Het aanbod van arbeid

Om te bepalen hoe groot het aanbod van arbeidskrachten is, wordt allereerst gekeken naar de Nederlandse bevolking van 15 tot 75 jaar. Tussen 1 januari 2023 en 1 januari 2024 groeide dit deel van de bevolking met 80 duizend personen tot 13,5 miljoen.

Deze toename is het saldo van omvangrijke stromen. Zo werden in de loop van het jaar 196 duizend personen 15 jaar. Een iets kleiner aantal mensen werd 75 jaar (184 duizend). Daarnaast overleden er echter ook 49 duizend 15- tot 75‑jarigen. Dat de omvang van de bevolking van 15 tot 75 jaar toch toenam, komt doordat meer mensen immigreerden dan er emigreerden. Ook daarbij gaat het om grote stromen. In 2023 vestigden zich 294 duizend mensen van 15 tot 75 jaar in Nederland, terwijl er 176 duizend vertrokken.

Toon tabel3.1 Bevolking van 15 tot 75 jaar (mln)Verberg tabel3.1 Bevolking van 15 tot 75 jaar (mln)

3.1 Bevolking van 15 tot 75 jaar (mln)

Jaar	Bevolking	Bevolking, prognose
1950	6,857	.
1951	6,950	.
1952	7,015	.
1953	7,061	.
1954	7,122	.
1955	7,193	.
1956	7,277	.
1957	7,353	.
1958	7,434	.
1959	7,550	.
1960	7,646	.
1961	7,732	.
1962	7,905	.
1963	8,070	.
1964	8,204	.
1965	8,340	.
1966	8,472	.
1967	8,599	.
1968	8,702	.
1969	8,813	.
1970	8,936	.
1971	9,068	.
1972	9,199	.
1973	9,317	.
1974	9,440	.
1975	9,576	.
1976	9,736	.
1977	9,864	.
1978	9,991	.
1979	10,127	.
1980	10,275	.
1981	10,423	.
1982	10,542	.
1983	10,651	.
1984	10,759	.
1985	10,878	.
1986	11,000	.
1987	11,115	.
1988	11,222	.
1989	11,302	.
1990	11,369	.
1991	11,451	.
1992	11,532	.
1993	11,604	.
1994	11,678	.
1995	11,728	.
1996	11,766	.
1997	11,805	.
1998	11,851	.
1999	11,904	.
2000	11,961	.
2001	12,037	.
2002	12,120	.
2003	12,184	.
2004	12,228	.
2005	12,264	.
2006	12,294	.
2007	12,323	.
2008	12,369	.
2009	12,442	.
2010	12,518	.
2011	12,582	.
2012	12,641	.
2013	12,687	.
2014	12,735	.
2015	12,796	.
2016	12,870	.
2017	12,964	.
2018	13,051	.
2019	13,135	.
2020	13,226	.
2021	13,281	.
2022	13,311	.
2023	13,441	.
2024	.	13,530
2025	.	13,606
2026	.	13,671
2027	.	13,719
2028	.	13,750
2029	.	13,769
2030	.	13,790
2031	.	13,804
2032	.	13,816
2033	.	13,822
2034	.	13,823
2035	.	13,819
2036	.	13,812
2037	.	13,810
2038	.	13,794
2039	.	13,772
2040	.	13,747
2041	.	13,727
2042	.	13,712
2043	.	13,700
2044	.	13,690
2045	.	13,674
2046	.	13,668
2047	.	13,674
2048	.	13,693
2049	.	13,729
2050	.	13,773
2051	.	13,826
2052	.	13,880
2053	.	13,936
2054	.	13,989
2055	.	14,041
2056	.	14,087
2057	.	14,133
2058	.	14,181
2059	.	14,229
2060	.	14,271
2061	.	14,308
2062	.	14,338
2063	.	14,366
2064	.	14,392
2065	.	14,415
2066	.	14,429
2067	.	14,441
2068	.	14,454
2069	.	14,467
2070	.	14,478

StatLine: Bevolking 2023, Bevolkingsprognose tot 2070 en Bevolking 1950–2023.

Cijfers over het aanbod op de arbeidsmarkt worden samengesteld op basis van gegevens uit de Enquête beroepsbevolking (EBB). Het CBS voert deze enquête uit onder personen van 15 tot 90 jaar die in een particulier huishouden in Nederland leven. De uitkomsten worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar. Daarmee sluit het CBS aan bij internationale afspraken over statistieken over de beroepsbevolking.

Bij het samenstellen van de gegevens over de beroepsbevolking gaat het CBS uit van een gemiddelde populatie voor het hele jaar. Die wijkt af van de stand op 1 januari volgens de Bevolkingsstatistiek. Bovendien telt de EBB de mensen in inrichtingen, instellingen en tehuizen niet mee (de zogeheten institutionele bevolking). Volgens de EBB waren er in 2023 gemiddeld 13,3 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die in een particulier huishouden in Nederland leefden.

Beroepsbevolking verder gegroeid

De beroepsbevolking bestaat uit alle mensen van 15 tot 75 jaar die betaald werk hebben (de werkzame beroepsbevolking) en degenen die geen betaald werk hebben, maar wel recent naar werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn (de werkloze beroeps­bevolking). In 2023 groeide de beroepsbevolking met 198 duizend tot 10,1 miljoen mensen. Binnen de beroepsbevolking nam het aantal werkenden toe met 189 duizend en steeg het aantal werklozen licht met 9 duizend.

Toon tabel3.2 Beroepsbevolking (15 tot 75 jaar), verandering t.o.v. een jaar eerder (x 1 000)Verberg tabel3.2 Beroepsbevolking (15 tot 75 jaar), verandering t.o.v. een jaar eerder (x 1 000)

3.2 Beroepsbevolking (15 tot 75 jaar), verandering t.o.v. een jaar eerder (x 1 000)

	Jaar	Verandering
Werkzame beroepsbevolking	'13, Werkzame beroepsbevolking	-63
Werkzame beroepsbevolking	'14, Werkzame beroepsbevolking	-51
Werkzame beroepsbevolking	'15, Werkzame beroepsbevolking	76
Werkzame beroepsbevolking	'16, Werkzame beroepsbevolking	112
Werkzame beroepsbevolking	'17, Werkzame beroepsbevolking	174
Werkzame beroepsbevolking	'18, Werkzame beroepsbevolking	195
Werkzame beroepsbevolking	'19, Werkzame beroepsbevolking	178
Werkzame beroepsbevolking	'20, Werkzame beroepsbevolking	-1
Werkzame beroepsbevolking	'21, Werkzame beroepsbevolking	139
Werkzame beroepsbevolking	'22, Werkzame beroepsbevolking	293
Werkzame beroepsbevolking	'23, Werkzame beroepsbevolking	189
Werkzame beroepsbevolking	, Werkzame beroepsbevolking	.
Werkloze beroepsbevolking	'13, Werkloze beroepsbevolking	132
Werkloze beroepsbevolking	'14, Werkloze beroepsbevolking	8
Werkloze beroepsbevolking	'15, Werkloze beroepsbevolking	-38
Werkloze beroepsbevolking	'16, Werkloze beroepsbevolking	-78
Werkloze beroepsbevolking	'17, Werkloze beroepsbevolking	-100
Werkloze beroepsbevolking	'18, Werkloze beroepsbevolking	-87
Werkloze beroepsbevolking	'19, Werkloze beroepsbevolking	-36
Werkloze beroepsbevolking	'20, Werkloze beroepsbevolking	42
Werkloze beroepsbevolking	'21, Werkloze beroepsbevolking	-57
Werkloze beroepsbevolking	'22, Werkloze beroepsbevolking	-58
Werkloze beroepsbevolking	'23, Werkloze beroepsbevolking	9
Werkloze beroepsbevolking	, Werkloze beroepsbevolking	.
Niet-beroepsbevolking	'13, Niet-beroepsbevolking	28
Niet-beroepsbevolking	'14, Niet-beroepsbevolking	69
Niet-beroepsbevolking	'15, Niet-beroepsbevolking	-17
Niet-beroepsbevolking	'16, Niet-beroepsbevolking	50
Niet-beroepsbevolking	'17, Niet-beroepsbevolking	27
Niet-beroepsbevolking	'18, Niet-beroepsbevolking	-42
Niet-beroepsbevolking	'19, Niet-beroepsbevolking	-63
Niet-beroepsbevolking	'20, Niet-beroepsbevolking	38
Niet-beroepsbevolking	'21, Niet-beroepsbevolking	-30
Niet-beroepsbevolking	'22, Niet-beroepsbevolking	-153
Niet-beroepsbevolking	'23, Niet-beroepsbevolking	-100

StatLine: Arbeidsdeelname en werkloosheid.

In 2023 bedroeg de brutoarbeidsparticipatie 75,8 procent, een nieuw hoogtepunt. Dit percentage geeft aan welk deel van de bevolking (van 15 tot 75 jaar) tot de beroeps­bevolking behoort. De participatie nam vorig jaar met name toe bij jongeren (15 tot 25 jaar) en ouderen (55‑plussers).

Toon tabel3.3 Ontwikkeling brutoarbeidsparticipatie naar leeftijd, 2023 (%-punt verandering t.o.v. een jaar eerder)Verberg tabel3.3 Ontwikkeling brutoarbeidsparticipatie naar leeftijd, 2023 (%-punt verandering t.o.v. een jaar eerder)

3.3 Ontwikkeling brutoarbeidsparticipatie naar leeftijd, 2023 (%-punt verandering t.o.v. een jaar eerder)

Jaar	Brutoarbeidsparticipatie
15 tot 25 jaar	1,6
25 tot 35 jaar	-0,1
35 tot 45 jaar	0,6
45 tot 55 jaar	0,0
55 tot 65 jaar	1,4
65 tot 75 jaar	1,8

StatLine: Brutoarbeidsparticipatie.

Omvang werkzame beroepsbevolking naar nieuw record

In 2023 nam de werkzame beroepsbevolking verder toe en bereikte daarmee een nieuw record (9,7 miljoen). Dat aantal is overigens niet gelijk aan het aantal werkzame personen dat in hoofdstuk 2 van deze publicatie is vermeld. De werkzame beroepsbevolking omvat namelijk personen van 15 tot 75 jaar in een particulier huishouden die in Nederland wonen en betaald werk hebben. Daarbij maakt het niet uit in welk land ze werken. Bij de werkzame personen in hoofdstuk 2 wordt iedereen meegeteld die bijdraagt aan de productie in Nederland. Daarbij wordt niet gekeken naar leeftijd of woonland. Bijlage 2 licht deze verschillen nader toe.

Het percentage van de bevolking van 15 tot 75 jaar met betaald werk wordt de nettoarbeids­participatie genoemd. In 2023 werkte 73,1 procent van alle 15- tot 75‑jarigen als werknemer of als zelfstandige. Dit is hoger dan in 2022, toen het percentage nog 72,2 was. De toename zat met 1,0 procentpunt en 1,9 procentpunt vooral bij 15- tot 25‑jarigen en 55‑plussers. Bij mannen nam de arbeidsdeelname iets meer toe dan bij vrouwen (0,9 tegenover 0,8 procentpunt).

Toon tabel3.4 Nettoarbeidsparticipatie (%)Verberg tabel3.4 Nettoarbeidsparticipatie (%)

3.4 Nettoarbeidsparticipatie (%)

Jaar	15 tot 75 jaar	15 tot 25 jaar	25 tot 35 jaar	35 tot 45 jaar	45 tot 55 jaar	55 tot 65 jaar	65 tot 75 jaar
2013	66,7	67,9	83,4	83,0	81,2	58,5	10,0
2014	66,2	66,6	83,4	82,4	80,9	58,8	11,0
2015	66,7	68,5	83,9	82,7	81,5	61,3	9,7
2016	67,1	68,5	84,2	83,4	82,5	63,1	9,6
2017	67,9	69,9	84,8	83,7	83,2	65,3	10,5
2018	69,1	71,5	86,0	84,9	84,0	67,3	11,9
2019	70,0	72,8	86,2	85,7	84,8	69,5	13,2
2020	69,6	69,9	86,4	85,0	84,8	70,7	13,5
2021	70,4	71,7	87,1	85,6	85,1	71,4	14,4
2022	72,2	75,5	87,4	87,1	86,0	73,1	16,2
2023	73,1	76,5	87,3	87,6	86,1	75,0	18,1

StatLine: Nettoarbeidsparticipatie.

Ruim helft van de werkzame beroepsbevolking werkt voltijds

Van de werkzame beroepsbevolking werkte in 2023 iets meer dan de helft (52 procent) voltijds (35 uur of meer per week). Onder werkende jongeren van 15 tot 25 jaar is het deel dat voltijds werkt duidelijk kleiner dan gemiddeld (24 procent), bij 25- tot 45‑jarigen (61 procent) en 45- tot 75‑jarigen (54 procent) juist groter. Onder mannen was het percentage voltijders veel groter (71) dan onder vrouwen (31).

Toon tabel3.5 Bevolking 15 tot 75 jaar, verdeling werkzaam en niet-werkzaam, 2023 (x 1 000)Verberg tabel3.5 Bevolking 15 tot 75 jaar, verdeling werkzaam en niet-werkzaam, 2023 (x 1 000)

3.5 Bevolking 15 tot 75 jaar, verdeling werkzaam en niet-werkzaam, 2023 (x 1 000)

leeftijd in jaren	Werkzaam 35 uur per week of meer (voltijd)	Werkzaam 12 tot 35 uur per week	Werkzaam < 12 uur per week	Niet werkzaam
15	1	17	94	81
16	4	39	88	62
17	10	58	77	51
18	19	69	67	52
19	32	81	60	48
20	41	85	53	51
21	47	93	44	46
22	63	87	43	42
23	85	76	32	41
24	102	73	20	37
25	110	67	13	37
26	123	63	8	34
27	134	58	7	27
28	135	63	4	29
29	142	61	3	29
30	140	66	3	26
31	133	67	3	25
32	127	69	3	28
33	133	81	4	28
34	121	83	5	32
35	116	81	4	27
36	108	76	3	29
37	114	78	4	28
38	111	74	4	26
39	117	79	3	27
40	103	72	3	27
41	103	73	4	27
42	112	72	4	24
43	115	69	4	28
44	114	71	4	25
45	113	71	5	25
46	111	69	3	23
47	109	64	3	28
48	107	69	3	27
49	109	72	4	31
50	117	75	4	35
51	129	77	3	36
52	134	81	6	34
53	130	88	5	39
54	126	83	7	42
55	125	82	7	35
56	118	83	6	41
57	120	84	6	42
58	117	81	6	49
59	107	81	6	58
60	97	83	7	59
61	88	82	8	63
62	77	75	9	75
63	65	68	9	87
64	53	63	11	99
65	36	50	11	120
66	28	30	10	143
67	10	20	12	163
68	7	16	11	166
69	4	10	9	170
70	3	12	7	171
71	3	7	8	164
72	3	5	8	152
73	2	7	8	160
74	1	5	7	179

StatLine: Arbeidsdeelname; kerncijfers.

In zorg de meeste deeltijders

In de zorg werkten in 2023 naar verhouding de meeste deeltijders (73 procent). De zorg was met 81 procent ook de bedrijfstak met het hoogste percentage vrouwen. Ter vergelijking: voor alle bedrijfstakken bij elkaar was 47 procent vrouw. Ook in de horeca werkten in verhouding veel deeltijders (69 procent). Dat hangt samen met de leeftijd van het horecapersoneel. Van alle werkenden was 17 procent 15 tot 25 jaar, in de horeca was dat ruim drie keer zoveel (57 procent). In de bouwnijverheid was het percentage deeltijders het laagst (20 procent).

De beroepsgroep met het hoogste percentage deeltijdwerkers viel niet onder de bedrijfstak zorg of horeca. Het ging namelijk om kassamedewerkers, van wie 95 procent in deeltijd werkte in 2023. Iets meer dan drie kwart van alle kassamedewerkers was jonger dan 25 jaar, 81 procent was vrouw. In de zorg waren het de beroepsgroepen verzorgenden, apothekersassistenten en mbo-verpleegkundigen waar het percentage deeltijders hoger lag dan gemiddeld. In de horeca ging het om keukenhulpen en kelners en barpersoneel.

Toon tabel3.6 Werkzame beroepsbevolking 15 tot 75 jaar, deeltijdwerkers naar bedrijfstak, 2023 (%)Verberg tabel3.6 Werkzame beroepsbevolking 15 tot 75 jaar, deeltijdwerkers naar bedrijfstak, 2023 (%)

3.6 Werkzame beroepsbevolking 15 tot 75 jaar, deeltijdwerkers naar bedrijfstak, 2023 (%)

Bedrijfstak	Deeltijdwerkers
Zorg	73
Horeca	69
Onderwijs	58
Cultuur, recreatie, overige diensten	57
Handel	54
Zakelijke dienstverlening	41
Verhuur/handel onroerend goed	40
Landbouw en visserij	36
Vervoer en opslag	36
Openbaar bestuur	34
Financiële dienstverlening	29
Informatie en communicatie	28
Industrie	27
Bouwnijverheid	20

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; bedrijf en Werkzame beroepsbevolking; beroep.

Steeds meer 55‑plussers op de arbeidsmarkt

In 2023 hadden 2,2 miljoen mensen in Nederland van 55 jaar en ouder betaald werk. Dat zijn er 778 duizend meer dan in 2013, bij de start van de cijferreeks. Dat komt doordat er inmiddels veel meer 55‑plussers zijn (de vergrijzing), maar ook doordat die vaker werken en langer aan het werk blijven.

Bij dat laatste speelt mee dat prepensioenregelingen als de VUT zijn afgeschaft en dat in de afgelopen jaren de AOW-leeftijd verder is verhoogd, nadat deze werd gekoppeld aan de levensverwachting. Het deel van de 55- tot 65‑jarigen dat werkt (nettoarbeidsparticipatie) nam toe van bijna 59 procent in 2013 naar 75 procent in 2023. Bij 65- tot 75‑jarigen groeide dit aandeel van 10 procent naar 18 procent. Onder 75‑plussers is de nettoarbeidsparticipatie ook wat toegenomen, maar hun arbeidsdeelname is met 3 procent betrekkelijk gering.

Van de 55‑plussers die werkten, deed bijna de helft dit in 2023 voltijds. Naarmate de leeftijd hoger ligt, wordt dit percentage kleiner. Van de werkende 55- tot 65‑jarigen werkte 53 procent voltijds, bij 65- tot 75‑jarigen was dit iets minder dan 28 procent, terwijl onder 75‑plussers met betaald werk slechts 16 procent een volledige werkweek had.

Sinds 2013 werken er veel meer 55‑plussers als zelfstandige, niet alleen in absoluut aantal, maar ook in verhouding tot het totaal aantal werkende leeftijdgenoten. In 2023 waren er van de 55‑plussers 553 duizend werkzaam als zelfstandige. Dat waren er 236 duizend meer dan in 2013. Deze toename is naar verhouding veel sterker dan die onder de jongere leeftijdsgroepen.

Vooral boven de AOW-gerechtigde leeftijd maken zelfstandigen een relatief groot deel uit van de werkende senioren. Onder 55- tot 65‑jarigen met werk was het aandeel zelfstandigen 21 procent in 2023; onder de 65- tot 75‑jarigen was dit 40 procent en bij de 75‑plussers 66 procent. Sowieso hebben werkende AOW’ers vaker een flexibele arbeidsrelatie dan werkenden die het staatspensioen nog niet hebben bereikt. Waar het merendeel van de 55- tot 65‑jarige werknemers een vaste arbeidsrelatie heeft, verschuift dit bij de 65‑plussers meer naar flexibel werk. 75‑plussers in loondienst hebben zelfs vaker een flexibele dan een vaste arbeidsrelatie. Zij werken met name als oproep-, inval- en uitzendkracht.

Toon tabel3.8 Werkzame beroepsbevolking, 55-plussers (x 1 000)Verberg tabel3.8 Werkzame beroepsbevolking, 55-plussers (x 1 000)

3.8 Werkzame beroepsbevolking, 55-plussers (x 1 000)

	55 tot 65 jaar	65 tot 75 jaar	75 jaar of ouder
2013	1259	162	20
2014	1275	185	21
2015	1342	168	26
2016	1400	171	25
2017	1469	192	28
2018	1537	222	24
2019	1614	251	30
2020	1670	261	28
2021	1707	280	27
2022	1766	314	39
2023	1825	350	44

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; 55-plussers.

Zowel meer vaste als flexwerknemers in afgelopen jaren

In 2023 waren er 8,2 miljoen werknemers, van wie de meeste, 5,4 miljoen, een vaste arbeidsrelatie hadden. Dat wil zeggen: een contract voor onbepaalde tijd en een vast aantal uren per week. Vanaf 2016 steeg het aantal vaste werknemers en die stijgende trend zette in 2023 door, met een toename van 98 duizend.

Tegelijkertijd nam ook het aantal flexwerknemers in 2023 toe. 2,7 miljoen werknemers hadden een flexibele arbeidsrelatie, 43 duizend meer dan in 2022. De rest van de werkenden, ongeveer 1,6 miljoen, werkte als zelfstandige voor eigen rekening of risico. Het aantal zelfstandigen nam naar verhouding sterker toe dan het aantal werknemers (respectievelijk +3,1 procent en +1,8 procent).

Toon tabel3.9 Werkzame beroepsbevolking naar arbeidsrelatie, 15 tot 75 jaar (x 1 000)Verberg tabel3.9 Werkzame beroepsbevolking naar arbeidsrelatie, 15 tot 75 jaar (x 1 000)

3.9 Werkzame beroepsbevolking naar arbeidsrelatie, 15 tot 75 jaar (x 1 000)

Jaar	Werknemer met vaste arbeidsrelatie	Werknemer met flexibele arbeidsrelatie	Zelfstandige zonder personeel (zzp)	Zelfstandige met personeel of meewerkend gezinslid
2013	4723	2476	894	340
2014	4613	2519	916	335
2015	4608	2583	936	330
2016	4622	2647	960	340
2017	4672	2751	986	337
2018	4814	2791	999	336
2019	4996	2765	1019	337
2020	5158	2545	1054	359
2021	5230	2580	1078	367
2022	5318	2692	1176	363
2023	5416	2735	1230	356

StatLine: Werkzame beroepsbevolking; arbeidsrelatie.

Toename zelfstandigen zonder personeel

Van de 9,7 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die in 2023 betaald werk hadden, werkten er bijna 1,6 miljoen in hun grootste werkkring als zelfstandige. Veruit de meeste zelfstandigen (ruim 1,2 miljoen) waren zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers).

Het aantal zelfstandigen nam in 2023 toe met 47 duizend ten opzichte van een jaar eerder. De toename kwam geheel voor rekening van zzp’ers (54 duizend). De overige typen zelfstandigen die het CBS onderscheidt, daalden licht in aantal. Daarbij gaat het om zelfstandigen met personeel en meewerkende gezinsleden.

De groei in zzp’ers in 2023 ging het hardst in technische beroepen (15 duizend), gevolgd door zorg- en welzijnsberoepen (12 duizend) en pedagogische beroepen (11 duizend). Een jaar eerder was de toename het grootst in zorg- en welzijnsberoepen, toen groeide het aantal zzp’ers in die beroepsgroep met 27 duizend.

Van de nieuwe zelfstandigen is na te gaan wat ze voorheen deden. Sommigen werkten eerder als werknemer, anderen hadden geen werk. Gemiddeld per kwartaal in 2023 maakten 88 duizend personen de overstap: 44 duizend waren voorheen werknemer en 44 duizend begonnen als zelfstandige terwijl ze geen werk hadden. In 2023 waren er gemiddeld per kwartaal iets minder nieuwe zelfstandigen dan in 2022. Vanuit geen werk ging het in 2022 om 50 duizend personen per kwartaal en 51 duizend personen per kwartaal waren voorheen werknemer.

Zie ook: Meer zelfstandigen in zorg en welzijn.

Toon tabel3.12 Werkzame beroepsbevolking 15 tot 75 jaar, zelfstandigen (x 1 000)Verberg tabel3.12 Werkzame beroepsbevolking 15 tot 75 jaar, zelfstandigen (x 1 000)

3.12 Werkzame beroepsbevolking 15 tot 75 jaar, zelfstandigen (x 1 000)

	Zzp-eigen arbeid	Zzp-producten	Meewerkend gezinslid	Zelfstandige met personeel (zmp)
2013	701	194	38	302
2014	709	207	36	299
2015	721	215	40	290
2016	744	216	34	306
2017	766	219	26	311
2018	799	200	26	310
2019	823	196	27	310
2020	853	201	30	329
2021	895	183	33	334
2022	991	184	32	331
2023	1037	192	29	327

StatLine: Arbeidsdeelname; wisselingen en Werkzame beroepsbevolking; beroep.

Werkloosheid in 2023 vrijwel onveranderd

In 2023 waren 359 duizend mensen werkloos (3,6 procent van de beroepsbevolking). Dat is een toename van 9 duizend ten opzichte van een jaar eerder. Na 2014 is dit het tweede jaar dat de werkloosheid niet daalde. Tussen 2014 en 2022 daalde het werkloosheidspercentage van 8,3 naar 3,5. In die periode was er alleen in 2020 een stijging van 4,4 naar 4,9 procent.

Ten opzichte van 2013 is de werkloze beroepsbevolking in verhouding jonger geworden. Van de werklozen in 2023 was 42 procent 15 tot 25 jaar, tien jaar eerder ging dat om 30 procent. Het aantal werkloze mannen en vrouwen is nagenoeg gelijk in 2023, respectievelijk 180 duizend en 179 duizend. In 2013 waren er met 393 duizend nog meer werkloze mannen dan vrouwen (361 duizend).

Zie ook: Aantal werkloze 45-plussers gedaald tot onder 100 duizend en Toename aantal jonge werklozen die recent nog werk hadden.

Toon tabel3.13 Werkloze beroepsbevolking naar leeftijd (x 1 000)Verberg tabel3.13 Werkloze beroepsbevolking naar leeftijd (x 1 000)

3.13 Werkloze beroepsbevolking naar leeftijd (x 1 000)

	2023	2013
15 tot 25 jaar	149	228
25 tot 35 jaar	71	133
35 tot 45 jaar	46	132
45 tot 55 jaar	36	134
55 tot 65 jaar	42	115
65 tot 75 jaar	14	11

StatLine: Werkloosheid naar leeftijd.

Ruim 8 op 10 korter dan een jaar werkloos

In 2014 piekte de werkloosheid met 762 duizend werklozen. Negen jaar later, in 2023, was de werkloosheid meer dan gehalveerd. In die periode is vooral het aantal langdurig werklozen sterk teruggelopen. Waren er in 2014 nog 271 duizend mensen een jaar of langer werkloos, in 2023 waren dat er 50 duizend. Het aantal langdurig werklozen is vanaf 2016 voortdurend gedaald, ook in het eerste coronajaar. Ook het aantal mensen dat kort werkloos was, dat wil zeggen minder dan een jaar, was in 2023 lager dan in 2013. Wel waren er in 2023 meer mensen kort werkloos dan in 2022.

Zie ook: Sterke afname aantal langdurig werklozen in afgelopen 10 jaar.

Toon tabel3.14 Werkloze beroepsbevolking naar werkloosheidsduur (x 1 000)Verberg tabel3.14 Werkloze beroepsbevolking naar werkloosheidsduur (x 1 000)

3.14 Werkloze beroepsbevolking naar werkloosheidsduur (x 1 000)

	Kort werkloos	Langdurig werkloos	Onbekend
2013	491	240	23
2014	467	271	25
2015	424	287	13
2016	391	239	15
2017	347	186	13
2018	311	136	12
2019	312	101	10
2020	372	82	11
2021	314	80	14
2022	275	66	10
2023	298	50	11

StatLine: Werkloze beroepsbevolking; werkloosheidsduur.

Gemiddeld per kwartaal 234 duizend nieuwe werklozen

De ontwikkeling van de werkloze beroepsbevolking is een optelsom van verschillende stromen. Tegenover degenen die hun werk kwijtraken, staan werklozen die betaald werk vinden. Daarnaast is er een toestroom naar werkloosheid van mensen buiten de beroepsbevolking, zoals schoolverlaters en herintreders, die de arbeidsmarkt op komen en op zoek gaan naar werk. Er is ook een omgekeerde stroom van werklozen die uitstromen naar de niet-beroepsbevolking omdat ze stoppen met zoeken en/of niet meer direct kunnen beginnen. Het CBS publiceert per kwartaal de uitkomsten van deze optelsom, de zogeheten wisselingen van arbeidspositie.

In 2023 werden gemiddeld van het ene op het andere kwartaal 234 duizend mensen werkloos. 114 duizend van hen hadden daarvoor nog betaald werk, 121 duizend maakten geen deel uit van de beroepsbevolking. Tegelijkertijd waren gemiddeld van het ene op het andere kwartaal 234 duizend mensen niet langer werkloos. Zij gingen aan het werk (145 duizend) of verlieten de beroepsbevolking (89 duizend), bijvoorbeeld vanwege pensionering.

Gemiddeld per kwartaal 346 duizend baanvinders

Niet iedereen die zonder werk raakt, wordt werkloos. Gemiddeld per kwartaal in 2023 kwam van degenen die stopten met betaald werk, een relatief groot deel (200 duizend) terecht in de niet-beroepsbevolking. Daar staat tegenover dat gemiddeld 201 duizend mensen vanuit de niet-beroepsbevolking een kwartaal later aan het werk waren.

Het aantal werkenden wordt dus niet alleen bepaald door de uitwisseling met de werkloze beroepsbevolking, maar ook doordat enerzijds werkenden de beroepsbevolking verlaten en anderzijds mensen aan het werk gaan die eerder buiten de beroepsbevolking stonden. In 2023 vonden gemiddeld per kwartaal 346 duizend mensen betaald werk. Dat zijn er gemiddeld per kwartaal 33 duizend meer dan de 314 duizend personen die stopten met betaald werk (114 duizend die werkloos werden en 200 duizend die naar de niet-beroepsbevolking stroomden).

StatLine: Arbeidsdeelname; wisselingen van arbeidspositie per kwartaal.

Onbenut arbeidspotentieel zonder werk bestaat uit 655 duizend personen

In 2023 waren er 3,6 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar die geen betaald werk hadden. Deze mensen zijn niet allemaal werkloos. Volgens de richtlijnen van de International Labour Organization (ILO) is iemand werkloos als hij of zij geen betaald werk heeft, recent naar werk heeft gezocht en daarvoor direct beschikbaar is.

Naast de 359 duizend werklozen in 2023 waren er mensen die of recent zochten (108 duizend) of direct beschikbaar waren voor werk (188 duizend). Deze twee groepen worden niet tot de werklozen gerekend, omdat ze niet aan beide voorwaarden van de ILO-definitie voldoen. Omdat zij in ieder geval aan één voorwaarde voldoen, worden zij aangeduid met de term semiwerklozen.

De werklozen en semiwerklozen samen telden in 2023 655 duizend mensen die geen betaald werk hadden, maar wel beschikbaar waren voor werk en/of hiernaar hadden gezocht. Zij vormen het onbenut arbeidspotentieel zonder werk. Deze groep is met 4 duizend personen licht gegroeid in 2023 ten opzichte van 2022, toen hun aantal het kleinst was sinds het begin van de reeks in 2013.

StatLine: Onbenut arbeidspotentieel zonder werk.

Zie ook: Welke niet werkenden hebben de grootste kans op werk.

528 duizend onderbenutte deeltijders

Ook onder werkenden is er onbenut potentieel. Het gaat dan om mensen die in deeltijd werken, maar het aantal uren zouden willen uitbreiden en daarvoor ook direct beschikbaar zijn. Zij worden ook wel onderbenutte deeltijdwerkers genoemd en vormen het onbenut arbeidspotentieel met werk. In 2023 ging het om 528 duizend mensen. Dat is ruim 5 procent van de werkzame beroepsbevolking.

Het aantal onderbenutte deeltijders nam in 2023 met 20 duizend personen toe ten opzichte van 2022. Sinds 2015 is dit pas het tweede jaar waarin het aantal onderbenutte deeltijders niet afnam. Alleen in 2020, het eerste coronajaar, was dit ook het geval.

StatLine: Onbenut arbeidspotentieel met werk.

Toon tabel3.17 Binding van de bevolking met de arbeidsmarkt, 2023Verberg tabel3.17 Binding van de bevolking met de arbeidsmarkt, 2023

3.17 Binding van de bevolking met de arbeidsmarkt, 2023

	2022	2023	Verandering
Bevolking 15 tot 75 jaar	13 228	13 326	98
Beroepsbevolking	9 898	10 096	198
Werkzame beroepsbevolking: voltijd	4 985	5 064	79
Werkzame beroepsbevolking: deeltijd	4 563	4 673	110
Werkloze beroepsbevolking	350	359	9
Wil meer uren werken, beschikbaar	508	528	20
Niet-beroepsbevolking	3 330	3 230	-100
Beschikbaar, niet gezocht	189	188	-1
Vanwege weinig resultaat	22	24
Vanwege andere reden	167	164
Gezocht, niet beschikbaar	112	108	-4
Niet gezocht, niet beschikbaar	3 029	2 934	-95
Vanwege vut/pensioen/hoge leeftijd	1 559	1 471
Vanwege ziekte/arbeidsongeschiktheid	785	807
Vanwege opleiding/studie	324	303
Vanwege zorg gezin/huishouden	279	263
Vanwege andere redenen	83	90

Meer inzicht in het onbenut arbeidspotentieel

Om het onbenut arbeidspotentieel beter te kunnen te monitoren publiceert het CBS sinds halverwege 2023 nieuwe cijfers op StatLine over de achtergrondkenmerken van niet-werkenden en onderbenutte deeltijders. De nieuwe cijfers geven inzicht in gezondheid, arbeidsverleden, gewenste arbeidsduur, hoogst behaalde onderwijsrichting en het wel of niet volgen van onderwijs. Deze statistieken zijn samengesteld op basis van antwoorden van respondenten in de Enquête beroepsbevolking (EBB).

Zie ook: CBS onderzoekt krapte op de arbeidsmarkt.

Het onbenut arbeidspotentieel omvat relatief veel scholieren en studenten

In 2023 bestond het onbenut arbeidspotentieel voor een relatief groot deel uit 15- tot 25‑jarigen en het merendeel daarvan volgde onderwijs. Van de onderbenutte deeltijders en werklozen was bijna de helft 15 tot 25 jaar, respectievelijk 47 en 42 procent. Onder de semiwerklozen was dat een derde (32 procent). Van de 15- tot 25‑jarigen die behoorden tot het onbenut arbeidspotentieel volgden ruim 8 op de 10 onderwijs. Dat zijn vooral scholieren en studenten die op zoek zijn naar een bijbaan of een bijbaan hebben en direct beschikbaar zijn om meer uren te werken. De 25‑plussers in het onbenut arbeidspotentieel volgden overwegend geen onderwijs meer.

Toon tabel3.18 Onbenut arbeidspotentieel naar leeftijd en volgen onderwijs, 2023 (x 1 000)Verberg tabel3.18 Onbenut arbeidspotentieel naar leeftijd en volgen onderwijs, 2023 (x 1 000)

3.18 Onbenut arbeidspotentieel naar leeftijd en volgen onderwijs, 2023 (x 1 000)

		Volgt formeel onderwijs	Volgt geen formeel onderwijs
Onderbenutte deeltijders	15 tot 25 jaar, Onderbenutte deeltijders	207	41
Onderbenutte deeltijders	25 tot 45 jaar, Onderbenutte deeltijders	35	106
Onderbenutte deeltijders	45 tot 75 jaar, Onderbenutte deeltijders	12	127
Werklozen	15 tot 25 jaar, Werklozen	118	31
Werklozen	25 tot 45 jaar, Werklozen	21	96
Werklozen	45 tot 75 jaar, Werklozen	5	86
Semiwerklozen	15 tot 25 jaar, Semiwerklozen	79	15
Semiwerklozen	25 tot 45 jaar, Semiwerklozen	17	60
Semiwerklozen	45 tot 75 jaar, Semiwerklozen	7	118

Statline: Binding met de arbeidsmarkt; onderwijs; leeftijd.

Zie ook: 6,3 procent van werkzame Groningers wil meer uren werken

Gewenste arbeidsduur hoogst onder werklozen die geen onderwijs volgen

Hoeveel uren mensen in het onbenut arbeidspotentieel (extra) wensen te werken verschilt tussen werklozen, semiwerklozen en onderbenutte deeltijders. In 2023 was dat voor werklozen gemiddeld 25,1 uur, voor semiwerklozen 21,9 uur en voor onderbenutte deeltijders 8,6 uur. Met deze gegevens kan het totale arbeidspotentieel in voltijdequivalenten (vte’s) worden uitgedrukt. Bij een 40‑urige werkweek was in 2023 het onbenut arbeidspotentieel van werklozen 225 duizend vte’s, van semiwerklozen 162 duizend vte’s en van onderbenutte deeltijders 114 duizend vte’s. Het aantal uren dat de 1,2 miljoen mensen in het onbenut arbeidspotentieel (extra) zouden willen werken stond daarmee gelijk aan 501 duizend vte’s.

Het volgen van onderwijs speelt ook een rol bij het aantal uren die mensen (extra) wensen te werken. Werklozen en semiwerklozen die onderwijs volgen, zijn voor minder uren beschikbaar dan niet-onderwijsvolgenden. Bij de werklozen is dat verschil groter dan bij de semiwerklozen. In 2023 gaven werklozen aan gemiddeld 18,0 uur te willen werken wanneer ze onderwijs volgden en 29,8 uur wanneer ze geen onderwijs volgden. Bij semiwerklozen ging dat om respectievelijk 17,4 uur en 24,2 uur. Voor de onderbenutte deeltijders was er nauwelijks verschil tussen onderwijsvolgenden en niet-onderwijsvolgenden in het aantal uren dat ze extra wensten te werken, 8,5 tegenover 8,6 uur.

Toon tabel3.19 Onbenut arbeidspotentieel naar gewenste (extra) uren, 2023 (uur per week)Verberg tabel3.19 Onbenut arbeidspotentieel naar gewenste (extra) uren, 2023 (uur per week)

3.19 Onbenut arbeidspotentieel naar gewenste (extra) uren, 2023 (uur per week)

	Volgt formeel onderwijs	Volgt geen formeel onderwijs
Onderbenutte deeltijdwerkers	8,5	8,6
Werkloze beroepsbevolking	18,0	29,8
Semiwerklozen	17,4	24,2

Statline: Binding met de arbeidsmarkt; arbeidsduur.

2,9 miljoen mensen niet op zoek en niet beschikbaar voor werk

Naast het aantal werklozen en semiwerklozen waren er in 2023 ook nog 2,9 miljoen mensen zonder betaald werk die niet recent naar werk hebben gezocht en ook niet op korte termijn beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Daarbinnen valt ook het gepensioneerde deel van de bevolking van 15 tot 75 jaar. Deze groep, die niet werkt, niet zoekt en niet beschikbaar is vanwege pensioen of hoge leeftijd, telde in 2023 iets minder dan 1,5 miljoen mensen. Daarmee daalde het aantal voor het tweede jaar op rij. Het aantal is nu terug op het niveau van 2013, het eerste jaar in de reeks. De groep die om andere redenen niet werkt, niet zoekt naar werk en niet beschikbaar is, bleef de afgelopen jaren vrijwel even groot met 1,5 miljoen á 1,6 miljoen.

Voor 15- tot 25‑jarigen uit deze groep niet-werkenden was het volgen van een opleiding of studie de belangrijkste reden om niet te werken (84 procent). Voor 65- tot 75‑jarigen was dat pensioen of hoge leeftijd (90 procent). In de overige leeftijdscategorieën was arbeidsongeschiktheid de belangrijkste reden. Vrouwen gaven vaker aan dan mannen dat ze niet werken vanwege zorg voor het gezin of huishouden (respectievelijk 14 en 2 procent).

Toon tabel3.20 Reden om niet te zoeken en niet beschikbaar te zijn voor werk, 2023 (x 1 000)Verberg tabel3.20 Reden om niet te zoeken en niet beschikbaar te zijn voor werk, 2023 (x 1 000)

3.20 Reden om niet te zoeken en niet beschikbaar te zijn voor werk, 2023 (x 1 000)

	Zorg gezin/huishouden	Opleiding studie	Pensioen/hoge leeftijd	Ziekte/arbeidsongeschiktheid	Andere redenen
Mannen	.	.	.	.	.
15 tot 25 jaar	0	118	0	8	6
25 tot 35 jaar	1	25	0	28	6
35 tot 45 jaar	3	6	0	39	6
45 tot 55 jaar	4	3	1	75	6
55 tot 65 jaar	7	1	39	130	8
65 tot 75 jaar	7	0	606	49	5
Vrouwen	.	.	.	.	.
15 tot 25 jaar	4	107	0	18	6
25 tot 35 jaar	39	25	0	47	10
35 tot 45 jaar	53	9	0	64	5
45 tot 55 jaar	42	5	2	109	7
55 tot 65 jaar	73	2	73	179	16
65 tot 75 jaar	29	0	750	61	8

StatLine: Binding met de arbeidsmarkt; geslacht en leeftijd.