een armoederisico. Sindsdien is dit aantal gestaag gedaald. Bij de meeste werkenden met risico op armoede gaat het om deeltijders. Voor 23 duizend werkenden geldt dat zij al ten minste vier jaar achtereen tot de groep met een laag inkomen gerekend worden.

Er is sprake van risico op armoede als het inkomen van het huishouden als geheel onder een bepaalde grens komt, die wordt aangeduid met lage-inkomensgrens. Personen die deel uitmaken van een dergelijk huishouden hebben dezelfde lage inkomenswelvaart. In 2022 bedroeg de lage-inkomensgrens voor een alleenstaande 1 200 euro per maand netto. Voor meerpersoonshuishoudens is de lage-inkomensgrens met behulp van een equivalentiefactor aangepast voor de omvang en samenstelling van het huishouden. Zo geldt voor een paar met twee kinderen een lage-inkomensgrens van 1,91 maal het bedrag voor een alleenstaande. In deze armoedecijfers zijn mensen die niet het hele jaar door inkomen hebben buiten beschouwing gelaten, evenals mensen in studentenhuishoudens of in instellingen, inrichtingen en tehuizen (zie ook StatLine: Personen met laag inkomen).

Een uitgebreide beschrijving van de financiële situatie van huishoudens en de leden van die huishoudens geeft het CBS in de tweejaarlijkse publicatie Materiële welvaart in Nederland.

In de CBS-publicatie Armoede en sociale uitsluiting wordt een meer gedetailleerd beeld gegeven van het deel van de Nederlandse bevolking dat in financieel en sociaal opzicht achterblijft bij de rest.