De vraag naar arbeid

Recordaantal vacatures

Het aantal openstaande vacatures steeg in 2019 met 33 duizend tot gemiddeld 281 duizend. Daarmee werd wederom een nieuw jaarrecord gevestigd. Het aantal vacatures steeg voor het zesde opeenvolgende jaar. Wel was de toename minder groot dan in de twee voorgaande jaren. In 2013 werd nog de laagste stand in twintig jaar tijd gemeten met gemiddeld 95 duizend vacatures. Sindsdien is het aantal openstaande vacatures verdrievoudigd. Het aantal vacatures is sterk afhankelijk van de stand van de conjunctuur. Het gemiddelde aantal vacatures lag in 2019 twee derde hoger dan het langjarig gemiddelde.

Voor de financiële crisis werd de hoogste stand van het aantal openstaande vacatures eind 2007 bereikt (249 duizend, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden). Door de crisis was dat aantal anderhalf jaar later gehalveerd. Sinds de tweede helft van 2013 liep het aantal weer op, vanaf het tweede kwartaal van 2018 waren er meer vacatures dan in 2007. Eind 2019 was het aantal opgelopen tot 291 duizend.

In de periode 2003–2008 vertoonde het aantal vacatures gedurende twintig kwartalen een min of meer opgaande lijn, voordat een scherpe daling inzette. Nu is inmiddels 26 kwartalen op rij sprake van een oplopend aantal vacatures. Wel was de toename in het laatste kwartaal van 2019 met 3 duizend de kleinste stijging in vier jaar tijd op een na.

Toon tabel2.1 Openstaande vacatures, seizoengecorrigeerd (x 1 000)Verberg tabel2.1 Openstaande vacatures, seizoengecorrigeerd (x 1 000)

2.1 Openstaande vacatures, seizoengecorrigeerd (x 1 000)

Jaar	Kwartaal	Openstaande vacatures
'97	1e kwartaal, '97	83,8
'97	2e kwartaal, '97	86,2
'97	3e kwartaal, '97	107,6
'97	4e kwartaal, '97	122,9
'98	1e kwartaal, '98	128
'98	2e kwartaal, '98	136,9
'98	3e kwartaal, '98	145,3
'98	4e kwartaal, '98	144,7
'99	1e kwartaal, '99	152,1
'99	2e kwartaal, '99	179,4
'99	3e kwartaal, '99	187,7
'99	4e kwartaal, '99	192,1
'00	1e kwartaal, '00	209,3
'00	2e kwartaal, '00	201
'00	3e kwartaal, '00	201,2
'00	4e kwartaal, '00	213,9
'01	1e kwartaal, '01	209,7
'01	2e kwartaal, '01	202,4
'01	3e kwartaal, '01	187,8
'01	4e kwartaal, '01	173,7
'02	1e kwartaal, '02	172,3
'02	2e kwartaal, '02	148
'02	3e kwartaal, '02	129,8
'02	4e kwartaal, '02	129,8
'03	1e kwartaal, '03	117,9
'03	2e kwartaal, '03	112,1
'03	3e kwartaal, '03	94
'03	4e kwartaal, '03	102,4
'04	1e kwartaal, '04	115,8
'04	2e kwartaal, '04	122,9
'04	3e kwartaal, '04	120,9
'04	4e kwartaal, '04	128,4
'05	1e kwartaal, '05	148,8
'05	2e kwartaal, '05	141,3
'05	3e kwartaal, '05	163,7
'05	4e kwartaal, '05	165,3
'06	1e kwartaal, '06	187,3
'06	2e kwartaal, '06	209,7
'06	3e kwartaal, '06	230,1
'06	4e kwartaal, '06	230,3
'07	1e kwartaal, '07	234,9
'07	2e kwartaal, '07	238,3
'07	3e kwartaal, '07	246,8
'07	4e kwartaal, '07	249,3
'08	1e kwartaal, '08	247
'08	2e kwartaal, '08	244,9
'08	3e kwartaal, '08	246,7
'08	4e kwartaal, '08	197,4
'09	1e kwartaal, '09	153,9
'09	2e kwartaal, '09	128,4
'09	3e kwartaal, '09	130,7
'09	4e kwartaal, '09	125,4
'10	1e kwartaal, '10	115,6
'10	2e kwartaal, '10	117,5
'10	3e kwartaal, '10	125,3
'10	4e kwartaal, '10	128,3
'11	1e kwartaal, '11	135,1
'11	2e kwartaal, '11	134,7
'11	3e kwartaal, '11	134,1
'11	4e kwartaal, '11	122,7
'12	1e kwartaal, '12	117,4
'12	2e kwartaal, '12	109,3
'12	3e kwartaal, '12	106,6
'12	4e kwartaal, '12	101,7
'13	1e kwartaal, '13	96,3
'13	2e kwartaal, '13	91,3
'13	3e kwartaal, '13	95,1
'13	4e kwartaal, '13	96,5
'14	1e kwartaal, '14	104,1
'14	2e kwartaal, '14	107,5
'14	3e kwartaal, '14	113,4
'14	4e kwartaal, '14	118,8
'15	1e kwartaal, '15	124,9
'15	2e kwartaal, '15	130,3
'15	3e kwartaal, '15	132,9
'15	4e kwartaal, '15	142,7
'16	1e kwartaal, '16	149,5
'16	2e kwartaal, '16	154,8
'16	3e kwartaal, '16	162
'16	4e kwartaal, '16	171,2
'17	1e kwartaal, '17	185,7
'17	2e kwartaal, '17	204,7
'17	3e kwartaal, '17	213,7
'17	4e kwartaal, '17	226,5
'18	1e kwartaal, '18	236,3
'18	2e kwartaal, '18	250,8
'18	3e kwartaal, '18	260,8
'18	4e kwartaal, '18	264
'19	1e kwartaal, '19	277
'19	2e kwartaal, '19	282,1
'19	3e kwartaal, '19	287,6
'19	4e kwartaal, '19	291

StatLine: Vacatures, seizoengecorrigeerd.

Van 2018 op 2019 steeg het aantal vacatures in bijna alle bedrijfstakken. Het grootst was de stijging in de handel (+7 duizend), de zorg (+6 duizend) en de zakelijke dienstverlening (+6 duizend). Op een uitzondering na was dit het vijfde opeenvolgende jaar dat het aantal vacatures in alle onderscheiden bedrijfstakken opliep. Alleen in de financiële dienstverlening daalde het aantal openstaande vacatures vorig jaar iets.

Toon tabel2.2 Ontwikkeling vacatures, 2019 t.o.v. 2018 (x 1 000)Verberg tabel2.2 Ontwikkeling vacatures, 2019 t.o.v. 2018 (x 1 000)

2.2 Ontwikkeling vacatures, 2019 t.o.v. 2018 (x 1 000)

Bedrijfstak	Verandering
Handel	7
Zorg	6
Zakelijke dienstverlening	5,8
Horeca	2,7
Bouwnijverheid	2,1
Industrie	1,8
Openbaar bestuur	1,7
Informatie en communicatie	1,6
Vervoer en opslag	1,4
Onderwijs	1,2
Cultuur, recreatie, overige diensten	1
Landbouw en visserij	0,5
Verhuur/handel onroerend goed	0,2
Financiële dienstverlening	-0,1

StatLine: Vacatures.

In het merendeel van de bedrijfstakken lag het aantal vacatures in 2019 boven dat uit het eerdere recordjaar 2008. In zes bedrijfstakken is het aantal vacatures in 2019 zelfs hoger dan ooit. Dat zijn de handel, de zorg, de horeca, informatie en communicatie, vervoer en opslag en het onderwijs. Daarentegen geeft de financiële dienstverlening een heel ander beeld; terwijl er in deze bedrijfstak in 2007 nog 16 duizend vacatures waren, was dat vorig jaar teruggelopen tot 9 duizend.

Het aantal vacatures is het grootst in de handel, de zakelijke dienstverlening en de zorg. Met respectievelijk 56 duizend, 46 duizend en 37 duizend vacatures waren deze drie bedrijfstakken samen goed voor de helft van alle openstaande vacatures in 2019.

Toon tabel2.3 Vacatures in 2008 en 2019 (x 1 000)Verberg tabel2.3 Vacatures in 2008 en 2019 (x 1 000)

2.3 Vacatures in 2008 en 2019 (x 1 000)

Bedrijfstak	2019	2008
Handel	56,1	39
Zakelijke dienstverlening	46,3	44,5
Zorg	37,4	28,1
Industrie	23,3	23
Horeca	22,9	13,4
Informatie en communicatie	18,3	14,3
Bouwnijverheid	18,1	18,5
Openbaar bestuur	13,9	14,3
Vervoer en opslag	13,2	9,4
Financiële dienstverlening	8,8	12
Cultuur, receatie, overige diensten	8,1	8,6
Onderwijs	7,7	7,3
Landbouw en visserij	2,7	2,9
Verhuur/handel onroerend goed	2,2	2,8

StatLine: Vacatures.

Naast het echte aantal vacatures publiceert het CBS ook maandelijks een vacature-indicator. Deze geeft aan in welke richting de vacatures zich naar verwachting van de ondernemers zullen ontwikkelen. Vanaf maart 2018 loopt deze indicator enigszins terug, maar de stand was begin 2020 nog steeds positief (zie ook StatLine: Vacature-indicator).

Het aantal vacatures dat in de loop van een jaar ontstaat of vervuld wordt, ligt veel hoger dan het gemiddeld aantal openstaande vacatures. In de periode 2006–2008 ontstonden per jaar meer dan 1 miljoen vacatures en werden er ongeveer evenzoveel vervuld. Hierna zijn deze aantallen teruggelopen tot 622 duizend ontstane en 624 duizend vervulde vacatures in 2013. In 2017 werden voor het eerst weer de aantallen uit de jaren van het economische hoogtij van tien jaar eerder bereikt, om vervolgens verder op te lopen tot nieuwe recordcijfers: in 2019 ontstonden 1 258 duizend vacatures en werden er 1 232 duizend vervuld. In vergelijking met 2013 waren deze grootheden in omvang verdubbeld.

In 2019 werden er ruim vier keer zoveel vacatures vervuld als er gemiddeld genomen open stonden. De afgelopen jaren is dit verhoudingsgetal kleiner geworden, wat betekent dat vacatures minder snel vervuld worden. Dit verhoudingscijfer was met een factor 6,6 het hoogst in 2013 en bereikte in 2019 met 4,4 het laagste niveau van de afgelopen twee decennia, net onder die in 2007 en 2008. In het onderwijs worden de vacatures het snelst vervuld; de vacatures in de bouwnijverheid staan het langst open.

Het oplopend aantal vacatures betekent ook dat veel bedrijven een personeelstekort ervaren.

In 2019 gaf bijna een kwart van de bedrijven aan dat een tekort aan arbeidskrachten hun productie of activiteiten belemmert. Dat is iets minder dan in de tweede helft van 2018, maar veel meer dan in de voorgaande jaren. Deze cijfers betreffen bedrijven met vijf of meer werkzame personen, met uitzondering van financiële instellingen en de overheid. Aan het begin van 2020 was de nood het hoogst in de bedrijfstakken zakelijke dienstverlening en de informatie en communicatie. In de bouwnijverheid werden toen het minst vaak personeelstekorten ervaren. Anderhalf jaar eerder stond deze bedrijfstak nog juist bovenaan de lijst (zie ook StatLine: Conjunctuurenquête Nederland).

Toon tabel2.4 Vacatures en werklozen (x 1 000)Verberg tabel2.4 Vacatures en werklozen (x 1 000)

2.4 Vacatures en werklozen (x 1 000)

Jaar	Kwartaal	Vacatures	Vacatures, seizoengecorrigeerd	Werkloze beroepsbevolking	Werkloze beroepsbevolking, seizoengecorrigeerd
2003	1e kwartaal, 2003	124,1	117,9	389	357
2003	2e kwartaal, 2003	125,7	112,1	385	387
2003	3e kwartaal, 2003	81,8	94	389	408
2003	4e kwartaal, 2003	94,8	102,4	418	430
2004	1e kwartaal, 2004	121,5	115,8	480	448
2004	2e kwartaal, 2004	136,3	122,9	474	475
2004	3e kwartaal, 2004	109,6	120,9	444	465
2004	4e kwartaal, 2004	120,7	128,4	466	477
2005	1e kwartaal, 2005	154,1	148,8	528	495
2005	2e kwartaal, 2005	154,4	141,3	497	497
2005	3e kwartaal, 2005	153,3	163,7	463	486
2005	4e kwartaal, 2005	157,3	165,3	466	480
2006	1e kwartaal, 2006	192,1	187,3	483	453
2006	2e kwartaal, 2006	223	209,7	425	425
2006	3e kwartaal, 2006	220,6	230,1	383	404
2006	4e kwartaal, 2006	221,7	230,3	386	394
2007	1e kwartaal, 2007	239,2	234,9	408	375
2007	2e kwartaal, 2007	251,2	238,3	352	353
2007	3e kwartaal, 2007	238,3	246,8	329	351
2007	4e kwartaal, 2007	240,6	249,3	330	339
2008	1e kwartaal, 2008	250,3	247	351	319
2008	2e kwartaal, 2008	256,7	244,9	320	319
2008	3e kwartaal, 2008	239,2	246,7	292	313
2008	4e kwartaal, 2008	189,9	197,4	309	317
2009	1e kwartaal, 2009	155,9	153,9	364	334
2009	2e kwartaal, 2009	138,4	128,4	368	367
2009	3e kwartaal, 2009	124,7	130,7	378	399
2009	4e kwartaal, 2009	119,4	125,4	414	423
2010	1e kwartaal, 2010	116	115,6	471	442
2010	2e kwartaal, 2010	124,9	117,5	434	433
2010	3e kwartaal, 2010	123,4	125,3	415	436
2010	4e kwartaal, 2010	124,4	128,3	421	431
2011	1e kwartaal, 2011	135,5	135,1	451	423
2011	2e kwartaal, 2011	143,6	134,7	412	412
2011	3e kwartaal, 2011	130,6	134,1	414	431
2011	4e kwartaal, 2011	116,6	122,7	460	468
2012	1e kwartaal, 2012	118,2	117,4	512	485
2012	2e kwartaal, 2012	116,1	109,3	500	502
2012	3e kwartaal, 2012	106	106,6	504	522
2012	4e kwartaal, 2012	94,9	101,7	547	555
2013	1e kwartaal, 2013	97,1	96,3	631	603
2013	2e kwartaal, 2013	96,8	91,3	633	635
2013	3e kwartaal, 2013	93,7	95,1	651	670
2013	4e kwartaal, 2013	91	96,5	672	681
2014	1e kwartaal, 2014	105,7	104,1	721	694
2014	2e kwartaal, 2014	112,9	107,5	668	671
2014	3e kwartaal, 2014	112,1	113,4	620	638
2014	4e kwartaal, 2014	112,9	118,8	630	637
2015	1e kwartaal, 2015	127	124,9	664	635
2015	2e kwartaal, 2015	136,5	130,3	615	617
2015	3e kwartaal, 2015	130,9	132,9	586	605
2015	4e kwartaal, 2015	136,3	142,7	591	600
2016	1e kwartaal, 2016	153	149,5	604	576
2016	2e kwartaal, 2016	161,8	154,8	557	561
2016	3e kwartaal, 2016	159,1	162	505	524
2016	4e kwartaal, 2016	163,4	171,2	487	495
2017	1e kwartaal, 2017	188,5	185,7	500	472
2017	2e kwartaal, 2017	212,8	204,7	451	452
2017	3e kwartaal, 2017	210,1	213,7	408	428
2017	4e kwartaal, 2017	218,6	226,5	391	398
2018	1e kwartaal, 2018	237,8	236,3	396	368
2018	2e kwartaal, 2018	260,6	250,8	354	354
2018	3e kwartaal, 2018	258,3	260,8	329	348
2018	4e kwartaal, 2018	254,9	264	323	330
2019	1e kwartaal, 2019	278,9	277	343	316
2019	2e kwartaal, 2019	293,8	282,1	305	305
2019	3e kwartaal, 2019	283,8	287,6	301	319
2019	4e kwartaal, 2019	281,2	291	308	316

StatLine: Vacatures, Vacatures, seizoengecorrigeerd en Werkloze beroepsbevolking.

Gespannen arbeidsmarkt

Veranderingen in de situatie op de arbeidsmarkt komen scherp tot uiting in de verhouding tussen het aantal vacatures en het aantal werklozen. Halverwege 2008 waren het aantal vacatures en het aantal werklozen bijna met elkaar in evenwicht: er was sprake van een gespannen arbeidsmarkt. Door de financiële crisis daalde het aantal vacatures daarna snel, terwijl het aantal werklozen opliep. Eind 2013 waren er uiteindelijk ruim zevenmaal zoveel werklozen als vacatures.

Sindsdien is de verhouding werklozen/vacatures weer sterk gedaald. Hierdoor waren er in 2019 gemiddeld 1,1 werklozen per vacature beschikbaar. Dit betekent dat de arbeidsmarkt in 2019 nog meer gespannen was dan in 2000–2001 en 2008. Hoewel het CBS niet beschikt over consistente tijdreeksen over alle arbeidsmarktgegevens, kan gesteld worden dat waarschijnlijk 1971 het laatste jaar was dat de arbeidsmarkt krapper was dan in het afgelopen jaar. De krapte op de arbeidsmarkt bereikte in 2019 dus een historisch niveau. Halverwege 2019 was de spanning het hoogst: 1,08 werklozen per vacature, oftewel 93 vacatures per 100 werklozen. Daarmee was de spanning hoger dan in het derde kwartaal van 2008, toen die was opgelopen tot 79 vacatures per 100 werklozen.

Sinds het vierde kwartaal van 2017 verkeerde de Nederlandse arbeidsmarkt in de fase van een gespannen arbeidsmarkt. Dit betekent dat de vraag naar arbeid bovengemiddeld is en het beschikbare aanbod van arbeid relatief laag. Bij deze cijfers moet wel worden aangetekend dat dit een totaalcijfer is. Per bedrijfstak, beroepsgroep of regio kan de verhouding werklozen/vacatures variëren. Mede hierdoor kunnen er naast elkaar toch nog omvangrijke groepen werkloos zijn, terwijl bedrijven en instellingen nog nooit zoveel vacatures hadden uitstaan.

In deze werkloosheidscijfers tellen alleen de personen mee die geen betaald werk hebben maar daar wel direct voor beschikbaar zijn en er ook recent naar gezocht hebben (definitie van de International Labour Organization, ILO). Dat zijn niet alle personen zonder werk die zouden willen werken. Daarnaast zijn er ook mensen met deeltijdwerk, die meer uren zouden willen werken. Ook de omvang van dit overige onbenut arbeidspotentieel is de afgelopen jaren geslonken. Hoofdstuk 3 gaat verder in op de verschillende groepen die tezamen het onbenut arbeidspotentieel vormen.

In Europa behoort Nederland tot de groep landen met een relatief gespannen arbeidsmarkt. In 2019 waren alleen in Tsjechië en Duitsland minder werklozen per vacature. Griekenland en Spanje hebben veel werklozen en relatief weinig openstaande vacatures, zodat daar de arbeidsmarkt veel ruimer is dan in Nederland (zie ook Eurostat: Werkloze beroepsbevolking EU en Vacatures EU; niet voor alle EU-landen zijn vacaturecijfers beschikbaar).

Toon tabel2.5 Werklozen per vacature ¹⁾Verberg tabel2.5 Werklozen per vacature ¹⁾

2.5 Werklozen per vacature ¹⁾

Jaar	Werklozen per vacature
'99	1,9
'00	1,4
'01	1,4
'02	2,1
'03	3,6
'04	3,9
'05	3,3
'06	2,0
'07	1,5
'08	1,3
'09	2,7
'10	3,6
'11	3,3
'12	4,6
'13	6,8
'14	6,1
'15	4,7
'16	3,5
'17	2,2
'18	1,4
'19	1,1
1)Gemiddeld aantal werklozen in een jaar gedeeld door het gemiddeld aantal openstaande vacatures in dat jaar.

In een schematische voorstelling is te zien hoe de spanning op de arbeidsmarkt zich vanaf het vierde kwartaal van 2012 heeft ontwikkeld. De figuur is een grafische weergave van de spanning tussen de vraag naar extra arbeid en het beschikbare aanbod hiervan, per kwartaal gemeten. In het laatste kwartaal van 2017 bereikte de spanning voor het eerst het kwadrant van de ‘gespannen arbeidsmarkt’. Daarna is de krapte op de arbeidsmarkt verder toegenomen, zodat eind 2019 de arbeidsmarkt inmiddels negen kwartalen op rij als ‘gespannen’ werd getypeerd. De vorige keer dat sprake was van een gespannen arbeidsmarkt, in 2007 en 2008, hield deze acht kwartalen stand.

Een andere manier om de spanning op de arbeidsmarkt weer te geven, is de verhouding tussen het aantal vacatures en het aantal banen van werknemers: de vacaturegraad. Volgens deze indicator bereikte de spanning op de arbeidsmarkt halverwege 2019 zijn hoogtepunt. De vacaturegraad, het aantal openstaande vacatures per duizend banen van werknemers, kwam toen uit op 34. Daarmee kwam ook deze graadmeter uit boven de hoogste stand die eerder in 2007 en 2008 werd genoteerd (toen 32 vacatures per duizend werknemersbanen). In de tussenliggende jaren was de vacaturegraad gezakt tot 12.

Eind 2019 waren er gemiddeld 33 vacatures per duizend banen van werknemers, 3 meer dan een jaar eerder. De spanning was eind 2019 relatief het hoogst in de bedrijfstakken informatie en communicatie (64 openstaande vacatures per duizend banen) en de bouwnijverheid (51). Bij de zorg bereikte de vacaturegraad zijn hoogste stand (29). Hoewel er veel gesproken werd over het lerarentekort, was de vacaturegraad het laagst in het onderwijs (14) (zie ook StatLine: Vacaturegraad).

Plus 188 duizend banen

Het aantal banen van werkzame personen steeg in 2019 voor het vijfde opeenvolgende jaar flink, namelijk met 188 duizend. Hiermee kwam het gemiddelde aantal banen in 2019 uit op 10,7 miljoen. Wel was de groei wat minder dan in 2018, toen er 252 duizend banen bijkwamen. De grootste banengroei werd eerder gemeten in 2007, toen het aantal banen toenam met 301 duizend.

De banengroei betrof vooral werknemersbanen. Het aantal banen van werknemers nam in 2019 met 175 duizend toe tot 8,5 miljoen. Bij de zelfstandigen liep het aantal banen op met 13 duizend tot 2,2 miljoen.

Het aantal banen van werknemers piekte eerst in 2008 met ruim 8 miljoen. Uit de cijfers die voor seizoeninvloeden zijn gecorrigeerd blijkt dat er vervolgens in anderhalf jaar tijd in totaal bijna 200 duizend werknemersbanen verloren gingen. In 2010 keerde de groei terug. Tot medio 2011 nam het aantal werknemersbanen weer toe met bijna 140 duizend, maar het bleef onder de 8 miljoen. Daarna volgden drie jaren van krimp, waarbij meer banen verloren gingen dan direct na het begin van de financiële crisis.

In het eerste kwartaal van 2014 bereikte het aantal werknemersbanen een dieptepunt, met 318 duizend minder dan op het hoogtepunt in 2008 (oftewel −4 procent). Vervolgens brak een periode aan waarin het aantal werknemersbanen fors groeide. In de 23 kwartalen tot eind 2019 kwamen er in totaal 867 duizend werknemersbanen bij. Sinds het eerste kwartaal van 2017 gold dat er meer werknemersbanen waren dan ooit tevoren.

Voor de zelfstandigen geldt dat er rond de eeuwwisseling veel banen verloren gingen. In de periode 1997–2003 liep het aantal banen van zelfstandigen terug met 130 duizend (−8 procent). Vanaf 2004 steeg het aantal zelfstandigenbanen elk jaar. Hierdoor kwamen er tot 2019 ruim 560 duizend zelfstandigenbanen bij; dat is een stijging van 35 procent.

Bij optelling van de banen van werknemers en zelfstandigen blijkt eerst in 2011 het aantal banen van 2008 overtroffen te worden. Daarna daalt het aantal stevig tot begin 2014, om vervolgens weer te groeien. In het laatste kwartaal van 2019 waren er 10 751 duizend banen. Dat zijn er 860 duizend meer dan in het derde kwartaal van 2008, aan het begin van de crisis.

Toon tabel2.10 Banen van werkzame personen (mln)Verberg tabel2.10 Banen van werkzame personen (mln)

2.10 Banen van werkzame personen (mln)

		Banen	Banen seizoengecorrigeerd
1997	1e kwartaal, 1997	8,234	8,326
1997	2e kwartaal, 1997	8,418	8,386
1997	3e kwartaal, 1997	8,534	8,455
1997	4e kwartaal, 1997	8,494	8,508
1998	1e kwartaal, 1998	8,466	8,567
1998	2e kwartaal, 1998	8,659	8,623
1998	3e kwartaal, 1998	8,753	8,673
1998	4e kwartaal, 1998	8,699	8,727
1999	1e kwartaal, 1999	8,718	8,809
1999	2e kwartaal, 1999	8,904	8,867
1999	3e kwartaal, 1999	8,988	8,906
1999	4e kwartaal, 1999	8,938	8,945
2000	1e kwartaal, 2000	8,846	8,955
2000	2e kwartaal, 2000	9,046	9,007
2000	3e kwartaal, 2000	9,135	9,053
2000	4e kwartaal, 2000	9,078	9,090
2001	1e kwartaal, 2001	9,007	9,115
2001	2e kwartaal, 2001	9,178	9,140
2001	3e kwartaal, 2001	9,250	9,170
2001	4e kwartaal, 2001	9,169	9,188
2002	1e kwartaal, 2002	9,103	9,202
2002	2e kwartaal, 2002	9,252	9,208
2002	3e kwartaal, 2002	9,279	9,211
2002	4e kwartaal, 2002	9,182	9,211
2003	1e kwartaal, 2003	9,103	9,176
2003	2e kwartaal, 2003	9,181	9,147
2003	3e kwartaal, 2003	9,188	9,122
2003	4e kwartaal, 2003	9,090	9,120
2004	1e kwartaal, 2004	9,006	9,082
2004	2e kwartaal, 2004	9,127	9,090
2004	3e kwartaal, 2004	9,163	9,103
2004	4e kwartaal, 2004	9,061	9,098
2005	1e kwartaal, 2005	9,084	9,139
2005	2e kwartaal, 2005	9,208	9,168
2005	3e kwartaal, 2005	9,244	9,193
2005	4e kwartaal, 2005	9,164	9,210
2006	1e kwartaal, 2006	9,248	9,298
2006	2e kwartaal, 2006	9,379	9,339
2006	3e kwartaal, 2006	9,457	9,410
2006	4e kwartaal, 2006	9,493	9,531
2007	1e kwartaal, 2007	9,536	9,581
2007	2e kwartaal, 2007	9,705	9,672
2007	3e kwartaal, 2007	9,785	9,737
2007	4e kwartaal, 2007	9,755	9,783
2008	1e kwartaal, 2008	9,792	9,840
2008	2e kwartaal, 2008	9,901	9,869
2008	3e kwartaal, 2008	9,933	9,892
2008	4e kwartaal, 2008	9,877	9,890
2009	1e kwartaal, 2009	9,823	9,874
2009	2e kwartaal, 2009	9,843	9,807
2009	3e kwartaal, 2009	9,815	9,783
2009	4e kwartaal, 2009	9,777	9,786
2010	1e kwartaal, 2010	9,672	9,727
2010	2e kwartaal, 2010	9,824	9,785
2010	3e kwartaal, 2010	9,827	9,797
2010	4e kwartaal, 2010	9,804	9,817
2011	1e kwartaal, 2011	9,834	9,871
2011	2e kwartaal, 2011	9,947	9,917
2011	3e kwartaal, 2011	9,959	9,928
2011	4e kwartaal, 2011	9,929	9,925
2012	1e kwartaal, 2012	9,844	9,921
2012	2e kwartaal, 2012	9,955	9,905
2012	3e kwartaal, 2012	9,894	9,874
2012	4e kwartaal, 2012	9,865	9,835
2013	1e kwartaal, 2013	9,697	9,783
2013	2e kwartaal, 2013	9,799	9,761
2013	3e kwartaal, 2013	9,789	9,750
2013	4e kwartaal, 2013	9,737	9,740
2014	1e kwartaal, 2014	9,639	9,728
2014	2e kwartaal, 2014	9,799	9,744
2014	3e kwartaal, 2014	9,769	9,765
2014	4e kwartaal, 2014	9,819	9,795
2015	1e kwartaal, 2015	9,736	9,833
2015	2e kwartaal, 2015	9,912	9,866
2015	3e kwartaal, 2015	9,934	9,900
2015	4e kwartaal, 2015	9,938	9,939
2016	1e kwartaal, 2016	9,893	9,954
2016	2e kwartaal, 2016	10,054	10,009
2016	3e kwartaal, 2016	10,070	10,054
2016	4e kwartaal, 2016	10,125	10,102
2017	1e kwartaal, 2017	10,065	10,152
2017	2e kwartaal, 2017	10,263	10,208
2017	3e kwartaal, 2017	10,297	10,282
2017	4e kwartaal, 2017	10,370	10,355
2018	1e kwartaal, 2018	10,339	10,421
2018	2e kwartaal, 2018	10,506	10,476
2018	3e kwartaal, 2018	10,573	10,541
2018	4e kwartaal, 2018	10,587	10,589
2019	1e kwartaal, 2019	10,570	10,633
2019	2e kwartaal, 2019	10,708	10,667
2019	3e kwartaal, 2019	10,705	10,699
2019	4e kwartaal, 2019	10,776	10,751

StatLine: Banen van werkzame personen.

Toon tabel2.11 Ontwikkeling banen van werknemers en zelfstandigen (x 1 000)Verberg tabel2.11 Ontwikkeling banen van werknemers en zelfstandigen (x 1 000)

2.11 Ontwikkeling banen van werknemers en zelfstandigen (x 1 000)

Jaar	Banen van werknemers	Banen van zelfstandigen
'97	208	7
'98	256	-33
'99	241	1
'00	185	-46
'01	161	-36
'02	52	1
'03	-46	-18
'04	-79	27
'05	42	44
'06	147	73
'07	225	75
'08	143	37
'09	-77	15
'10	-57	25
'11	72	63
'12	-54	26
'13	-139	5
'14	-40	41
'15	77	46
'16	113	43
'17	206	8
'18	229	23
'19	175	13

StatLine: Banen van werkzame personen.

Toon tabel2.12 Banengroei ¹⁾, 2019 (x 1 000)Verberg tabel2.12 Banengroei ¹⁾, 2019 (x 1 000)

2.12 Banengroei ¹⁾, 2019 (x 1 000)

Bedrijfstak	Banengroei
Zorg	51
Zakelijke dienstverlening (excl. uitzendbureaus)	21
Industrie	19
Bouwnijverheid	19
Handel	17
Horeca	14
Onderwijs	13
Informatie en communicatie	11
Openbaar bestuur	11
Vervoer en opslag	7
Landbouw en visserij	5
Cultuur, recreatie, overige diensten	2
Verhuur/handel onroerend goed	1
Financiële dienstverlening	-1
Uitzendbureaus	-4
1)Jaargemiddelde t.o.v. een jaar eerder

StatLine: Banen van werkzame personen.

In 2019 nam het aantal banen het meest toe in de zorg: +51 duizend banen. Dat is een groei van 3,2 procent. Nog iets hogere groeicijfers waren er voor de bouwnijverheid (3,6 procent) en de informatie en communicatie (3,4 procent). Ook in de meeste andere bedrijfstakken trok de werkgelegenheid in 2019 verder aan. De enige bedrijfstakken waar het aantal banen nog afnam, waren de uitzendbureaus (−4 duizend) en de financiële dienstverlening (−1 duizend).

Het aantal banen van werknemers en zelfstandigen lag in 2019 per saldo 814 duizend boven het aantal banen in 2008, toen de hoogste stand werd bereikt voordat de economische crisis inzette (+8,2 procent). In tien van de vijftien onderscheiden bedrijfstakken groeide de werkgelegenheid, terwijl bij de andere bedrijfstakken banen verloren gingen.

Een kwart van de banen die er na 2008 bij kwamen, kwam terecht in de zorg. In de jaren 2001–2012 was de zorg meestal de bedrijfstak met de grootste banengroei en gold daarmee als de banenmotor van de Nederlandse arbeidsmarkt. Daarna volgden echter drie jaren waarin er in totaal 65 duizend banen verloren gingen in de zorg. In de jaren daarna werd dit verlies weer goedgemaakt en in 2019 was de zorg weer de bedrijfstak waar de meeste banen bij kwamen.

De werkgelegenheid bij de uitzendbureaus is sterk afhankelijk van de conjunctuur. Tussen 2008 en 2010 liep het aantal banen bij uitzendbureaus eerst terug met 100 duizend en nam daarna weer toe met ongeveer 265 duizend. In de horeca was de banengroei relatief het grootst. In deze bedrijfstak liep het aantal banen op met 125 duizend tot 536 duizend; een toename van ruim 30 procent.

De werkgelegenheid in de financiële dienstverlening daalde het meest. In vergelijking met 2008 was het aantal banen in deze bedrijfstak in 2019 met 69 duizend teruggelopen (−24 procent). Het is ook de enige bedrijfstak waar het aantal banen elk jaar afnam.

Andere bedrijfstakken die in 2019 minder banen telden dan in 2008 waren de bouwnijverheid (−48 duizend) en de industrie (−33 duizend). Anders dan bij de financiële dienstverlening is hier geen sprake van een structureel verlies aan werkgelegenheid. Zowel de bouwnijverheid als de industrie had eerst te maken met zes jaren van krimp, gevolgd door vijf jaren waarin de werkgelegenheid weer groeide. In deze laatste vijf jaar werd grofweg de helft van het verlies aan banen weer goedgemaakt.

Met 1 669 duizend banen was de zorg in 2019 de grootste bedrijfstak (op basis van de indeling die in deze publicatie wordt gehanteerd). 1 op de 6 banen van werknemers en zelfstandigen is te vinden in deze bedrijfstak. De zorg omvat niet alleen gezondheidszorg, maar ook verzorging en welzijn. De bedrijfstakken handel en zakelijke dienstverlening (exclusief uitzendbureaus) volgden op de voet met elk 1,6 miljoen banen. Tot en met 2008 was de handel de grootste bedrijfstak, terwijl de industrie in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw de koploper was. Tegenwoordig telt de zorg tweemaal zoveel banen als de industrie.

Toon tabel2.15 Ontwikkeling banen van werkzame personen, 2019 t.o.v. 2008 (x 1 000)Verberg tabel2.15 Ontwikkeling banen van werkzame personen, 2019 t.o.v. 2008 (x 1 000)

2.15 Ontwikkeling banen van werkzame personen, 2019 t.o.v. 2008 (x 1 000)

Bedrijfstak	Verandering
Zorg	201
Uitzendbureaus	165
Zakelijke dienstverlening (excl. uitzendbureaus)	155
Horeca	125
Handel	117
Cultuur, recreatie, overige diensten	64
Informatie en communicatie	57
Onderwijs	52
Vervoer en opslag	12
Openbaar bestuur	12
Landbouw en visserij	-1
Verhuur/handel onroerend goed	-4
Industrie	-33
Bouwnijverheid	-48
Financiële dienstverlening	-69

StatLine: Banen van werkzame personen.

Toon tabel2.16 Aandeel banen van zelfstandigen van het aantal banen per bedrijfstak, 2019 (% van het aantal banen per bedrijfstak)Verberg tabel2.16 Aandeel banen van zelfstandigen van het aantal banen per bedrijfstak, 2019 (% van het aantal banen per bedrijfstak)

2.16 Aandeel banen van zelfstandigen van het aantal banen per bedrijfstak, 2019 (% van het aantal banen per bedrijfstak)

Bedrijfstak	Zelfstandigen
Landbouw en visserij	53,8
Zakelijke dienstverlening (excl. uitzendbureaus)	43,4
Bouwnijverheid	39,9
Cultuur, recreatie, overige diensten	38,5
Verhuur/handel onroerend goed	21,4
Informatie en communicatie	19,2
Zorg	18,5
Horeca	18,1
Handel	13,9
Onderwijs	13,4
Vervoer en opslag	11,1
Industrie	7,5
Financiële dienstverlening	4
Uitzendbureaus	1,1
Openbaar bestuur	0

StatLine: Banen van werkzame personen.

Het totaal aantal banen waarin mannen werken steeg in 2019 met 91 duizend, dat van vrouwen nam toe met 97 duizend. Nog steeds zijn de meeste banen in handen van mannen (52 procent), maar het verschil wordt geleidelijk steeds kleiner. In 1995 was het aandeel mannen nog 57 procent (zie StatLine: Banen en Banen (jaarcijfers).

Het aantal banen van werknemers die door mannen vervuld worden, steeg sinds 2008 met 80 duizend, terwijl er voor vrouwen 427 duizend banen bij kwamen. Deze ontwikkeling hangt voor een deel samen met de banengroei per bedrijfstak: vrouwen zijn sterk vertegenwoordigd in de zorg, waar het aantal banen jarenlang toenam. Ruim 5 op de 6 werknemersbanen in deze bedrijfstak zijn in handen van vrouwen. Van 2008 op 2019 steeg het aantal werknemersbanen in de zorg voor vrouwen met 163 duizend, terwijl dat voor mannen met 1 duizend afnam.

Ook in het onderwijs en het openbaar bestuur nam het aantal werknemersbanen voor vrouwen toe, terwijl het aantal werknemersbanen voor mannen afnam. In de handel en de horeca ging de groei van de werknemersbanen min of meer gelijk op voor beide geslachten. Alleen bij de uitzendbureaus, de zakelijke dienstverlening en de informatie en communicatie kwam het merendeel van de banengroei ten goede aan mannen.

Toon tabel2.19 Aandeel banen van vrouwen in aantal werknemersbanen, 2019 (% van het aantal werknemersbanen per bedrijfstak)Verberg tabel2.19 Aandeel banen van vrouwen in aantal werknemersbanen, 2019 (% van het aantal werknemersbanen per bedrijfstak)

2.19 Aandeel banen van vrouwen in aantal werknemersbanen, 2019 (% van het aantal werknemersbanen per bedrijfstak)

Bedrijfstak	Werknemersbanen vrouwen
Zorg	84,3
Onderwijs	64,8
Cultuur, recreatie, overige diensten	61,5
Horeca	51
Verhuur/handel onroerend goed	48,8
Handel	46,6
Financiële dienstverlening	44,3
Zakelijke dienstverlening (excl. uitzendbureaus)	43,4
Openbaar bestuur	41,9
Uitzendbureaus	39,8
Landbouw en visserij	34,5
Informatie en communicatie	27,4
Vervoer en opslag	25,1
Industrie	22,6
Bouwnijverheid	12,2

StatLine: Banen van werknemers.

Deeltijdwerk in ruim de helft van alle werknemersbanen

De afgelopen decennia is het aantal deeltijdbanen in Nederland sterk gestegen. Hierdoor zijn er sinds ongeveer 2007 meer deeltijdbanen dan voltijdbanen voor werknemers. In 2018 was het aandeel deeltijdbanen voor werknemers opgelopen tot 55 procent. In deeltijdbanen ligt de overeengekomen arbeidsduur onder het aantal uren dat hoort bij een volledige dag- en weektaak.

De percentages verschillen sterk bij mannen en vrouwen. Van de werknemersbanen die door vrouwen worden vervuld, is ruim drie kwart een deeltijdbaan. Het aandeel deeltijdbanen van mannen is met 34 procent aanzienlijk kleiner. Wel loopt het aandeel deeltijdbanen de laatste jaren bij mannen sterker op dan bij vrouwen.

Het aandeel deeltijders varieert ook sterk per bedrijfstak. In de zorg en de horeca is drie kwart van de werknemersbanen een deeltijdbaan. Onderaan de ranglijst staat de bouwnijverheid met minder dan een kwart deeltijdbanen. In alle bedrijfstakken zijn de banen van vrouwen voor het merendeel deeltijdbanen. Dit in tegenstelling tot de banen van mannen, die in de meeste bedrijfstakken voor het merendeel door voltijders worden bezet. Alleen in de bedrijfstakken horeca, cultuur, recreatie en overige diensten en de uitzendbureaus werkt ook het merendeel van de mannen in deeltijd (zie ook StatLine: Banen van werknemers).

Nog nooit zoveel mensen aan het werk

In 2019 waren er 173 duizend mensen meer aan het werk dan een jaar eerder. Daarmee waren er 625 duizend mensen meer aan het werk dan in 2008, toen het gemiddelde aantal werkzame personen eerder een top bereikte. Dat is een toename van 7 procent. Het aantal werknemers steeg in 2019 met 165 duizend, het aantal zelfstandigen met 8 duizend. Deze ontwikkelingen komen in grote lijnen overeen met die van het aantal banen.

Tot de werkzame personen wordt iedereen gerekend die betaald werk doet bij een bedrijf, instelling of particulier huishouden in Nederland, ongeacht het aantal uren dat daarmee gemoeid is. Overigens is het aantal mensen dat in de loop van het jaar gewerkt heeft veel groter dan het aantal mensen dat gemiddeld in het jaar gewerkt heeft. Iemand die maar een half jaar gewerkt heeft, telt voor het gemiddelde namelijk als een halve werkzame persoon. Veel mensen werken maar een deel van het jaar. Denk bijvoorbeeld aan schoolverlaters of mensen die met pensioen gaan. Ook mensen die ontslagen worden of van wie het contract niet verlengd wordt, moeten op zoek naar ander werk, wat vaak enige tijd kost.

De 9,5 miljoen werkzame personen die Nederland in 2019 telde, bezetten gemiddeld 10,7 miljoen banen. Zowel voltijdbanen als deeltijdbanen tellen mee. Gemiddeld heeft een baan een arbeidsduur die gelijk is aan 71 procent van een voltijdbaan. Anders gezegd: de gemiddelde baan is een baan van 0,71 vte. Hierdoor komt het arbeidsvolume uit op ongeveer 7,6 miljoen arbeidsjaren.

De omvang van de werkgelegenheid kan ook gemeten worden op basis van het aantal feitelijk gewerkte uren. Niet-gewerkte uren als gevolg van vakantie, arbeidsduurverkorting, ziekte en dergelijke tellen hierbij niet mee, overwerkuren wel. In totaal werd vorig jaar bijna 14 miljard uur gewerkt. Dat is gemiddeld 1 279 uur per baan. Doordat een aanzienlijke groep mensen in twee of meer banen werkzaam is, zijn werkenden gemiddeld 1 434 uur per jaar aan het werk. Mannen met betaald werk werken gemiddeld 1 655 uur per jaar, vrouwen 28 procent minder. En omdat er ook nog steeds meer mannen dan vrouwen betaald werk hebben, wordt uiteindelijk 61 procent van het totaal aantal gewerkte uren gemaakt door mannen en 39 procent door vrouwen (zie ook StatLine: Gewerkte uren).

Toon tabel2.21 Werkgelegenheid sinds 1970Verberg tabel2.21 Werkgelegenheid sinds 1970

2.21 Werkgelegenheid sinds 1970

Jaar	Gewerkte uren (mld uren)	Gewerkte uren (mld uren), nieuwe reeks	Banen (mln)	Banen (mln), nieuwe reeks	Werkzame personen (mln)	Werkzame personen (mln), nieuwe reeks	Arbeidsjaren (mln)	Arbeidsjaren (mln), nieuwe reeks
1970	9,964	.	5,936	.	5,447	.	4,939	.
1971	9,932	.	6,015	.	5,515	.	4,984	.
1972	9,833	.	6,014	.	5,505	.	4,962	.
1973	9,828	.	6,106	.	5,576	.	5,01	.
1974	9,625	.	6,172	.	5,629	.	5,041	.
1975	9,343	.	6,183	.	5,636	.	5,024	.
1976	9,45	.	6,268	.	5,705	.	5,052	.
1977	9,359	.	6,29	.	5,734	.	5,078	.
1978	9,283	.	6,363	.	5,8	.	5,124	.
1979	9,368	.	6,509	.	5,931	.	5,215	.
1980	9,514	.	6,633	.	6,033	.	5,28	.
1981	9,499	.	6,62	.	6,011	.	5,23	.
1982	9,311	.	6,545	.	5,931	.	5,118	.
1983	9,109	.	6,491	.	5,876	.	5,035	.
1984	9,142	.	6,559	.	5,932	.	5,05	.
1985	9,186	.	6,684	.	6,046	.	5,141	.
1986	9,341	.	6,878	.	6,214	.	5,258	.
1987	9,43	.	7,027	.	6,35	.	5,345	.
1988	9,585	.	7,157	.	6,465	.	5,428	.
1989	9,789	.	7,345	.	6,64	.	5,55	.
1990	10,046	.	7,55	.	6,829	.	5,695	.
1991	10,176	.	7,671	.	6,945	.	5,77	.
1992	10,427	.	7,79	.	7,035	.	5,845	.
1993	10,408	.	7,838	.	7,072	.	5,852	.
1994	10,515	.	7,907	.	7,127	.	5,853	.
1995	10,763	10,768	8,066	8,021	7,276	7,268	5,959	5,935
1996	.	11,104	.	8,206	.	7,42	.	6,073
1997	.	11,334	.	8,421	.	7,648	.	6,259
1998	.	11,578	.	8,645	.	7,83	.	6,44
1999	.	11,899	.	8,888	.	8,055	.	6,602
2000	.	12,01	.	9,027	.	8,203	.	6,703
2001	.	12,166	.	9,152	.	8,367	.	6,809
2002	.	12,104	.	9,204	.	8,427	.	6,797
2003	.	11,965	.	9,141	.	8,38	.	6,717
2004	.	11,996	.	9,089	.	8,285	.	6,668
2005	.	11,956	.	9,175	.	8,34	.	6,685
2006	.	12,189	.	9,395	.	8,521	.	6,833
2007	.	12,537	.	9,696	.	8,772	.	7,022
2008	.	12,736	.	9,876	.	8,915	.	7,148
2009	.	12,552	.	9,814	.	8,839	.	7,066
2010	.	12,463	.	9,782	.	8,779	.	7,025
2011	.	12,576	.	9,918	.	8,855	.	7,066
2012	.	12,465	.	9,889	.	8,837	.	7,023
2013	.	12,355	.	9,756	.	8,733	.	6,937
2014	.	12,438	.	9,757	.	8,725	.	6,927
2015	.	12,559	.	9,881	.	8,808	.	7,015
2016	.	12,854	.	10,036	.	8,943	.	7,159
2017	.	13,115	.	10,25	.	9,142	.	7,315
2018	.	13,408	.	10,502	.	9,367	.	7,508
2019	.	13,676	.	10,69	.	9,54	.

StatLine: Werkgelegenheid (vanaf 1995) en Werkgelegenheid (oude reeks).

In vergelijking met 1970 is het aantal banen met ongeveer 81 procent toegenomen en zijn er 75 procent meer mensen aan het werk. Doordat deeltijdwerk een hoge vlucht heeft genomen, de voltijdwerkweek is verkort en werkenden tegenwoordig meer vakantiedagen hebben, is het totaal aantal gewerkte uren in Nederland echter beduidend minder toegenomen, namelijk met 37 procent. Terwijl werkenden in 1970 nog gemiddeld 1 829 uur per jaar werkten, is dat tegenwoordig 22 procent minder.

Toon tabel2.23 Gewerkte uren per werkende in de Europese Unie, 2019Verberg tabel2.23 Gewerkte uren per werkende in de Europese Unie, 2019

2.23 Gewerkte uren per werkende in de Europese Unie, 2019

Land	Gewerkte uren
Griekenland	2036
Polen	2023
Malta	1903
Litouwen	1886
Letland	1865
Portugal	1863
Kroatië	1831
Cyprus	1805
Estland	1797
Roemenië	1792
Tsjechië	1788
Ierland	1772
Hongarije	1725
Italië	1718
Slowakije	1695
Spanje	1686
Verenigd Koninkrijk	1669
Bulgarije	1645
EU28	1632
Oostenrijk	1611
Zweden	1605
Finland	1595
Slovenië	1593
België ¹	1583
Luxemburg	1506
Frankrijk	1505
Nederland	1434
Duitsland	1386
Denemarken	1380
1) Cijfer van 2018

Eurostat: Gewerkte uren en werkzame personen, EU.