Bijlage

A Beleidsmatige inkomensgrens

In deze bijlage worden enkele resultaten van de beleidsmatige inkomensgrens gepresenteerd. Lopen deze grens en de lage-inkomensgrens ver uiteen? En hoe groot zijn de verschillen in de omvang en de ontwikkeling van armoede volgens deze grenzen?

De beleidsmatige inkomensgrens: drie varianten

Van de in hoofdstuk 1 genoemde beleidsmatige inkomensgrens worden hier drie varianten besproken waarbij het grensbedrag is vastgesteld op respectievelijk 101%, 110% en 120% van het beleidsmatig minimum. Het beleidsmatig minimum wordt door de politiek vastgesteld, de hoogte varieert van jaar tot jaar en is afhankelijk van de samenstelling van het huishouden. In figuur 1 zijn de grenswaarden van de 110%-variant opgenomen voor vier verschillende huishoudenstypen; voor de andere varianten hebben deze grenswaarden uiteraard eenzelfde verloop, maar liggen daarbij respectievelijk op een lager (101%) en hoger (120%) niveau. Voor de vergelijking met de lage-inkomensgrens (die voor alle huishoudenstypen geldt, en een vast koopkrachtbedrag vertegenwoordigt) zijn de grenswaarden met behulp van de CBS-equivalentieschaal (zie CBS, 2004; 2020) omgerekend naar een inkomensniveau zoals dat voor alleenstaanden geldt. Voor alleenstaanden tussen 23 jaar en de pensioengerechtigde leeftijd ligt de 110%-variant in de periode 2000–2020 steeds dicht in de buurt van de lage-inkomensgrens. Het aantal alleenstaanden met kans op armoede in deze leeftijdsgroep zal in deze jaren dan ook voor beide armoedegrenzen niet ver uit elkaar lopen. Bij andere groepen vertoont de 110%-variant wel een duidelijk ander verloop dan de lage-inkomensgrens. Voor alleenstaande AOW’ers en eenoudergezinnen met één minderjarig kind lag het grensbedrag in 2000 nog dicht bij dat van de lage-inkomensgrens, maar door de verhoging van het sociaal minimum van deze groepen kwam de 110%-variant van de beleidsmatige inkomensgrens voor deze huishoudenstypen een stuk boven de lage-inkomensgrens te liggen. Paren met één minderjarig kind kwamen volgens de 110%-variant van het sociaal minimum in alle beschouwde jaren lager uit dan de lage-inkomensgrens.

Toon tabelA1. De 110%-variant van de beleidsmatige inkomensgrens (geselecteerde groepen) (maandbedrag in euro, prijspeil 2020)Verberg tabelA1. De 110%-variant van de beleidsmatige inkomensgrens (geselecteerde groepen) (maandbedrag in euro, prijspeil 2020)

A1. De 110%-variant van de beleidsmatige inkomensgrens (geselecteerde groepen) (maandbedrag in euro, prijspeil 2020)

	Alleenstaande AOW-er	Alleenstaand, 23 jaar tot AOW-leeftijd	Eenoudergezin, 1 minderjarig kind	Paar, 1 minderjarig kind	Lage-inkomensgrens
'00	1125	1070	1130	979	1100
'01	1168	1107	1185	1029	1100
'02	1181	1114	1200	1042	1100
'03	1182	1112	1210	1043	1100
'04	1187	1108	1214	1043	1100
'05	1174	1079	1198	1024	1100
'06	1206	1097	1230	1070	1100
'07	1232	1119	1253	1092	1100
'08	1229	1101	1240	1073	1100
'09	1270	1115	1249	1070	1100
'10	1260	1108	1242	1060	1100
'11	1260	1111	1241	1066	1100
'12	1248	1097	1225	1048	1100
'13	1246	1076	1199	1028	1100
'14	1271	1091	1215	1037	1100
'15	1278	1093	1206	1039	1100
'16	1302	1106	1211	1052	1100
'17	1303	1100	1210	1052	1100
'18	1303	1098	1214	1034	1100
'19	1314	1104	1219	1047	1100
'20	1345	1123	1235	1062	1100

Uiteenlopende ontwikkelingen

Voor het meten van de omvang van armoede worden bij de lage-inkomensgrens en de beleidsmatige inkomensgrens hetzelfde inkomensbegrip en dezelfde onderzoekspopulatie gehanteerd (zie betreffende kaders in hoofdstuk 1). Verschillen in het aantal huishoudens met kans op armoede zijn daardoor volledig toe te schrijven aan de positie van de verschillende inkomensgrenzen ten opzichte van elkaar. Zo lag de 110%-variant van de beleidsmatige inkomensgrens in 2000 nog voor de meeste groepen dicht bij de lage-inkomensgrens, maar kwam deze in de loop der jaren voor enkele grote groepen daarboven te liggen. Terwijl het aandeel huishoudens met kans op armoede voor deze beide grenzen in 2000 dus niet ver uiteen liep, lag dit verschil vanaf 2007 rond 3 procentpunt.

De toename van dit verschil is als volgt te verklaren. Een reële stijging van het beleidsmatig inkomen leidt (onder verder gelijkblijvende omstandigheden) tot een daling van het aantal huishoudens met kans op armoede volgens de lage-inkomensgrens: door de inkomensstijging zal immers een aantal huishoudens boven deze grens uitkomen. De uitkomst voor beleidsmatige varianten is juist mogelijk tegengesteld. Doordat de beleidsmatige inkomensgrens bij een stijging van het beleidsmatig inkomen zelf ook hoger komt te liggen, kan het aantal huishoudens met kans op armoede volgens deze grens daardoor zelfs toenemen. In 2019 en 2020 nam de beleidsmatige grens relatief sterk toe (zie figuur A1) en daalde het aandeel huishoudens met een inkomen tot de lage-inkomensgrens.

Toon tabelA2. Kans op armoede, diverse afbakeningen¹⁾ (% huishoudens)Verberg tabelA2. Kans op armoede, diverse afbakeningen¹⁾ (% huishoudens)

A2. Kans op armoede, diverse afbakeningen¹⁾ (% huishoudens)

	Lage-inkomensgrens	Beleidsmatige inkomensgrens (101%)	Beleidsmatige inkomensgrens (110%)	Beleidsmatige inkomensgrens (120%)
'00	10,9	6,7	10,8	14,8
'01	8,8	6,1	10,3	14
'02	8,2	6,2	10,3	14
'03	8,8	6,7	10,8	14,5
'04	8,5	6,3	10,5	14,1
'05	8,7	5,8	9,9	13,4
'06	7,9	6,3	10	13,3
'07	6,7	6	9,6	12,9
'08	6,5	5,7	9	12,1
'09	6,7	6,2	9,6	12,9
'10	6,5	6	9,7	12,9
'11	6,9	6,6	10,4	13,6
'12	8	7	10,7	13,9
'13	8,9	7,3	11,1	14,3
'14	8,5	7,4	11,2	14,3
'15	8,2	7,2	11	14,1
'16	7,9	7,3	11	14
'17	7,9	7,2	10,9	13,8
'18	7,9	7	10,6	13,4
'19	7,5	6,8	10,2	13
'20*	6,8	6,8	10,2	13
1)De cijfers over de jaren 2000-2010 zijn gemaakt op basis van de herziene inkomensreeks (zie hoofdstuk 1) en verschillen daarom met eerdere edities.

Groepen met kans op armoede verschillen in inkomensbron

Niet alleen de omvang van armoede verschilt tussen de diverse armoedegrenzen, maar ook de samenstelling van de groep die onder de armoedegrens leeft. Weliswaar tellen de lage-inkomensgrens en de 110%-variant van de beleidsmatige inkomensgrens globaal een gelijk aantal huishoudens met kans op armoede dat vooral van loon of winst rondkomt, maar stelt de beleidsmatige grens een veel hoger aantal huishoudens met kans op armoede vast dat vooral afhankelijk is van pensioen. De 110%- en 120%-varianten omvatten ook hogere aantallen huishoudens met een uitkering anders dan bijstand. Bij de verschillen in pensioen speelt de hoogte van de AOW een doorslaggevende rol. Het inkomen van huishoudens die uitsluitend afhankelijk zijn van AOW, kwam in 2020 (net als in eerdere jaren) boven de lage-inkomensgrens uit, terwijl deze huishoudens wel tot de beleidsmatige minima gerekend worden. De 110%- en 120%-variant tellen bovendien ook alle huishoudens mee tot de groep met kans op armoede die naast hun AOW geringe aanvullende inkomsten hebben.

Toon tabelA3. Voornaamste inkomensbron risicohuishoudens, 2020* (Aantal huishoudens (x 1000))Verberg tabelA3. Voornaamste inkomensbron risicohuishoudens, 2020* (Aantal huishoudens (x 1000))

A3. Voornaamste inkomensbron risicohuishoudens, 2020* (Aantal huishoudens (x 1000))

	Inkomen als werknemer	Inkomen als zelfstandige	Uitkering pensioen	Uitkering bijstand	Overige uitkering
Lage-inkomensgrens	67,7	48,9	77,6	216,4	102,2
Beleidsmatige inkomensgrens (101%)	40	39,3	166	205,1	64,5
Beleidsmatige inkomensgrens (110%)	67,2	45,6	260,2	244,2	151,9
Beleidsmatige inkomensgrens (120%)	104,1	52,9	378,6	257,9	187,5

Literatuur

Open literatuurlijst