De vraag naar arbeid

Waarom is er een groot tekort aan personeel?

Dat de krapte op de arbeidsmarkt het grootst is in vijftig jaar, roept de vraag op waarom dat zo is. Daar valt niet een eenduidig antwoord te geven, maar wel kunnen een aantal factoren genoemd worden die een rol spelen.

1. Vergrijzing

Met vergijzing wordt in dit verband bedoeld dat de uitstroom van ouderen uit de (beroeps)bevolking groter is dan de instroom, waardoor het arbeidsaanbod afneemt. In de periode 1970–1993 groeide de bevolking van 20 tot 65 jaar, die het hart van de werkzame bevolking vormt, met gemiddeld ruim 100 duizend personen per jaar, van 7 miljoen naar 9,5 miljoen personen. Sindsdien is deze leeftijdsgroep nog verder gegroeid naar 10,3 miljoen, maar de jaarlijkse groei was veel kleiner dan in de vorige eeuw. In sommige jaren was zelfs sprake van krimp. De generatie van de naoorlogse geboortegolf heeft inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. De toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen en 60‑plussers is niet voldoende om de gevolgen van het slinkende aanbod op te vangen. De bevolkingsprognoses van het CBS voorzien voor de jaren 2028–2038 een verdere krimp. Sterk vergrijsde bedrijfstakken zijn het openbaar bestuur, vervoer en opslag en de industrie. Ruim een kwart van de werknemersbanen wordt daar door 55‑plussers vervuld. Een grotere uitstroom van werkenden zorgt voor extra vraag naar nieuwe werknemers.

2. Deeltijd

Van de totale bevolking in Nederland, inclusief kinderen en 75‑plussers, heeft circa 55 procent betaald werk. En van de werkenden heeft bijna de helft deeltijdwerk. In Nederland is het aandeel deeltijders veel hoger dan in alle andere landen van de Europese Unie. Bekend is ook dat in 2022 een half miljoen deeltijders aangaven meer uren te willen werken en hiervoor direct beschikbaar te zijn. Meer uren werken door deeltijders wordt daarom vaak genoemd als een voor de hand liggende manier om het tekort aan personeel kleiner te maken. De Wet flexibel werken (voorheen de Wet aanpassing arbeidsduur) geeft werknemers al de mogelijkheid om de werkgever te vragen om meer of minder uren te mogen werken. Daarbij is bepaald dat de werkgever het verzoek van de werknemer inwilligt, tenzij zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen zich daartegen verzetten.

3. Economische groei

In 2021 en 2022 groeide de Nederlandse economie met achtereenvolgens 4,9 procent en 4,5 procent, deels als compensatie van de krimp in 2020 (–3,9 procent). De economie groeide deze eeuw nog niet eerder twee jaar achter elkaar zo hard. Dat betekent ook dat de vraag naar personeel snel toenam. In deze twee jaar kwamen er 677 duizend banen bij (+6,3 procent). De steunmaatregelen tijdens de coronacrisis zorgden ervoor dat een deel van de bedrijven die in andere omstandigheden wegens slechte resultaten gestaakt zouden zijn, nu nog steeds bestaan en beslag leggen op een deel van de werkgelegenheid. Ook de omschakeling naar duurzame energie en het tekort aan woonruimte leiden tot een grotere vraag naar arbeid.

4. Aansluiting vraag en aanbod

Discrepanties tussen vraag en aanbod van arbeid voor wat betreft beroep, opleiding, vaardigheden of regio kunnen ertoe leiden dat niet alle openstaande vacatures direct vervuld worden door werklozen. Het tekort aan werknemers is naar verhouding het grootst in de informatie en communicatie.

5. Ziekteverzuim

In 2014 was het ziekteverzuim van werknemers gedaald tot 3,8 procent. Sindsdien is het gestegen tot 5,6 procent, dat is het hoogste niveau in de cijferreeks die loopt vanaf 1996. Meer ziekteverzuim leidt er ook toe dat de druk op andere werknemers toeneemt, wat het ziekteverzuim nog verder kan opstuwen. Werk van zieke werknemers moet worden gedaan door anderen, wat leidt tot een grotere vraag naar arbeid.

Krappe arbeidsmarkt in Zeeland en Utrecht

In de provincie Groningen stonden in 2022 tegenover elke vacature de meeste werklozen, in Zeeland en Utrecht de minste. Dat wil zeggen dat de arbeidsmarkt relatief het krapst was in Zeeland en Utrecht, met 158 openstaande vacatures per 100 werklozen. Voor Nederland als geheel waren dat er 127. De arbeidsmarkt was het ruimst in Groningen. Daar waren gemiddeld 95 vacatures per 100 werklozen.

In 2022 waren er in alle provincies meer vacatures dan in 2021. Ook daalde het aantal werklozen in alle provincies. Hierdoor nam overal het aantal vacatures per 100 werklozen toe, wat wil zeggen dat de spanning op de arbeidsmarkt in alle provincies opliep. In de meeste provincies woonden meer werklozen dan er vacatures waren. Alleen in Groningen geldt dat niet, terwijl in Flevoland de verhouding ongeveer een op een was.

De meeste vacatures waren in 2022 te vinden in Zuid-Holland (93 duizend) en Noord-Holland (85 duizend). Dat is tien keer zoveel als in Zeeland of Flevoland; in deze beide provincies stonden in 2022 gemiddeld 9 duizend vacatures open. In Zuid-Holland en Noord-Holland wonen ook de meeste werklozen, respectievelijk 82 duizend en 64 duizend. Zeeland telde slechts 6 duizend werklozen. Ook het werkloosheidspercentage was het laagst in Zeeland, terwijl Groningen relatief de meeste werklozen telde.

Nederland telt 2,2 miljoen bedrijven

De afgelopen vijftien jaar is het aantal bedrijven in Nederland verdubbeld. Hierdoor telt Nederland per begin 2023 al 2 162 duizend bedrijven. In ruim drie kwart van de gevallen gaat het om natuurlijke personen (zoals eenmanszaken en maatschappen), een kwart zijn rechtspersonen (zoals bv’s, nv’s, verenigingen, stichtingen en publiekrechtelijke rechtspersonen). In 2022 zijn 240 duizend bedrijven opgericht. Het aantal opheffingen bleef hier ver bij achter. Daardoor kwamen er per saldo in de loop van 2022 bijna 80 duizend bedrijven bij. Niet eerder werden in een jaar zoveel bedrijven opgericht of opgeheven.

Bij de bedrijfsopheffingen gaat het maar voor een klein deel om faillissementen, die daadwerkelijk rechterlijk zijn bepaald. Vaker zijn bedrijven zelf gestopt en opgeheven, bijvoorbeeld ter voorkoming van een faillissement. In 2022 zijn er in totaal 2,1 duizend bedrijven en instellingen (inclusief eenmanszaken) failliet verklaard. Sinds de start van deze statistiek in 1981 was het aantal faillissementen alleen in 2021 nog lager.

Bij 4 op de 5 bedrijven is maar één persoon werkzaam. Bij slechts 8 duizend bedrijven werken minstens honderd mensen, uitgedrukt in voltijdbanen (vte’s). Maar bij deze grote bedrijven is wel 62 procent van alle banen van werknemers te vinden.

De bedrijven zijn bij het CBS ingedeeld naar hun belangrijkste economische activiteit. De zakelijke dienstverlening telt de meeste bedrijven, namelijk 518 duizend. Andere grote bedrijfstakken zijn de handel (271 duizend bedrijven), de cultuur, recreatie en overige diensten (250 duizend), de bouwnijverheid (243 duizend) en de zorg (216 duizend). Daarentegen telt het openbaar bestuur slechts 800 instellingen.

Werkgelegenheid uitzendbureaus lager dan in 2018

De uitzendkrachten behoren tot de groepen die in 2020 het hardst geraakt werden door de coronacrisis. Het gemiddeld aantal werknemersbanen in de bedrijfsklasse uitzendbureaus kwam in 2020 uit op 690 duizend, 16 procent lager dan in 2019. In 2021 en 2022 groeide de werkgelegenheid weer met ruim 40 duizend banen per jaar.

In 2019, nog voor het uitbreken van de coronapandemie, komt een einde aan de onafgebroken banengroei bij uitzendbureaus. Vijf jaar is dan het aantal werknemersbanen bij uitzendbureaus elk kwartaal verder gestegen, met bij elkaar 263 duizend banen, een stijging van 46 procent.

Vanaf het tweede kwartaal van 2019 neemt het aantal banen bij uitzendbureaus af. Hierdoor zijn er bij de uitzendbureaus in het eerste kwartaal van 2020 ruim 70 duizend werknemersbanen minder dan een jaar eerder. In het tweede kwartaal van 2020 volgt de grote klap voor de uitzendbureaus: 122 duizend banen minder dan in het eerste kwartaal. Zo snel als het aantal banen in deze bedrijfstak kan dalen, neemt het daarna ook weer toe. Vanaf het derde kwartaal van 2020 stijgt het aantal werknemersbanen bij uitzendbureaus, waardoor de teller begin 2022 weer op 791 duizend banen staat, 145 duizend meer dan op het laagste punt zeven kwartalen eerder. Dat is nog wel 6 procent lager dan begin 2019, toen de hoogste stand werd bereikt. Terwijl er in het tweede en derde kwartaal van 2022 in bijna alle bedrijfstakken werknemersbanen bij komen, gaan bij de uitzendbureaus 29 duizend banen verloren. Hierdoor is het gemiddeld aantal banen van werknemers bij de uitzendbureaus in 2022 nog altijd ruim 50 duizend lager dan in het recordjaar 2018.

In 2022 is 8,7 procent van de werknemersbanen een baan bij een uitzendbureau. Vier jaar eerder was dat nog 9,9 procent. Van de uitzendbanen is 64 procent een deeltijdbaan, 59 procent is voor mannen. In verschillende bedrijfstakken waar veel uitzendwerk wordt verricht, werken sowieso al veel mannen, zoals in de industrie en de bedrijfstak vervoer en opslag.

In de meeste CBS-statistieken worden uitzendkrachten geteld in de bedrijfsklasse uitzendbureaus (sbi 78), die deel uitmaakt van de bedrijfstak zakelijke dienstverlening. Uitzendbureaus zijn goed voor bijna de helft van alle werknemersbanen binnen de zakelijke dienstverlening. Omdat de uitzendkrachten een grote invloed hebben op de werkgelegenheidsontwikkeling, wordt de bedrijfstak zakelijke dienstverlening in publicaties soms opgeknipt in twee delen: uitzendbureaus enerzijds en zakelijke dienstverlening (exclusief uitzendbureaus) anderzijds. Deze publicatiegroep uitzendbureaus omvat naast uitzendkrachten en het baliepersoneel van de uitzendbureaus ook uitleenbureaus, de arbeidsbemiddeling en payrollbedrijven. Kortheidshalve wordt gesproken over uitzendbureaus.

Voor een deel van de uitzendkrachten is bekend waar zij daadwerkelijk werken; met name in de industrie, het openbaar bestuur, de zorg en in vervoer en opslag (zie ook StatLine: Waar werken uitzendkrachten).

Welke bedrijfstak is het grootst?

Met 1 828 duizend banen is de zorg in 2022 de grootste bedrijfstak. Een op de zes banen is te vinden in deze bedrijfstak. De zorg omvat niet alleen gezondheidszorg, maar ook verzorging en welzijn. De bedrijfstakken zakelijke dienstverlening (exclusief uitzendbureaus) en de handel volgen op de voet met elk 1 717 duizend banen. Tot en met 2008 was de handel de bedrijfstak met de meeste banen, terwijl de industrie in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw de koploper was. Tegenwoordig telt de zorg ruim tweemaal zoveel banen als de industrie.

Dat de zorg de meeste banen telt, geldt echter alleen bij de indeling naar vijftien bedrijfstakken zoals die in deze publicatie wordt gehanteerd (zie bijlage 3). Het CBS publiceert ook banencijfers op basis van andere indelingen, waarbij soms bedrijfstakken worden samengeteld. Zo is het ook gebruikelijk om over de gehele zakelijke dienstverlening te publiceren. Dat zijn 2 500 duizend banen, dus meer dan bij de zorg. Maar bij bijvoorbeeld de voorlopige kwartaalcijfers wordt ook gepubliceerd over een samentrekking van handel, vervoer en horeca (bij elkaar 2 746 duizend banen). Nog groter is het samengestelde cijfer voor overheid en zorg, dat de bedrijfstakken openbaar bestuur, onderwijs en zorg omvat en 3 095 duizend banen telt in 2022 (zie ook StatLine: Banen van werkzame personen).

De zakelijke dienstverlening (exclusief uitzendkrachten) is de bedrijfstak met het grootste aantal banen van zelfstandigen. Een op de drie zelfstandigenbanen wordt ingedeeld in deze bedrijfstak. Afgezet tegen het totaal aantal banen in een bedrijfstak, heeft de landbouw en visserij de meeste zelfstandigenbanen, namelijk de helft.

Banen waarin vrouwen werken zijn in de zorg zonder meer het meest talrijk (uitgaande van de indeling in vijftien bedrijfstakken). Bij de banen van mannen staat de handel bovenaan de lijst en komt de zorg pas op de zevende plaats.

Ook wat betreft voltijdbanen van werknemers staat de handel bovenaan. Maar bij de voltijdbanen van mannelijke werknemers is dat de industrie en bij vrouwelijke werknemers de zorg. Bij de deeltijdbanen van werknemers staat de zorg aan top, maar bij deeltijdbanen van mannelijke werknemers is dat weer de handel.

Als het gaat om banen van vrouwelijke werknemers, staat de zorg in de meeste leeftijdsgroepen bovenaan. Maar bij vrouwelijke werknemers van 15 tot 20 jaar is dit de handel. Bij de 45‑plussers zijn de meeste banen van mannelijke werknemers te vinden in de industrie. De banen van jongere mannen zijn vaak in de handel, met uitzondering van de 25- tot 30‑jarigen, die vaker bij of via een uitzendbureau werken (zie ook StatLine: Banen van werknemers).

Tot dusver ging het alleen om banen. Maar de werkgelegenheid wordt ook gemeten in werkzame personen (hoofdbanen), gewerkte uren en arbeidsjaren (vte’s). Doordat in de zorg veelal in deeltijd wordt gewerkt, is deze bedrijfstak niet de grootste op basis van het aantal gewerkte uren; dan is de handel de grootste bedrijfstak. Qua aantal werkzame personen en het aantal arbeidsjaren scoort de zorg wel het hoogst (zie ook StatLine: Werkgelegenheid).

Op deze manier moet het mogelijk zijn om voor alle bedrijfstakken wel ergens een groep te vinden waarvoor zij de grootste bedrijfstak zijn. Zie ook het kader Nederland handelsland verderop in dit hoofdstuk, met uitkomsten per gemeente. Uit grafiek 2.24 blijkt wat de grootste bedrijfstak is in de verschillende landen van de Europese Unie (op basis van het totaal aantal gewerkte uren onderverdeeld naar tien bedrijfstakken).

Flexwerk voor ruim 1 op de 3 werknemers

Bij ruim 1 op de 3 werknemersbanen is sprake van een contract voor bepaalde tijd of gaat het om stagiairs, uitzendkrachten of oproepkrachten. De overige banen zijn ‘vast’. In 2022 telde 36 procent van de werknemersbanen als een flexbaan en 64 procent als een vaste baan.

Bij uitzendbureaus en de horeca is het aandeel flexbanen het grootst. In de bedrijfstakken financiële dienstverlening en het openbaar bestuur zijn er vooral vaste banen.

Het gemiddeld uurloon in de flexbanen ligt 40 procent onder dat in de vaste banen. Voor een deel komt dit doordat jongeren een groot aandeel hebben in het aantal flexbanen. Van de werknemers jonger dan 30 jaar heeft in totaal slechts 29 procent een vaste baan, terwijl dat bij de werknemers van 60 tot 65 jaar 88 procent is.

Als gevolg van de invoering van de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) in 2020 zijn de recente cijfers niet goed vergelijkbaar met de uitkomsten tot en met 2019. In de periode 2008–2019 daalde het aandeel werknemersbanen met een vast contract van 73 procent naar 64 procent. In 2021 en 2022 daalde het aandeel vaste banen verder met 2 procentpunt, mede als gevolg van de toename van het aantal banen bij uitzendbureaus. Ook het aantal banen op oproepbasis nam toe, tot ruim 1 miljoen banen in 2022. Ruim drie kwart van de werknemersbanen die er sinds 2020 per saldo bij gekomen zijn, is een flexbaan.

Oekraïense vluchtelingen aan het werk in Nederland

Van de circa 65 duizend vluchtelingen uit Oekraïne tussen de 15 en 65 jaar die begin november 2022 in Nederland verbleven, werkten er eind oktober 30 duizend in loondienst voor een Nederlandse werkgever. Van hen had 7 procent twee of meer banen tegelijkertijd. Dit betekent dat ongeveer 0,4 procent van alle banen van werknemers door de Oekraïense vluchtelingen wordt vervuld.

De meeste werkende Oekraïense vluchtelingen waren uitzendkracht (43 procent) of oproepkracht (26 procent). Het grootste deel werkte in deeltijd, 13 procent had een baan van 35 uur of meer per week.

De Oekraïense vluchtelingen die na de Russische invasie van eind februari 2022 naar Nederland kwamen, hebben geen werkvergunning nodig om te mogen werken. Hiermee hebben zij een uitzonderingspositie ten opzichte van andere migranten van buiten de Europese Unie of de landen uit de Europese Vrijhandelsassociatie. In deze cijfers zijn de derdelanders meegeteld die gevlucht zijn uit Oekraïne, maar afkomstig zijn uit andere landen.

Zie ook: Aandeel Oekraïense vluchtelingen met werk toegenomen.

Nederland handelsland

In bijna de helft van de Nederlandse gemeenten is de handel de bedrijfstak met de meeste banen voor werknemers. Dit geldt voor 158 van de 352 gemeenten (45 procent), gemeten per december 2021. Op de tweede plaats staat de zorg, die in 122 gemeenten de grootste werkgever is (35 procent). De industrie is in 33 gemeenten het grootst (9 procent). Opvallend is dat de zorg vooral belangrijk is in Noord-Nederland: in 27 van de 40 gemeenten die liggen in Groningen, Fryslân en Drenthe is de zorg de grootste bedrijfstak. In de provincies Flevoland, Utrecht, Overijssel en Zuid-Holland is in het merendeel van de gemeenten juist de handel de grootste bedrijfstak. Noord-Brabant telt de meeste gemeenten met veel industrie. De horeca scoort het hoogst op de Waddeneilanden.

In verschillende gemeenten wordt de werkgelegenheid sterk bepaald door een enkele bedrijfstak. Dit geldt bijvoorbeeld voor Blaricum en Leiderdorp, waar de zorg veruit de grootste bedrijfstak is, gemeten in aantallen werknemersbanen. In Veldhoven is de industrie het sterkst vertegenwoordigd, terwijl op Vlieland de horeca het belangrijkst is. De gemeente waar relatief de meeste werknemersbanen in de bedrijfstak informatie en communicatie zijn te vinden is – natuurlijk – Hilversum.

Drie bedrijfstakken komen in geen van de gemeenten als grootste bedrijfstak uit de bus. Dat zijn landbouw en visserij, de financiële dienstverlening en de kleine bedrijfstak verhuur en handel van onroerend goed.

Wat betreft de absolute aantallen werknemersbanen, scoort Amsterdam bij tien van de vijftien onderscheiden bedrijfstakken het hoogst, het meest in de zakelijke dienstverlening. Rotterdam telt absoluut gezien de meeste banen in de industrie en de bouwnijverheid. Haarlemmermeer is de gemeente met de meeste banen in de bedrijfstak vervoer en opslag. Den Haag telt de meeste banen in het openbaar bestuur. Voor de landbouw en visserij is dat het Westland.

In de landelijke cijfers over banen van werknemers neemt niet de handel het grootste aandeel in (16,7 procent), maar de zorg (17,1 procent).

Woon-werkstromen

In december 2021 werkte 40 procent van de werknemers in de eigen woongemeente. Dat betekent dat 60 procent van de ruim 8 miljoen werknemers voor het werk naar een andere gemeente moeten reizen. De combinatie die het vaakst voorkomt is wonen in Almere en werken in Amsterdam (29 duizend werknemers).

Amsterdam is een werkgelegenheidsmagneet; 8 procent van de werknemersbanen in Nederland is te vinden in deze gemeente. Ruim 370 duizend werknemers werken in Amsterdam, maar wonen elders, vooral in Almere, Zaanstad, Amstelveen, Haarlem, Haarlemmermeer, Utrecht en Purmerend. Andersom geldt dat 138 duizend Amsterdammers elders werken, het meest in Haarlemmermeer (23 duizend werknemersbanen). Deze gemeente heeft de luchthaven Schiphol binnen haar grenzen. Amsterdam staat op die manier tien keer in de top twintig van grootste woon-werkstromen.

In de top twintig met de grootste woon-werkstromen staan vooral stromen richting de vier grote gemeenten. In de grote steden werken meer werknemers dan er wonen. Rotterdam trekt vooral werknemers uit Nissewaard, Schiedam, Den Haag en Capelle aan den IJssel. Andersom werken 17 duizend Rotterdammers in Den Haag. Den Haag trekt ook veel werknemers uit Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer en het Westland. De grootste woon-werkstroom waarbij niet een van de vier grote gemeenten is betrokken, is de stroom Hengelo (O.) > Enschede, op de 23^e plaats.

Vier combinaties van woon- en werkgemeente komen in beide richtingen voor in de top twintig. Dat zijn Amsterdam-Haarlemmermeer, Amstelveen-Amsterdam, Utrecht-Amsterdam en Rotterdam-Den Haag.

Nederland telde in 2021 nog 352 gemeenten. In theorie zouden er dus 352 x 352 verschillende woon-werkstromen kunnen bestaan. In werkelijkheid zijn dat er een stuk minder, omdat de meeste werknemers in de buurt van hun werk wonen. De gemiddelde woon-werkafstand voor alle banen (inclusief de banen in de eigen woongemeente) bedraagt 19 kilometer. De woon-werkafstand is hier gedefinieerd als de afstand over de weg tussen het centrum van de wijk waar men woont en het centrum van de wijk waar men werkt. Doordat het gemiddelde wordt bepaald voor de desbetreffende banen, kan de gemiddelde woon-werkafstand van A naar B iets afwijken van het gemiddelde van B naar A.

Deze cijfers over woon-werkstromen van werknemers kunnen niet een op een gelezen worden als cijfers over woon-werkverkeer. Zo gaat het alleen om banen van werknemers en niet om zelfstandigen. Verder wordt niet in alle banen vijf dagen in de week gewerkt. Sowieso komen werknemers niet altijd naar het werkadres, onder meer vanwege thuiswerken, vakantie of ziekte. Daarnaast kan het formele woon- of werkadres afwijken van het daadwerkelijke adres.

Wat zijn gewerkte uren?

In 2022 werd gemiddeld 1 279 uur per jaar gewerkt in een werknemersbaan. Maar daarvoor krijgt de werknemer 1 534 uur betaald. Hoe zit dat?

De contractuele arbeidsduur voor een voltijdbaan van werknemers bedroeg in 2022 gemiddeld 39 uur per week. Bij deeltijdbanen is dat gemiddeld 21 uur. Op deze arbeidsduur is de eventuele arbeidsduurverkorting al in mindering gebracht, ook als het gaat om adv-dagen. Adv-uren zijn immers niet-betaalde uren. Hieruit volgt dat de arbeidsduur van werknemers op jaarbasis gemiddeld 1 520 uur bedraagt, voor voltijders en deeltijders tezamen. Daarboven op wordt gemiddeld 14 uur per baan betaald overgewerkt. De betaalde arbeidsduur bedraagt daardoor 1 534 uur per jaar.

Maar werknemers hebben ook recht op doorbetaalde vakantie en feestdagen. Dat zijn gemiddeld 176 uren per jaar. Daarnaast zijn werknemers om diverse andere redenen afwezig, maar krijgen wel doorbetaald: bij elkaar gaat dat om 87 uur per jaar, waarvan ziekte het grootste deel uitmaakt.

Anderzijds zijn er ook werknemers die onbetaald overwerken, gemiddeld 8 uur per jaar voor alle werknemers.

Als de betaalde arbeidsduur wordt verminderd met de doorbetaalde niet-gewerkte uren, en de onbetaalde overwerkuren daar weer bij worden opgeteld, resulteert het gemiddeld aantal gewerkte uren per werknemersbaan: 1 279 uur per jaar, oftewel 25 uur per week. Niet bekend is welk deel hiervan productieve arbeidstijd is (denk aan doorbetaalde koffiepauzes, privégesprekken tijdens werktijd e.d.).

Mensen met meerdere banen

Er zijn meer banen in Nederland dan werkzame personen. In 2022 waren er gemiddeld 11 430 duizend banen voor 10 146 duizend personen. Per 100 werkzame personen zijn dat 113 banen (zie ook StatLine: Werkgelegenheid). Vooral zelfstandigen hebben vaak een tweede baan: terwijl 18 procent van de werkzame personen zelfstandige is, bestaat 22 procent van alle banen uit zelfstandigenbanen.

Een op de tien werknemers heeft een tweede baan. Bij twee op de drie is dit een werknemersbaan (veelal met een flexibele arbeidsrelatie), bij een op de drie is het een zelfstandigenbaan (vaak als zzp’ er) (zie ook: StatLine: Werknemers: combibanen).

Personen die als werknemer én als zelfstandige werken, worden als zelfstandige geclassificeerd indien hun werk als zelfstandige qua beloning (Arbeidsrekeningen), qua inkomen (Inkomensstatistiek) of qua arbeidsduur (EBB) hun hoofdactiviteit is.

StatLine: Werkstakingen.

Werkstakingen

In 2022 waren er 33 werkstakingen. Dat is het hoogste aantal na 1988, nipt hoger dan in 2006 en 2017, toen er respectievelijk 31 en 32 keer werd gestaakt. In deze eeuw waren er tot dusver gemiddeld 22 stakingen per jaar.

Met deze stakingen in 2022 waren 39 duizend arbeidsdagen gemoeid. Dat is juist minder dan gemiddeld. Sinds de eeuwwisseling gaan gemiddeld ruim 100 duizend arbeidsdagen per jaar verloren aan stakingen, in 2019 zelfs 391 duizend. Vier op de vijf stakingsdagen kwamen in 2022 voor rekening van de bedrijfstakken vervoer en opslag en de industrie. Alleen in deze twee bedrijfstakken is deze eeuw elk jaar gestaakt.

Bij de stakingen in 2022 waren 17 duizend werknemers betrokken. Deeltijdwerknemers zijn hierbij naar rato van hun arbeidsduur meegeteld. Het effect op het totaal aantal gewerkte uren van werknemers was gering: 0,002 procent van het totale volume aan contracturen werd gestaakt.

StatLine: Werkstakingen.